Đồng Khánh - mái trường xưa
NGUYỄN KHẮC PHÊ
"Đồng Khánh - mái trường xưa" là tên tập đặc san được phát hành tại Huế nhân kỷ niệm 75 năm ngày thành lập trường Đồng Khánh vào đầu tháng ba này.
Ảnh: internet
Trọn ba phần tư thế kỷ qua, bên bờ sông Hương có hai ngôi trường song đôi nổi tiếng - Quốc Học và Đồng Khánh, vì từ đây biết bao nhiêu là nhân vật tên tuổi của đất nước đã trưởng thành. Cũng có người chỉ nhớ đến tuổi học trò thơ mộng xưa, gọi hai trường bằng một tên chung giản dị mà cũng... tình tứ: "Trường Anh - Trường Em". Biết bao nhiêu là nụ cười và ánh mắt của các anh Quốc Học và các em trên lầu hồng Đồng Khánh đã vượt con đường nhỏ ngăn cách hai trường giao hòa vào nhau. Và không ít đôi, sau khi trưởng thành, đã nên nghĩa vợ chồng.
Có điều đáng nói là mấy chục năm qua, tuy hai trường vẫn sóng đôi bên nhau mà chỉ Quốc Học tổ chức kỷ niệm: 90 năm rồi 95 năm thành lập. Vì may mắn ngôi trường này đã từng in dấu chân người học trò lỗi lạc: Nguyễn Tất Thành. Còn Đồng Khánh thì không may vướng phải cái tên ông vua nhà Nguyễn mà sự nghiệp không lấy gì làm vẻ vang nên phải đổi tên thành trường Hai Bà Trưng. Vô hình trung mà dòng lịch sử như bị cắt rời, nếu tổ chức kỷ niệm biết lấy mốc thời gian nào và lấy tên nào đây? Có thể vì thế mà 60 năm, rồi 70 năm qua, mãi đến năm nay, Ban Liên lạc cựu học sinh Đồng Khánh mới nhất quyết kỷ niệm 75 năm thành lập trường. Sự nghiệp ông vua hay hoặc dở đã có lịch sử phán xét, cớ gì làm vướng bận việc vun đắp truyền thống một ngôi trường danh tiếng.
"Nữ sinh Đồng Khánh", những từ này đã bao năm tượng trưng cho vẻ đẹp và truyền thống văn hóa của cô gái Huế. Và không chỉ của Huế. Đã có bao thế hệ nữ thanh niên ưu tú của suốt dải đất từ Nghệ Tĩnh cho đến Phan Thiết được đào luyện và trưởng thành từ đây. Không cần thống kê và chọn lựa công phu, chỉ chợt nhớ cũng có thể lập nên một "danh sách" những nữ sinh Đồng Khánh đã trở nên các nhân vật tên tuổi mà nam giới cũng phải vì nể: Trần Thị Như Mân (vợ giáo sư Đào Duy Anh) người thay mặt nữ giáo sư và học sinh Đồng Khánh thảo bức điện gửi toàn quyền Pháp A.Varenne đòi ân xá cho nhà ái quốc Phan Bội Châu; Trần Thị Phát - Chánh văn phòng Phụ nữ Giải phóng Liên khu 5 trong chống Mỹ; Lê Thị Kinh (cháu ngoại cụ Phan Chu Trinh) - Đại sứ nước ta tại một số nước Châu Âu; Nguyệt Tú - Giám đốc Nhà Xuất bản Phụ Nữ; Nguyễn Khoa Diệu Hồng - Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ Nữ Hà Nội; Điềm Phùng Thị - Nhà điêu khắc ở Pháp; Cẩm Thạnh - Nhà văn; Phương Thảo - ủy viên Ban Thư ký TƯ Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam; Bà Nguyễn Đình Chi - Phó Chủ tịch Liên Minh các lực lượng Dân tộc - Dân chủ và Hòa Bình Huế thời chống Mỹ...
Danh hiệu "Nữ sinh Đồng Khánh" được nhiều người biết không chỉ vì nhiều người đã trở nên nhà cách mạng, nhà văn hóa. Nét đặc sắc của trường Đồng Khánh là đã rèn giũa, xây dựng một phong cách học tập, một nếp sống quy củ, đã đưa "nữ công gia chánh" thành môn học được xem trọng, từ đó, các nữ sinh đã được học làm vợ, làm mẹ, làm người nội trợ đảm đang của một gia đình Việt Nam. Có chị ở Hà Nội sau nửa thế kỷ vẫn còn giữ được mẫu thêu từ Đồng Khánh và nhờ đó đã mở được lớp dạy thêu lúc nghỉ hưu. Nhiều chị em, tuy xa Huế lâu năm, khi cắm một bình hoa hay dọn một bữa ăn vẫn in rõ dấu ấn của bàn tay "nữ sinh Đồng Khánh"...
Một Đồng Khánh như thế quả là chỉ có dưới mái trường xưa, chỉ còn trong kỷ niệm. Dãy lầu hồng Đồng Khánh bên những gốc phượng già còn đó, nhưng trường Hai Bà Trưng hôm nay đã bố trí học trò con trai con gái học chung. Hẳn là theo một nguyên lý giáo dục nào đó và không ít các em học sinh trường Hai Bà Trưng hôm nay cũng đã đạt thành tích học tập xuất sắc. Nhưng một ngôi trường có truyền thống đã thành một giá trị văn hóa, có nên chăng phải cứng nhắc theo nguyên lý chung mà bỏ mất nét riêng đặc sắc - điều cốt lõi làm nên mọi giá trị văn hóa?
Không ít cựu nữ sinh Đồng Khánh trở lại mái trường xưa với tâm trạng bâng khuâng tiếc nuối nề nếp học hành ngày trước, có chị đã kiến nghị tổ chức lại trường nữ riêng, chương trình giáo dục cần chú trọng đến giới tính... Vấn đề xin dành cho các nhà quản lý giáo dục trả lời. Duy có một điều an ủi, cũng có thể gọi là một niềm vui: thời gian gần đây, các lớp học "nữ công gia chánh" liên tục mở và trên "con đường học trò" bên bờ sông Hương bóng áo dài trắng dịu dàng tha thướt ngày một nhiều. Có phải đó là hình bóng của "Đồng Khánh" xưa?...
Huế, tháng 2/1992
N.K.P
(TCSH48/03&4-1992)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
50 năm ngày mất Giáo sư Đặng Văn Ngữ
ĐẶNG NHẬT MINH -
Nhân 110 năm ĐÔNG KINH NGHĨA THỤC (1907 - 2017)
TRẦN VIẾT NGẠC -
NGUYỄN HOÀNG THẢO
Trước khi có chợ, bên ngoài cửa Ðông Ba (cửa Chánh Đông) dưới thời vua Gia Long có một cái chợ lớn mang tên “Qui Giả thị” - chợ của những người trở về. -
NGUYỄN KỲ
Cuộc vận động tranh cử và “đấu tranh nghị trường” trong thời kỳ 1936 - 1939 do Đảng Cộng sản Đông Dương lãnh đạo là một bộ phận đặc biệt trong cuộc đấu tranh vì quyền dân sinh dân chủ ở Việt Nam. -
DÃ LAN NGUYỄN ĐỨC DỤ
Thú thật với độc giả, một trong những điều vui thú nhất của tôi - cho tới nay tôi vẫn say mê - là sưu tầm khảo cứu về Phổ trạng (tức là lai lịch, nguồn gốc...) của các nhân vật lịch sử như Ngô Quyền, Nguyễn Xý, Nguyễn Trãi, Hồ Xuân Hương, Nguyễn Du, Phạm Ngũ Lão, Phạm Sư Mạnh... -
LÂM QUANG MINH
Tôi không có vinh dự như nhiều anh chị em cán bộ, dũng sĩ từ miền Nam ra Bắc công tác, học tập hay chữa bệnh, được trực tiếp gặp Bác Hồ, được Bác ân cần động viên dạy bảo, được cùng ngồi ăn cơm với Bác, được Bác chia bánh chia kẹo... như người cha, người ông đối với các con cháu đi xa về. -
THANH HẢI
Hồi ký
Tháng 10 năm 1962, tôi được vinh dự đi trong đoàn đại biểu mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam ra thăm miền Bắc. Lần đó một vinh dự lớn nhất của chúng tôi là được gặp Hồ Chủ Tịch. -
Giáo sư Bửu Ý, tên đầy đủ là Nguyễn Phước Bửu Ý, sinh năm 1937 tại Huế. Ông vừa là nhà giáo, nhà văn, vừa là dịch giả của các tiểu thuyết nổi tiếng như Nhật kí của Anna Frank, Đứa con đi hoang trở về, Bọn làm bạc giả của André Gide, Con lừa và tôi của Juan Ramón Jiménez; Thư gửi con tin của Antoine de Saint-Exupéry… đăng trên các tạp chí Mai, Văn, Diễn đàn, Phố Văn (trước 1975).
-
I. Nhớ hơn bốn mươi năm về trước, vào khoảng đầu mùa đông năm 1974 - mùa dỡ củ dong riềng - tôi đi chợ Chũ (Lục Ngạn), mua được tập truyện Khúc sông. Trên lối mòn đường rừng, bước thấp bước cao, tôi vừa đi vừa tranh thủ đọc. Ngày ấy, tôi chỉ biết tên tác giả là Nguyễn Thiều Nam, nào có biết đẳng cấp của ông trong làng văn ra sao!
-
Sinh thời, cha tôi – họa sỹ Trịnh Hữu Ngọc, hầu như không bao giờ nhắc đến những năm học vẽ ở Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương (MTĐD).
-
HỒ QUỐC HÙNG
(Thân mến tặng các bạn lớp Văn K9 - Đại học Tổng hợp Huế)
Ai cũng có kho ký ức riêng cho chính mình như một thứ tài sản vô hình. Ký ức lại có những vùng tối, vùng sáng và lúc nào đó bất chợt hiện lên, kết nối quá khứ với hiện tại, làm cho cuộc sống thêm ý vị. -
TRẦN VĂN KHÊ
Hồi ký
Có những bài thơ không bao giờ được in ra thành tập.
Có những bài thơ chỉ còn ghi lại trong trí nhớ của tác giả và của đôi người may mắn đã được đọc qua một đôi lần.
-
Ngắm nhìn vẻ đẹp tinh khiết của cô nữ sinh Đồng Khánh dưới vành nón Huế, trong chiếc áo dài trắng tinh khôi, không ai nghĩ chỉ ít năm sau ngày chụp bức ảnh chân dung ấy, chị chính là nạn nhân của một chế độ lao tù tàn bạo và nghiệt ngã.
-
Trong quy hoạch một đô thị văn minh, vỉa hè là khoảng công cộng dành cho người đi bộ. Còn theo kiến trúc, vỉa hè là đường diềm, trang trí cho phố phường tạo ra sự hài hòa giữa đường và nhà mặt phố. Người Pháp đã làm những điều đó ở Hà Nội từ cuối thế kỷ 19.
-
TRẦN PHƯƠNG TRÀ
Hồi những năm 1950, làng Trúc Lâm quê tôi thuộc vùng du kích ven thành phố Huế. -
QUẾ HƯƠNG
Ngày 15/7/2017 tới đây, ngôi trường hồng diễm lệ nằm cạnh trường Quốc Học, từng mang tên vị vua yểu mệnh Đồng Khánh chạm ngưỡng trăm năm. -
THÁI KIM LAN
Trong những hình ảnh về ngày Tết mà tôi còn giữ được thời thơ ấu, thì Tết đối với tôi là Tết Bà, mà tôi gọi là Tết Mệ Nội chứ không phải Tết Mạ. Bởi vì mỗi khi Tết đến, cả đại gia đình chúng tôi đều kéo nhau lên nhà Từ đường “ăn Tết", có nghĩa quây quần chung quanh vị phu nhân trưởng tộc của dòng họ là bà nội tôi. -
TRẦN VIẾT NGẠC
Báo Xuân xưa nay luôn là số báo đẹp nhất, phong phú nhất trong một năm. Bài vở số Xuân được tòa soạn đặt bài trước cho các cây bút thân quen, nổi tiếng từ mấy tháng trước. -
NGUYÊN HƯƠNG
Trong đời, người ta ai cũng nên phải lòng một vùng đất. Cảm giác đó thật đặc biệt, giống như khi ta một mình đi đêm về sáng, bỗng gặp đóa hoa cô đơn thức sớm nở ngoài thềm, thấy thương. -
BÙI KIM CHI
Tôi đã rất xúc động. Lòng rưng rưng bồi hồi khi tình cờ nghe được bài hát “Quê hương tuổi thơ tôi” của Từ Huy trong VCD họp mặt Đồng Hương Sịa lần đầu tiên ở Little Sài Gòn, Nam Cali…
.png)
.png)
