Từ múa hoa đăng cung đình đến vũ khúc Bài bông

09:31 04/09/2008
NGUYỄN NGHĨA NGUYÊNChúng tôi xem qua vô tuyến truyền hình nên nhìn đi mà không được nhìn lại, ấy thế mà tiết mục đã để lại ở chúng tôi một ấn tượng sâu sắc.Các nghệ nhân như những nàng tiên hai bàn tay cặp hoa đăng uốn lượn vẽ ra một dải Ngân Hà trong một ánh sáng và tiếng nhạc cung kính, trang nghiệm gợi ra một cảm giác xa xưa của một thời vang bóng.

Một tiết mục nghệ thuật xuất sắc. Người phụ trách ca múa cung đình cho biết điệu múa được trình diễn vào những dịp triều đình có việc vui. Nó có thể từ múa Phật giáo và mang màu sắc múa Ấn Độ.
Từ vở múa Hoa đăng lấp lánh điệu múa hoa, chúng tôi lại liên tưởng đến điệu múa "Bài Bông" đã từng tồn tại trong quá trình phát triển của múa cung đình Việt Nam, kể cả múa cung đình Huế. Mong sao cùng với việc khôi phục và phổ biến vở múa Hoa đăng, Huế sớm phục dựng và giới thiệu vở múa "Bài Bông" với đông đảo công chúng cả nước.
Vũ khúc "Bài Bông" nguyên gốc là một vũ phẩm ca trù có từ đời nhà Trần...
Ca trù không phải duy nhất chỉ có hát mà cũng có bài vừa hát vừa múa. "Bài Bông'' là bài vừa hát vừa múa hoa. Hoa ở đây là hoa đăng. Xuất xứ của nó như sau.
Năm 1288, sau khi đánh bại Mông - Nguyên lần thứ hai, vua Nhân Tông cho mở Thái bình diên yến ba ngày để ăn mừng chiến thắng, Văn Chiêu Vương, Trần Nhật Duật đã chế tác ra bài này, ca từ bằng chữ Hán, ca ngợi cảnh bốn mùa (tứ thời), nhạc điệu đĩnh đạc, cung kính. Về mặt vũ đạo không dùng ngôn ngữ cơ bắp, các nghệ nhân trang phục như những nàng tiên, đôi bàn tay bên sấp bên ngửa (âm dương) cặp hai ngọn đăng, theo tiết tấu của đàn hát mà tiến lùi, uốn lượn, dàn thành đường tròn, đường ngang, đường dọc, lúc chụm lại, lúc dãn ra, cứ năm nhịp (ngũ hành) lại đổi tư thế, từ thân mình đến đầu cổ, tay chân, bàn tay sấp chuyển thành ngửa; bàn tay ngửa chuyển thành sấp. Các lớp múa tiến triển theo quy luật âm dương ngũ hành và cuối cùng vẽ thành một hình bát quái biểu hiện 8 hiện tượng cơ bản của vũ trụ: Càn (trời), Khôn (đất), Chấn (sấm sét), Tốn (gió), Khảm (nước), Ly (lửa), Cấn (núi), Đoài ( đồng cỏ).
Diễn xướng "Bài Bông" phải 64 nghệ nhân với 128 hoa đăng tạo thành một cảnh hoành tráng và hùng vĩ.
Thời Tam Quốc, Khổng Minh lập trận đồ bát quái đã đánh bại quân Tào hùng mãnh. Vua Trần cùng các vương hầu, tướng lĩnh với những chiến lược, chiến thuật khôn khéo và tài giỏi đã đánh tan Mông Nguyên, một kẻ thù khổng lồ. Ý nghĩa của "Bài Bông" thật là lớn lao và sâu xa.
Rút gọn lại với 8 nghệ nhân, các gánh hát ca trù đã đem "Bài Bông" diễn Xướng ở đình làng để đông đảo dân chúng thưởng thức.
Huế xa xưa không phải là đất ca trù, nhưng từ khi Huế là kinh đô của cả nước thì những tinh hoa văn hóa dân tộc ở các nơi đều được đưa về đây.
Vua Gia Long lên ngôi Hoàng đế ngày 1 tháng 6 năm Nhâm Tuất (1802) thì tháng 7 năm đó đã có chỉ dụ chọn 50 ca công hai tỉnh Thanh, Nghệ để cuối mùa đông dân ca nhạc tế Thái miếu. Kép Phan Phú Gia ở Cổ Đam - Nghi Xuân, Hà Tĩnh được cử làm Cai ty của ngũ giáo phường.
Đời Minh Mạng ngũ giáo phường đổi là Thanh Bình thự. Phan Phú Truyền con Phan Phú Gia là thự trưởng, kiêm chức thị xướng phụ trách việc chầu hát ở cung điện. Kiêm quản nghệ nhân tuyển chọn từ Quảng Bình ra Bắc Hà.
Chắc hẳn "Bài Bông" như miêu tả trên đây cũng đã được diễn xướng ở cung đình Huế.
Đây là một tác phẩm nghệ thuật có giá trị cao, tính đến nay sức sống trên 700 năm tuổi.
Những lễ hội lớn như Festival Huế và nhiều nơi khác, "Bài Bông" nếu đem ra diễn xướng, giới thiệu đầy đủ, chắc hẳn sẽ được đón nhận một cách nồng nhiệt.
Nghệ An ngày 12 - 5 - 2002
N.N.N
(nguồn: TCSH số 163 - 09 - 2002)

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • PHẠM HỮU    

    Bộ phim truyện đầu tiên về tuổi trẻ Chủ tịch Hồ Chí Minh được quay tại Huế, Phan Thiết, Sài Gòn vào cuối năm 1989, đầu năm 1990; khởi chiếu tháng 5/1990 trong dịp kỷ niệm 100 năm ngày sinh của Người. Đầu tháng 12/1989, phim được khởi quay tại Huế. Vì sao là Huế chứ không phải là Làng Sen xứ Nghệ?

  • NGUYỄN THỊ THANH VÂN

    Hồn Trương Ba da hàng thịt là câu chuyện dân gian được lưu truyền phổ biến ở Việt Nam. Thông qua nhân vật Trương Ba - Hồn là Trương Ba trú ngụ trong xác anh hàng thịt nêu lên mối quan hệ giữa thể xác và linh hồn, vấn đề nhân sinh về mối quan hệ giữa con người và tự nhiên để hoàn thiện bản thân.

  • NGUYỄN HUY THIỆP

    LTS: Để giúp bạn đọc có một hình dung đa diện về Nguyễn Huy Thiệp, một Nguyễn Huy Thiệp sâu sắc, đáo để… lạ lùng, chúng tôi xin giới thiệu kịch bản "Còn lại tình yêu".

  • Không chỉ nổi tiếng bởi lối hát quan họ độc đáo, làng Thổ Hà (xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang) là một trong số ít nơi còn giữ được nghệ thuật tuồng.

  • Nằm trong dự án hợp tác quốc tế, Nhà hát Tuồng Việt Nam vừa khởi công dựng vở diễn “Dưới bóng đa huyền thoại” phát triển từ kịch bản văn học “Ngôi đền ma ám” của tác giả, đạo diễn Chua Soo Pong, dịch giả Xuân Hồng, kịch bản tuồng Lê Thế Song. Dự kiến, vở diễn sau khi được dàn dựng sẽ tham gia tại Liên hoan Nghệ thuật quốc tế Pohang (Hàn Quốc) vào tháng 8/2017.

  • Nhà hát Tuồng Việt Nam vừa chính thức khởi công vở diễn Dưới bóng đa huyền thoại, phát triển từ kịch bản văn học nổi tiếng Ngôi đền ma ám của tác giả, đạo diễn Singapore Chua Soo Pong. Nhiều chuyên gia hy vọng, dự án hợp tác quốc tế này sẽ mang đến làn gió mới cho sân khấu tuồng Việt Nam. Chúng tôi đã có cuộc trao đổi với đạo diễn CHUA SOO PONG về vở diễn này.

  • VĂN HỌC

    Nhân kỷ niệm 61 năm ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ thị thành lập nên Ngành Nghệ thuật Múa rối chuyên nghiệp Việt Nam (12/03/1956 - 12/03/2017). Khi đó Người đã dạy: “Cần có đoàn múa rối chuyên nghiệp để các cháu thiếu nhi có thêm niềm vui thêm tiếng cười”.

  • Chiều 22-3, tại Hội trường Huyện ủy huyện Bình Chánh (TPHCM), các đại biểu của huyện dự hội nghị học tập chuyên đề “Những nội dung cơ bản của tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” đã cùng thưởng thức vở kịch Dấu xưa (tác giả: Nguyễn Thanh Bình, đạo diễn: NSƯT Trần Minh Ngọc), với sự tham gia diễn xuất của NSƯT Thanh Điền, NSƯT Mỹ Uyên, NS Lê Bình, Thái Kim Tùng, Lê Vinh, Cao Việt Hưng, Quốc Trung...

  • Đạo diễn Lê Mộng Hoàng, một tên tuổi lớn của điện ảnh miền Nam đã qua đời ở tuổi 88 vào lúc 3 giờ sáng 23.2 tại nhà riêng trên đường Huỳnh Văn Bánh, quận Phú Nhuận (TP.HCM) sau một thời gian nằm viện.

  • "HOPE" - dự án nhạc kịch được xem là "hiện tượng sân khấu" đã sáng đèn 21 đêm gồm "Góc phố danh vọng" "Đêm Hè sau cuối" trong năm 2016 sẽ trở lại công diễn vở thứ ba "Mộng ước không xa vời" vào ngày 28/2 và các ngày 6-9/3 tại Trung tâm Văn hóa Pháp, 24 Tràng Tiền, Hà Nội.

  • LTS: "Không có vua" là một truyện ngắn của Nguyễn Huy Thiệp.
    Khi còn sống, nhà viết kịch Lưu Quang Vũ đã có ý định kết hợp với Nguyễn Huy Thiệp để chuyển thể truyện ngắn này sang kịch nói. Song, ý định đó chưa được thực hiện thì Lưu Quang Vũ mất đột ngột.

  • CAO CHÍ HẢI

    Trong các loại hình văn hóa nghệ thuật của nhân loại thì âm nhạc và múa có lẽ là cổ xưa nhất. Người nguyên thủy trước khi biết nói thì họ đã hát và múa.

  • Sân khấu kịch IDECAF vừa hoàn thành một vở hài 'Ngũ quý kỳ phùng' cho mùa tết, mà xem ra trong tiếng cười lại rất đậm đà ý nghĩa.

  • Hà Nội, tháng 5, 1920. Đây là lần đầu tiên một sự kiện trọng đại, vở kịch “Người bệnh tưởng” được trình diễn tại nhà hát thành phố Hà Nội ngày 25/4/1920. Làm sao mà người An Nam dám mơ dịch tác phẩm này ra tiếng Việt và tự dàn dựng, trình diễn vở kịch này?!

  • Giá trị phát hiện và phơi bày thực trạng xã hội trong kịch Lưu Quang Vũ đã khiến các đạo diễn "trầy vi tróc vẩy" với những quy chụp nói xấu chế độ ở cái thời "ai cũng có quyền kiểm duyệt".

  • Sáng 17-8, Sân khấu kịch Idecaf đã diễn suất đầu tiên trong dự án diễn kịch lịch sử thiếu nhi, tại Sân khấu kịch số 7 Trần Cao Vân. Vở kịch lịch sử Trần Quốc Toản - Lá cờ thêu sáu chữ vàng đã diễn ra hấp dẫn, lôi cuốn khán giả nhỏ tuổi và cả người lớn.

  • Nghệ sĩ Hoài Trúc Phương tên thật là Dương Trúc Phương, sinh năm 1943, tại Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang.

  • Đạo diễn, NSND Doãn Hoàng Giang - dàn dựng vở Những người con Hà Nội dịp 60 năm giải phóng Thủ đô - tự tin về vở diễn toát lên khí chất người Hà Nội.

  • “Những người con Hà Nội”, vở kịch mới của Nhà hát kịch Hà Nội, tái hiện không khí hào hùng của Hà Nội mùa đông năm 1946, công diễn cuối tuần qua.

  • Nếu không bởi Hoàng Dũng là một diễn viên đã quen mặt với khán giả suốt gần ba thập kỷ qua thì khi vô tình bắt gặp ngoài đường, hẳn ít người nghĩ anh là một nghệ sỹ.