Đinh Cường, tấm lòng vô hạn
ĐẶNG TIẾN
Những dòng dưới đây, nguyên văn lời giới thiệu bằng tiếng Pháp do tác giả viết tại Paris tháng 10/2010, nhân triển lãm tranh “Đinh Cường tấm lòng vô hạn”. Bài viết sau đó được tác giả tự phỏng dịch.
Họa sĩ Đinh Cường từ tiểu bang Virginia, Hoa Kỳ, năm ngoái sang Paris bày tranh tại phòng triển lãm Annam Héritage, từ 28.10 đến 6/11/2010.
Năm nay anh về Việt Nam, triển lãm tại Đà Lạt, đầu tháng 8/2011. Nghe đâu sau đó anh sẽ bày tranh tại TP. Hồ Chí Minh.
Đinh Cường mài miệt, mải miết vẽ đều tay từ nửa thế kỷ nay; đây không biết là lần triển lãm thứ mấy từ ngày anh mới ra trường 1963; và từ khi sang định cư tại Mỹ, 1989. Lần bày tranh tại Việt Nam, gần đây nhất là tại Huế, mùa hè 2009.
Đinh Cường sống trọn đời, tận tụy, cho nghiệp hội họa - không nhất thiết là sống nhờ vào nghề hội họa. Anh triển lãm nhiều, không nhất thiết để bán tranh mà để gặp gỡ, làm quen. Vẽ tranh là tìm đến với cuộc đời; và bày tranh là đi trọn dặm trường hạnh ngộ. Nói khác đi, làm khác đi, là chưa hết lòng với chính mình và chưa tận tình với nghệ thuật.
Đinh Cường có câu thơ hay: Ra đi mới biết lòng vô hạn. Mỗi bức tranh là mỗi ra đi.
*
 |
| Đinh Cường cùng Đặng Tiến |
Có lần có kẻ yêu cầu tôi nói về tranh Đinh Cường trong vài ba chữ, tôi đã trả lời bằng một hình ảnh: tranh Đinh Cường là mạch nước ngầm tuôn trào lên khung vải. Đối thoại hồn nhiên thôi, nhưng ngày qua tháng lại có vẻ hợp lý, khi nhìn lại từ nguồn sáng tạo đến họa phẩm hoàn tất. Và như thế, chúng tôi lại gặp lại nhau, lại có nhau. Năm mươi năm trong chớp mắt.
Mạch suối tuôn trào, từ những kỷ niệm rời, những giấc mơ thầm, những hoang mang hão, từ tuổi thơ gió bụi, từ những “trận gió hoang vu thổi buốt xuân thì”. Và biết đâu chẳng đến từ những ảnh tượng tiền thân, như lời thơ Baudelaire “đã sống nhiều đời dưới bóng những hoành môn”; hay vẫn theo Baudelaire, “nhiều kỷ niệm như nghìn năm đã trải”.
 |
| Tác phẩm “Cà phê mùa đông” |
Mạch suối trào tuôn: nước ngầm vươn lên ánh sáng; và nơi Đinh Cường, mỗi bức tranh đòi hỏi một ánh sáng riêng cho màu trời sáng tác. Nước ngầm tái hồi với trần gian, thành thân với mặt đất chênh vênh, khi tươi thắm phù sa, khi chìm chìm núi lửa. Màu sắc ngân vang những bài hát thiên thanh, khô khan sỏi sạn hay lóng lánh thủy tinh. Nghệ thuật Đinh Cường nối kết những mặt trời khuya khoắt đang đòi lại bình minh; chúng rọi chiếu lên khung vải nỗi đắm say lẫn với u hoài, thêm một thoáng hy vọng thầm kín và ngờ vực trầm buồn.
Nhưng cần đồng ý với nhau: sáng tạo nghệ thuật không bao giờ là một hồi tưởng đến tự nhiên, mà đòi hỏi ý chí, lao động cần mẫn và tìm kiếm miệt mài. Mạch nước ngầm còn là việc mang nặng đẻ đau - bề trái trong sáng tác Đinh Cường.
Từ thời trẻ, từ khi tốt nghiệp trường Mỹ Thuật Huế, 1963, Đinh Cường đã hướng về hội họa hiện đại và trừu tượng. Anh trả lời báo Thế Giới Tự Do, 1967: “Tôi đã dần dần tước bỏ hết ý niệm về sự vật, hay nói theo danh từ triết học kinh điển, loại bỏ mô thể, forme, của sự vật để chỉ còn giữ lại chất liệu, matière, thuần túy của sơn dầu”.
Anh cho biết thêm về cách thực hiện một bức tranh “luôn luôn khởi đi trong ánh sáng rực rỡ lúc đầu, như một òa vỡ của hoa; để rồi lại trở thành đêm xanh đen, kết thúc những dò dẫm dài hơi, nơi kết liên của ngẫu nhiên và một tiền định nào đó không hiểu” (ĐC, báo TGTD, tập 16, số 8, 1967, Sài Gòn).
 |
| Tác phẩm Trận gió hoang vu (chân dung Đinh Cường tự họa); sưu tập riêng của Đặng Tiến |
Tự bạch quý giá này không mâu thuẫn với ẩn dụ “mạch suối ngầm” tôi đã nêu lên. Lời tâm sự bổ sung thông tin về mặt hoàn tất một họa phẩm, giai đoạn cuối cùng của tạo tác. Trí tuệ sáng tạo của họa sĩ nhập vào bàn tay nghệ nhân thực hiện. Đinh Cường mài dũa, dập xóa, ấp ủ, đậy điệm, đưa những hình thể rực rỡ ban đầu vào không gian u trầm của nghệ thuật mà anh gọi là “đêm xanh đen”. Tuy vậy anh vẫn không ra khỏi quy luật thông thường của sáng tạo nghệ thuật, là đưa những mô hình từ bóng tối của tâm thức ra ánh sáng của trí tuệ, của tư duy logic như đưa hành trình Ulysse trong huyền thoại lên không gian hình học theo Euclide. Nghệ thuật, bao giờ cũng như bao giờ, vươn từ bóng tối ra ánh sáng. Không có hành trình ngược chiều.
Aragon có câu thơ hàm súc:
Những bông hồng mơ gì trong đêm tối…?
Liệu câu hỏi lạ lùng có tìm thấy lời giải trong tranh Đinh Cường?
Đinh Cường trong ngẫu hứng nào đó, có vẽ lên được giấc mơ của hoa hồng, qua kho tàng hình thể mình tích lũy trong trí tưởng?
Tranh Đinh Cường, trong tinh thể, phải chăng là ký ức một đóa hoa hồng đã hiến dâng hương sắc cho trần gian?
Và nghệ thuật trần gian phải chăng là hoài niệm một mùi hương?
Đ.T
(SDB10/09-13)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
Đinh Cường đâu Huế đó - BỬU Ý. Vẻ trầm mặc của đất đá - HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG. Trong hội họa, Đinh Cường là thi sĩ của hoài niệm - TRỊNH CÔNG SƠN. Họa thi - BÙI GIÁNG. Khởi đi từ trong rực rỡ - ĐỖ LONG VÂN. Cái ở ngoài HỘI HỌA - THÁI BÁ VÂN. Đinh Cường, tấm lòng vô hạn - ĐẶNG TIẾN. Thế giới Đinh Cường - HOÀI KHANH. Vẻ ẩn mật trong hội họa Đinh Cường - HUỲNH HỮU ỦY. Một chút Đinh Cường - DOÃN QUỐC SỸ. Về bức tranh “Trăng qua vùng động đất” - ERICH WULFF. Cô Gái Huế với Tranh Thiếu Nữ của họa sĩ Đinh Cường - PHẠM THANH CHÂU. Họa sĩ Đinh Cường - Khu vườn lộng lẫy của những cung bậc ký ức - LÊ HUỲNH LÂM
-
BỬU Ý
Họa sĩ, suốt dọc đời mình, lần lượt trải qua những thời đoạn màu sắc. Như Picasso có giai đoạn hiện thực, tiếp đến là “thời xanh”, rồi “thời hồng”, sau đó có giai đoạn tượng trưng, chuyển dần đến siêu thực và lập thể. -
HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG
Những khuya trở về căn nhà trắng trong một hẻm đá ở xóm Bến Ngự, những ánh hỏa châu cũng bắt đầu tung lên trên vùng trời xa thành phố, “tâm hồn thấy sa sút thêm mỗi lần ở ngoài phố về”, Cường thường thú nhận với bạn bè, và Cường bắt đầu quần với khung vải trắng lớn trước mặt. -
TRỊNH CÔNG SƠN
Đầu những năm 60, bóng dáng của Modigliani và của những bậc thầy các trường phái hội họa mới thấp thoáng đi về dưới những bức tường cổ rêu phong của Đại Nội. Ở đó có trường Cao Đẳng Mỹ Thuật Huế và ở đó cũng có Đinh Cường. -
BÙI GIÁNG
-
LTS: Bài viết dưới đây, do tác giả Đỗ Long Vân viết bằng tiếng Pháp nhân Triển lãm tranh Đinh Cường tại Trung tâm Văn hóa Đức, Sài Gòn, 1967. Sông Hương xin giới thiệu bản dịch của dịch giả Bửu Ý. Đầu đề do Tòa soạn đặt.
-
THÁI BÁ VÂN
Tôi muốn nghĩ tới một cái gì của tranh ngoài hội họa, của nhạc ngoài bài hát, của văn chương ngoài chữ. -
Từ 20/10 đến 30/10/1972, họa sĩ Đinh Cường có cuộc triển lãm tranh mang đậm dấu ấn ở Sài Gòn. Dưới đây là bài nhận định của Hoài Khanh về thế giới tranh của ông.
-
HUỲNH HỮU ỦY
Bước vào thập niên sáu mươi, hội họa Việt Nam bỗng dưng biến chuyển dữ dội, có tính đột phá với một lực lượng trẻ, mạnh khỏe, hừng hực lửa sáng tạo. Họ ào ạt vận dụng những tiếng nói mới, tất nhiên phải bắt liền mạch với nền nghệ thuật hiện đại của thế giới, rồi chính từ đó đã manh nha một nét gì đó riêng biệt của hội họa Việt Nam. -
DOÃN QUỐC SỸ
Tôi có thói quen hễ ra khỏi thành phố gặp vòm trời trăng sao là tìm chòm sao Đại Hùng Tinh rồi tự đấy tìm ra ngôi sao Bắc Đẩu với ánh sáng trầm buồn như ánh mắt mẹ hiền đợi con. Từ sao Bắc Đẩu, tôi thường tìm sang chòm Thập Tự Nam như tìm một lối thoát. Tôi đặc biệt yêu chòm sao này - Thập Tự Nam - với vẻ sáng ngời đơn giản của nó. -
ERICH WULFF (1926 - 2010) là bác sĩ người Đức. Ông thích tranh Đinh Cường, và bài viết trên đây được viết vào năm 1997, ghi lại những cảm xúc của ông về bức tranh TRĂNG QUA VÙNG ĐỘNG ĐẤT của Đinh Cường mà ông đã mua và lưu giữ trong bộ sưu tập tranh của ông.
-
LÊ HUỲNH LÂM
Đinh Cường là một trong những bậc thầy về sơn dầu của thế hệ trước còn lại. Ông sáng tác đều đặn non nửa thế kỷ này; để Trịnh Công Sơn, một người bạn yêu quý của ông phải thốt ra lời: -
PHẠM THANH CHÂU
Trí nhớ, khoảng năm 1970, sau khi tốt nghiệp, tôi được bổ về Quảng Điền, Thừa Thiên - Huế, làm việc. Quảng Điền cách Huế vài chục cây số, có cái địa danh rất nhiều người biết là phá Tam Giang với hai câu thơ: “Thương em anh cũng muốn vô/ Sợ truông nhà Hồ, sợ phá Tam Giang”.
.png)
.png)
