LTS: Từ Tổng Biên tập đầu tiên cho đến Tổng Biên tập đương nhiệm, Tạp chí Sông Hương đã chuyển giao qua 7 thời kỳ. Có thể nói mỗi “thuyền trưởng” đều để lại một dấu ấn riêng. Nếu sự thăng là mặt nổi trội hiển nhiên thì sự trầm nhiều lúc vẫn được độc giả hoan nghênh ghi nhận. Những cảm nhận và ý kiến của hai nhà văn nguyên Tổng Biên tập của Sông Hương dưới đây phần nào dẫn ra mặt mạnh và yếu của tạp chí xưa và nay. Qua đó, lớp kế cận nhận thấy trọng trách khá nặng nề mà họ được giao phó.
Chân dung 7 đời Tổng biên tập TCSH: Nguyễn Khoa Điềm - Tô Nhuận Vỹ - Nguyễn Khắc Phê - Hồng Nhu - Nguyễn Quang Hà - Nguyễn Khắc Thạch - Hồ Đăng Thanh Ngọc
Nhà văn Tô Nhuận Vỹ:
Sông Hương bây giờ, không thiếu những bài đọc bổ ích, có chất lượng. Có thể nói Sông Hương đã phát huy khá tốt nhiều điều hay mà Sông Hương trước đây đã đạt được và có mặt làm tốt hơn như vun đắp cho thế hệ trẻ. Tuy nhiên, nhân dịp này tôi cũng xin nói một kinh nghiệm của mình (nếu có thể gọi là kinh nghiệm) để các bạn làm Sông Hương tham khảo.
Cách đây mấy năm tôi có về thăm một xã miệt vườn đồng bằng sông Cửu Long. Xã có hẳn một tạp chí Văn nghệ, hai tháng ra một số. Anh Tổng Biên tập cho biết “mỗi nhà chỉ cần đóng góp 2 trái cam là tui đủ tiền ra 1 số tạp chí!”.Tạp chí có đủ các chuyên mục văn, thơ, nghiên cứu phê bình, dịch thuật, nhạc, họa, nhiếp ảnh… với đủ tên tuổi không chỉ của tỉnh mà của cả nước, thậm chí có cả một bài phỏng vấn một nhân vật văn hóa nước ngoài vừa tạt qua TP. HCM. Nghĩa là sao? Nghĩa là, trong thời buổi hiện nay, với phương tiện Internet và điện thoại hiện đại, dù ở bất cứ đâu một tờ báo vẫn có thể có đủ những bài vở của các tác giả có “thương hiệu” nhất. Nhưng để tạp chí đó là một tạp chí “nặng ký” lại là một vấn đề khác. Nếu ta lấy toàn bài loại A ở truyện, bài loại A ở thơ, bài loại A ở nghiên cứu, bài loại A ở dịch thuật, bài loại A ở phóng sự… chưa chắc có số tạp chí hấp dẫn loại A. Mà có khi thay vào vài bài loại… B ở chuyên mục này chuyên mục kia thì sự hài hòa sẽ tăng lên và nếu những bài “loại B” đó là những bài mà bạn đọc đang chờ đón (tôi không kể tới loại thị hiếu… thị trường) thì sức nặng chất lượng đã đạt được. Nói chung, đó là sự chọn lựa vấn đề nóng cho số tạp chí và nghệ thuật tổ chức cụ thể từng số tạp chí của Tổng Biên tập.
Sông Hương trước đây và Sông Hương bây giờ có những điều “giống nhau”: tập thể anh chị em làm Sông Hương (và ban lãnh đạo Hội) luôn tâm huyết phấn đấu để Sông Hương đóng góp xứng đáng vào sự phát triển nền văn hóa văn nghệ giàu truyền thống và bản sắc của Thừa Thiên Huế cũng như của cả nước, mặt bằng văn hóa của trí thức và độc giả cũng như lãnh đạo tỉnh khá cao, ít vấp phải những ấu trĩ quá đáng trong nhận thức (trừ trường hợp tạo dựng vụ 123 chị em chợ Đông Ba ký tên phản đối Sông Hương cách nay gần 1/4 thế kỷ) và nhờ vậy mà thực sự Sông Hương đã luôn luôn là tạp chí Văn nghệ địa phương có chất lượng hàng đầu của cả nước.
Nhà văn Nguyễn Khắc Phê:
Sức sống, diện mạo của một tờ tạp chí tùy thuộc nhiều yếu tố, chứ không phải tòa soạn muốn gì cũng được; vì thế, người đọc cũng không nên đòi hỏi báo chí hôm nay quá nhiều thứ - ví như đội ngũ viết văn, làm thơ, sáng tác nhạc không có tác phẩm chất lượng cao, tiền lại ít thì tạp chí lấy chi làm hay và đẹp… Cho dù vậy, trong “lưng vốn” hiện có, cần kiên quyết đặt tiêu chuẩn chất lượng lên hàng đầu, chứ không nên nể nang, “chiếu cố” vì đề tài hay vì thân quen hoặc “vai vế” của ông nọ bà kia. Xin nói thật, vừa qua, đã có bài như thế xuất hiện trên Sông Hương. Để từ chối những bài như thế, Ban Biên tập phải có bản lĩnh vì sẽ làm mất lòng một số vị, nhưng được lòng đông đảo bạn đọc.
Mặt khác, để có một tạp chí hay, tạo được dư luận, thiết nghĩ Sông Hương cần chú ý đầu tư trí tuệ cho khâu tổ chức, “đặt hàng” bài vở theo các chủ đề mà xã hội, bạn đọc quan tâm, tức là không chỉ trông chờ vào bản thảo cộng tác viên gửi đến. Sức “nóng” của Sông Hương ngày trước một phần nhờ biết chú trọng khâu này. Tất nhiên là mỗi thời một khác, hy vọng tòa soạn đầy sức trẻ của Sông Hương hôm nay sẽ làm “nóng” hơn tờ tạp chí của mình bằng những vấn đề xã hội, văn hoá sâu sắc, đậm dấu ấn của Huế.
Thời “trước” Sông Hương như một đấu thủ trẻ được dự cuộc đua sôi động trong không khí Đổi Mới của làng báo chí, sức “nóng” từ cuộc sống ùa vào mỗi trang Tạp chí, nên dễ được chú ý. Nói như vậy, là hàm ý Sông Hương bây giờ có phần thiếu “lửa”. Điều này, là tùy thời cuộc, chứ ban biên tập muốn khác đi cũng không dễ. Thì như tờ “Văn nghệ”, tập hợp cả ngàn cây bút của cả nước, mà lâu nay có gây được sự chú ý của dư luận như hồi đầu Đổi Mới đâu. Mặt khác, cũng tùy trọng tâm của mỗi giai đoạn, tùy vị trí của mỗi tờ báo; như Sông Hương, tạo nên sự chú ý bằng những bài viết đấu tranh chống “tiêu cực” quyết liệt chưa hẳn đã là sự lựa chọn tối ưu. Tất nhiên, để có sức hấp dẫn bạn đọc bằng những “phương thức” khác là điều không dễ chút nào. Nếu tôi không nhầm thì hình như Sông Hương đang cố gắng theo cách đó, mà trước mắt là chú trọng đến những tác giả, tác phẩm có tìm tòi nghệ thuật mới lạ… Về mặt này, Sông Hương hôm nay, với đội ngũ rất trẻ, giàu sức sáng tạo, đã tỏ ra hơn hẳn “ngày xưa”.
(SH292/06-13)
NGÔ MINH
Chương trình kỷ niệm “30 năm Tạp chí Sông Hương” đã qua gần tháng rồi, mà trong tôi những xúc động vẫn không nguôi. Quả thực tôi chưa thấy cuộc “kỷ niệm” nào lại ám ảnh và ấn tượng đến vậy.
HƯƠNG BÌNH
30 năm Tạp chí Sông Hương ra số báo đầu tiên là dấu mốc hết sức quan trọng. 30 năm của những thành quả, những đổi thay và cả những kỷ niệm còn vương mùi mực cũ. Sông Hương đã nỗ lực hết mình, được sự trợ giúp, động viên của đông đảo bằng hữu mọi miền để làm nên một tuần lễ kỷ niệm với nhiều chương trình văn hóa - nghệ thuật đặc sắc diễn ra từ ngày 14/6 đến 22/6.
LTS: Trong chuỗi các hoạt động Kỷ niệm 30 năm thành lập Tạp chí Sông Hương, Lễ Hội “Tri Ân Dòng Sông” đặc biệt có ý nghĩa bởi đây là lần đầu tiên, những người làm Tạp chí Sông Hương tổ chức lễ tri ân dòng sông mình đã mang tên.
HỒ ĐĂNG THANH NGỌC
(Diễn văn của TBT Tạp chí Sông Hương trong Lễ Kỷ niệm 30 năm thành lập)
(Phát biểu của Đồng chí Ngô Hòa - UVTV Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Thừa Thiên Huế tại Lễ Kỷ niệm 30 năm thành lập Tạp chí Sông Hương)
* Số Đặc Biệt 9/6-2013:
Tạp chí Sông Hương & Bản lĩnh văn hóa - TÔ NHUẬN VỸ
Cùng chung sức, chung lòng chắp cánh cho Sông Hương
Sông Hương trên hành trình hướng về cái đẹp - Trường Giang thực hiện
Nhớ hoài chuyện phát hành - VÕ QUÊ
Kết bạn với Sông Hương - KHÁNH PHƯƠNG
Sông Hương nhớ, Sông Hương chờ - TRẦN NGUYỄN KHÁNH PHONG
Sông Hương 30 năm, những dòng tâm cảm - ĐOÀN MẠNH PHƯƠNG
Cảm nhận về Sông Hương - Lê Hưng VKD
Những chuyên đề về Huế trên Sông Hương - TRẦN NGUYÊN
Những chương trình nhân văn - VỸ GIẠ
Sông Hương và tên gọi Tạp chí Sông Hương - GIA HỘI
TRẦN NGUYỄN KHÁNH PHONG
Tháng 6/1983, Tạp chí Sông Hương ra số đầu tiên, mang tên dòng sông duyên dáng thả mình bên thành phố Huế thân yêu. Đó là niềm phấn khởi của những người làm công tác văn hóa, văn nghệ ở Bình Trị Thiên nói riêng và cả nước nói chung.
KHÁNH PHƯƠNG
Huế là nơi tôi thường tự hỏi, “tại sao tôi không sống ở nơi đây?”. Sông Hương là nơi tôi thường tự hỏi, “tại sao tôi không làm điều gì đó cho nơi này?”.
GIA HỘI
Đầu năm 1983, lãnh đạo tỉnh và Hội VHNT Bình Trị Thiên xác định nên có một tờ tạp chí văn nghệ. Theo nhà văn Hà Khánh Linh, từ tháng 2/1983, nhiều cuộc họp bàn chuẩn bị ra mắt số tạp chí văn học nghệ thuật được tổ chức.
VÕ QUÊ
Tin tạp chí văn nghệ tỉnh nhà được mang tên mới: Sông Hương là một nguồn vui lớn không chỉ trong giới văn nghệ sĩ chúng tôi, mà còn sớm lan tỏa trong mọi tầng lớp dân chúng của quê nhà yêu dấu trong thời điểm ấy (6/1983).
(Lê Minh Phong phỏng vấn các nhà lý luận, phê bình)
LTS: 30 năm đã tạo nên vóc dáng một Tạp chí Sông Hương bản lĩnh như ngày hôm nay. Từ lúc mới ra đời Sông Hương đã nhận được sự cộng tác nhiệt tâm của nhiều cây bút tài hoa trên mọi miền đất nước, góp phần đưa tạp chí vượt thoát biên giới địa phương đi vào thế giới văn chương Việt đầy sôi động. Dưới đây là những tâm tình của một số cộng tác viên từng gắn bó với Sông Hương.
LTS: Góp phần để Sông Hương có “văn hiệu” trên diễn đàn văn học nghệ thuật cả nước cũng như đến với độc giả mọi miền phải kể đến vai trò của những nhà văn nhà thơ đại diện cho tạp chí. Chúng tôi xin được trích đăng một vài cảm nhận của họ nhân dịp kỷ niệm 30 năm Sông Hương ra số báo đầu tiên.
TRẦN NGUYÊN
Hòa nhập với làng văn nước nhà, Sông Hương còn phải chở nặng phù sa văn hóa của chính nơi mình sinh ra. Mấy năm trở lại đây, Sông Hương tạo được ảnh hưởng trong giới độc giả với nhiều chuyên đề văn học mang tính chất khai mở, dám nói và làm những hiện tượng, trào lưu văn học còn ngại ngần.
VỸ GIẠ
Bên cạnh việc nâng cao chất lượng tạp chí, từ tháng 8 năm 2008, Sông Hương xúc tiến bốn chương trình nhân văn với phương thức xã hội hóa hoàn toàn. Các chương trình ấy vừa thể hiện tình cảm nhân ái, vừa thể hiện mong ước được đóng góp cho văn hóa Huế của giới văn nghệ sĩ - trí thức quê nhà.
ĐOÀN MẠNH PHƯƠNG
Mới đó mà đã 30 năm rồi. Với tôi, Sông Hương luôn là một kỷ niệm và là một hành trình đẹp. Sông Hương 30 năm thì tôi có hơn 2/3 quãng thời gian ấy là… người nhà của Sông Hương.
Kính gửi BBT Tạp chí Sông Hương!
Gia đình tôi (7 thành viên đều là giáo chức) không phải cư dân Huế, nhưng mỗi người trong chúng tôi đều đã là một độc giả trong số những chuyên mục thường xuyên của tạp chí Sông Hương từ nhiều năm nay.
PHẠM PHÚ PHONG
(Nhìn lướt qua các tuyển tập kỷ niệm 30 năm Tạp chí Sông Hương)
Cũng như người, sông có đời sông. Nhưng người có tuổi, còn sông không có tuổi. Không ai biết dòng sông chảy qua kinh thành gắn liền với bao thăng trầm của lịch sử một vùng đất có từ bao giờ? Nhưng cách đây ba mươi năm đã ra đời một cuộc sống khác, một dòng chảy khác, tồn tại song song với nó, góp phần khẳng định và phát huy đời sống tinh thần của con người xứ Huế, đó là Tạp chí Sông Hương.
DƯƠNG PHƯỚC THU
Chiều thứ bảy, ngày 12 tháng 6 năm 1983, Tạp chí sáng tác phê bình nghiên cứu văn học nghệ thuật văn hóa của Hội Văn nghệ Bình Trị Thiên ra số đầu tiên, lấy tên Sông Hương. Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm làm Tổng Biên tập, nhà văn Nguyễn Khắc Phê là Phó, Ban Biên tập gồm có các nhà văn, nhà thơ, nhà nghiên cứu, nhạc sĩ, họa sĩ tên tuổi như: Lương An, Bửu Chỉ, Lâm Thị Mỹ Dạ, Minh Hằng, Xuân Hoàng, Hà Khánh Linh, Lê Thị Mây, Trần Hữu Pháp, Võ Quê, Thái Ngọc San, Hoàng Phủ Ngọc Tường, Lê Xuân Việt, Tô Nhuận Vỹ và Nguyễn Đắc Xuân.
NGUYỄN ĐỨC TÙNG
Trong tủ sách của tôi, sau bao dâu biển, còn lại một cuốn Sông Hương hai mươi mấy năm trước, trong đó có thư trả lời độc giả của nhà văn Tô Nhuận Vỹ, hình như là Tổng Biên tập.