Hội tụ trong không gian mở

14:58 31/05/2019

Sau hơn 20 năm xuất hiện tại Việt Nam, internet ngày càng đi sâu vào cuộc sống, tạo ra những thay đổi to lớn từ thói quen hàng ngày, tới cách làm việc, giao tiếp, tương tác xã hội, quan niệm về không gian, thời gian... Những thay đổi ấy đòi hỏi xây dựng các giá trị văn hóa mới - văn hóa mạng.

Ảnh: ITN

Đa chiều kết nối, đa chiều thể hiện

Hòa mạng toàn cầu từ năm 1997, đến nay Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia phát triển nhanh nhất thế giới về internet, với 64 triệu người sử dụng (trên tổng số gần 97 triệu dân), chiếm 67%, tỷ lệ này ở các nước phát triển là 80%. Trong đó, tỷ lệ tham gia mạng xã hội lớn, khoảng 55 triệu dân, chiếm 57%. Số liệu do Hootsuite và We Are Social - công ty toàn cầu chuyên tư vấn và nghiên cứu truyền thông xã hội, công bố tháng 1.2019 cho thấy, trung bình mỗi ngày một người Việt Nam dành 6 tiếng 42 phút cho internet và 2 giờ 37 phút cho mạng xã hội.

Theo PGS.TS. Nguyễn Thị Phương Châm, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Văn hóa, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam, những năm gần đây, sự phát triển của truyền thông hiện đại, trong đó nổi bật là internet, đã và đang làm cho thế giới ngày một “nhỏ bé” hơn, con người được thỏa mãn về thông tin, sự hiểu biết thế giới, được xích lại gần nhau và bình đẳng hơn trên phương diện tiếp cận thông tin. Cuộc cách mạng internet làm cho thế giới phẳng hơn khi tạo ra đa chiều kết nối, đa chiều thể hiện bản sắc cá nhân, nhóm hay cộng đồng mà không chi phối nhiều bởi các đường biên giới quốc gia, khoảng cách địa lý hay sắc tộc, địa vị xã hội cũng như độ tuổi, giới tính.

Trong sự phát triển bùng nổ của internet, thuật ngữ “văn hóa mạng” nhanh chóng trở nên quen thuộc với nội hàm cơ bản là hệ thống những sự thể hiện, tương tác và cách ứng xử của con người trong không gian internet. PGS.TS. Từ Thị Loan, nguyên quyền Viện trưởng Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam cho biết, có nhiều định nghĩa khác nhau, nhưng có thể thấy, văn hóa mạng là tổng thể ứng xử, hành vi, biểu đạt, tương tác trên internet của cộng đồng mạng. Môi trường mạng có đặc thù riêng, thể hiện ở: Tính mở - không giới hạn về không gian, thời gian, địa lý, biến Trái đất thành ngôi làng toàn cầu; và tính ảo, ở chỗ các quan hệ mang tính gián tiếp, ẩn danh, ẩn chủ thể, nhiều khi không thể hiện thật về bản thân, nên khó giám sát, ràng buộc về đạo đức, trách nhiệm; tính cởi mở, tự do, gắn kết lỏng lẻo... Các tính chất của không gian mạng tác động lớn và nhanh đến văn hóa của cộng đồng mạng.

Internet tạo ra sự năng động và hiệu quả cho công việc của các cá nhân và mang lại nhiều tiện ích cho xã hội. Các chiều kích tác động của nó có thể thấy khắp nơi, mọi lĩnh vực, như tạo ra dư luận, liên kết xã hội; trao tiếng nói cho nhiều nhóm xã hội yếu thế, giải phóng ẩn ức của cá nhân và nhóm. Internet còn làm thay đổi thói quen sinh hoạt, quan niệm về giao tiếp, tương tác, trải nghiệm; thậm chí thay đổi cả cách sử dụng ngôn từ hay cách thể hiện tình cảm; thay đổi phương thức tra cứu, chia sẻ thông tin, giao tiếp, kết nối. Trong lĩnh vực nghệ thuật, internet tác động, làm thay đổi cả phương thức sáng tạo trên tác phẩm, tạo nên sinh khí mới cho đời sống văn hóa khi có thêm những nhà văn, nhạc sĩ, họa sĩ... trên mạng thu hút được lượng công chúng lớn.

Thực - ảo song hành

 “Văn hóa mạng trở nên khác biệt so với những cách hiểu về văn hóa thông thường khiến cho chúng ta phải nhìn lại nội hàm cũng như cấu trúc khái niệm văn hóa. Phải chăng văn hóa chỉ là tinh hoa, là giá trị, hay còn là những thực hành hiện hữu trong đời sống thường ngày, trong không gian thực và không gian ảo?”.

PGS. TS. Nguyễn Thị Phương Châm

Không thể phủ nhận cuộc cách mạng số đã tạo ra những tác động vô cùng to lớn đối với xã hội, nhưng tốc độ phát triển quá nhanh của internet và những tiện ích của nó cũng khiến con người choáng ngợp và dần dần bị lệ thuộc. Lợi dụng sức mạnh của phương tiện truyền thông ưu việt này cũng đã đưa tới nhiều hệ lụy không mong muốn cho xã hội. Những nhu cầu của con người, những câu chuyện ngoài đời thực được đưa lên internet; nhưng không dừng ở thế giới ảo, chúng đã và đang ảnh hưởng lớn đến đời sống thực. Theo PGS. TS. Nguyễn Thị Phương Châm, sự phát triển của văn hóa mạng đã đặt ra nhiều vấn đề, khi nó tác động đến suy nghĩ, lối sống, đạo đức, nhân sinh quan, bản sắc truyền thống văn hóa. Ví dụ, sự xuất hiện của các biểu hiện văn hóa mới, như văn hóa like, share, và comment trên Facebook, nhiều tích cực, nhưng có cả tiêu cực với các comment “bẩn”, “ném đá”... 

TS. Đỗ Anh Đức, Trưởng bộ môn Truyền thông đa phương tiện, Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông, Trường ĐH Khoa học xã hội và Nhân văn, ĐHQG Hà Nội nhận định, văn hóa mạng đã trở thành một phần không thể thiếu của cuộc sống hiện đại. Chỉ với chiếc smartphone là con người có thể mở cánh cửa giao lưu với thế giới ảo, song hành với thế giới thực. Mặt tích cực là giúp người ta có thể tiếp cận rộng rãi các giá trị, sản phẩm văn hóa được tích tụ theo hình thức cộng đồng mạng. Nhưng vai trò định hướng cũng cần quan tâm. Bởi trong văn hóa hội tụ ấy, nhiều người tập trung lại với nhau bàn luận về một câu chuyện đang diễn ra, bày tỏ cảm xúc, thái độ một cách cảm tính, và nhiều người bị dẫn dắt bởi trí tuệ tập thể, thay vì văn hóa đỉnh cao là tư duy.

Quản lý các hành vi ngoài đời thực đã khó, thực hiện điều này trên internet còn khó hơn. Theo các nghiên cứu, để quản lý văn hóa mạng, ngoài biện pháp hành chính, công nghệ, còn cần các giải pháp về văn hóa, giáo dục, liên quan đến cả môi trường gia đình, nhà trường và xã hội. Đặc biệt quan trọng là ý thức của bản thân người sử dụng. Các chủ thể tham gia văn hóa mạng cần được trang bị tri thức và phát triển năng lực cá nhân để tự ý thức về trách nhiệm, quyền hạn của mình, ứng xử có văn hóa trong thế giới ảo.

Hiện tại, trên internet có đủ nội dung, từ chính thống đến phi chính thống, từ thông tin tốt đến thông tin xấu, độc hại, thông tin “xám”... bị chi phối bởi nhiều động cơ phía sau, trong đó có nhiều động cơ kinh tế. Để đối trọng, nhiều chuyên gia cho rằng, Việt Nam cần có những nền tảng phân phối nội dung tốt, sạch, chính thống, đủ sức hấp dẫn, cạnh tranh, thu hút người dùng, đáp ứng nhu cầu thông tin của công chúng.

Theo Thảo Nguyên - ĐBND
 
 
Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • Nhiều phụ huynh lo lắng giá sách giáo khoa sẽ tăng khi thực hiện chủ trương xã hội hóa. Mới đây, Bộ Giáo dục và Đào tạo yêu cầu giá sách giáo khoa trong chương trình giáo dục phổ thông mới không vượt giá sách hiện hành. Điều này mang lại niềm vui cho phụ huynh nhưng lại khiến các nhà xuất bản “đứng ngồi không yên”. Trước tình hình này, có ý kiến đề xuất Bộ Giáo dục và Đào tạo thành lập hội đồng thẩm định giá sách.

  • Giữa những dòng tin với gam màu xám trên các kênh thông tin hàng ngày, tôi dừng lại ở những dòng chữ ấm áp tình người: một cụ ông ở Kon Tum, năm nay đã 90 tuổi, bán lạc làm từ thiện. Ông là Lưu Bình, ở P.Quyết Thắng, TP.Kon Tum.

  • Nghiêm Thuần (Yanchun), 52 tuổi, người Vũ Hán. Chị bị nhiễm virus Corona chủng mới (2019-nCoV), giống như vài chục ngàn người khác ở Hồ Bắc. Giữa tâm chấn đại dịch vốn dĩ trở thành cơn bão quét qua nhiều tỉnh thành Trung Quốc, Vũ Hán bị phong tỏa, Nghiêm Thuần không thể tìm ra bất kỳ một bệnh viện nào nhận chữa trị chị, tất cả đều quá tải. Nghiêm Thuần quyết định tự cách ly tại nhà để tìm cách kháng bệnh.

  • Thực hiện chủ trương xã hội hóa, nhiều nguồn lực đã được đầu tư cho lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật. Tuy nhiên, do nhận thức của xã hội còn hạn chế, cùng những yếu kém trong cách làm của các đơn vị văn hóa, nghệ thuật, việc thực hiện chủ trương gặp nhiều rào cản.

  • Trong Tết Nguyên đán 2020, nhiều nhà xuất bản, công ty sách đã cho ra mắt, tái bản nhiều tựa sách Tết đặc sắc, đem đến cho bạn đọc những thông tin, kiến thức quý giá về phong tục, văn hóa Việt gắn với Tết cổ truyền của dân tộc, gắn với những hồi ức, kỷ niệm thời ấu thơ của nhiều thế hệ... Với tính hấp dẫn đó đã giúp sách Tết tạo được sức hút trong lòng bạn đọc.

  • NGUYỄN THANH TÂM   

    Báo tết - báo xuân đã trở thành một hoạt động thường niên mỗi dịp tết đến xuân về của những người làm báo Việt Nam. Dịp ấy, người đọc cũng háo hức chờ đón những số báo rực rỡ, tươi tắn, bừng lên như sắc hoa đón chào xuân ấm.

  • “Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ/Cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh” thường được nhắc đến như biểu tượng của Tết Việt. Thực tế, Tết ở các vùng miền trên cả nước phong phú, đa dạng hơn, trải qua các thời kỳ lịch sử lại thay đổi nhiều. Tuy nhiên, giá trị căn cốt và thiêng liêng của Tết thì giống nhau, và vẫn đang được lưu giữ, tiếp nối qua thời gian.

  • Đại hội đại biểu toàn quốc Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam lần thứ IX, nhiệm kỳ 2019 - 2024 vừa khép lại trong niềm vui vì đã chọn ra được tân Chủ tịch là NSND Thúy Mùi – vị nữ Chủ tịch đầu tiên của hội.

  • Nhiều năm qua, vì thiếu đội ngũ những người sáng tác - tác giả, soạn giả giỏi nghề nên sân khấu TPHCM ở cả lĩnh vực cải lương lẫn kịch nói cứ ngày một khan hiếm kịch bản chất lượng. Đặc biệt, trong năm 2019, hàng loạt tác phẩm cũ (ra đời cách nay hàng chục năm) lần lượt được tái dựng, càng cho thấy sự khủng hoảng trầm trọng của vấn đề kịch bản sân khấu.

  • Trong cuộc sống hiện đại, khi âm nhạc điện tử đang phát triển mạnh mẽ thì việc kế thừa và phát triển âm nhạc dân tộc, đặc biệt là nghệ thuật đàn bầu Việt Nam, đang đặt ra nhiều thách thức.

  • Internet, việc số hóa sách và sự ra đời của những công cụ đọc sách điện tử, chính những cái mới ấy, cùng sự phổ biến chúng trong đời sống một cách rất nhanh chóng, đã buộc người ta phải nêu câu hỏi: Liệu đã sắp đến lúc sách giấy “cáo chung”?

  • Lần đầu xuất bản năm 1942 tại Nhà in Lê Cường, “Giáo dục nhi đồng” của nữ tác giả Đạm Phương Nữ Sử trình bày những quan điểm sâu sắc về tầm quan trọng của giáo dục gia đình đối với sự trưởng thành của trẻ nhỏ, xa hơn là đối với sự cường thịnh của một dân tộc.

  • ĐẶNG NGỌC NGUYÊN  

    Chỉ trong vòng ba mươi năm sau đổi mới đất nước 1986, giao thông Việt Nam đã phát triển vượt bậc. Từ chỗ trên đường cái quan xe đạp nhiều hơn xe máy, giờ chủ yếu lại là ô tô xuôi ngược.

  • Chúng ta đang sống trong một thế giới mà thiết bị điện tử kết nối internet đã trở thành công cụ tìm kiếm, tra cứu, làm việc, học tập, giải trí... trở nên rất phổ biến. Câu hỏi đặt ra là con người đang kết nối với con người, với thế giới như thế nào? Bộ sách “Chúng vận hành như thế nào?” của NXB Kim Đồng có thể là một gợi ý dành cho các bạn đọc nhỏ tuổi.

  • NGUYỄN QUANG PHƯỚC

    Công cuộc chống tham nhũng do Đảng khởi xướng và thực hiện đang ngày càng quyết liệt, công cuộc “đốt lò” hiện nay đã và đang nhận được sự ủng hộ của cả hệ thống chính trị, của toàn thể đồng bào và sự hợp tác chặt chẽ từ quốc tế. Chống tham nhũng quyết liệt, là cách toàn Đảng thực hiện Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh: không ngừng xây dựng, chỉnh đốn cả về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức. Khi được “Lòng Dân” tin tưởng, khi nhân dân ủng hộ và tham gia thì vạn sự tất thành.

  • Sau 10 năm thực hiện hai tiêu chí văn hóa thuộc Bộ tiêu chí quốc gia xây dựng nông thôn mới, cơ sở vật chất, văn hóa thể thao cũng như đời sống tinh thần của người dân ở nhiều địa phương trong cả nước đã được cải thiện. Tuy nhiên, kết quả hoàn thiện hai tiêu chí này chưa thật sự đồng đều.

  • Liên hoan Sân khấu thử nghiệm quốc tế diễn ra từ ngày 4 đến 13-10 tại Hà Nội được kỳ vọng sẽ có nhiều đột phá trong thể hiện ngôn ngữ hình thể, cấu trúc, làm giàu thêm ngôn ngữ của nghệ thuật sân khấu.

  • Trong thời đại công nghệ phát triển, ít nhiều cũng ảnh hưởng đến nhận thức của các bạn trẻ, nhất là đối với học sinh, sinh viên. Để các em hiểu đâu là tốt, đâu là xấu và biết trân trọng những giá trị mà ông cha ta đã gìn giữ từ bao đời, diễn giả văn hóa Hồ Nhựt Quang (học trò GS.TS Trần Văn Khê) tiếp tục thay thầy thực hiện dự án vinh danh văn hóa trong học đường.

  • Khán giả Bắc Giang hâm mộ chèo đang được sống trong bầu không khí sôi động với tiếng trống, tiếng đàn, tiếng nhị réo rắt bổng trầm cùng những câu hát chèo trong Liên hoan chèo toàn quốc, tổ chức tại Bắc Giang. Những ngày qua, liên hoan thật sự gây chú ý và đọng lại nhiều cảm xúc đối với các nhà quản lý, văn nghệ sĩ cùng đông đảo nhân dân địa phương.