Maiakôvxki và Cách mạng tháng Mười Nga

HOÀNG NGỌC HIẾN

Maiakôvxki là “lá cờ đầu của thơ ca Tháng Mười”. Và làm thơ ca ngợi Cách mạng tháng Mười, ông luôn luôn đặt ra những câu hỏi lớn về viễn cảnh của cuộc cách mạng, về tương lai của nhân loại. Trong một bài thơ gửi Trung ương Đảng viết năm 1922, ông xem quả đất chỉ là một chấm tròn và trên “chấm tròn - quả đất” ông nhìn thấy “lòng khòng một dấu hỏi khổng lồ”. Ngày nay “dấu hỏi khổng lồ” đương trở thành một ám ảnh của cả loài người. Maia vẫn tiếp tục nói chuyện với những thế hệ hậu sinh về Cách mạng tháng Mười Nga và số phận của hành tinh con người. Bài thơ mà bản dịch được đăng dưới đây là bài Lớn tiếng, lời mở đầu thứ nhất của một bản trường ca bỏ dở (viết tháng 1 năm 1930, và bốn tháng sau nhà thơ lìa đời). Bài thơ mở đầu bằng câu: Kính thưa các đồng chí hậu sinh!....Hy vọng những độc giả Việt Nam ngày hôm nay đọc bài thơ này thông cảm sâu sắc với những tâm trạng của tác giả và chia sẻ những kỳ vọng của nhà thơ về cuộc sống và những thế hệ tương lai, chứng tỏ tiếng thơ của Maia vẫn còn sống động, vẫn có sức vang động và lay động mạnh mẽ...
                                                                                                            H.N.H


MAIAKÔVXKI

Lớn tiếng
(Lời mở đầu thứ nhất bản trường ca)

Kính thưa
các đồng chí hậu sinh!
Tìm hiểu đời chúng tôi năm tháng u minh,
bởi những đống phân
ngày hôm nay hóa thạch
biết đâu
các bạn chả thắc mắc về tôi.
Biết đâu
nhà học giả
chả trả lời,
vùng tài uyên bác
                                     dập bầy ong câu hỏi,
thuở ấy
có nhà thơ
cứ nước sôi ca ngợi
còn tu nước lã lão phản đối điên cuồng ¹.
Ngài giáo sư,
                                    cặp mục kỉnh vành xe hạ xuống!
Tự tôi sẽ kể
về thời đại,
 về mình.
Tôi là dân đồ thùng,
dân gánh nước
cách mạng
động viên và kêu gọi đi làm.
Tôi ra mặt trận
                         bỏ nghề xưa quý tộc
hầu bà õng ẹo, bà Thi ca
trồng huệ, trồng lan.
Bà nhà có khu vườn xinh xắn:
nhà mát,
             bát vàng,
                         chậu cảnh gái tơ.
“Nàng với chàng
                         ong bướm
                                                trăng hoa...”².
Thơ với thẩn kẻ vác bình đi tưới,
kẻ ngậm đầy mồm,
                         phun nước phì phì,
- những chú chàng xuân tóc xanh róc lỏi,
những chú chàng xuân tóc đỏ liếc tình - ³
Ma nào hiểu được chữ nghĩa, điệu vần!
Ai ngăn nổi lũ nhà thơ ma ôn ma dịch -
họ ghé tường hoa rả rích măng- đô-lin:
“Tính tình tang
                         tang tích tình tang...”4
Vinh dự gì
             giữa đám hồng này nổi bật
những tượng tạc tôi
                         đứng lố nhố công viên
vấy những bãi đờm
                         phổi ho lao khạc nhổ,
hoen ố giang mai,
                         rặt nhà thổ, lưu manh
Tôi đành
             mắc kẹt
                         thơ tuyên truyền cổ động,
lẽ ra
            chiều các người
                                     nên són tình ca,
món này khoái hơn,
lại kiếm được lắm xu:
Nhưng tôi
             khống chế
                                     tôi,
                                                đưa chân giẫm đạp,
chặn họng bài ca riêng,
                                     dập vùi tiếng hát.
Các đồng chí hậu sinh,
                                     này lắng tai nghe
chuyên gia tuyên truyền,
                                     Cây to mồm lớn tiếng
Thác lũ thơ ca
                         bị át đi tắt ngấm,
tôi bước qua
                         mớ sách trữ tình thơ.
như người còn sống
                         cùng những người đang sống chuyện trò.
Tôi đến các bạn
                         trong tương lai xa xăm cộng sản,
không phải như
                        Exênin hát hỏng tráng sĩ hề ⁵
Câu thơ tôi đến
                         nhưng không đến như vầy,
Không như mũi tên
                         thân ái tình đuổi bắt duyên may,
Không như
                        đồng tiền mòn
                                                gặp người chơi tiền cổ,
Không như tia sáng
                                     tinh cầu tắt
rợi đến lắt lay
Câu thơ của tôi
                         hì hục
                                     xuyên ngút ngàn năm tháng
Sẽ hiện                        
             rành rành
                         thô thiển
                                                đầy sức nặng
cũng như hiện tại
                         lù lù cống nước xưa
tay nô lệ xây
                        thời La Mã cố đô.
Trong gò đống sách
                                    mồ câu thơ chôn chặt,
tình cờ bới được những thỏi sắt thơ này,
vô vàn khâm phục,
                         các bạn máy mó tay,
đây vũ khí
             cổ xưa
                         nhưng khủng khiếp.
Tôi không quen
                         lấy ngôn từ
mơn trớn
             lỗ tai:
những cô tóc xoăn
                         chẳng nỗi nào đỏ mặt
và thẹn thụng
                        nghe những lời tục tĩu ỡm ờ.
Triển khai quân tôi,
đội ngũ trang thơ,
tôi đi duyệt binh
                         trận tuyến dòng và chữ
Những câu thơ
nặng như chì
đứng đó,
quyết tử
             và sẵn sàng nhận quanh vinh bất tử.
Trường ca lặng ngắt,
nòng ghép sát nòng,
chĩa thẳng
             những mục đề chói lọi
Hàng ngũ kỵ binh những ngón thơ sắc sảo
đứng lặng, giương cao loạt giáo
                                                 nhọn hoắt vần,
sẵn sàng xông lên
                         hò hét tấn công
Đây binh chủng
tủ của tôi số một
Và mọi quân đoàn
                         vũ trang đầy đủ nhất,
hai mươi năm nay trong chiến thắng
                                                             tung hoành
xin hiến dâng người, vô sản của hành tinh,
hiến dâng toàn bộ
                                    tận trang cùng, dòng cuối.
kẻ thù của công nhân,
                                    giai cấp đông ức triệu
là thù của tôi,
                        vốn rõ mặt tỏng tong
Những năm lam lũ
                                    và những ngày ăn đói
thôi thúc chúng tôi đi
                                    dưới ngọn cờ hồng.
Chúng tôi mở Mác
                                    đọc mỗi quyển, mỗi chương
như nhà ở
                        riêng
                                    vẫn mở toang cửa sổ
nhưng không đọc Mác
                         chúng tôi vẫn rõ
đi với ai
             và đứng trận tuyến nào.
Phép biện chứng
             chúng tôi học
                                     chẳng Hêghel nào cả.
Chiến trận rầm trời
                                    nó sấn sổ vào thơ,
khi ta
             bắn đuổi
                         tư sản chạy tướt bơ
cũng như
             khi núng
                         có lúc ta bỏ chạy
Mụ goá vinh quang
                        lẽo đẽo
                                     sau thiên tài;
trong khúc nhạc tang
                                    mặc mụ khóc vắn dài
thơ tôi ơi,
             chết
                         chết đi như binh nhất,
như quân ta vô danh
                        chết lúc xung phong!
Tôi chả thèm
những đống tạ thanh đồng
Tôi chả thèm
                        đá xanh, vân nhầy nhụa
Vinh quang tính sau -
                                    cũng bà con tất cả
chủ nghĩa xã hội
                         ta đấu tranh
                                                 xây dựng thành công
thì ta lấy quách
                         làm tượng kỷ niệm chung.
Các bạn hậu sinh,
                         lấy từ điển tra những phao còn lại:
từ dòng Lêta
                        sẽ nổi lên
                                     những mảnh từ này.
những từ “ho lao”
                         “đĩ nhà thổ”
                                     “vòng vây”
Phải các bạn
                        những con người
                                                 láu và lành mạnh,
chính vì các bạn
                         nhà thơ
                                                liếm đờm lao
bằng lưỡi sù sì của biểu ngữ hô hào.
Với đuôi năm tháng   
                                    rồi tôi như quái vật.
giống loài có đuôi,
                                    vật cổ sinh hoá thạch.
Đồng chí cuộc đời,
                         ta rảo bước,
                                     nhanh lên,
dấn nốt
             những ngày dư
                                     kế hoạch năm năm.

                                                HOÀNG NGỌC HIẾN dịch

(nguồn: TCSH số 165 - 11 - 2002)