(SHO) Vậy là tôi đã ở Miền Tây mênh mang sông nước! Tôi đã đặt chân lên bến Ninh Kiều Cần Thơ và ấp Mũi Cà Mau! Tôi đã đi tàu ca nô trên những con kênh, con lạch mà hai bên bờ mọc đầy những cây đước, cây tràm…
Bến Ninh Kiều thành phố Cần Thơ - Ảnh: internet
Từ nhỏ, tôi đã miên man trong các tác phẩm Rừng U Minh, Mùa Gió Chướng… rồi gần đây là bộ phim Mùa Len Châu khiến tôi nghẹn thở mặc dù những cánh đồng bất tận! Và thế là tôi luôn ấp ủ một ham muốn về thăm vùng nước nổi.
Đến thăm Cần Thơ và Cà Mau sau những cơn bão, thế nên vừa rời sân bay Cần Thơ, chúng tôi như đã hòa mình vào không khí sông nước và những hàng cây xanh mướt dày đặc hai bên đường.
Vào đến thành phố, tôi vui trước sự sầm uất của một số đường phố chính. Kiếm bát hủ tiếu ấm bụng, chúng tôi thuê xe máy đi dạo thành phố. Tôi ngất ngây trước sự mênh mông của sông Hậu. Độ hùng vỹ của cây cầu văng Cần Thơ, và có lẽ tôi còn giữ rất lâu cảm giác khi phóng xe vượt qua cây cầu đó! Thật ấn tượng. Tôi rưng rưng khi nghe kể lại tai nạn thương tâm đã xảy ra tại đây trong quá trình thi công xây dựng cầu… Tôi thấy vui vui với những cái tên địa danh dân dã dễ nhớ: Cái Tắc, Cái Vồn…
Rồi từ bến Ninh Kiều chúng tôi dùng xuồng đi chợ nổi Cái Răng. Giọng nói trong trẻo ngân nga của cô gái hướng dân viên giúp chúng tôi khám phá lớp sinh vật trên sông và hai bên bờ, từng cây cầu bắc qua sông và các tòa nhà nằm dọc theo triền sông. Dân vùng miền tây sông nước thật hiếu khách và nhiệt tình. Chợ nổi Cái Răng họp rất sớm. Thay bằng những lời rao của các gánh hàng rong trên phố thì ở đây, ta bắt gặp những cây gậy mà dân bản địa gọi là cây bẹo. Thực ra đó là một cây sào tre rất dài, cắm ở đầu mũi thuyền và trên đó treo những sản phẩm được bán trên thuyền. Quả là thú vị và ấn tượng khi nhìn thấy những con thuyền bồng bềnh chất đầy những rau quả đến từ các vùng lân cận. Chợ nổi Cái Răng là nơi phân phối chính các đặc sản của cả vùng đồng bằng sông Cửu Long… Mỗi địa điểm, mỗi điển tích của vùng sông nước này đều được gắn với những giai thoại dân gian dễ nhớ dễ đi vào lòng người, ví dụ như tại sao lại là Măng Cụt, tại sao lại là Cái Răng, cây Bần… Nhìn những trái cây rất tươi ngon nổi bồng bềnh chập trồi bơi theo dòng nước trên sông, tôi đem chuyện hỏi cô hướng dẫn, cô vui vẻ đáp lại: «Đó là những trái mà chủ thuyền ném xuống sông sau khi đã có chừng ba khách trả giá rồi lại không mua hàng»! Ah, tôi thốt lên thú vị, cũng giống như các tiểu thương ngoài Bắc «đốt vía đốt van»?! «Nhưng ở đây, họ làm kín đáo hơn chị à!» Tôi đưa mắt kiếm tìm mong được «mục sở thị » một vụ, nhưng không thấy, mà chỉ thấy những con tàu thuyền san sát đi cạnh nhau. Phải nói, chợ trên cạn có gì thì chợ nổi gần như có thứ đó, tức là có thuyền bán nước, bán quà sáng, bán giải khát… Nhìn sóng đánh rập rềnh bên mạn thuyền và không thiếu những đồ rác thải trôi lật khật theo dòng nước cuồn cuộn chảy, tôi tự hỏi các ông bà chủ «gánh» hàng rong bán bún, cháo và hủ tiếu kia lấy nước ở đâu để chế biến và rửa bát đũa? Nhưng tôi đã không thể cưỡng lại viễn cảnh mê li được uống một tách «cà phê kho» giữa cảnh mênh mang sông nước và mây trời lồng lộng. Và đúng là mê li thiệt, một thứ cà phê đặc quánh, thơm phức bốc khói nghi ngút trong buổi sáng ban mai trên sông…
Trước khi về Việt Nam, tôi đã được biết một tập đoàn công nghiệp lớn của Pháp đã quyết định tài trợ vùng đồng bằng sông Cửu Long để cải thiện làm hệ thống nước sạch với số tiền không nhỏ! Nhìn những đống rác thải bám hai bên bờ sông Hậu, tôi thấy việc làm của họ hoàn toàn hợp lý.
Làng du lịch Mỹ Khánh dù gì cũng gây ấn tượng với cảnh trí sạch sẽ, những quán hàng những hàng cây được cắt tỉa kỹ càng, những phong cảnh được dàn dựng gần gũi thiên nhiên với những khu vườn, kênh rạch và các «lồng» nuôi hàng trăm con cá sấu to nhỏ khác nhau. Giờ thì tôi hiểu tại sao mỗi khi mùa nước lên hoặc có bão lũ thì lại có hàng đàn cá sấu «xổng chuồng»! Ngôi nhà cổ thuộc dòng Nhà xưa Nam bộ được trùng tu, và các đồ vật còn lại cùng những giai thoại hư hư thực thực của nó cũng để lại nhiều ấn tượng trong lòng khách tham quan…
![]() |
Tượng đài Mũi Cà Mau - Ảnh: internet |
Rời Cần Thơ, chúng tôi lên xe đi Cà Mau! Hai bên bờ lại trải dài những con kênh và những hàng dừa bát ngát uốn lượn theo gió. Thành phố Cà Mau đón chúng tôi bằng tượng đài hình cây lúa sừng sững giữa thành phố. Hệt như lời cô hướng dân viên đã thông báo: thành phố Cà Mau chả có gì nhiều để thăm thú, có chăng là phải đi sâu về các vùng miệt vườn như U Minh thượng, U minh hạ… để thăm chim đậu! Chúng tôi dùng «tàu cao tốc», hay đúng hơn là ca nô cao tốc ra mũi Cà Mau. Hai bên bờ, dầm chân trong nước là những hàng cây đước, cây bần và các cây sú vẹt… Những ngã ba sông mênh mông, nước chảy cuồn cuộn hút tầm mắt. Những tấm lưới giăng đâu đó chìm dưới sông mà chỉ có một cây cọc trồi lên làm điểm mốc, những ngôi nhà chòi chơ vơ, những chiếc thuyền lá mong manh… Thi thoảng thấp thoáng hai bên bờ là những mái chùa Khmer đa sắc rực rỡ dưới ánh nắng, nền sân chùa gần như mấp mé mặt nước, cảnh tượng sơn thủy hữu tình! Anh lái tàu miền sông nước vui tính chạy rất nhanh. Lúc đầu nhóm chúng tôi cũng rất thích thú, nhưng rồi như không hẹn mà gặp, tôi cùng một chị (người Hà Nội) cùng nhổm lên hỏi anh xem áo phao anh để ở đâu? «Hổng có!», anh lại cười khoái chí đáp lại, tôi thoạt đầu nghĩ anh nói đùa, nhưng nhìn quanh quất khắp ca nô, tôi không thấy bóng dáng chiếc áo phao nào cả! Giờ thì tôi lại hiểu tôi hiểu thêm tại sao lại có những cái chết đáng tiếc trong những những tai nạn tàu xuồng xảy ra mới đây. Thật ra, điều đáng tiếc xảy đến đa phần la do sự bất cẩn của con người thôi! Từ thành phố Cà Mau xuống Mũi là 115 km, đi mất chừng ba giờ đồng hồ.
Ra đến Mũi Cà Mau, thuộc xã Ấp Mũi huyện Ngọc Hiển, cái tên gắn liền với nhà lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Hòn Khoai nổi tiếng Cao Ngọc Hiển, mà hiện giờ đứng trên vọng Hải đài ta vẫn thoáng nhìn thấy hòn đảo nhỏ này. Vọng Hải đài có chiều cao 21m tính từ mặt biển, xây theo hình cây đước, hoàn thành tháng 5 năm 2004. Đặc sản vùng này nổi tiếng với mắm Ba Khía, làm từ con ba khía sống trong vùng nước lợ. Ngoài ra còn có cá Thòi lòi chiên xù, cá dứa kho tộ hoặc cá dứa nấu canh chua… Tại đây có sân bay trực thăng, nhưng chỉ dùng cho biên phòng cứu hộ, hoặc mấy nhà lãnh đạo cao cấp thi thoảng đến thăm. Vườn quốc gia Mũi Cà Mau đã được quốc tế công nhận là khu dự trữ sinh quyển thế giới vào năm 2009. Và ngày 23/4 vừa qua, quốc tế công nhận nơi đây hiện giờ thuộc khu Ramsar theo đúng chuẩn Công Ước quốc tế Ramsar. Mũi Cà Mau cũng là nơi mà ta vừa có thể nhìn thấy mặt trời mọc vào lúc bình minh và nhìn thấy mặt trời vào lúc hoàng hôn.
Đất mũi Cà mau cũng thuộc dạng bên lở bên bồi. Hàng năm đất phù sa bồi khoảng 100 mét, nhưng bên bờ đông lại bị lở từ 20 đến 30m. Cột mốc được xác định vào tháng 1/1995, điểm quan trọng mà không một khách tham quan nào ghé thăm mà lại không chụp. Thậm chí tôi còn chứng kiến một cậu thanh niên mà khi được hỏi thú nhận là dân Hà Thành chính cống, thuê xe ôm chở đến. Trong khi chúng tôi còn đang lang thang nhẩn nha dạo dọc bờ bãi ngắm cảnh, ngắm những con thòi lòi chạy loăng quăng hay những con cua nhỏ chạy nhanh trên cát, và những cây đước non với bộ rễ xù xì, thì cậu đã nhanh thoăn thoắt chụp ảnh lưu niệm khắp những nơi cần chụp ảnh… rồi lại đi ngay, cũng nhanh hệt như lúc cậu ấy đến…
Nơi đây không hề có dịch vụ vui chơi giải trí! Điều duy nhất thu hút khách tham quan là cây cột mốc đánh dấu nơi tận cùng của tổ quốc, và khách hàng chủ yếu là Hà Nội và Miền Trung, tiếp đến là thành phố Hồ Chí Minh. Cả khu hiện giờ vắng tanh. Một số nhà hàng dầm chân dưới biển đã bị bỏ hoang … Nhưng cậu hướng dẫn viên nói khách thường tập chung đến từ tháng 3 đến tháng tám. Năm trước, nơi đây đã đón 62 ngàn lượt khách. Quả là đông thật với diện tích cả khu tham quan chỉ chừng 700m! Còn hôm nay, chỉ có nhà hàng Công đoàn hoạt động. Vẫn theo lời cậu hướng dẫn viên: nếu vào thứ bảy chủ nhật thì phải đặt trước, còn hiện giờ, tôi cứ đưa mắt tìm hoài thì cũng chỉ có vài bàn là có khách. «Về Miền Tây thì phải mục sở thị hát Đờn ca tài tử mới thú vị », tôi đã nghe một vài người bạn nói thế! Và quả vậy, vừa bước chân vào nhà hàng, tôi đã nghe văng vẳng giọng hát chưa thật chau truốt như nghe trong các băng đĩa những thật truyền cảm. Quả vậy, những thiếu nữ phục vụ sẵn sàng hát tặng khách hàng những bài ca đặc miền sông nước, rất thú vị…
Những ngày thăm thú Miền Tây qua đi nhanh chóng, đoàn chúng tôi ra sân bay Cà Mau trở về thành phố, nhưng những hình ảnh, những câu chuyện, những bài ca, những giai thoại được nghe trong suốt cuộc hành trình trên miền sông nước này sẽ ghi khắc mãi trong trí nhớ của mỗi khách viếng thăm. Trong nhà chờ, không hiểu vô tình hay cố ý, đôi lúc đâu đó vẳng tới những câu hát: «Về đây nơi cuối trời Cà Mau/ Ngàn nhánh sông biết đâu tìm nhau… » Hoặc: «Chiếc áo bà ba bên giòng sông thăm thẳm/ Thấp thoáng con xuồng bé nhỏ lướt mong manh…/ Dẫu qua đây một lần/ Nói sao cho vừa lòng/Nói sao cho vừa thương… »
Paris 24/11/2013
Hiệu Constant
Họ Nguyễn Tiên Điền của Nguyễn Du lừng danh như thế nào thì mọi người đã rõ. Nhưng gia phả họ Nguyễn này ở Tiên Điền thì cũng chỉ cho biết vị tổ khải tổ là cụ Nguyễn Nhiệm (Nhậm), kế tiếp theo trực hệ là Nguyễn Đức Hành (Phương Trạch hầu) , Nguyễn Ôn, Nguyễn Thế, Nguyễn Quỳnh, Nguyễn Nghiễm (Xuân Quận công) thân phụ của Nguyễn Du.
Văn hóa đình làng từng có một vị trí hết sức quan trọng trong cộng đồng người dân sống ở chốn kinh kỳ Thăng Long - Kẻ Chợ xưa kia. Theo thống kê, ở khu phố cổ hiện nay vẫn còn hơn 60 ngôi đình trong tổng số 112 công trình tôn giáo tín ngưỡng từng có tại đây. Số phận những ngôi đình đó giờ ra sao, trong thời buổi kinh tế “mặt tiền thành tiền mặt”?
LÊ THỊ MÂY
1
Hơn mười ba năm về trước, kỳ vừa ngưng bom đạn, thường từ sớm chủ nhật, tôi đã về quanh quẩn với phố đổ rậm rì cỏ dại. Nhiều lần đếm đi đếm lại, cũng chỉ còn sót có mười bốn cây dừa, thân bị băm kín miểng bom. Tàn lá xơ xáp, đỏ cháy.
PHẠM HỮU THU
Đầu tháng tư năm nay, tôi mới có dịp trở lại Hải Vân, bởi từ khi có hầm đường bộ, xe cộ ít qua lại con đường đèo quanh co, đầy hiểm nguy nhưng có cảnh quan tuyệt mỹ này.
Ngoài một dung lượng văn hóa tộc người đủ thỏa mãn độc giả thì công trình Mọi Kontum(1937) của Nguyễn Kỉnh Chi và Nguyễn Đổng Chi còn là một văn phẩm tạo được sức lôi cuốn, hấp dẫn đặc biệt. Tham luận góp phần lý giải thành công của tác phẩm trên ba phương diện: Lối khảo tả chân phương mà thấu đạt, trí tuệ sắc bén mà vẫn hồn hậu và văn phong ấn tượng.
Chỉ 15 năm, như chớp mắt, hàng loạt các công trình hiện đại đã hùng hổ đẩy những biểu tượng cũ của Sài Gòn đi sâu vào trong quá khứ, biến chúng thành những tiểu cảnh.
INRASARA
Khi mẹ la chị Hám: “Mi không biết hôm nay là ngày gì sao mà hốt thóc trong lẫm đi xay”, thì tôi biết ngay đây là ngày trăng hết harei ia bilan abih, ngày người Cham kiêng xuất hàng ra khỏi nhà.
Dù có thể không sinh ra trên mảnh đất này nhưng đã là người Việt Nam ai cũng cảm nhận được một Hà Nội của chúng ta từ sông Hồng đỏ nặng phù sa đến Hồ Gươm lung linh truyền thuyết, Văn miếu - Quốc Tử Giám thâm nghiêm... Và cũng xao xuyến nhận ra một cái gì đó rất Hà Nội, của Hà Nội, từ mùa thu se sẽ lâng lâng đến đêm nồng nàn hoa sữa, cơn mưa tìm về phố cổ với màn sương lan nhẹ mặt Hồ Gươm...
Chợ Gôi ở xã Sơn Hòa, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh có tự bao giờ? Câu hỏi thật khó và cũng chưa thể có câu trả lời đầy đủ. Mà cái tên nôm “Gôi” còn được dùng để chỉ địa danh của nhiều nơi khác ở Việt Nam.
Vượt chặng đường hơn 50 km về hướng bắc, từ trung tâm thành phố Pleiku - tỉnh Gia Lai chúng tôi tìm đến làng Kon Solal ở xã Hà Tây, huyện Chư Păh - một trong vài ngôi làng nguyên sơ cuối cùng còn lại của đồng bào BaNa.
Đó là ngôi làng dưới chân núi Chư Mom Ray nhiều huyền thoại. Điều kỳ lạ là cả đứa trẻ 10 tuổi cũng nói được nhiều thứ tiếng, không chỉ tiếng của dân tộc khác, mà họ còn nói được tiếng Lào, Miên và những đứa trẻ được đi học thì tiếng Anh cũng không phải là ngoại lệ.
“Thất bại trước quân Triệu Đà tại Cổ Loa của An Dương Vương dẫn đến 1.000 năm Bắc thuộc là nỗi đau lớn của dân tộc Việt. Nhưng Cổ Loa không chỉ ghi dấu thất bại thiên thu. Mà đó còn là nơi Ngô Quyền chọn làm kinh đô ngay khi đại phá quân Nam Hán năm 938, mở ra thời kỳ độc lập tự chủ của nước việt với triều đình phương Bắc. Và điều này đang bị lãng quên...”.
Chùa Tiêu Sơn (thường gọi là chùa Tiêu) - một danh thắng nổi tiếng và cũng là - trung tâm Phật giáo cổ xưa của Việt Nam.
Đền Quả Sơn ở Bạch Ngọc nay là xã Bồi Sơn, huyện Đô Lương thờ Lý Nhật Quang. Ngài là con thứ tám của vua Lý Thái Tổ, được phong tước Uy Minh vương. Mùa xuân năm 1902, Nguyễn Sinh Cung trên nẻo đường theo cha đi dạy học, thăm thú quê hương có đến chiêm bái đền Quả Sơn - một trong bốn ngôi đền linh thiêng nhất của tỉnh Nghệ.
Hát ví Sông La (tên gọi một làn điệu ví của Xứ Nghệ; cũng có thể hiểu là điệu ví ở sông La) tham luận này đề cập giới hạn những điệu ví ra đời, tồn tạị, phát triển ở vùng sông La, miền Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh.
Chùa Nền, phường Láng Thượng, Đống Đa, Hà Nội, được xây dựng từ thời vua Lý Thần Tông (1116–1138), bài trí thờ Phật và song thân của thiền sư Từ Đạo Hạnh là ngài Từ Vinh và bà Tằng Thị Loan.
TRẦN NGUYỄN KHÁNH PHONG
Những năm cuối thế kỉ XIX và đầu thế kỉ XX, ngành Dân tộc học Việt Nam nói chung và miền Trung Tây Nguyên nói riêng được các nhà khoa học, chính trị, bác sĩ của Pháp tiến hành nghiên cứu và công bố nhiều tác phẩm có giá trị.
(SHO) Cứ hễ nhắc tới miền Trung, mỗi người Việt Nam có thể mường tượng ngay ra trong đầu những vùng đất của thiên tai triền miên. Miền đất, nơi mà từ tấm bé cho tới khi lìa đời dường như đều gắn với con chữ nghèo và sớm sương mưa nắng lận đận mưu sinh.
Huế xưa – nay, Huế của khúc ruột nước non, chứa đựng trong mình cả một bề dày lịch sử thông qua nét trầm mặc cổ kính của những lăng tẩm, cung điện, chùa chiền… Nhưng có lẽ ít ai biết, Huế vẫn còn ẩn chứa trong mình một A Lưới - vùng đất nổi tiếng với những phong cảnh thiên nhiên kỳ thú và trầm lắng nhiều giá trị văn hoá cổ xưa của cộng đồng các dân tộc thiểu số.
LÊ QUANG THÁI
Ngày sinh, nơi sinh, ngày mất, nơi mất, nơi an táng, nơi cát táng là những mốc thời gian quan trọng, đáng nhớ của đời người và con cháu vì dân gian coi đó là việc thể hiện hiếu đạo đối với người đã mất, với tổ tiên, ông bà: Sống nhà thác mồ.