Chủ động tạo môi trường hào hứng cho sáng tạo văn học nghệ thuật
NGÔ THẢO
Việc lùi dần thời gian Đại hội, và chuẩn bị cho nó là sự xuất hiện hàng loạt bài phê bình lý luận của khá nhiều cây bút xây dựng sự nghiệp trên cảm hứng thường trực cảnh giác với mọi tác phẩm mới, một lần nữa lại đầy tự tin bộc lộ tinh thần cảnh giác của họ, bất chấp công cuộc đổi mới có phạm vi toàn cầu đã tràn vào đất nước ta, đang làm cho lớp trẻ mất dần đi niềm hào hứng theo dõi Đại hội.
Ảnh: internet
Muốn hay không thì rõ ràng trong vài ba năm qua, trước sau Đại hội VI của Đảng, văn học nghệ thuật đã có những chuyển động mới. Bằng những tác phẩm nói tiếng nói trung thực của đời sống vẽ lên những mảnh đời thực một thời được các nhà văn nhân danh lý luận về điển hình đã loại ra khỏi sự quan tâm của mình, sẻ chia những bất công, khốn khó mà người lao động bình thường đang gánh chịu, văn học và vai trò nhà văn, đã được nâng cao trong tình cảm của đông đảo nhân dân. Tác giả các tác phẩm đó - một số ít thuộc loại xuất sắc trong các nhà văn lớp trưởng thành sau kháng chiến chống Pháp còn chủ yếu là một lớp viết trẻ mới cầm bút trong không khí đổi mới.
Diễn biến thực tế của phê hình văn học thời gian vừa qua - có sự tham gia khá tích cực của nhiều nhà văn từ lâu không thấy có sáng tác nào đáng chú ý - làm cho người viết vững vàng cũng phải nản lòng. Nghị quyết của Đảng đã khẳng định quyền tự do sáng tạo của người nghệ sĩ. Nhưng đến lượt những người nghệ sĩ có tôn trọng quyền đó của đồng nghiệp mình không? Người viết mới hẳn không ai nghĩ rằng tác phẩm của họ là toàn bích, không tỳ vết. Khi bạn đọc rộng rãi đón nhận với niềm hào hứng vô tư những tên tuổi mới, với giọng điệu mới, cách nhìn đời có nét riêng, trong một diện tích ngôn ngữ không lớn, đã mang lại được một dung lượng hiện thực phong phú, nhiều tầng, đa nghĩa hơn hẳn nhiều trang viết khác. Thay vì hoan nghênh và cổ vũ cho sự đa dạng của nền văn nghệ mới, một số nhà văn bằng tất cả tâm thức và trình độ cùng thói quen làm văn nghệ cũ trong nhiều tâm trạng đã chung tiếng nói phê phán mạnh mẽ một số tác phẩm và tác giả. Họ đọc thấy trong đó dường như chỉ tập trung phản ánh cái tiêu cực. Họ cố tình quên đi thái độ và vai trò của người viết. Đã có bao giờ trong văn học chúng ta cái xấu, cái ác, cái tiêu cực dưới nhiều kiểu dạng bị truy kích, bị lần dấu, bị vạch mặt như văn học thời gian gần đây? Để bảo vệ mình, một số người viết cũng tìm cách tự nhắc lại điểm này điểm nọ trong tác phẩm cũ của họ cũng từng bị phê phán... Nhưng than ôi, giữa chi tiết và tác phẩm có một khoảng cách thật xa vời. Trong các tác phẩm xuất hiện thời gian gần đây của những Lý Lan, Trần Thùy Mai, Dạ Ngân, rồi Dương Thu Hương, Nguyễn Mạnh Tuấn, Trần Văn Tuấn, Hoàng Lại Giang... và những tên tuổi mới viết mà chịu sự soi xét cũng như tiếng hoan hô nhiều hơn là Nguyễn Huy Thiệp và Phạm Thị Hoài, không thiếu những chi tiết đáng phê phán, bởi xử lý chưa khéo, vụng về, thô thiển nữa, nhưng không thể vì những điều đó mà bỏ quên đi những cái mới thực sự của nó. Chúng ta luôn muốn đem công chúng và dư luận ra làm con ngáo ộp dọa nhau hơn là tôn trọng thật sự tiếng nói và nhu cầu của họ. Nhưng mỗi người viết trước hết hãy tự chịu trách nhiệm với tác phẩm và ý kiến của mình. Sự đón nhận của công chúng thời gian qua chắc còn mách bảo với người viết nhiều thông tin mà các bậc đàn anh chưa kịp nói với các bạn.
Chính vì thế, tôi mong rằng những người tham gia Đại hội tới sẽ chung sức chung lòng bàn đến những việc thiết thực của công tác Hội, trong khả năng và trách nhiệm đích thực của một Hội quần chúng làm nhiệm vụ sáng tạo nghệ thuật. Ban điều hành - thú thật tôi không thích chữ Ban lãnh đạo Hội, bởi Hội nhà văn thì ai lãnh đạo ai - công tác Hội phải là những người tài năng - đương nhiên - có khả năng quan hệ rộng rãi với anh em, chịu đựng được những cá tính khác, và biết tổ chức để tạo một môi trường lành mạnh cho mọi người hào hứng sáng tạo nghệ thuật. Bớt đi sự đối đầu và cả đối thoại với nhau mà phải giành thì giờ và nâng cao trình độ mọi mặt để đối đầu với cái xấu cái ác, cái phi nhân văn, phi XHCN trong đời sống và đối thoại với nhân dân, bằng lối nói, bài viết và chủ yếu là bằng những tác phẩm văn học thật hay của mình.
Không nên đặt ra cho Hội những nhiệm vụ quá cao mà sức Hội không làm nổi. Nhưng quan tâm, tổ chức và tạo một không khí nghệ thuật lành mạnh là điều nằm trong khả năng của Hội. Còn cơ hội, ghen tị với tài năng, sự gây rối của những kẻ bất tài... thì quả thật chưa ở đâu và không biết đến bao giờ người ta mới gạt ra khỏi cuộc sống. Sự lựa chọn vì thế mới cần thiết.
30-3-89
N.T
(SH38/07&08-89)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
Thơ Xuân của Phạm Phú Thứ (1821-1882) viết về Huế, có nhiều vì ông ở cố đô trên hai mươi năm - già nửa cuộc đời làm quan của ông.
-
Lê Anh Hoài là một trong số những “ca” đặc biệt nhất của văn nghệ Việt Nam đầu thế kỷ XXI. Anh sáng tác trên nhiều thể loại song không gây cảm giác “khó chịu”, bởi với anh, mỗi thể loại là một thể nghiệm, gắn với một kiểu ngôn ngữ riêng, chứ không phải để thể hiện ham hố đa tài.
-
Bích Khê, tên thật Lê Quang Lương sinh ngày 21 tháng 2 năm Bính Thìn, tức ngày 24 tháng 3 năm 1916 tại xã Phước Lộc, quận Sơn Tịnh, tỉnh Quảng Ngãi, nhập tịch và trú ngụ tại Thu Xà.
-
(Để nhớ ngày nhà thơ đi xa - 6/7/2023)
-
Mùa xuân luôn là đề tài hấp dẫn, sẵn sàng đánh thức nguồn cảm hứng của bao thế hệ thi nhân. Đây có thể xem là một thực tế trong lịch sử văn học Việt Nam. Tuy nhiên, mỗi một nhà thơ đều có cách thể hiện theo cảm xúc của riêng mình.
-
NSND La Cẩm Vân mất năm 2014. Bà được Nhà nước truy tặng danh hiệu NSND vào năm 2015. Dưới đây là những kỷ niệm của tác giả bài viết được NSND La Cẩm Vân chia sẻ lúc sinh thời.
-
Trước hết, xin có vài dòng “bên lề”. Dạo này, do tuổi sắp chạm “cửu tuần”, mắt thì kèm nhèm (một mắt “cống hiến” cho các con đường từ hơn 60 năm trước, mắt còn lại, thị lực chỉ 3/10), nên ít đọc sách báo. Nhưng với tác phẩm mới của Nguyễn Quang Lập, tôi “đọc thử” hai chương rồi thấy khó buông sách vì liên tiếp bị… bất ngờ.
-
Trong Hoàng tử bé, Saint - Exupéry từng bày tỏ sự chiêm nghiệm: người lớn đều từng là trẻ con nhưng không mấy ai nhớ được điều đó. Người lớn có những trải nghiệm cuộc đời nên dần mất đi sự hồn nhiên ngây thơ, mất đi trí tưởng tượng phong phú…
-
Trong sự nghiệp nghiên cứu văn học của PGS.TS. Võ Văn Nhơn, văn chương phương Nam giữ vị trí trung tâm và nổi bật.
-
“Mỗi khi sáng tác tiểu thuyết, tôi chịu đựng những câu hỏi, tôi sống trong chúng”1. Hành trình sáng tác của Han Kang là sự kết nối những câu hỏi và là “suy ngẫm về những câu hỏi”.
-
Hồ Minh Tâm sinh năm 1966 tại Quảng Bình. Tốt nghiệp Đại học Bách khoa Đà Nẵng năm 1990, Đại học Kiến trúc Thành phố Hồ Chí Minh năm 1998; làm việc trong lĩnh vực xây dựng dân dụng và công nghiệp, tư vấn thiết kế, quản lý đầu tư xây dựng cơ bản.
-
Trong một bài viết mấy năm trước, tôi dẫn câu “số phận chứa một phần lịch sử” và tưởng rằng sự đúc kết rất đáng suy ngẫm này là của nhà văn - đạo diễn Đặng Nhật Minh. Hóa ra tôi đã nhầm.
-
Đặng Nguyệt Anh là một trong rất ít nhà thơ nữ được vinh dự sống và viết ở chiến trường trong những năm kháng chiến chống Mỹ ác liệt.
-
Trình làng một tập thơ vào thời điểm đương đại luôn tiềm chứa nhiều nguy cơ, và người viết hẳn nhiên phải luôn là một kẻ dấn thân dũng cảm. Nhiều năm qua, phải thú thực là tôi đọc không nhiều thơ, dù bản thân có làm thơ và nhiều người vẫn gọi tôi như một nhà thơ đích thực.
-
Chúng ta đ ề u đã bi ết Hàn Mặc Tử n ằ m ở nhà thương Qu y Hoà từ 21- 9 -1940 đ ế n 11 - 11 -1940 thì từ tr ầ n. Nhưng có một đi ề u dám chắc ai cũng băn khoăn là su ố t trong 51 ngày đ êm đó, thi sĩ có làm bài thơ nào không?
-
Công chúng yêu sân khấu cả nước ngưỡng mộ Nghệ sĩ Nhân dân Ngọc Bình với tư cách là một diễn viên tài năng, một đạo diễn gạo cội, một lãnh đạo ngành sân khấu năng nổ, nhưng ít ai biết anh còn là một tác giả sáng tác kịch bản văn học cho nhiều thể loại sân khấu, mà chủ yếu là kịch nói và ca kịch...
-
Kể từ khi ca khúc “Có một dòng sông” được công bố lần đầu tiên qua loa truyền thanh xã Hương Chữ, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế do chính tác giả cầm guitar thùng trình bày khi vừa viết xong, đến nay vừa tròn 40 năm, nhưng sức lay động của bài ca vẫn còn ngân vang mãi trong nhiều thế hệ người nghe được sinh ra và lớn lên bên dòng sông ấy, bất chấp dòng chảy thời gian.
-
Mẹ trong mỗi chúng ta là hình ảnh đầy thiêng liêng và diệu kỳ. Mẹ! Có nghĩa là duy nhất/ Một bầu trời/ Một mặt đất/ Một vầng trăng/ Mẹ không sống đủ trăm năm/ Nhưng đã cho con dư dả nụ cười tiếng hát (Ngày xưa có mẹ - Thanh Nguyên).
-
(Đọc “Chuyện kể về món hàng quý giá nhất đời” của Jean-Claude Grumberg, Nxb. Văn học 2023 - Dịch giả: Hoàng Anh).
-
Nhìn thấu mà không nói thấu là đỉnh cao cảnh giới xử thế trí tuệ. Nói theo thuật ngữ Phật học, cái trí nói chung có ba phần hợp thành là trí thức, trí tuệ và trí huệ.
.png)
.png)
