Khi di sản luôn phải nhường bước
Trả lời phỏng vấn của Tia Sáng, TS Nguyễn Hồng Kiên (Viện Khảo cổ học Việt Nam) cho rằng, từ trước đến nay, di tích/di sản luôn luôn bị xây dựng/phát triển lấn át, mà trường hợp Hoàng thành Thăng Long bị xâm phạm bởi công trường Nhà Quốc hội là bằng chứng mới nhất.
Vùng lõi di sản Hoàng thành Thăng Long bị biến thành một công trường xây dựng ngổn ngang. Ảnh: NHK
Nếu không nghiêm trọng, chắc chắn ba hội đã không phải đồng kiến nghị khẩn cấp. Tôi xin được dẫn lại một đoạn từ Kiến nghị khẩn cấp:
"Ngày 15/7/2014 theo yêu cầu của chúng tôi, Trung tâm bảo tồn di sản Thăng Long-Hà Nội đã mời tới thăm khu C-D thì thấy đang diễn ra những hiện tượng vi phạm Khu di sản rất nghiêm trọng:
1- Tại khu giáp ranh giữa Nhà Quốc hội và Khu di sản, đã xây dựng xong phần lớn các thành phần của con đường cứu hỏa với một bức tường bằng bê tông cốt thép nằm trong phạm vi di sản, có chỗ cao đến 3-4m ở sát thành hố khai quật và một số đoạn đường ống thoát nước cũng đào sâu vào phần đất của Khu di sản. Như vậy là một bộ phận của di sản khảo cổ năm dưới con đường này đã bị phá hủy nghiêm trọng.
2- Toàn bộ khu C-D đã biến thành công trường xây dựng vô cùng ngổn ngang với những container, vật liệu xây dựng, phế thải, xe máy, nhà ở của công nhân... và đặc biệt là một dãy nhà vệ sinh công cộng đặt ngay trên mặt bằng của Di sản Thế giới.
3- Sau khi bàn giao khu C-D cho Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng nhà Quốc hội, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long-Hà Nội gần như bị vô hiệu hóa, cán bộ ra vào tác nghiệp bảo tồn phải xin phép và gặp nhiều khó khăn. Điều đó gây ra hậu quả tai hại như sau:
- Thứ nhất: Các hố khảo cổ bị ngập nước, thành hố bị xói lở, các di tích trong lòng hố bị xâm hại cực kỳ nghiêm trọng.
- Thứ hai: Công nhân xây dựng tự do ra vào trong khu di sản, quanh các hố khảo cổ trong điều kiện không có cán bộ bảo tồn giám sát nên không tránh khỏi những va chạm làm một số di tích, di vật trong các hố khảo cổ bị xê dịch và có thể bị mất mát.
- Thứ ba: Nhiều hố khảo cổ bị rác, vật liệu xây dựng vứt ném bừa bãi, làm hư hỏng các di sản khảo cổ đã xuất lộ.
Những việc làm trên là sự vi phạm cực kỳ nghiêm trọng Luật Di sản văn hóa và Công ước quốc tế về bảo vệ Di sản Thế giới của UNESCO."
Để đánh giá chính xác, cụ thể các xâm phạm và ảnh hưởng thì phải được phép vào tận nơi, như công văn của ba Hội đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ "cử đoàn thanh tra, đánh giá tình hình xây dựng vi phạm Luật di sản văn hóa tại khu Di sản, đánh giá nguyên nhân để xảy ra tình trạng đáng tiếc nói trên tại khu di sản C-D".
Hiện tôi đang trực tiếp tham gia khai quật khảo cổ học tại khu vực điện Kính Thiên, nhưng cũng như nhân viên của Trung tâm Bảo tồn Di sản Thăng Long-Hà Nội, tôi không được lai vãng đến khu vực kia. Vì thế tôi không thể biết gì để nói cụ thể về mức độ ảnh hưởng của công trường Nhà Quốc hội đối với Khu di sản.
Khi đi chụp ảnh, quay phim ghi nhận các sai phạm của công trường xây nhà Quốc hội với Khu di sản, tôi và các phóng viên phải tìm các khe hở hàng rào ngăn giữa hai khu, chui nhủi như kẻ trộm, chứ đâu được đàng hoàng vào đó. Đã từng có anh em chỉ đứng chụp, từ ngoài đường, khu vực các container chất đống ngổn ngang... mà cũng bị bảo vệ công trường ra làm khó dễ.
Chỉ biết rằng, tại các hố hiện đang khai quật, chúng tôi luôn phải bơm nước hàng ngày, trong khi các di tích-di vật trong các hố đã khai quật ở khu C-D đã bị ngập nước hàng tháng trời, không thể không bị hủy hoại.
Kiến nghị khẩn cấp nhận định rằng các xâm hại vừa qua từ công trường Nhà Quốc hội đã vi phạm nghiêm trọng các cam kết bảo vệ tính toàn vẹn và nguyên trạng vùng lõi của Khu di sản, theo ông liệu điều này có dẫn đến nguy cơ Hoàng thành Thăng Long bị UNESCO rút lại danh hiệu Di sản Thế giới?
Nguy cơ đó là hiển hiện.
Khi chấp nhận hồ sơ xin công nhận, UNESCO đã có năm khuyến cáo với Việt Nam, tôi xin được dẫn nguyên văn hai điều: "a) Tăng cường và mở rộng nghiên cứu khảo cổ học về di sản này; b) Xem xét một vùng đệm rộng hơn cho di sản và đảm bảo rằng các quy định quản lý cho những dự án xây dựng tư nhân được tuân thủ;". Và Chính phủ đã phải "cam kết mạnh mẽ" tám điều, trong đó có: "4. Bảo đảm xây dựng nhà Quốc hội như phương án đã được Thủ tướng chính phủ phê duyệt, giữ gìn sự hài hòa với di sản đề cử cũng như các di tích lịch sử văn hóa trong Khu trung tâm chính trị Ba Đình và trong khi thi công xây dựng nhà Quốc hội không gây tác động ảnh hưởng đến sự an toàn của di sản."
Công văn về việc các kiến nghị khẩn cấp của ba Hội của Ủy ban UNESCO Việt Nam ngày 25/7/2014 đã nêu rõ: "Do Văn phòng UNESCO tại Hà Nội đã báo cáo Trung tâm Di sản Thế giới UNESCO tại Paris về những vi phạm hiện nay đối với Khu di sản Trung tâm Hoàng thành Thăng Long-Hà Nội, UBQG UNESCO Việt Nam lưu ý nếu không sớm khắc phục hậu quả, khả năng Trung tâm Di sản Thế giới UNESCO cử đoàn chuyên gia quốc tế đánh giá những vi phạm tại chỗ và đưa ra khuyến nghị cảnh cáo tại kỳ họp thứ 39 của Ủy ban Di sản thế giới tạo Đức (tháng 7/2015) đối với Khu Di tích Hoàng Thành Thăng Long Hà Nội là rất cao”.
Theo tôi được biết, sau cảnh cáo lần một, UNESCO sẽ đến kiểm tra, và nếu tiếp tục không thực tâm khắc phục hậu quả, để bị cảnh cáo đến lần thứ ba, thì sẽ bị rút danh hiệu.
Ba Hội đã gửi đi Kiến nghị khẩn cấp như một lời kêu cứu, theo ông giờ đây ai có thể cứu di tích Hoàng thành?
Theo tôi thì chính bên đã xâm phạm mới cứu được di tích Hoàng thành. Đã, đang và sẽ có những phát ngôn mang tính bào chữa rằng đó không phải là các hành động xâm hại di sản.
Có bao nhiêu kiến nghị đi nữa mà các hành vi xâm hại không ngưng, không được nhận thức là xâm hại thì cũng không cứu được gì.
Xin lưu ý là công văn kiến nghị được gửi từ cách đây hơn 10 ngày rồi!
Sự việc này nói lên mâu thuẫn gì giữa bảo tồn và xây dựng/phát triển, thưa ông?
Sự việc này không nói lên mâu thuẫn nào cả vì từ trước đến nay di tích/di sản luôn luôn bị xây dựng/phát triển lấn át.
Cho đến nay, khu di tích Hoàng thành Thăng Long là khu duy nhất sau khi khai quật khảo cổ học được giữ lại để bảo tồn. Vậy mà có quan chức Hà Nội từng bảo: "Cứ khai quật, đâu cũng đòi bảo tồn thì lấy đất đâu mà phát triển".
Và với chuyện di tích duy nhất được bảo tồn cũng bị xâm hại nốt, thì rõ ràng là chẳng có mâu thuẫn nào giữa bảo tồn và xây dựng/phát triển cả!
Theo ông, có giải pháp nào hài hòa việc xây dựng/phát triển và bảo tồn, cụ thể trong trường hợp nhà Quốc hội và Di tích Hoàng thành Thăng Long không? Đối với những công trình xây ở những khu vực nhạy cảm về mặt bảo tồn, có nên thiết lập một quy trình làm việc có sự tham gia giám sát của cơ quan quản lý di sản không?
Hội đồng Tư vấn khoa học của UBND Hà Nội từng "đưa ra một giải pháp dung hòa là thiết kế xây dựng một ranh giới mềm giữa Nhà Quốc hội và Khu Di sản, phần trên rải cỏ, với điều kiện khi thi công đơn vị xây dựng không được đào sâu vào lòng đất vượt quá 1m để không xâm hại di sản."
Vậy mà rồi, vì "cần có con đường cứu hỏa (có khi gọi là đường nội bộ) giáp với khu di sản đã được UNESCO công nhận là di sản thế giới", người ta đã "lấn sang mốc giới phía Đông khu di sản là 3m, phía Bắc không đều, khoảng 1,5m. Diện tích lấn sang khoảng 450m2".
Xin được nhắc lại, là trước khi làm hồ sơ xin xếp hạng Di sản Thế giới UNESCO, Hà Nội đã cẩn thận thu hẹp một phần di tích, nhường đất cho nhà Quốc hội.
Vậy nên, tôi không thấy có "giải pháp nào hài hòa" hơn nữa cả. Giải pháp hay quy trình... chỉ có thể có, khi di sản được coi trọng đúng như cần phải coi trọng và đúng như Chính phủ đã "cam kết mạnh mẽ" với thế giới, tức là khi Di sản Thế giới không bị coi như một bãi đất trống, bị "mượn" làm nơi để tập kết nguyên vật liệu, làm nhà ở cho công nhân… rồi lấn chiếm…!
Trân trọng cảm ơn ông.
Nguồn: Tia Sáng
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
Tối 24/4, Sở Văn hóa thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai đã tổ chức lễ công bố Quyết định đưa Sử thi Bahnar vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Buổi lễ diễn ra tại Bảo tàng tỉnh (TP Pleiku, Gia Lai).
-
Ngày 28.1, UBND TP.Hội An (Quảng Nam) cho biết đã giao Trung tâm quản lý bảo tồn di sản văn hóa TP triển khai tu bổ, tôn tạo một số giếng cổ tại các phường: Minh An, Cẩm Phô trong năm 2015.
-
Từ lâu có một cuốn Lục Vân Tiên mà các nhà nghiên cứu ở miền Nam đánh giá là bản Nôm cổ nhất nhưng bị thất lạc. Gần đây, trong một lần viếng chùa cổ Long An, tình cờ cụ Nguyễn Quảng Tuân đã phát hiện, mang về hiệu chỉnh và công bố. Cũng với tình yêu vốn quý cổ truyền dân tộc, ông đã lặn lội khắp nơi trong và ngoài nước để sưu tầm, nghiên cứu, công bố nhiều tư liệu giá trị, đặc biệt là hàng loạt bản cổ khác nhau về Truyện Kiều.
-
Sáng 5/1 tại Ninh Bình, UBND tỉnh Ninh Bình chính thức công bố kế hoạch Lễ đón Bằng của UNESCO ghi danh Quần thể danh thắng Tràng An là Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới diễn ra ngày 22-24/1 tới.
-
HỒ VĨNH
Sau một thời gian khảo sát thực tế, sáng 3/12/2014 Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế phối hợp với Sở Giao thông Vận tải Thừa Thiên Huế dựng lại bia đá “Đông Gia Kiều” ở phía đầu cầu Đông Ba theo hướng như bia đá đã dựng trước đây. -
Thông tin từ Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (ngày 17/12) cho hay cơ quan này đã có quyết định xếp hạng di tích cấp quốc gia đối với 12 di tích.
-
Phố cổ Hội An và Khu đền tháp Mỹ Sơn ở Quảng Nam được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới đến nay đã tròn 15 năm.
-
Những tư liệu ảnh của Viện Viễn đông bác cổ Pháp (EFEO) lần đầu công bố tại VN cho thấy nhiều cứ liệu lịch sử theo thời gian đã bị tiêu tan.
-
Ngày 1/12, thành phố Tel Aviv của Israel đã chính thức được Tổ chức Văn hóa, Khoa học và Giáo dục Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận là thành viên mới nhất trong mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO dành cho hạng mục Nghệ thuật Truyền thông.
-
LTS: Ông Pie Pisa (Pierre Pichard) là kiến trúc sư, chuyên gia nghiên cứu trùng tu di tích cổ của Unesco. Ông dã đến Huế 2 lần (lần thứ nhất vào năm 1978, ở lại 3 tuần làm bản tường trình dài về hiện trạng di tích Huế cho Unesco; lần thứ hai vào năm 1985). Bài dưới dây do kiến trúc sư Nguyễn Trọng Huấn lược ghi ý kiến của ông phát biểu trong dịp đến Huế năm 1978. Đầu đề do chúng tôi đặt.
S.H -
Kỳ họp thứ 9 của Ủy ban Liên chính phủ Công ước UNESCO về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể (gọi tắt là Công ước 2003) đã khai mạc ngày 24/11 tại trụ sở Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) tại Paris, Pháp.
-
Viện Hàn lâm khoa học xã hội VN vừa có Văn bản số 2116/KHXH gửi Thủ tướng Chính phủ về việc báo cáo niên đại, tên gọi, giá trị và đề xuất phương án bảo tồn di tích tâm linh đặc biệt thời Lý ở lô E.
-
VÕ VINH QUANG
Trong nỗ lực phục dựng các di tích đặc biệt trong quần thể di tích Cố đô Huế, vừa qua, Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô đã đầu tư 24,8 tỷ đồng trùng tu di tích lầu Tàng Thư. Đây là một tín hiệu Cực kỳ đáng quý, có tác dụng không nhỏ đối với việc xiển dương vị thế của vùng đất Cố đô cũng như góp phần giáo dục truyền thống văn hóa quý báu của dân tộc. -
Cho tới giờ, sau 4 lần UNESCO đề nghị phía VN giải trình về quản lý, bảo tồn, vịnh Hạ Long vẫn nằm trong danh sách bị khuyến cáo. Huế đã thoát án sau nhiều năm cố gắng. Làm sao để không rơi vào, hoặc thoát khỏi danh sách đen?
-
Tồn tại 143 năm (1802-1945), triều Nguyễn đã để lại nhiều di sản văn hóa vật thể và phi vật thể vô giá; trong đó, hệ thống di tích Cố đô Huế, Nhã nhạc cung đình Huế… đã được công nhận là di sản thế giới. Gần đây nhất, Châu bản triều Nguyễn cũng được ghi danh vào chương trình ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương của UNESCO.
-
Ngày 13.9, quần thể khu di tích nhà Trần ở Đông Triều, Quảng Ninh sẽ nhận quyết định công nhận di tích quốc gia đặc biệt. Quần thể này bao gồm 14 cụm di tích: đền An Sinh, lăng Tư Phúc, đền Thái, Thái Lăng, Mục Lăng, Ngải Sơn Lăng, Phụ Sơn Lăng, Nguyên Lăng, Đồng Hỷ Lăng, chùa Ngọc Thanh, chùa Ngọa Vân, chùa Tuyết, chùa Quỳnh Lâm và chùa Hồ Thiên.
-
Hội đồng Di sản quốc gia vừa công nhận 4 di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia tại Quảng Nam gồm: nghề dệt thổ cẩm và vũ điệu tâng tung da dá của đồng bào Cơ Tu; nghệ thuật trang trí trên cây nêu (ngoài sân); bộ gu (trong nhà) của đồng bào Co và lễ hội rước cộ Bà Chợ Được ở xã Bình Triều, H.Thăng Bình.
-
Các địa phương cần thống nhất đầu mối đơn vị quản lý nhà nước về di tích về các phòng di sản văn hóa thuộc các sở văn hóa, thể thao và du lịch. Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh/thành phố trực thuộc trung ương chủ trì việc quản lý và phát huy giá trị di tích, phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước về tôn giáo ở địa phương.
-
Làng đá mỹ nghệ Non Nước nằm trong quần thể danh thắng Ngũ Hành Sơn, Đà Nẵng vừa được Bộ Văn hóa - thể thao và du lịch chính thức công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.
-
Theo nhạc sỹ-nhà nghiên cứu âm nhạc Đặng Hoành Loan, sau 5 năm được Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) ghi danh vào “Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp của nhân loại,” từ việc thiếu vắng đội ngũ kế thừa, ca trù đã hình thành được một đội ngũ nghệ sỹ kế cận khá đông đảo. Đây là một trong cơ sở quan trọng để loại hình nghệ thuật này trở thành “Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.”
.png)
.png)
