Sonata “Phục sinh” của F. Mendelssohn đã sống lại
Thất lạc suốt 150 năm - và bị hiểu lầm là tác phẩm của em trai bà – một bản nhạc táo bạo và phức tạp của Fanny Mendelssohn mới đây đã nhận được sự chú ý xứng đáng dù muộn màng. Hậu duệ cách bà sáu thế hệ kể lại câu chuyện.
Những đam mê phi thường, tranh khắc gỗ chân dung Fanny Mendelssohn do chồng bà – họa sĩ Wilhelm Hensel – sáng tác năm 1881. Ảnh: Alamy.
Thật bất thường khi có tới năm tài khoản Twitter. Đặc biệt là nếu bạn đã qua đời được 170 năm. Nhưng cụ bà cách tôi sáu thế hệ, Fanny Mendelssohn, là một phụ nữ khác thường, và thậm chí ngày nay bà vẫn tiếp tục truyền những đam mê phi thường. Suốt đời mình, bất chấp tấm lưng cong vẹo và cặp kính mắt dày, bà vẫn được yêu mến bởi tài năng âm nhạc và sự ấm áp, đồng thời bị e sợ bởi trí tuệ sắc sảo (rất không nữ tính!) và sự không khoan nhượng đối với những gì thiếu chuyên nghiệp.
Fanny hơn cậu em trai Felix ba tuổi, và cho đến năm cậu em 20 tuổi còn cô chị 23, hai chị em không lúc nào rời nhau. Họ đã cùng học soạn nhạc, cho nhau xem các tác phẩm mới trước khi đem khoe với bất kỳ ai và chỉ tin cậy ý kiến của nhau.
Nhưng sự bình đẳng này đã không thể kéo dài. Năm 14 tuổi, Fanny chơi thuộc lòng trọn bộ Preludes và Fugues của Bach trong ngày sinh nhật cha mình (thời lượng như vậy là rất lớn song họ là kiểu gia đình đó). Kết quả, người cha phán rằng: “Rất hay, con yêu, nhưng đừng quên con là con gái, thế nên con có thể quên đi việc trổ tài trước bàn dân thiên hạ.”
Vào ngày 4/4/1829, Felix khởi hành một chuyến đi lớn để nghe nhạc, chơi nhạc và lấy cảm hứng từ âm nhạc khắp châu Âu – hãy nhớ rằng cách duy nhất để nghe nhạc vào thời ấy là nghe trực tiếp tại buổi biểu diễn. Còn Fanny thì ở nhà, chuẩn bị kết hôn với một người đàn ông mà cô không gặp đã bảy năm, họa sĩ Wilhelm Hensel. Như trong chuyện cổ tích, Wilhelm, người đã đem lòng yêu Fanny, phải đi xa cho đến khi chứng minh được mình đủ khả năng nuôi vợ. Và, cũng như trong chuyện cổ tích, chàng trai vốn bị gia đình Mendelssohn chế nhạo vì sự chậm hiểu và bất lực trong việc ghi nhớ dù chỉ một giai điệu, bỗng hóa thành người hùng. Anh tuyên bố sẽ không cưới Fanny trừ phi cô tiếp tục sáng tác; và trong suốt cuộc sống lứa đôi của họ, sáng nào trước khi đi vẽ, anh cũng đặt một tờ giấy chép nhạc trống trơn lên giá nhạc của cô và bảo rằng anh muốn thấy nó đầy nốt nhạc khi anh trở về.
Vậy là Fanny sáng tác. Cô không thể không làm thế. Giống như em trai mình, cô bị thôi thúc phải viết nhạc, sống và thở với nó, và dùng nó để thể hiện mọi điều xảy đến với mình. Cô tự viết nhạc cho đám cưới của mình vào đêm trước hôn lễ khi Felix không thực hiện lời hứa làm việc này. Cô săn sóc gia đình qua một đợt dịch tả rồi viết Cantata “Dịch tả” khi dịch bệnh kết thúc.1
Felix biết rằng cô giỏi viết nhạc. Trên thực tế, anh đã xuất bản một số bài hát cô viết dưới tên anh, dẫn đến tình huống đỏ mặt trước nữ hoàng Victoria khi anh hỏi nữ hoàng thích bài nào nhất trong số các bài hát của anh thì hóa ra đó lại là một bài do Fanny viết. Nhưng Felix không ủng hộ cô xuất bản, mà thiếu sự ủng hộ đó thì cô không đủ can đảm làm việc này. Vì vậy, trong 15 năm, cô đã viết những bản nhạc mà cô biết là sẽ chỉ được chơi ở nhà mình. Với các nhà soạn nhạc nữ khác thì Felix khuyến khích, gây quỹ cho họ và thậm chí trong trường hợp Clara Schumann, anh còn chỉ huy buổi công diễn lần đầu bản piano concerto của cô. Thế nhưng anh không làm điều tương tự với Fanny. Chỉ đến năm 1846, Fanny mới đủ can đảm bất chấp em trai mình và xuất bản một tuyển tập bài hát. Kiệt tác piano trio của cô cũng xuất hiện trong thời kỳ này. Nhưng rồi năm sau, cô qua đời hết sức đột ngột ở tuổi 41 vì một cơn đột quỵ.
Đến tận ngày nay cũng chỉ có một phần rất nhỏ trong số hàng trăm tác phẩm của Fanny từng được xuất bản hay trình diễn. Cái ngày mà hai chị em chia tay vào năm 1829, cô đã viết trong nhật ký: “Mình đã chơi Easter Sonata [Sonata Phục sinh] của mình.” Bản sonata này, cùng với phần lớn sáng tác của cô, đã bị lãng quên. Nhưng 140 năm sau, một định mệnh kỳ lạ đã mang nó trở lại.
Với một phụ nữ 22 tuổi, việc viết một bản piano sonata khi Beethoven qua đời chưa đầy một năm là chuyện động trời. Một bản sonata, một tác phẩm cho piano độc tấu thôi mà, có gì ghê gớm đâu; nhưng bất cứ ai đã nghe các sonata của Beethoven sẽ hiểu tại sao phần lớn các nhà soạn nhạc thời đó lại không dám động thủ trong suốt một thập kỉ. Tuy nhiên, Fanny nhà chúng tôi không như vậy. Cô chuyển sang thể loại này và viết một tác phẩm đồ sộ, phức tạp, mãnh liệt và táo bạo.
Nhà sưu tập và sản xuất thu âm Henri-Jacques Coudert, người đã tìm thấy bản thảo tác phẩm trong một hiệu sách ở Paris vào năm 1970, coi đây hiển nhiên là một kiệt tác chưa từng được biết đến của “F Mendelssohn”. Ông đã mời nghệ sĩ piano Eric Heidsieck thu âm nó như một tác phẩm mới được phát hiện của Felix Mendelssohn.
Nhưng năm 2010, một nhà âm nhạc học trẻ người Mỹ, Angela Mace Christian, đã nghe nó và nhận ra giọng nhạc của Fanny. Việc nghiên cứu Fanny khá khó khăn do Rudolf Elvers, người phụ trách kho dữ liệu trữ các giấy tờ của Fanny ở Berlin lúc bấy giờ, không để bất kỳ ai tới gần kho dữ liệu, xua đuổi cô y như với “một bà nội trợ”.
Nhưng người kế nhiệm ông cởi mở hơn, và Christian đã thấy, trong số các tác phẩm của Fanny có một tập nhạc được buộc chặt bị thiếu mất 30 trang. Khi cô lần tìm tới Coudert ở Paris và thuyết phục ông cho cô xem bản thảo quý giá, ông khăng khăng rằng đây là tác phẩm của Felix và Fanny chỉ sao chép lại. Ông bảo: “Nó không thể là của Fanny” và vẫn khẳng định “đó là một kiệt tác... rất nam tính. Rất mãnh liệt.” Nhưng Christian không chỉ thấy nó đầy các đoạn gạch bỏ và ghi chú (và vì vậy nó không thể là một bản sao chép) mà còn thấy các trang được đánh số. Và những con số này khớp với số trang bị thiếu trong tập nhạc ở Berlin.
Thế nên cuối cùng, 189 năm sau khi được Fanny sáng tác, bản Easter Sonata đã được biểu diễn với tư cách là tác phẩm của Fanny và bậc tiền bối nhẫn nại, quyết đoán và dũng cảm của tôi đã được đánh giá lại một cách xứng đáng.2 Trong khi đó, bản thảo tác phẩm lại biến mất vào một bộ sưu tập cá nhân khác, và bí ẩn trong mối quan hệ giữa Felix và Fanny vẫn còn đó.
Tác giả bài viết là tiểu thuyết gia, nhà làm phim và hậu duệ trực hệ của Fanny Mendelssohn.
Nguồn: Ngọc Anh (Dịch theo https://www.theguardian. com/music/2017/mar/08/fanny-mendelssohn-easter-sonata-premiere-sheila-hayman) - Tia Sáng
-------------
1 Dịch tả đã cướp đi sinh mạng của 13 người bạn thân thích và thành viên trong gia đình. Bản thân Fanny cũng mắc bệnh nhưng qua được.
2 Buổi công diễn lần đầu tại Anh bản Easter Sonata do Fanny Mendelssohn sáng tác được truyền thanh trực tiếp trên kênh Radio 3 từ phòng hòa nhạc thuộc Trường nhạc Hoàng gia (Royal College of Music), London, vào ngày 8/3/2017 như một phần chương trình kỉ niệm Ngày quốc tế Phụ nữ của đài này.
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
Có lần tôi hỏi một nhóm các nhà soạn nhạc trẻ mà tôi đang giảng dạy xem liệu có thứ âm nhạc hiện đại nào khiến họ không ưa chăng. Hơn một nửa số người đã nhắc đến Pierre Boulez.
-
Joseph Haydn là một nhà soạn nhạc đáng kinh ngạc và hài hước là một phần trong nghệ thuật tuyệt vời của ông.
-
Nhạc: NGUYỄN VIỆT HOÀNG
Thơ: NGUYỄN THÀNH PHONG -
George Harrison của ban nhạc The Beatles gọi ông là “bố già” của dòng World Music. Yehudi Menuhin, Philip Glass, André Previn, Zubin Mehta và David Murphy từng hợp tác ra album hoặc chỉ huy tác phẩm của ông. Nhiều nghệ sĩ độc tấu, trong đó có nghệ sĩ flute Jean-Pierre Rampal hay nghệ sĩ cello Mstislav Rostropovich, đều từng mời ông biểu diễn cùng. Ông là nghệ sĩ đàn sitar, nhà soạn nhạc cổ truyền Ấn Độ Ravi Shankar.
-
LÊ ĐÌNH BÍCH
Sau lần dự buổi giảng dạy về văn hóa và âm nhạc của chúng tôi cho sinh viên Đại học SIT - Hoa Kỳ theo kế hoạch thường niên hợp tác giữa Đại học Cần Thơ và Đại học SIT, nghiên cứu sinh tiến sĩ âm nhạc Alexander M. Cannon, thuộc bộ môn âm nhạc học Đại học Michigan quyết định về Cần Thơ nghiên cứu âm nhạc Tài Tử Nam Bộ - một phần trong luận án tiến sĩ của anh. -
Nền Âm nhạc Việt Nam vừa phải đau đớn tiễn biệt những vị nhạc sĩ tài hoa liên tiếp chỉ trong một thời gian ngắn, từ Trần Văn Khê, Phan Huỳnh Điều, Phan Nhân cho tới An Thuyên. Trong số này, nhạc sĩ An Thuyên được coi là gương mặt tiêu biểu của dòng âm nhạc dân gian đương đại.
-
Đa số giao hưởng của Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) được viết ở giọng trưởng, chỉ có hai bản giao hưởng số 25 và số 40 đều được viết ở giọng thứ (Sol thứ).
-
Mặc dù tên tuổi của Cristofori ít được phổ biến rộng rãi, nhưng cây đàn piano do ông tạo ra đã trở thành nhạc cụ có tầm ảnh hướng rất lớn đến nền âm nhạc và xã hội loài người.
-
Âm nhạc cổ điển vốn có tiếng là quý phái song cũng đầy rẫy những cuộc luận chiến và những vụ bê bối. Clemency Burton-Hill chọn ra một vài sự vụ đình đám nhất trong số đó.
-
Huế và chùa, hai mảnh ghép trong vô tận mảnh ghép cuộc đời họ Trịnh, chỉ duy, chúng hình như gần trái tim của người nhất, hay nói cách khác, Trịnh đã hít thở từ khi còn nằm nôi...
-
NGUYỄN VIỆT
Tuyển tập Rừng hát do Nxb. Văn học ấn hành, vừa ra mắt bạn đọc tháng 1/2015, là một công trình xuất bản văn học nghệ thuật công phu, chất lượng và rất đáng trân trọng về những tác phẩm và công trình nghiên cứu của nhạc sĩ, nhà văn, nhà biên kịch, nhà nghiên cứu văn hóa, văn nghệ dân gian Minh Phương.
-
Sau hơn một năm điều trị bệnh, dù được các y bác sĩ tận tình cứu chữa, nhưng vì tuổi cao, sức yếu, nhạc sĩ Hồ Bông đã trút hơn thở cuối cùng vào lúc 16 giờ 15 ngày 23-4, tại Bệnh viện Thống Nhất, TPHCM.
-
Martin Jarvis, giáo sư âm nhạc người Wales hiện đang giảng dạy tại ĐH Charles Darwin, Úc, vừa đưa ra một số bằng chứng cho rằng người vợ thứ hai của Bach, Anna Magdalena, mới chính là tác giả thực sự của một số tác phẩm lớn của ông, bao gồm cả bộ tác phẩm Cello Suites kinh điển.
-
“19 tháng 8”, “Giải phóng Điện Biên”, “Tiến về Hà Nội”, “Đất nước trọn niềm vui”, “Như có Bác trong ngày đại thắng”…là những khúc tráng ca đầy hào hùng và xúc động ngợi ca chiến thắng của quân và dân ta, gắn liền với những mốc son của lịch sử dân tộc.
-
Các dòng nhạc ít nhiều đều góp phần nuôi dưỡng lẫn nhau. Ta có thể nói các bài hát của Adele có cấu trúc giống các ca khúc nghệ thuật của Schubert và việc vay mượn giai điệu có thể đã không tồn tại nếu không có Dvorák.
-
Trong cảnh phong trần của lịch sử dân tộc, mỗi con người đều mang chút thân phận éo le, không cứ gì các bậc tài danh. Nhưng tài danh thì nhiều người biết đến, và trở thành tiêu biểu, như nhạc sĩ Đoàn Chuẩn (1924-2001) đã ra đi ngày 15 tháng 11, 2001 tại Hà Nội, mà những ngày se lạnh đang nhắc lại những khúc ca mùa thu tuyệt diệu mà ông là tác giả.
-
Nhà soạn nhạc người Anh Richard Blackford vừa cho ra đời một tác phẩm giao hưởng chưa từng có: “The Great Animal Orchestra” (Dàn nhạc Động vật Vĩ đại), lồng ghép những âm thanh của các loài vật hoang dã vào chất liệu của một dàn nhạc giao hưởng hoàn chỉnh. Không chỉ là một tác phẩm âm thanh ngoạn mục, bản giao hưởng còn đặt ra những câu hỏi đáng suy ngẫm về mối quan hệ giữa động vật, con người và âm nhạc.
-
VĂN THAO
Trích hồi ký Văn Cao - Đời & nghiệpMùa thu năm 1947, từ Lào Cai, Văn Cao trở về Vĩnh Yên. Ông cùng gia đình mở một quán cà phê tại chợ Me Lập Thạch tiếp tục làm báo Độc Lập và phụ trách một cơ sở in báo đóng tại Thản Sơn.
-
Tiếp theo sự ra đời của nhiều trường phái mới cùng song song tồn tại như Ấn tượng, Biểu hiện, Tân Cổ điển, Nhạc 12 âm v.v. với những cách tân để thay thế cho những quy phạm cũ của nền âm nhạc truyền thống, nửa sau thế kỷ 20 lại chứng kiến một cuộc cách mạng triệt để không kém về triết lý sáng tác, từ đó cho ra đời các tác phẩm thể hiện những tư tưởng cá nhân đầy táo bạo.
-
Từ anh bộ đội trở thành nhạc sĩ
Tên khai sinh của nhạc sĩ Xuân Giao (ảnh) là Trương Xuân Giao, sinh ngày 2-1-1932, tuy quê hương ở Hưng Yên, nhưng ra đời ở Tiên Lãng, TP Hải Phòng, lớn lên học Trường chuyên khoa Phan Thanh ở tỉnh Thái Bình.
.png)
.png)
