Trăng thu
VĨNH QUYỀN
Không ai biết chàng từ đâu đến, tên họ thế nào. Bản thân chàng cũng không có gì đặc biệt để cư dân kinh kỳ vốn quen chạm mặt khách tứ phương phải quan tâm.
Ảnh chỉ mang tính minh họa - "Cây gạo đầu làng" của họa sĩ Vi Kiến Thành - TTVH
Thế mà vào thành được mấy hôm, chàng đã trở thành trung tâm của dư luận. Từ bàn tiệc các bậc vương tôn công tử đến quán rượu khách giang hồ, đâu đâu cũng dậy tiếng bàn tán về chàng. Người ta tạm quên chuyện nhà vua giết hại em trai, chuyện nàng kỹ nữ đệ nhất kinh kỳ toan tự vẫn vì mất giọng ca thiên phú... để nói về tranh của chàng, hay đúng hơn, về con người kỳ dị của chàng.
Mỗi lần chàng vẽ xong một bức tranh, đám người hiếu kỳ đang vây quanh cùng kêu lên một tiếng đầy kinh ngạc lẫn thán phục. Cái tầm thường trong đời sống hàng ngày cũng trở nên vô cùng thi vị, độc đáo trong tranh của chàng. Người ta tranh nhau mua tranh chàng, biến thành cuộc đấu giá sôi nổi.
Nhưng chàng không mảy may để tâm đến những gì diễn ra chung quanh, buồn bã xé bỏ bức tranh vừa hoàn thành. Khách yêu tranh cũng như bọn buôn tranh phải một phen ngẩn ngơ nuối tiếc. Chuyện ấy không chỉ xảy ra một lần mà luôn luôn lập lại, mỗi khi chàng vẽ tranh.
Người ta hỏi chàng:
- Vì sao anh làm chuyện điên rồ như thế? Anh không biết rằng bán số tranh ấy anh sẽ giàu có chẳng kém một quan cận thần nào ở kinh đô này?
Chàng đáp:
- Những gì ta vẽ ra đó chưa đáng gọi là tranh. Ta học vẽ không phải để trở thành người giàu sang. Theo nghề thợ kim hoàn của cha, ta kiếm tiền còn dễ hơn quan cận thần!
Với những vị mạnh thường quân trong giới đại gia, vọng tộc có ý mời chàng làm môn khách, chàng đáp:
- Tạ ơn các ngài đã chiếu cố tài mọn của tôi. Nhưng tôi vốn thích được làm con chim bay trên trời, con cá lội dưới nước. Và như vậy, may ra tôi có thể vẽ được bức tranh hằng mong ước chăng?
Cũng đột ngột và lặng lẽ như khi đến, chàng rời khỏi kinh thành. Chỉ trong ít lâu, người ta thôi xôn xao về chàng để trở lại chuyện nhà vua giết hại em trai, chuyện nàng kỹ nữ đệ nhất kinh kỳ toan tự vẫn vì mất giọng ca thiên phú cùng biết bao chuyện thị phi khác...
***
Trong lúc ấy, trên đường đi, chàng gặp sự bất thường. Quán ăn, nhà trọ nào cũng trả lời khi chàng tính tiền:
- Không dám, thưa tiên sinh. Tất cả đã được thanh toán xong!
Chàng không hỏi một lời, thản nhiên lên đường, tiếp tục vẽ và tiếp tục xé bỏ.
Một hôm, chàng phải vượt qua miền đất quạnh hiu, không quán chợ, không dân cư. Đang lúc chàng lúng túng chưa biết tìm cái ăn ở đâu, một chiếc xe độc mã xuất hiện, tiểu đồng xuống xe, lễ phép:
- Mời ngài dùng tạm chén rượu nhạt của chủ nhân tôi.
Chàng ăn uống kỳ hết mâm rượu thịt, không hỏi một lời, thản nhiên lên đường, tiếp tục vẽ và tiếp tục xé bỏ.
Hôm khác, chàng gặp con sông lớn hoang vắng, không một bóng thuyền. Đang lúc chàng hoang mang chưa biết phải làm sao, chiếc xe độc mã xuất hiện. Tiểu đồng đặt chiếc thuyền thúng trước mặt chàng:
- Xin ngài dùng phương tiện nhỏ bé này của chủ nhân tôi.
Chàng xuống thuyền, không hỏi một lời, thản nhiên lên đường, tiếp tục vẽ và tiếp tục xé bỏ.
Thế rồi chàng ngã bệnh, nằm một mình trong quán trọ ven đường. Đang lúc chàng tưởng phải bỏ cuộc tìm kiếm nghệ thuật, chiếc xe độc mã xuất hiện. Tiểu đồng lễ phép:
- Mong ngài cho tôi được hầu hạ thuốc thang và xin chuyển đến ngài lời chúc chóng bình phục của chủ nhân tôi.
Hôm đầu tiên rời giường bệnh cũng là hôm chàng hỏi tiểu đồng câu hỏi đầu tiên:
- Chủ nhân ngươi là ai?
Tiểu đồng đáp:
- Một vị thân vương cao quý.
- Ngài cần gì ở ta?
- Giúp ngài vẽ được bức tranh hằng mong đợi.
- Và gì nữa?
Tiểu đồng tủm tỉm cười:
- Ngài khắc hiểu!
Chàng lẳng lặng lên xe độc mã.
Tiểu đồng hân hoan ra lệnh cho xà ích:
- Quay về vương phủ!
***
Thân vương dẫn mấy chục môn khách đón chàng tận cổng. Bữa tiệc tẩy trần đã bày sẵn ở hoa viên. Chàng thản nhiên dự tiệc, thưởng thức tài nghệ ngâm thơ múa kiếm của đám môn khách vương phủ. Tiệc gần tàn, chàng mới thưa với vị thân vương:
- Xin ngài cất cho tôi căn gác nhỏ cuối hoa viên, cách xa dinh thự. Hàng ngày, chỉ một mình tiểu đồng mang cơm nước đến cho tôi. Tuyệt nhiên không ai được phép lui tới quấy rầy!
Cả vương phủ xôn xao tức giận trước thái độ khinh bạc của chàng, nhất là đám môn khách, trong đó có cả những nhà danh họa đương thời. Nhưng thân vương vẫn hòa nhã:
- Tất cả sẽ như ý tiên sinh.
Thời gian lặng lẽ trôi, một năm tròn có dư. Thân vương âm thầm chờ đợi. Nhưng ngày lại ngày, tiểu đồng chỉ có một tin báo duy nhất:
- Bẩm quan gia, ông ấy vẫn không động đến những họa phẩm quý giá của vương phủ.
Bấy giờ, không chỉ đám môn khách mà cả kinh kỳ bàn tán về cái điên của vị thân vương. Nhưng rồi chuyện nhà vua ám hại vị khai quốc công thần sau khi giết em trai, chuyện nàng kỹ nữ đệ nhất kinh kỳ tuy mất giọng ca nhưng vẫn được tuyển vào cung dạy vũ cho các phi tần... dần dần làm cho mọi người hầu như quên đi căn gác nhỏ kỳ dị cuối hoa viên vương phủ.
Cho đến một hôm, tiểu đồng xúc động báo với thân vương:
- Bẩm quan gia, ông ấy bảo con ngừng mang cơm rượu kể từ hôm nay. Bao giờ cần, ông sẽ gặp quan gia.
Thân vương hiểu tấm lòng thành của mình sắp được đền đáp.
Ba ngày rồi năm ngày lặng lẽ trôi qua. Cả vương phủ như đang sống trong cơn sốt. Từ xa, mọi người bỏ hết việc, ngong ngóng nhìn về phía căn gác yên ả cuối hoa viên.
Đêm chờ đợi nặng nề hôm thứ bảy đúng vào rằm trung thu. Trong tiệc rượu thưởng trăng cùng môn khách và quan viên, thân vương không quên dành một ghế trống cạnh mình. Ông vẫn hy vọng được đón tiếp nhà danh họa.
Nhưng chẳng có gì xảy ra.
Tiệc tan, khách vãn. Cả vương phủ chìm đắm vào giấc ngủ say nửa đêm về sáng, sau cuộc vui kéo dài. Nhưng không hiểu sao, thân vương vẫn còn thao thức, chậm rãi bách bộ trong hoa viên, dưới ánh trăng vằng vặc.
Tiểu đồng xuất hiện, giọng bùi ngùi thương cảm:
- Bẩm quan gia, lòng dạ con rối bời, con linh cảm có điều bất lành xảy ra cho nhà danh họa.
Thân vương hoảng sợ. Chính ông cũng đang mơ hồ nghĩ về điều đó.
Hai thầy trò quyết định làm trái ý chàng, đi thẳng đến căn gác cuối hoa viên.
Cánh cửa mở rộng, ánh trăng đầy tràn căn gác nhỏ. Và trong ánh sáng huyền ảo đó, một cảnh tượng kỳ dị hiện ra trước mắt vị thân vương. Thi thể giá lạnh của chàng phủ phục trước bức tranh cây gạo trổ bông. Trên mép chàng còn đọng vết son pha máu. Bức tranh không vẽ bằng bút. Chàng đã ngậm chu sa, đem chính nguồn sinh khí mình, thổ nên bức tranh tuyệt tác hằng mong đợi!
Cả một đời lịch lãm như thân vương, từng xem qua danh phẩm cổ kim, từng tiếp xúc không biết bao nhiêu nhà danh họa đương thời, ông chưa từng được trông thấy một bức tranh đơn giản mà kỳ dị thế này. Cây gạo mãn khai, hoa lá tốt tươi dưới ánh trăng rằm, nghe như có tiếng rì rào xao động của gió, thoang thoảng như có mùi hương thầm kín đâu đây trong thanh vắng...
Bất giác, thân vương quỳ sụp trước bức tranh cây gạo trổ bông của chàng, nức nở khóc như trẻ thơ.
Thân vương cho mai táng nhà danh họa trong nghĩa trang gia đình và đặt bức tranh cây gạo trổ bông vào chỗ tôn quý nhất ở gian tiền sảnh.
Việc đó đã biến ông thành thằng hề cho cả kinh kỳ lắm điều này.
Ở gian tiền sảnh, bên cạnh các danh phẩm khác, bức tranh cây gạo thật đáng ghê tởm! Đó chỉ là những mảng màu thô vụng, u tối, không chút gợi cảm. Chẳng ai, ngay cả những gã môn khách muốn lấy lòng thân vương, có thể dành lấy nửa lời ca ngợi bức tranh.
Chuyện đến tai nhà vua. Thế là mọi phẩm trật triều đình của thân vương bị tước sạch. Không thể giao việc quốc gia hệ trọng cho một người dở khùng dở điên như vậy.
Thân vương âm thầm chịu đựng mọi tai họa phát sinh từ bức tranh, nhất định không hủy nó theo lời khuyên của nhiều người. Nhưng thân vương không khỏi hoang mang. Bức tranh quả thô xấu như người ta vẫn chê bai, dè bỉu. Nhưng ông chả từng sụp quỳ trước nó hay sao? Chẳng lẽ cây gạo trổ bông dưới ánh trăng rằm, nghe như có tiếng cành lá xao động trước gió, thoang thoảng như có mùi hương thầm kín đâu đây tỏa ra từ bức tranh đêm ấy chỉ là ảo giác? Không, thân vương biết mình được diễm phúc một lần trông thấy bức tranh như vậy. Ấn tượng tuyệt vời ấy còn theo ông mãi đến bây giờ. Nhưng tại sao có sự trái nghịch như vậy? Thân vương đành chịu, không giải thích được.
***
Ba mươi năm sau.
Người đời đã thôi cười cợt bức tranh ma quỷ của chàng. Hình bóng chàng cũng đã nhạt phai trong ký ức mù sương của thân vương.
Từ lâu, thân vương giao việc cai quản vương phủ cho con trai. Việc đầu tiên của ông chủ trẻ là triệt hạ tranh chàng trai khỏi gian tiểu sảnh. Nếu không có lời xin tha thiết của viên quản gia, vốn là tiểu đồng trước đây, hẳn tranh chàng đã bị người ta đốt bỏ như đốt một vật tầm thường, thậm chí ghê tởm.
Chừng mười năm sau, viên quản gia lâm bạo bệnh, qua đời đột ngột. Từ đấy trong vương phủ không còn ai biết tranh chàng ở đâu. Và cũng đã lâu không ai nhắc nhở đến nó.
Đêm nay thân vương không ngủ được phần tuổi tác cao, phần khắp nơi vang dậy tiếng nói cười, tiếng trống thúc, pháp giục. Mọi người hân hoan đón trăng thu. Thân vương bỗng thấy cô đơn lạ thường, không muốn hòa nhập vào cuộc chơi của con cháu và đám môn khách của con trai, ông cụ chống gậy trúc, bách bộ một mình dưới ánh trăng vằng vặc.
Ngang qua nhà kho, ý muốn xem xét con trai lâu nay trông coi công việc làm ăn trong vương phủ thế nào chợt nảy trong lòng thân vương. Ông gọi viên thủ kho thắp đèn lồng đưa mình đi thăm vựa thóc. Vừa bước vào nhà kho, thân vương bỗng giật mình:
- Ai cho phép người trổ cửa sổ thế kia?
Thủ kho hoảng sợ:
- Bẩm quan gia, chúng tôi đâu dám làm chuyện ngu xuẩn đến vậy?
- Thế cái gì đàng kia?
Thân vương đưa gậy trúc trỏ vào một lỗ hổng vuông vuông trên vách trong bóng tối nhà kho, có thể trông thấy một khoảng đất trời ngoài kia và dưới ánh sáng huyền ảo của trăng thu, cây gạo hoa lá tốt tươi, nghe như có tiếng rì rào xao động của gió, thoang thoảng như có mùi hương thầm kín đâu đây trong thanh vắng...
Thủ kho vội thưa:
- Bẩm quan gia, đấy là ánh trăng theo lỗ mọt trên mái dọi vào bức tranh cũ đấy ạ!
Phút chốc, tất cả như sống dậy trong ký ức mù sương của ông cụ ngoài tám mươi.
Đó là tranh của chàng!
Ba mươi năm trước, chàng đã trút tinh huyết vẽ nên cây gạo trổ bông dưới ánh trăng như thế này. Và chỉ dưới ánh trăng huyền ảo, bức tranh ấy nơi đích thực là của chàng!
Than ôi, tìm kiếm nghệ thuật đã khó, hiểu được nghệ thuật còn khó hơn?
Bất giác, thân vương quỳ sụp trước bức tranh cây gạo trổ bông của chàng, nức nở khóc như trẻ thơ...
10-1986
V.Q.
(SH29/02-88)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
ĐỖ KIM CUÔNGNhiều năm trôi qua tôi đã trở thành người đàn ông đứng tuổi. Có một mái ấm gia đình, vợ con hạnh phúc. Nhưng mỗi lần nghĩ về nàng, một người đàn bà chỉ kịp quen trên chuyến đò từ Huế ra Phong Điền, chia tay nàng để nhiều năm sau, tôi mới được gặp lại nàng trong một hoàn cảnh khác, tôi vẫn giữ nguyên một cảm giác hết sức lạ lùng. Một ý nghĩa luôn ám ảnh tôi khá kỳ quặc rằng: Tôi đã bị nàng hiểu lầm, là một chàng lính giải phóng “hám gái, dại khờ”... Bởi vì sau vụ việc ấy, chính tôi cũng rủa thầm mình là ngu ngốc.
-
NGUYỄN VIỆT HÀVọng đi vào núi. Tại sao phải đi vào núi thì Vọng mong manh biết, còn sẽ đi vào núi như thế nào thì anh không biết. Nắng của chiều ngần ngừ trên một đường mòn và đường mòn heo hút cỏ dại đến đây thì chia hai.
-
HÀ KHÁNH LINHGiáo sư tiến sĩ Hoàng Lập Xuân thường nói với các sinh viên của mình thuở còn ấu thơ bà tin những chuyện cổ tích là có thật, từ đó bà đã sống và hành động theo tinh thần cổ tích. Khi đã thành danh, bà thường ngẫm nghĩ đối chiếu mình với các nhân vật trong cổ tích. Nhiều người lấy làm ngạc nhiên khi thấy chuyện cổ tích đã đóng một vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách của một con người như giáo sư tiến sĩ Hoàng Lập Xuân. Càng ngạc nhiên hơn, khi biết rằng những chuyện cổ tích bà được nghe kể khi còn nhỏ không phải do ông bà nội ngoại, không phải do cha mẹ...
-
HƯỚNG DƯƠNGTết đã gần đến rồi. Những ngày này mọi người chỉ nghĩ đến một việc là chơi gì trong ngày Tết? Trước đây, cuộc sống thiếu thốn thì Tết là dịp để ăn uống cho no say đầy đủ - Vậy mới gọi là ăn Tết. Còn giờ, mọi sự dinh dưỡng thừa mứa, đàn ông bụng phệ nhan nhản, đàn bà đi hút mỡ thường kỳ, bệnh béo phì của trẻ em gia tăng. Ăn uống là kẻ thù của con người. Vậy nên, Tết không còn là ăn Tết nữa mà là vui Tết, chơi tết.
-
PHẠM ĐÌNH TRỌNGChưa bao giờ Ngay có ý nghĩ rời Hà Nội đến sống ở vùng đất khác thế mà anh đã đột ngột đưa cái gia đình bé nhỏ không còn nguyên vẹn của anh đi vào thành phố phía Nam cách Hà Nội ngót hai ngàn cây số. Anh đi như chạy trốn để rồi càng ngày anh càng nhớ quay quắt nơi anh đã để lại cả một thời tuổi trẻ đẹp đẽ.
-
THU NGUYỆTTrắng và trắng. Muột thơm và tinh khiết. Mặt đất dường như đỏ và mịn hơn khi được trải mình ra đón nhận sự nương tựa dịu dàng của những cánh hoa sứ ấy. Tôi khẽ khàng nhặt một bông sứ nhỏ, không đưa lên mũi ngửi như thói thường mà trang trọng áp vào tai. Trong làn hương tràn ngập, tôi nghe vẳng tiếng chuông ngân đẫm mát. Ai đó ơi, hãy một lần thử xem, nhặt một bông sứ nhỏ sân chùa, nhè nhẹ áp vào tai, sẽ nghe thấy những âm thanh và làn hương kỳ diệu! Cái cảm giác lạ lùng mà tôi đoán chắc rằng ai đó sẽ bất ngờ thấy mình khác hẳn đi.
-
PHẠM THỊ ANH NGAVới tôi mạ không có công ơn mang nặng đẻ đau, nhưng mạ đã thực sự ban cho tôi sự sống: sau khi lần lượt sinh bốn người con gái đầu lòng, lần thứ năm chín tháng cưu mang và "vượt cạn mồ côi một mình" mạ đã sinh ra anh, người sau này sẽ là "một nửa" của đời tôi.
-
PHẠM THỊ XUÂNTừ ngày Hoạt được đề bạt lên phó giám đốc, Mùi bắt đầu tiến hành một cuộc cách mạng trong gia đình. Nhìn vào đâu, vào cái gì, Mùi cũng chưa thấy nó xứng đáng với địa vị mới của chồng. Ngôi nhà ba gian vừa xây cách đây không lâu, bây giờ nó đã trở nên lạc hậu trong mắt Mùi. Mùi nghĩ, giá như hồi ấy mà làm theo kiểu nhà hộp thì bây giờ có phải đã lên thêm được một tầng như một số người quanh đây không.
-
HƯƠNG LANTuấn nhìn đồng hồ, rồi lại đi lui, đi tới không biết là lần thứ bao nhiêu trong buổi sáng này trên hành lang của Tòa án nhân dân Thành phố. Vẫn còn 5 phút nữa mới đến giờ, nhưng Tuấn có cảm giác giận Hương, có lẽ cô ta không đến, cô ta muốn gây khó dễ cho mình... Tuấn thầm nghĩ và lòng anh hiện lên một chút đay nghiến với người phụ nữ đang còn là vợ anh trong vài tiếng đồng hồ nữa.
-
BÙI MINH QUỐCNgày hôm ấy là một ngày không có gì đặc biệt trong cuộc sống cực nhọc, buồn tẻ của giáo sư Lê Khương- một ông già ngót sáu mươi tuổi mà vẫn sống độc thân. Nhưng rồi có một sự đặc biệt đến với ông vào lúc gần nửa đêm. Sau khi rà sửa lại lần thứ ba mấy chục trang cuối tập bản thảo một công trình mới nhất của mình, giáo sư đặt lưng xuống giường ngủ thiếp đi. Và, như thường lệ, ông bắt đầu thấy chiêm bao.
-
DƯƠNG THÀNH VŨBuổi sớm maiSông thức dậyMột mìnhTrôi mải miết (René Char)
-
ĐOÀN BÍCH HỒNGBà lão ngồi bất động nơi cây cầu giơ một khúc gỗ khẳng khiu đỡ lấy sàn nhà. Trong lúc liếc nhìn bóng mình lao chao trong cái màu xanh rêu đùng đục của dòng sông đang gắng gỏi vài mét nước cuối cùng trước khi nhập vào lòng biển, bà cố ghi nhận cái thời khắc quan trọng mà bà cảm thấy nó đang đến gần.
-
NHƯ BÌNH1. Đực và cái. Một đứa con trai đứng bên một đứa con gái là giống đực đặt bên giống cái. Còn nhỏ chúng là những đứa trẻ, không ngại ngùng bởi vấn đề giới tính. Trưởng thành, hai giống bên nhau tạo sức hút và nảy sinh cái gọi là tình yêu. Các cụ ta xưa rất hiểu quy luật giới tính này. Chả thế mà cứ nhốt hai giống vào một phòng là thành vợ chồng.Bố mẹ tôi cũng là một cặp như thế.
-
NGUYỄN VĂN ĐỆThuần ra bến thuyền vào lúc thuỷ triều đang lên. Lúc này là nửa đêm. Trăng hạ tuần trong như con cá mòi tháng bảy nhảy hất lên từ mặt biển treo mình giữa nền trời xanh ngát. Gió tây se lạnh, gió thổi từ đất liền ra giộng rừng phi lao reo lên cùng với tiếng vi vu, vi vút, gió thổi vào ngọn sóng làm hắt lên những tia sáng.
-
NGUYỄN THANH MỪNGĐã bát tuần, ông vẫn chưa nghĩ đến cái già. Đó là ông nói vậy, bô lô ba la trước bàn dân thiên hạ, trong đó tất nhiên không thiếu cả bạn bè, nhất là những người đáng tuổi con cháu nhưng được ông tôn vinh là thần tượng của quốc gia, thậm chí quốc tế nữa.
-
NHẤT LÂM Truyện ngụ ngôn hiện đạiTrong đàn chó săn của ông Mỗ thì Fóc vào loại anh cả đỏ. Ngoài chân cao, mũi thính, mình dài, chạy như tên bắn... nói chung những gì cần cho một con chó săn đích thực thì Fóc có cả.
-
NGUYỄN TRƯỜNG Nơi hầm tối là nơi sáng nhất (Thơ Dương Hương Ly)
-
TRẦN THUỲ MAINăm nay mùa đông lạnh hơn hẳn mọi năm. Gió cao nguyên cứ tràn qua, tràn qua từng đợt, những bông quỳ chấp chới vàng như sóng. Quỳnh bảo tôi: Gió ở đây một đi không trở lại, khác ở Huế. Gió từ sông Hương thổi lên là gió rất đa mang, thổi tà áo bay dùng dằng, như trong câu hát ngày xưa "Gió bay từ muôn phía...".
-
HẢI THITôi lớn lên ở một ngôi nhà nhỏ ven sông. Con sông nhỏ chảy qua một vùng quê hẻo lánh. Nhà tôi và nhà Khan đối diện nhau trên dòng trôi quê mùa ấy, chỉ có điều nhà tôi thì quay mặt ra sông, còn nhà Khan thì quay lưng ra sông, chính vì thế mà thuở nhỏ, mỗi lần tắm sông cười đùa ầm ỉ, tôi hay bị ba tôi rầy la nhiều hơn, vì ba tôi chỉ cần ngồi trên nhà đưa mắt là thấy ngay tôi đang trèo lên những bè lục bình để làm công chúa, còn ba Khan thì chỉ trông thấy Khan ném bùn đất vào cô công chúa kỳ khôi mỗi khi ông có việc phải ra đằng sau bếp.
-
NGUYỄN VIỆT HÀThư viện, nơi mà tôi sẽ tả kỹ, là một nơi tôi đã nhớ và bị nhớ rất lâu. Không phải ở đó tôi đã lần đầu yêu và lần đầu hôn. Tôi nhớ nó vì có một truyện kỳ dị, cái truyện đó rồi sẽ đẩy tôi suýt nữa trở thành một thứ bải hoải rẻ rách.
.png)
.png)
