Giai thoại: Buồn vui Phùng Quán

15:38 04/02/2009

XUÂN TÙNG Chòi trống im lìm, khách ngẩn ngơ Bình khô, rượu cạn, điếu chăng tơ Bao giờ điếu lại reo êm ái Nhà rộn tiếng cười, ấm giọng thơ...

Bà Vũ Bội Trâm bên tủ sách Phùng Quán

"Cậu này viết sai chính tả nhiều quá"

Năm 1954 được phân công vào Sầm Sơn đón tù chính trị của ta do địch trao trả cùng các anh Mai Ngữ, Hoài Giao, Tất Đạt; xúc động trước những câu chuyện do các tù chính trị kể, Phùng Quán muốn viết một cái gì đó. Và ông đã viết "Những chuyện ở Côn Đảo". Viết chưa xong, thì Phùng Quán ra Hà Nội và gặp anh Vũ Tú Nam, lúc đó đang phụ trách tờ Sinh hoạt Văn nghệ Quân đội (tiền thân tạp chí Văn nghệ Quân đội) và được giữ lại để hoàn thành tập tiểu thuyết. Hơn một tháng sau, tập "Những câu chuyện ở Côn Đảo" hoàn thành, Vũ Tú Nam đọc thích quá và bỏ công sửa chữa để trở thành "Vượt Côn đảo" đưa Tổng cục Chính trị in hàng vạn cuốn phát về cho các đơn vị, tác giả không có thù lao. Sau đó, Nhà xuất bản Quốc gia in lại bốn lần với hàng vạn bản nữa và tác giả nhận tới bốn triệu rưỡi tiền nhuận bút (tính theo giá gạo lúc bấy giờ thì được khoảng 18 tấn). Số tiền to lớn đó Phùng Quán đem mua tặng bạn bè mỗi người một chiếc xe đạp, và riêng cho mình một đồng hồ Omêga Automatic giá 25 vạn bạc nhưng vài ngày sau đó thì đánh mất ở nhà tắm tập thể. Kỷ niệm Phùng Quán nhớ nhất, là khi Vũ Tú Nam đọc "Vượt Côn Đảo" và kêu lên "Cậu này viết hay lắm, nhưng sai chính tả nhiều quá", và Phùng Quán cười bảo: "Em từ lưng trâu nhẩy lên Trung đoàn, có học hành gì mấy đâu anh”.

Vọng ba lâu

Dù đã có "Vượt Côn Đảo" nổi tiếng, nhưng cả đời Phùng Quán luôn gặp tai họa lận đận, không có chốn trú thân. May lấy được cô giáo Bội Trâm, giáo viên dạy văn, trường Chu Văn An ở cạch Hồ Tây, được nhà trường thương tình cho hai vợ chồng tá túc ở một cái kho trước đây là một xưởng trường hoang phế.
Vì quá chật chội, nhất là sau khi sinh con, Phùng Quán bèn nghĩ cách làm một nhà chòi. Phùng Quán đi đó đi đây, xin xỏ và nhặt nhạnh những mảnh ván, khúc gỗ đầu thừa đuôi thẹo về chắp vá, dựng lên một căn gác nhỏ để làm nơi viết lách và tiếp đón bạn bè. Các bạn đến chơi và vui đặt cho căn gác này là "Vọng Ba Lâu"- chòi ngắm sóng Hồ Tây.
Chính nơi "Chòi ngắm sóng" này Phùng Quán đã “đẻ” nhiều tác phẩm "chui"; trong đó có bộ tiểu thuyết Tuổi thơ dữ dội sau này được giải thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam, đã dựng thành phim và tác phẩm Dũng sĩ chép còm nổi tiếng cùng nhiều bài thơ đặc sắc, mà bạn bè thường tán thưởng câu: "Nhớ nhau tưới rượu xuống Hồ Tây"

Mượn bút danh

Trong thời gian bị treo bút, Phùng Quán vẫn viết đều và rất nhiều, nào truyện tranh, truyện ngắn, truyện thiếu nhi, thơ và tiểu thuyết... hầu hết đều được in với một bút danh khác. Ví dụ tham gia cuộc thi của Đài phát thanh Mascơva, Phùng Quán đoạt giải nhất truyện ngắn với bút danh Vũ Quang Khải. Hầu hết các truyện tranh ông đều ký tên Thanh Tịnh.
Có một lần, cán bộ biên tập một nhà xuất bản đặt ông viết truyện tranh "Pắc Bó đón Bác về". Ông ký tên Thanh Tịnh. Vì là một đề tài quan trọng, lãnh đạo nhà xuất bản yêu cầu biên tập viên đến gặp tác giả ký hợp đồng, Phùng Quán bèn vội đến thú thực với nhà thơ Thanh Tịnh và nhờ ông giúp đỡ.
Vốn là người đồng hương và trọng tài Phùng Quán, nhà thơ Thanh Tịnh cười bảo:
- Thương em, nhưng lâu nay chẳng giúp được gì. Nay giúp em cái tên thì anh có nề chi!
- Nói xong, Thanh Tịnh ra đường gọi xích lô đến nhà xuất bản để ký vào bản hợp đồng. Và sau này, cũng chính nhà thơ Thanh Tịnh đã mang bản thảo "Dũng sĩ chép còm" của Phùng Quán vào giới thiệu cho Nhà xuất bản Trẻ ở thành phố Hồ Chí Minh in. Đó là một trong những cuốn sách hay viết cho thiếu nhi của Phùng Quán.

Nói dzậy mà không phải dzậy

Năm 1958, đoàn nhà văn Việt Nam đi thực tế lao động ở Thái Bình, gồm có Tô Hoài, Chu Ngọc, Trần Lê Văn, Hoàng Cầm và Phùng Quán, do nhà thơ Hoàng Trung Thông làm tổ trưởng. Tô Hoài kể: Một lần uống rượu say, Hoàng Trung Thông ra về, chân nam đá chân chiêu. Thấy vậy, Phùng Quán sợ Hoàng Trung Thông ngã, nên đưa tay ra nói: “Anh cứ vịn vào vai em cho chắc”. Thông quát: “Ông mà để cho Nhân văn dắt à?” Câu này làm cho Phùng Quán buồn lắm.
Nhưng sau đợt đi thực tế về, Hoàng Trung Thông tìm tới nhà Phùng Quán chơi và uống rượu. Khi rượu đã ngấm, Hoàng Trung Thông lặng lẽ xin tờ giấy trắng và rút bút viết tặng Phùng Quán bài thơ chữ Hán:
            Hạ tiết bằng hữu đáo
            Hồ thâm cổn cổn ba
            Ẩm tửu hữu tri kỷ
            Tuý quá vong hồi gia
(Nghĩa là: Mùa hạ bạn hữu đến/Hồ sâu cuồn cuộn sóng/Uống rượu có tri kỷ/Say quá quên về nhà)
Thì ra, nhà thơ khi đi thực tế lao động thì đứng trên lập trường tổ trưởng, còn thơ văn là bạn tri âm, vì thế mới có thơ tặng Phùng Quán. Lúc này Phùng Quán mới ngộ ra, khi chia tay Hoàng Trung Thông, với câu nói của anh em Nam Bộ: “Nói dzậy mà không phải dzậy”.

Đọc thư vợ

Nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo kể rằng: “Thời gian Phùng Quán vào Huế để hoàn thành tập 3 Tuổi thơ dữ dội nhưng viết thì ít mà “ham chơi” thì nhiều, nên đã nhiều tháng mà anh chưa trở ra Hà Nội. Vợ anh, chị Vũ Bội Trâm ở nhà chẳng những nhớ mà còn lo lắng sức khoẻ của anh. Nhân Nguyễn Trọng Tạo vào Huế, chị nhờ đưa cho Phùng Quán một phong thư. Sau khi nhận được thư vợ, Phùng Quán xé ra đọc ngay và tủm tỉm cười. Bạn bè hỏi, thì Phùng Quán đưa bức thư ra chỉ có 4 dòng:
            Chòi trống im lìm, khách ngẩn ngơ
            Bình khô, rượu cạn, điếu chăng tơ
            Bao giờ điếu lại reo êm ái
            Nhà rộn tiếng cười, ấm giọng thơ
Liền đó, Phùng Quán vơ đồ đạc cho vào túi và nhờ Tạo chở ra ga Huế mua vé về Hà Nội trong đêm.
X.T

(nguồn: TCSH số 191 - 01 - 2005)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Tin nổi bật

Nhà văn dụng võ (Hoặc là “Vạch túi cho người xem... bia”)

Xem thêm

Bạn đọc dửng dưng với thơ - lỗi tại ai

ĐẶNG SĨ THIỆNThời bao cấp, ăn còn đói mà thơ lại hay. Sang thời nay ăn thừa thãi thì người ta lại không quan tâm đến thơ, thậm chí quay lưng lại với thơ (lời Bằng Việt).
Trần Đình Hiến giản dị trong những đóng góp lớn

TRẦN THỊ TRƯỜNGBước chân vào cái ngõ 45 Phan Bội Châu gặp mùi bánh trứng nướng thơm phức bao trùm, ngỡ ngàng: “Ông Trần Đình Hiến còn là một chủ lò bánh?”. Nhưng: - Không phải đâu. Khu nhà này hầu hết là mấy anh em ruột chúng tôi sinh sống. Lò bánh này của một chú, còn các người khác mỗi người một nghề. Các em tôi đều chịu khó. Vâng, bây giờ ai chẳng lấy chịu khó làm đầu...
Thời khắc con người trở nên người nhất

Chính Bùi Hiển dẫn lời bạn ông nói rằng văn ông đi từ hướng ngoại đến hướng nội, hàm ý chín dần, mỗi ngày mỗi gần hơn với cốt lõi văn chương. Tôi không thấy như vậy.
Vui buồn đại hội nhà văn VII

NGÔ MINHSau hai cuộc hành trình vất vả hơn 2600 cây số đi về Đại hội Nhà văn khu vực miền Trung ở Nha Trang giữa tháng 3, rồi Đại hội Nhà Văn Việt Nam VII, bắt đầu từ 22/4 đến 10 giờ rưỡi đêm 27/4 tôi mới về tới nhà mình ở Huế, ngồi trước máy vi tính viết những dòng buồn vui lẫn lộn.
Những lần gặp Tế Hanh: trò chuyện với dòng sông

THANH THẢO 6 năm nay, kể từ cái đêm thơ nhạc kỷ niệm 40 năm đường 559 do nhà thơ Phạm Tiến Duật dẫn chương trình, trong đêm ấy Tế Hanh vì quá xúc động khi nhớ lại chuyến đi qua Trường Sơn của mình đầu năm 1974, ông đã bị xuất huyết não. 6 năm ấy, không thể có một cuộc phỏng vấn hay “gặp gỡ” nào được thực hiện với Tế Hanh, đơn giản vì ông không nói được. Tôi nghĩ, 6 năm nay, Tế Hanh chỉ còn trò chuyện với dòng sông của mình, dòng sông của đời mình, trong im lặng. Vì thế, những cuộc trò chuyện tôi kể sau đây đều thuộc về thời gian trước khi Tế Hanh lâm trọng bệnh.
Văn Cầm Hải: “Tôi là một đứa trẻ nội tâm lang thang”

LTS: Kể từ khi xuất hiện với bạn đọc qua bài bút ký đầu tiên có tên là Gọi nắng và chùm thơ Đời chị trên tạp chí Sông Hương lúc tuổi đời mới hai mươi, gần 10 năm qua, Văn Cầm Hải là một “hiện tượng văn học” của nhiều cuộc tranh luận vì phong cách lập ngôn mới lạ của mình. Bước vào mùa xuân mới, đúng vào ngày sinh nhật 20/1/2005 của mình, Văn Cầm Hải đã chính thức trở thành một trong những nhà văn trẻ nhất của Hội Nhà văn Việt Nam. Vốn là người kín tiếng đến mức “lập dị” nhưng nhân dịp xuân vui này, nhà văn Văn Cầm Hải đã “bật mí” nhiều điều, từ A đến Z trong cuộc sống của anh với Sông Hương.
Tưởng niệm nhà thơ Huy Cận

Sáng ngày 24-2-2005 tại trụ sở 26 Lê Lợi - Huế, Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật tỉnh Thừa Thiên Huế đã tổ chức lễ tưởng niệm nhà thơ Huy Cận. Nhiều cơ quan, ban ngành tỉnh, thành phố Huế và anh chị em văn nghệ sĩ đã tới dự. Sông Hương trân trọng giới thiệu “điếu văn” do nhà thơ Võ Quê đọc trong lễ tưởng niệm.
Mời anh về lại Huế thơ

NGUYỄN KHẮC PHÊ(Tưởng nhớ nhà thơ Lương An)Năm 1984, sau khi cùng anh chị em văn nghệ đón di hài nhà thơ Vĩnh Mai về Huế, nhà thơ Lương An - người đồng hương, người bạn thơ gần gũi với Vĩnh Mai đã viết bài "Đón anh về lại Huế thơ": Anh về lại Huế hôm nay / Huế đang mưa bỗng tạnh ngày nắng xuân...
Mừng nhà văn Ba Kim đại thọ 100 tuổi

HỒ SĨ HIỆPBa Kim, tên thật là Lý Nghiêu Đường, tự Thị Cam, sinh năm 1904, người Thành Đô, tỉnh Tứ Xuyên. Ông viết văn rất sớm, nổi tiếng trên văn đàn từ thời "ngũ tứ vận động" (1919) và hoạt động văn học sôi nổi từ những năm 30, 40 của thế kỷ trước, tên tuổi ngang hàng với các nhà văn Mao Thuẫn, Tào Ngu và Lão Xá.
Bản trường ca “Huyệt lửa chôn chung” và “món nợ” không chỉ riêng của nhà văn Phùng Quán

TRUNG SƠN(Nhân kỷ niệm 10 năm ngày mất nhà thơ Phùng Quán)I. Hơn mười năm trước - mùa hè 1992, một cuộc “khai quật” ở Huế đã làm chấn động dư luận. Trong lúc đào hố móng xây dựng một căn nhà tại trụ sở Uỷ ban Khoa học Kỹ thuật Thừa Thiên Huế, người ta đã phát hiện một ngôi mộ tập thể gồm 17 bộ hài cốt, một số vũ khí, đạn và 3 kỷ vật còn ghi rõ tên hiệu, đơn vị Vệ quốc đoàn hồi năm 1946.
Nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh cha tôi: nhà văn Trần Thanh Mại

TRẦN THỊ LINH CHIXuất thân gia đình quan lại, học giỏi nhưng lại không chịu theo đuổi đến nơi đến chốn để khoa bảng đề tên, tiến bước công danh hầu nối nghiệp nhà, cha tôi bỏ dở chương trình tú tài sau khi đậu thành chung, làm một công chức kiếm sống qua ngày, dành hết cuộc đời cho văn học. Năng khiếu phê bình của ông đã biểu hiện ngay từ thời còn đi học.
Những mùa thơ đã xa

PHAN TRUNG THÀNHTháng giêng năm 2003, Hội Nhà văn thành phố Hồ Chí Minh tổ chức đêm thơ Nguyên Tiêu lần thứ I, theo sáng kiến thành lập “Ngày thơ Việt Nam” của Hội Nhà văn Việt Nam.
Ngâm thơ và đệm sáo cho thơ

BẢO CƯỜNGLTS: Trên 40 năm ngâm thơ và đệm sáo cho thơ từ ra Bắc, từ trong nước ra nước ngoài, Bảo Cường hiện là một nghệ sỹ lão luyện trong nghề. Bài viết dưới đây, như chính tác giả nói: “Với lòng thiết tha mong mỏi bộ môn ngâm thơ và đệm sáo cho thơ ngày một phát triển, để mọi người và nhất là giới trẻ yêu thơ có cơ hội tìm hiểu đào sâu về hai bộ môn này.”
Quên và nhớ với thơ

TRẦN NINH HỒLTS: Trần Ninh Hồ tên thật là Trần Hữu Hỷ. Lính Đông Bộ 1971 - 1976, 1977 - Trưởng ban Văn thơ báo Văn Nghệ. Nguyên chủ nhiệm Bảo tàng Văn học Việt …Bình quân cứ độ dăm năm, nhà thơ Trần Ninh Hồ lại có một "đợt" xuất bản thơ. Anh là cây bút sung sức trong suốt mấy thập niên vừa qua của nền thơ hiện đại Việt Nam, từ cuộc chiến tranh chống Mỹ cho suốt đến những ngày hôm nay...Nhà văn Võ Thị Xuân Hà đã có cuộc trao đổi với nhà thơ Trần Ninh Hồ trong một cách nhìn riêng biệt.
Nhà văn và tính chuyên nghiệp trong sáng tạo văn học

INRASARACác hội thảo bàn về nâng cao tính chuyên nghiệp trong sáng tạo văn học đã lôi kéo không ít nhà văn tham gia bàn cãi sôi nổi. Là tín hiệu đáng mừng: văn học Việt đang tự ý thức, tự phản tỉnh (self consciousness).
Tính nhân văn trong phê bình văn học hôm nay

TRẦN ĐÌNH SỬThực tế nghèo nàn về thành tựu khoa học xã hội và nhân văn của chúng ta có thể tìm thấy nguyên nhân trong lối tư duy độc tôn một thời ở lĩnh vực học thuật. Cội nguồn sâu xa của lối tư duy ấy đang nằm trong di chứng của thời kì chiến tranh kéo dài ba mươi năm và cuộc đấu tranh ý thức hệ tàn khốc.
Một nhà thơ làm báo bằng văn

NGUYỄN THANH MỪNGKhái niệm nhà văn làm báo chắc không phải là chuyện lạ, nhất là trong thời đại bùng nổ thông tin hiện nay. Cánh cửa mở ra cho nhà văn tung hoành trên “sân cỏ” báo chí không đơn thuần là chuyện “cơm áo không đùa...” mà vì nơi đây, nhà văn thể hiện mình ở nhiều góc độ khác nhau, hiểu từ hai phía, nhu cầu biểu lộ tâm trạng của họ và nhu cầu của đời sống đất nước và nhân dân đòi hỏi ở họ.
Nhà văn dụng võ (Hoặc là “Vạch túi cho người xem... bia”)

TRƯỜNG NHÂNLTS: Cũng như cuộc đời, văn nghệ có biết bao buồn vui. Nhà văn cũng là người, cho nên có lúc cũng dở khóc dở cười bởi những chuyện ngoài văn chương. “Vạch túi cho người xem... bia” là câu chuyện hậu kì để bạn đọc chia sẻ với chuyện bếp núc làng văn.
Người thơ Phùng Quán bây giờ

NGUYÊN ANMột nhà văn đồng hương cao niên hỏi tôi:- Sao bây giờ ta mới quen nhau nhỉ?Tôi chưa kịp trả lời, ông đã nói tiếp:- Thôi, từ nay nhé!
Nhà thơ nên đi... xe đạp

THANH THẢOLTS: Nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm đã về Huế. Có thể nói đấy là một sự kiện - một sự kiện trang nghiêm lặng lẽ.Là người có căn lành, cuộc trở về của ông dường như mãn vẹn. Ông đã trở về với nơi xuất phát, trở về với “ngôi nhà có ngọn lửa ấm”, trở về với tư cách một công dân thi sĩ.Sông Hương có nhã ý “cập nhật” ông từ đầu nhưng qua dò ướm, biết ông chưa muốn, Sông Hương đành để các báo bạn “post” trước.Mặc dầu “truy cập” sau nhưng Sông Hương với ông, với người Tổng Biên tập đầu tiên - Tổng Biên tập sáng lập hẳn còn nhiều duyên nợ, dài dài...