Nhà thơ nên đi... xe đạp

14:47 05/01/2009

THANH THẢOLTS: Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm đã về Huế. Có thể nói đấy là một sự kiện - một sự kiện trang nghiêm lặng lẽ.Là người có căn lành, cuộc trở về của ông dường như mãn vẹn. Ông đã trở về với nơi xuất phát, trở về với “ngôi nhà có ngọn lửa ấm”, trở về với tư cách một công dân thi sĩ.Sông Hương có nhã ý “cập nhật” ông từ đầu nhưng qua dò ướm, biết ông chưa muốn, Sông Hương đành để các báo bạn “post” trước.Mặc dầu “truy cập” sau nhưng Sông Hương với ông, với người Tổng Biên tập đầu tiên - Tổng Biên tập sáng lập hẳn còn nhiều duyên nợ, dài dài...

Có một nhà thơ nổi tiếng, vốn là quan chức cao cấp. Lúc đương chức, mỗi khi ông có dịp về quê “kinh lý”, dĩ nhiên các cánh cổng lớn nhất ở tỉnh ông, từ cổng tỉnh ủy sang cổng ủy ban đều nhất loạt rộng mở, hân hoan chào đón “người anh lớn”. Những lần về quê ấy, hình ảnh “ông quan” đã lấn hình ảnh “ông nhà thơ”, nhưng chẳng ai lấy làm điều. Giả dụ, ông không hề là nhà thơ, thì ông cũng được đón tiếp trọng vọng như vậy. Cái “danh” nhà thơ ở đây, nói theo Xuân Diệu, chỉ còn là vài cọng hành, mấy lá rau thơm điểm tô trên bát phở, có càng... thơm, mà không cũng chưa hẳn đã khiến bát phở đầy thịt thà tú hụ kia giảm phần hoành tráng. Ngày Xuân Diệu còn sống, ông phải thường xuyên thưởng thức “phở mậu dịch” nên chuyện thiếu hành chần hay rau thơm trên bát phở là chuyện thường. Bây giờ thì ai cũng biết, bát phở “đúng chuẩn” hiện đại mà thiếu vài thứ rau nhỏ nhặt ấy thì không thành bát phở, dù chủ quán có nặng tay tăng phần thịt tới đâu, hay nước béo có lềnh loàng tới đâu! Với nhà thơ của chúng ta, ông không bao giờ dám nhận phần quan chức của mình là “thịt”, còn phần thi sĩ của mình là “rau thơm”. Ông những muốn hài hoà cả thịt và rau húng quế với hành chần trong một “bát phở”, nó là sự nghiệp hoạt động chung của mình. Nhưng nhiều quan chức khác cấp thấp hơn ở quê ông lại không nghĩ như ông. Với họ, ông là “sếp lớn”. Và họ chỉ kính trọng ông với một hình ảnh duy nhất đó. Họ kiên quyết gọi phở là phở với công thức thịt+bánh+nước dùng rõ ràng, và không bao giờ gọi hành chần hay rau thơm là phở. Nghĩa rằng, họ không bao giờ giới thiệu ông là “nhà thơ” trong các cuộc đón tiếp chính thức hay bán chính thức.

Dù quê ông là quê nổi tiếng với hai “đặc sản”: quan và... thơ, nhưng hình như lâu nay đặc sản thứ 2 chỉ được sánh ngang với... mè xửng, một loại kẹo quê dành cho trẻ con nhà nghèo. “Tiến lên Kinh thoái về quê” là chuyện xưa nay bình thường. Nhà thơ của chúng ta khi nghỉ hưu đã lập tức về quê khuất mình sau một vườn chuối xanh um những kỷ niệm thời thơ ấu. Và khi rời chức vụ, ông cũng rời luôn những chiếc xe con có biển số đặc hiệu. Ông chuyển sang hành... xe đạp, một loại phương tiện di chuyển vốn đã thành nét đặc sắc của người Việt Nam vài ba mươi năm trước, và đang thành phương tiện xa lạ bị rẻ rúng của người Việt hiện đại. Nhân nói chuyện đi xe đạp, tôi chợt nhớ tới đất nước Hà Lan mà tôi có dịp viếng thăm. Hà Lan là nước cực phát triển, người Hà Lan giàu có gấp trăm gấp nghìn lần người Việt bình thường (không kể các quan tham nhũng). Nhưng người Hà Lan chọn xe đạp là phương tiện di chuyển chính của mình trong những thành phố lớn. Họ đạp xe một cách hăng hái, mạnh mẽ và... tự hào, với độ “vênh mặt” không kém “độ vênh” của các quan chức ở ta ngồi xe Camry hay Mercedes. Và cả thế giới đã coi hình ảnh người đi xe đạp ở Hà Lan là một nét văn hoá đặc sắc, một biểu trưng của sự bảo vệ và thân thiện với môi trường và sức khoẻ cộng đồng. Nhưng ở ta bây giờ thì khác. Nếu anh đã có tuổi, lại đội mũ cối hay mũ nan, lại đi xe đạp tới các cơ quan công quyền, thì đích thị anh đi... kiện hay tán phát đơn tố cáo (!)

Nhà thơ của chúng ta tuổi đã ngoại lục tuần, tóc đã bạc, dĩ nhiên được xếp vào loại U... kiện. Ông lại đi xe đạp, một chiếc xe đạp thường thường. Ông lại đội mũ cát-két, cũng chẳng xa với mũ nan hay mũ cối là mấy. Ông lại vào cổng cơ quan lớn nhất tỉnh mà không cầm sẵn giấy tờ tùy thân trong tay. Vậy ông đã là... đối tượng, chứ không phải là “một người yêu nước mình” như thơ Trần Vàng Sao xác nhận. Bởi “người yêu nước mình” thì phải “mặc áo đi giày ra đứng ngoài đường” chờ... xe, dĩ nhiên không phải xe đạp. Ở ta mà được gọi bằng “đối tượng” là hơi bị mệt, hơi bị khó rồi đó. Vì thế, chuyện cười ra nước mắt đã xảy ra với nhà thơ của chúng ta. Ông bị công an bảo vệ cảnh cáo nghiêm khắc, bị bắt phải dẹp chiếc xe đạp tư nhân còm cõi sang một bên, tránh đường cho “xe công”. Ông bị tra xét giấy tờ, dĩ nhiên. Và bị nhìn với ánh mắt đặc biệt nghi ngờ, cũng dĩ nhiên. Nhà thơ của chúng ta riu ríu làm theo lệnh, càng dĩ nhiên hơn nữa. Không biết, trong một thoáng bùi ngùi, ông có nhớ tới hình ảnh chính mình cách đây chưa lâu, nhớ hình ảnh những chiếc xe hú còi vang dậy, dẹp đường cho xe ông vào chính cái cổng này.

Thôi, buồn mà chi, số phận nhà thơ là vậy! Một khi ông đã trở về với thi phận nhà thơ của mình, thì những chuyện “kỳ kỳ” ấy chỉ là chuyện “nhỏ như con thỏ”. Khi kể tôi nghe chuyện này, ông cười rất vui, và tôi biết, ông đã thấu hiểu. Nhân đây, tôi cũng xin khuyên các nhà thơ, nếu lâu nay đã đi xe đạp thì cứ tiếp tục đi xe đạp, như một cách để khu biệt. Những người mù ở các nước phát triển mỗi khi ra đường thường rung một chiếc chuông nhỏ. Đó là tín hiệu để mọi thứ giao thông trên đường biết mà tránh họ. Nhà thơ ở xứ ta với chiếc xe đạp của mình cũng giống vậy. Nên đi xe đạp cho người ta biết mà... tránh mình (?) Và biết đâu, yêu mến mình! Câu sau này cũng thuộc phần dự đoán thôi, để giải quyết khâu an ủi là chính và tôi, người viết bài này cũng đi... xe đạp.!
T.T

(nguồn: TCSH số 212 - 10 - 2006)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Tin nổi bật

Nhà văn dụng võ (Hoặc là “Vạch túi cho người xem... bia”)

Xem thêm

Hai người đàn bà “nổi loạn“ của thập kỷ 1960

TÔ HOÀNGBạn chắc không thể không biết đến đến hai tên tuổi này: Brigitte Bardot và Francoise Sagan. Vẫn mãi còn đó những hình tượng khó quên mà Brigitte Bardot dành cho màn ảnh, những trang sách khó quên mà Francoise Sagan dành cho văn học. Hai người sinh ra cùng thời, nhưng với tháng Chín năm 2004 này nếu chúng ta chúc mừng Brigitte tròn 70 tuổi, thì lại đau đớn, nuối tiếc vĩnh biệt Francoise Sagan ra đi ở tuổi 69...
Người con đồng bệnh tương liêu của Văn Cao

Cuộc đời và sự nghiệp của Văn Cao luôn là những bí ẩn đối với hậu thế. Ai sẽ là người dựng lên được một Văn Cao - một trong những tượng đài của dân tộc Việt Nam thế kỷ 20, nhưng cũng là một con người của cuộc đời thực với những vui buồn, đớn đau, hạnh phúc...?
Tản mạn nhân gặp lại nhà văn Nguyễn Mộng Giác

NGUYỄN KHẮC PHÊLần này, tác giả bộ trường thiên tiểu thuyết viết về thời Tây Sơn - Nguyễn Huệ "Sông Côn mùa lũ" (SCML) trở lại thăm nơi vua Quang Trung lên ngôi khi Huế vừa sang thu. Nước sông Hương do những trận mưa đầu mùa trên đại ngàn cuốn đất bùn con đường lớn Trường Sơn vừa xẻ rộng tràn về, không còn trong xanh như dịp ông về thăm Huế mùa hè hai năm trước, nhưng Cố đô qua hai kỳ Festival, nhiều khu phố được tôn tạo, khang trang hơn nhiều. (*)
Một di tích lịch sử bị lãng quên

VĂN THAOTháng 10-1944, nhạc sĩ Văn Cao đã sáng tác bài hát Tiến quân ca trên một căn gác nhỏ tại số nhà 45 phố Nguyễn Thượng Hiền. Căn gác này cũng là nơi Văn Cao đã sống và hoạt động cách mạng từ năm 1944 đến ngày toàn quốc kháng chiến 22-12-1946. Đội danh dự Việt Minh do Văn Cao phụ trách cũng từ đây toả đi làm nhiệm vụ. Nhiều cán bộ cao cấp của Đảng như các đồng chí Vũ Quý, Lê Quang Đạo, Lê Trọng Nghĩa, Nguyễn Thành Lê... cũng đã thường xuyên dùng địa điểm này để hoạt động trong những năm đầu cách mạng. Nhiều tác phẩm nổi tiếng của Văn Cao như: Bài thơ Chiếc xe gác qua phường Dạ Lạc; các ca khúc Chiến sĩ Việt Nam, Công nhân Việt Nam, Không quân Việt Nam, Hải quân Việt Nam đã ra đời tại đây.
Ghi chép ở trại sáng tác Vinh Hiền - Phú Lộc

VĨNH NGUYÊNHội VHNT Thừa Thiên Huế chủ trương đưa văn nghệ sĩ về bám sát thực tế địa phương, vùng sâu vùng xa, nên những năm gần đây đã liên tục mở trại sáng tác ở các huyện trong tỉnh. Các năm trước là Quảng Điền, Phú Vang, Hương Thuỷ và năm 2004 này là Phú Lộc.
Lễ “mừng sống dai”

PHAN THÀNH TRUNGMột ngày đẹp trời. Lễ mừng thọ cụ Nguyễn Hữu Đang 80 tuổi được tổ chức vui vẻ, trân trọng tại Chòi ngắm sóng Hồ Tây, đúng vào ngày kỷ niệm Nhà giáo Việt Nam 20 tháng 11 năm 1992. Với danh nghĩa là em kết nghĩa của cụ Đang, Phùng Cung và Phùng Quán đã đứng ra tổ chức lễ thọ này. Hai nhà thơ vốn quen tính vui đùa dí dỏm đã gọi hóm là “Mừng sống dai”...
Chủ tịch Hồ Chí Minh trong tâm thức nhân loại

“Cụ Hồ Chí Minh được nhân dân rất quý mến. Tên cụ có nghĩa là “sáng suốt”. Cụ là một nhà chính trị xuất chúng, một nhà chiến lược Cách mạng, một người yêu nước nồng nàn. Cụ đã nêu gương chính nghĩa và đạo đức cho thế hệ thanh niên noi theo” (Nhà báo Mỹ - Starôbin)
Văn Tâm và những vẻ đẹp không phai nhòa theo thời gian

NGUYỄN KHẮC PHÊNếu không có nghị lực hơn người, nhà giáo ưu tú - nhà nghiên cứu Văn Tâm đã bước sang thế giới khác từ 7- 8 năm trước rồi, sau cơn tai biến mạch máu não “thập tử nhất sinh”. Nhờ kiên trì tập luyện và đủ thứ thuốc men, từ bên “cửa tử”, dần dần anh đã “phục sinh” và với cây gậy ngắn để có thể tự đi lại trong nhà khi cần lục tìm tư liệu, cây bút nghiên cứu phê bình cẩn trọng mà không thiếu sự sắc sảo Văn Tâm đã cống hiến cho nền văn học chúng ta những tác phẩm dày dặn và thật sự có chất lượng: “Đoàn Phú Tứ - con người và tác phẩm” (1995, tái bản 2002), “Vườn khuya một mình” (2001), “Tản Đà khối mâu thuẫn lớn” (2003 - Tái bản, bổ sung). Một số bài nghiên cứu gần đây của anh về nhà văn Phùng Quán và nhà thơ Bằng Việt đăng trên “Sông Hương” cũng rất công phu, đồng thời vẫn thể hiện sự tinh tế trong cảm nhận vẻ đẹp của văn chương.
Phỏng vấn nhà thơ Hoàng Hưng

(Trích) Lê Mỹ Ý: Thưa ông, đã từng là "Người đi tìm mặt " trong thơ, đến bây giờ ông đã tìm được khuôn mặt của mình chưa?Hoàng Hưng: Tôi thấy rằng cái mặt của tôi, bản thân cái mặt đó nó cũng không phải là một cái mặt và cũng không phải là bất biến qua thời gian, ngay cả trong từng lúc nó cũng không chỉ là một cái mặt mà nó có đến vài cái mặt. Qua thời gian lại càng có sự diễn biến. Việc đi tìm cái mặt của bản thân thực ra có những người không bao giờ thấy cả, tức là không biết mình như thế nào.
Nhà văn Nguyễn Minh Châu nói về “nhà văn và sự nghiệp dân chủ hóa đất nước”.

Tháng 4 năm 1988, khi đang chữa bệnh ở chùa Pháp Hoa (Đồng Nai), trong một bức thư gửi bạn, nhà văn Nguyễn Minh Châu tâm sự rằng ông vẫn thèm viết tiếp một bài về vấn đề “Nhà văn và sự nghiệp dân chủ hóa đất nước” Nhưng rồi bệnh ngày càng nặng khiến ông cho đến khi qua đời đã không thực hiện xong dự định. Tuy vậy đồng nghiệp và bạn đọc vẫn may mắn được biết ý kiến căn bản của ông về vấn đề này.
Chuyên gia “Tỳ bà hành” của chúng tôi

VÕ THỊ QUỲNHĐến Hội Văn nghệ một chiều xuân Giáp Thân, tết còn đỏ hạt dưa, còn thắm mai vàng, còn hồng hoa đào và còn lủng lẳng tròn trịa những quả quất trĩu cành - chúng tôi tưởng nhớ anh - nhà thơ luôn dịu dàng, luôn hiền hoà: XUÂN HOÀNG. Bao kỷ niệm một thời nhà thơ sống gắn bó sáng tạo với Bình Trị Thiên, với Huế lại ùa về trong lòng những người đến thắp hương kính viếng hương hồn anh - chiều nay...
"Còn thơ thì quả là vô cùng"

VÕ QUÊNhững ngày đầu xuân Giáp Thân, giới văn nghệ sĩ Thừa Thiên Huế vô cùng thương tiếc khi nghe tin nhà thơ Xuân Hoàng đã từ trần vào ngày mồng 3 Tết (24.1.2004) tại Thành phố Hồ Chí Minh. Sự ra đi của nhà thơ Xuân Hoàng là một tổn thất lớn đối với phong trào văn học của khu vực Bình Trị Thiên ruột thịt và của cả nước.
Ngày thơ Việt Nam - ngày hội của mọi người

HỒ THẾ HÀ Ngày thơ Việt Nam chính thức được mang tên, đến nay, đã tròn một năm. Một năm là khoảng thời gian rất ngắn, nhưng trong ý nghĩ và dự cảm của mọi người suốt dòng chảy văn hoá, để thi ca trở thành hiện thực như hôm nay là một quá trình trải nghiệm của lịch sử và truyền thống lâu dài của dân tộc Việt Nam-một dân tộc yêu thi ca, có tiềm năng, trữ lượng và những giá trị thi ca không bao giờ vơi cạn.
Trò chuyện với nhà văn Tô Nhuận Vỹ

PV: Là một nhà văn nổi tiếng với những tập truyện ngắn Người sông Hương, Làng thức... và các tiểu thuyết Ngoại ô, Dòng sông phẳng lặng (3 tập), Phía ấy là chân trời... những đứa con tinh thần của anh ra đời gần như tập trung liên tục trong khoảng hơn mười năm (trước và sau 1975). Trừ một số bài viết ngắn đăng ở báo và tạp chí, nếu tôi không nhầm thì, tác phẩm gần đây nhất của anh, tiểu thuyết Phía ấy là chân trời, hình như xuất bản từ năm 1988? Tại sao anh "dừng lại" đột ngột và lâu như vậy?Tô Nhuận Vỹ (TNV): Với lý do gì đi nữa thì việc "tịt đẻ" lâu như vậy cũng là chuyện chẳng hay gì đối với một nhà văn. Trong thời gian tôi "tạm dừng" đó, nhiều tác giả bạn bè tôi đã lao động miệt mài, "đẻ" hàng chục "đứa con tinh thần" rồi đó.
Tưởng nhớ anh - Nhạc sỹ Trần Hoàn

NGUYỄN ĐÌNH SÁNGNăm 1975, lần đầu tiên tôi gặp nhạc sỹ Trần Hoàn tại Hà Nội. Lúc đó, tôi đang an dưỡng tại Ban thống nhất Trung ương và có ý định xin về Huế công tác. Nhà thơ Cù Huy Cận Thứ trưởng Bộ Văn hoá Thông tin lúc bấy giờ đã bảo tôi đến gặp nhạc sỹ Trần Hoàn để trình bày nguyện vọng. Anh tiếp tôi với một ngôn ngữ hết sức dân dã, mang đậm chất miền trung. Anh hỏi: “Mi quê mô?” Tôi thưa cùng anh: “Em người Quảng Trị.” Anh hỏi tiếp: “Rứa mi học cái chi?” Tôi thưa: “Em học thanh nhạc tại Nhạc viện Hà Nội.” Anh nheo mắt cười và trả lời: “Đồng ý! Lên Bộ Văn hoá làm quyết định rồi về công tác. Trong miềng chừ nhiều việc lắm...”.
Nhạc sĩ Trần Hoàn về chốn Đào Nguyên

NGUYỄN TRỌNG TẠOTôi biết nhạc sĩ Trần Hoàn vĩnh biệt cõi trần vào lúc 5 giờ 6 phút ngày 23 tháng 11 tại bệnh viện Hữu Nghị Hà Nội, nhờ cú điện thoại của một nhà báo gọi đến đặt bài. Đã mấy hôm nay biết ông hôn mê sâu, khó qua khỏi mệnh trời, nhưng khi nghe tin ông qua đời, tôi vẫn chưa tin là ông đã mất.
Người chào hàng

NGUYỄN TUYẾN TRUNGLâu rồi tôi mới có dịp đến thăm nhạc sĩ Mai Xuân Hoà và cô giáo Nguyễn Thị Hồng - hai vợ chồng đều đã nghỉ hưu, vẫn ở tại số nhà 71 đường Bến Nghé thành phố Huế.
Chú Vũ Thắng như tôi đã biết

HỮU THUTrong suốt ba nhiệm kỳ đảm đương cương vị Bí thư Tỉnh uỷ, với anh chị em làm báo, chú Vũ Thắng thường dành cho những ưu ái, đó là có thể gặp gỡ vào bất cứ lúc nào, dù ở cơ quan hay nhà riêng. Do vậy mà ngôi nhà cũ ở đường Mai Thúc Loan quá đỗi thân thiết với nhiều người làm báo, trong đó có tôi.
Một chiều thu Huế dưới trời Tây

VÕ QUANG YẾNỞ Pháp ngưòi ta thường bảo một con chim én không đủ để báo mùa xuân. Tôi thì tin một nữ sĩ có thể chiếu sáng một chiều thu lá vàng mưa bay nhưng không phải bất cứ ai cũng có thể là nữ sĩ ấy. Chị là thi sĩ Tôn Nữ Hỷ Khương, ái nữ của cụ Ưng Bình Thúc Giạ Thị.
“Người xẩm của kháng chiến”

NGUYỄN HUY THẮNGNhững ngày đầu tháng 12-1954, người dân Hà Nội và khắp các vùng xung quanh nô nức kéo đến Nhà hát Nhân dân xem “văn công”. Văn công là từ bấy giờ dùng để chỉ những buổi biểu diễn văn nghệ trên sân khấu nói chung. Nhưng đợt “văn công” cuối năm 54 ấy mang một tính chất đặc biệt, vì là một đại hội có quy mô lớn (Đại hội Văn công toàn quốc), từ kháng chiến về, lần đầu tiên ra mắt công chúng Thủ đô vừa thoát khỏi ách tạm chiếm.