(SHO) Cứ hễ nhắc tới miền Trung, mỗi người Việt Nam có thể mường tượng ngay ra trong đầu những vùng đất của thiên tai triền miên. Miền đất, nơi mà từ tấm bé cho tới khi lìa đời dường như đều gắn với con chữ nghèo và sớm sương mưa nắng lận đận mưu sinh.
Hình 1: Biển Mỹ Khê với cát trắng, nắng vàng
Đã bao lần miền Trung oằn mình trong những cơn bão dữ cũng là từng ấy lần lặng chìm dưới dòng nước lũ khốc liệt. Đã bao đời cong mình chống chọi trước cái nắng khét lẹt, hanh rát của gió Lào cũng là bấy nhiêu năm nơi đây héo hon, trụi lùi.
Cái vòng tròn của nhân sinh nơi dải đất này cứ mãi luẩn quẩn, nghiệt ngã là thế. Ấy vậy mà, ít người biết - “Mẹ thiên nhiên” dù có thường xuyên nổi cơn thịnh lộ với “đứa con” miền Trung thì cũng lại rất hào phóng khi ban tặng cho mảnh đất này nhiều cảnh sắc tươi đẹp nhất cả nước.
Có thể nói, từ Thanh Hóa, Hà Tĩnh cho tới Khánh Hoà đều ẩn chứa trong mình vô vàn những danh lam thắng cảnh tuyệt mỹ, thiên nhiên kì thú làm xao lòng bao người dù chỉ một lần ghé thăm.
Thiên nhiên hút hồn trong sự khắc nghiệt
Trải dài trên 1.500 km bờ biển, miền Trung có vị trí địa lý rất lý tưởng: nằm trên trục giao thông quốc gia Bắc - Nam, gần các tuyến hàng hải, vận tải biển quốc tế. Đặc biệt, khu vực này là điểm cuối của tuyến Hành lang kinh tế Đông – Tây (EWEC) dài 1.450 km nối từ Myanmar qua Thái Lan và Lào. Do vậy, một trong những bức hoạ thiên nhiên tươi đẹp và cũng là lợi thế so sánh của miền Trung với những vùng miền khác, trước hết phải kể đến đó là - biển.
Những bãi biển miền Trung với phong cảnh hoang sơ, không khí trong lành luôn thu hút rất đông khách du lịch trong và ngoài nước đến tham quan, nghỉ dưỡng.
Nếu Sầm Sơn (Thanh Hoá) như một tấm lụa trắng khoác hờ trên vai người thiếu nữ; Cửa Lò (Nghệ An) lãng mạn như một bức tranh đẹp của tạo hóa với biển xanh, cát trắng, nắng vàng; Nhật Lệ (Quảng Bình) hiền hòa, êm dịu; biển Lăng Cô được mệnh danh “người đẹp làng chài” nằm cạnh bên đèo Hải Vân hữu tình cho đến Mỹ Khê (Đà Nẵng) là một trong sáu bãi biển quyến rũ nhất hành tinh, nổi tiếng với cát trắng mịn, sóng biển ôn hòa, nước ấm quanh năm thì Nha Trang lại hấp dẫn muôn người với bờ biển thoai thoải cùng hàng dừa thơ mộng bao quanh.
Thêm nữa, những Thiên Cầm (Hà Tĩnh), Thuận An (Thừa Thiên Huế), Cửa Đại (Quảng Nam), Cà Ná (Ninh Thuận) hay Mũi Né (Bình Thuận) cho tới vịnh Văn Phong (Khánh Hoà) quanh năm tràn ngập ánh mặt trời và nước biển trong vắt màu ngọc bích... đều là những bãi tắm lý tưởng mà thiên nhiên đã tạc tạo nên ở eo đất này.
Ngoài việc được thả mình trong những làn nước mát lành hay ngồi ngắm nhìn hoàng hôn đang xuống dần trên biển, du khách còn được tham gia vào nhiều hoạt động hấp dẫn khác như: câu cá, câu mực, lặn biển ngắm san hô, lái ca nô, nhảy dù, vui đùa cùng cá heo hay xem rùa đẻ trứng vào ban đêm... Ngoài ra, với nhiều khu nhà lộng lẫy cộng với những resort tiện nghi hứa hẹn sẽ mang đến cho du khách sự thư thái và thoải mái nhất.
Những cánh rừng nhiệt đới rậm rạp, xanh tươi hay những ngọn núi cao “chọc trời” cũng là những điểm đến lý thú của dải đất nhỏ hẹp miền Trung.
Hẳn bạn sẽ phải kinh ngạc trước một Đèo Ngang dồn đuổi nhau từ Tây sang Đông chạy dài ra tận biển đã từng là biên giới tự nhiên của hai quốc gia Đại Việt và Chiêm Thành. Dãy Trường Sơn hào hùng và kiên cường trong những năm tháng kháng chiến chống giặc ngoại xâm của quân dân cụ Hồ đến nay vẫn hùng vĩ vươn mình trong mây trắng nắng vàng. Núi Bạch Mã ở độ cao gần 1.500m với nhiệt độ không bao giờ thấp hơn 4 độ C vào mùa đông và vượt quá 26 độ C vào mùa hè lại được coi là một trong những nơi nghỉ dưỡng có khí hậu dễ chịu nhất trên các vùng cao của khu vực Đông Dương. Tuyệt tác Ngũ Hành Sơn với 5 ngọn núi mọc lên giữa đồng bằng giáp biển lại giống như một bàn tay khổng lồ nâng đỡ vùng đất Đà Nẵng đang đà phát triển. Hoặc như Bà Nà – Núi Chúa với thời tiết bốn mùa trong một ngày đã và đang được “đánh thức” để trở thành điểm nghỉ dưỡng hàng đầu của Việt Nam; vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng với hệ thống hang động huyền ảo cùng hàng trăm loài động thực vật quý hiếm đã được UNESCO công nhận…
![]() |
Hình 2: Núi Bà Nà sừng sững trên những tầng mây |
Tiếp đến, đặc ân mà thiên nhiên ưu ái dành tặng cho eo đất miền Trung còn phải nhắc tới những con sông tươi đẹp chảy qua núi đồi hay vắt ngang giữa lòng thành phố.
Đâu thể có một dòng Hương thứ 2 với làn nước trong xanh biêng biếc, lững lờ những con thuyền ngược về đầu nguồn Vân Lâu mỗi đêm trăng thanh gió mát?! Dòng Nhật Lệ tức “sự rực rỡ của ánh sáng mặt trời” lại là niềm tự hào của người dân Quảng Bình. Hay con sông Hàn diệm lệ nghiêng bóng bên những toà nhà cao tầng và ánh đèn lung linh của Đà Thành năng động. Con sông Mã nước chảy xiết như ngựa phi, rồi cả sông Son, Trà Khúc, Bến Hải, Thu Bồn… dù lớn hay nhỏ cũng đều như thể những khúc nhạc vừa lãng mạn, vừa phóng khoáng, vừa dữ dội… góp phần điểm tô cho những vùng đất nơi đây.
![]() |
Hình 3: Sông Son êm đềm bên những dãy núi đá vôi |
Còn nữa, cũng đã có bao du khách không khỏi ngỡ ngàng bởi tạo hoá đã dựng nên ở vùng đất này những kỳ quan thiên nhiên độc đáo như: suối cá thần Cẩm Lương (Thanh Hoá) – nơi cư ngụ của hàng trăm con cá giốc; phá Tam Giang bao la – là một trong những đầm nước lợ lớn nhất Đông Nam Á; ghềnh Đá Đĩa được hình thành từ đá bazan núi lửa như đã được một nghệ nhân nào đó tạc nên từ hàng triệu năm trước. Thêm vào đó, bán đảo Sơn Trà có đủ cả biển xanh, san hô lung linh và cánh rừng rậm rạp; mùi vị thơm cay dịu ngọt của củ tỏi Lý Sơn (Quảng Ngãi) hay những đụn cát trắng xóa hoặc đỏ cam ở Mũi Né; đầm Ô Loan hòa quyện với mây trời Phú Yên v.v… tất cả, chắc hẳn sẽ khiến biết bao bước chân phải tìm về.
![]() |
Hình 4: Phá Tam Giang mênh mông sóng nước |
Khí chất kiên cường và hồn hậu mến khách
Vẻ đẹp của miền Trung không chỉ ở phong cảnh mà còn nằm ở trong tính cách, khí phách của người dân ở đây. Một sự chất phác, dung dị mà ân cần, thơm thảo nhưng cũng lắm ngang tàng được thể hiện trong cách ứng xử, giao tiếp hàng ngày giữa người với người và với sự đối chọi lại tự nhiên.
Có lẽ bởi, sinh ra trên dẻo đất nghèo khó, phải hứng chịu nhiều thiên tai nhất trong cả nước nên con người đất này dù có đi đâu về đâu, dù xuôi Nam ngược Bắc vẫn luôn biết vươn lên, vượt trên hết thảy những đau thương để tồn tại.
Cái khí chất ăn sóng, nói gió của những cư dân miền biển lại cũng góp vào sắc thái tiếng Việt cái mạnh mẽ, cái độ nồng như mang theo cả gió biển và cát nóng khiến người người nghe là phải nhơ nhớ.
![]() |
Hình 5: Và những con người vẫn cả đời chung lưng đấu cật với thiên tai |
Bên cạnh đó, những câu hò Ví dặm, những điệu ca Huế, những bài Vè cá biển, Hò mái ngơi… dặt dìu êm ái cũng đã góp phần nuôi lớn tâm hồn bao thế hệ con dân miền Trung. Ở nơi đó, nghe tiếng dạ thưa của người đất Quảng đã thấy mến, nhớ về các nữ sinh xứ Huế với tà áo tím là thấy yêu, những ngư dân rắn rỏi trước biển khơi cho đến những con người đã ngã xuống năm xưa để bảo vệ quê hương thì chắc rằng, bất cứ ai cũng không khỏi bận lòng thương cảm?!
Ngay trong mỗi tâm thức của người dân miền Trung xa xứ cũng vẫn luôn một lòng một dạ nhớ về đất Mẹ thương yêu. Có lẽ, chính ở những nơi mà cuộc sống lo toan bộn bề nhất lại là nơi cho những mầm yêu thương quê hương, tình yêu đất nước nở đóa hoa đẹp nhất.
Vâng, miền Trung là vậy, con người miền Trung là vậy - cứ âm thầm chịu đựng bao khó khăn, bao đau khổ mà chưa một lần thống thiết kêu than, ngay cả cảnh sắc thiên nhiên cũng vẫn cứ đẹp đến nao lòng trong chính sự nghiệt ngã của khí hậu xứ này. Dường như niềm hạnh phúc của “con gánh đôi” là chỉ được thấy 2 đầu con gánh được tròn trịa, ấm no? Phải rồi. Bởi thế nên cả nước Việt vẫn luôn hướng về mảnh đất này với tên gọi trìu mến: “miền Trung ruột thịt” mà.
Bài: Trường Xuân (tourconduongdisan.com)
Ảnh: Sưu tầm
Họ Nguyễn Tiên Điền của Nguyễn Du lừng danh như thế nào thì mọi người đã rõ. Nhưng gia phả họ Nguyễn này ở Tiên Điền thì cũng chỉ cho biết vị tổ khải tổ là cụ Nguyễn Nhiệm (Nhậm), kế tiếp theo trực hệ là Nguyễn Đức Hành (Phương Trạch hầu) , Nguyễn Ôn, Nguyễn Thế, Nguyễn Quỳnh, Nguyễn Nghiễm (Xuân Quận công) thân phụ của Nguyễn Du.
Văn hóa đình làng từng có một vị trí hết sức quan trọng trong cộng đồng người dân sống ở chốn kinh kỳ Thăng Long - Kẻ Chợ xưa kia. Theo thống kê, ở khu phố cổ hiện nay vẫn còn hơn 60 ngôi đình trong tổng số 112 công trình tôn giáo tín ngưỡng từng có tại đây. Số phận những ngôi đình đó giờ ra sao, trong thời buổi kinh tế “mặt tiền thành tiền mặt”?
LÊ THỊ MÂY
1
Hơn mười ba năm về trước, kỳ vừa ngưng bom đạn, thường từ sớm chủ nhật, tôi đã về quanh quẩn với phố đổ rậm rì cỏ dại. Nhiều lần đếm đi đếm lại, cũng chỉ còn sót có mười bốn cây dừa, thân bị băm kín miểng bom. Tàn lá xơ xáp, đỏ cháy.
PHẠM HỮU THU
Đầu tháng tư năm nay, tôi mới có dịp trở lại Hải Vân, bởi từ khi có hầm đường bộ, xe cộ ít qua lại con đường đèo quanh co, đầy hiểm nguy nhưng có cảnh quan tuyệt mỹ này.
Ngoài một dung lượng văn hóa tộc người đủ thỏa mãn độc giả thì công trình Mọi Kontum(1937) của Nguyễn Kỉnh Chi và Nguyễn Đổng Chi còn là một văn phẩm tạo được sức lôi cuốn, hấp dẫn đặc biệt. Tham luận góp phần lý giải thành công của tác phẩm trên ba phương diện: Lối khảo tả chân phương mà thấu đạt, trí tuệ sắc bén mà vẫn hồn hậu và văn phong ấn tượng.
Chỉ 15 năm, như chớp mắt, hàng loạt các công trình hiện đại đã hùng hổ đẩy những biểu tượng cũ của Sài Gòn đi sâu vào trong quá khứ, biến chúng thành những tiểu cảnh.
INRASARA
Khi mẹ la chị Hám: “Mi không biết hôm nay là ngày gì sao mà hốt thóc trong lẫm đi xay”, thì tôi biết ngay đây là ngày trăng hết harei ia bilan abih, ngày người Cham kiêng xuất hàng ra khỏi nhà.
Dù có thể không sinh ra trên mảnh đất này nhưng đã là người Việt Nam ai cũng cảm nhận được một Hà Nội của chúng ta từ sông Hồng đỏ nặng phù sa đến Hồ Gươm lung linh truyền thuyết, Văn miếu - Quốc Tử Giám thâm nghiêm... Và cũng xao xuyến nhận ra một cái gì đó rất Hà Nội, của Hà Nội, từ mùa thu se sẽ lâng lâng đến đêm nồng nàn hoa sữa, cơn mưa tìm về phố cổ với màn sương lan nhẹ mặt Hồ Gươm...
Chợ Gôi ở xã Sơn Hòa, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh có tự bao giờ? Câu hỏi thật khó và cũng chưa thể có câu trả lời đầy đủ. Mà cái tên nôm “Gôi” còn được dùng để chỉ địa danh của nhiều nơi khác ở Việt Nam.
Vượt chặng đường hơn 50 km về hướng bắc, từ trung tâm thành phố Pleiku - tỉnh Gia Lai chúng tôi tìm đến làng Kon Solal ở xã Hà Tây, huyện Chư Păh - một trong vài ngôi làng nguyên sơ cuối cùng còn lại của đồng bào BaNa.
Đó là ngôi làng dưới chân núi Chư Mom Ray nhiều huyền thoại. Điều kỳ lạ là cả đứa trẻ 10 tuổi cũng nói được nhiều thứ tiếng, không chỉ tiếng của dân tộc khác, mà họ còn nói được tiếng Lào, Miên và những đứa trẻ được đi học thì tiếng Anh cũng không phải là ngoại lệ.
“Thất bại trước quân Triệu Đà tại Cổ Loa của An Dương Vương dẫn đến 1.000 năm Bắc thuộc là nỗi đau lớn của dân tộc Việt. Nhưng Cổ Loa không chỉ ghi dấu thất bại thiên thu. Mà đó còn là nơi Ngô Quyền chọn làm kinh đô ngay khi đại phá quân Nam Hán năm 938, mở ra thời kỳ độc lập tự chủ của nước việt với triều đình phương Bắc. Và điều này đang bị lãng quên...”.
Chùa Tiêu Sơn (thường gọi là chùa Tiêu) - một danh thắng nổi tiếng và cũng là - trung tâm Phật giáo cổ xưa của Việt Nam.
Đền Quả Sơn ở Bạch Ngọc nay là xã Bồi Sơn, huyện Đô Lương thờ Lý Nhật Quang. Ngài là con thứ tám của vua Lý Thái Tổ, được phong tước Uy Minh vương. Mùa xuân năm 1902, Nguyễn Sinh Cung trên nẻo đường theo cha đi dạy học, thăm thú quê hương có đến chiêm bái đền Quả Sơn - một trong bốn ngôi đền linh thiêng nhất của tỉnh Nghệ.
Hát ví Sông La (tên gọi một làn điệu ví của Xứ Nghệ; cũng có thể hiểu là điệu ví ở sông La) tham luận này đề cập giới hạn những điệu ví ra đời, tồn tạị, phát triển ở vùng sông La, miền Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh.
Chùa Nền, phường Láng Thượng, Đống Đa, Hà Nội, được xây dựng từ thời vua Lý Thần Tông (1116–1138), bài trí thờ Phật và song thân của thiền sư Từ Đạo Hạnh là ngài Từ Vinh và bà Tằng Thị Loan.
TRẦN NGUYỄN KHÁNH PHONG
Những năm cuối thế kỉ XIX và đầu thế kỉ XX, ngành Dân tộc học Việt Nam nói chung và miền Trung Tây Nguyên nói riêng được các nhà khoa học, chính trị, bác sĩ của Pháp tiến hành nghiên cứu và công bố nhiều tác phẩm có giá trị.
(SHO) Vậy là tôi đã ở Miền Tây mênh mang sông nước! Tôi đã đặt chân lên bến Ninh Kiều Cần Thơ và ấp Mũi Cà Mau! Tôi đã đi tàu ca nô trên những con kênh, con lạch mà hai bên bờ mọc đầy những cây đước, cây tràm…
Huế xưa – nay, Huế của khúc ruột nước non, chứa đựng trong mình cả một bề dày lịch sử thông qua nét trầm mặc cổ kính của những lăng tẩm, cung điện, chùa chiền… Nhưng có lẽ ít ai biết, Huế vẫn còn ẩn chứa trong mình một A Lưới - vùng đất nổi tiếng với những phong cảnh thiên nhiên kỳ thú và trầm lắng nhiều giá trị văn hoá cổ xưa của cộng đồng các dân tộc thiểu số.
LÊ QUANG THÁI
Ngày sinh, nơi sinh, ngày mất, nơi mất, nơi an táng, nơi cát táng là những mốc thời gian quan trọng, đáng nhớ của đời người và con cháu vì dân gian coi đó là việc thể hiện hiếu đạo đối với người đã mất, với tổ tiên, ông bà: Sống nhà thác mồ.