Đi tour du lịch lăng tẩm - gặp những người giữ lăng
Vườn thư pháp - Ảnh: Hồ Vĩnh
Trải qua gần hai thế kỷ trong điều kiện khí hậu khắc nghiệt, chiến tranh tác động khiến nhiều lăng mộ hư hỏng nặng. Gần 20 năm trở lại đây lăng tẩm các vua nhà Nguyễn đã được Trung tâm Bảo tồn di tích Cố đô Huế (TTBTDTCĐ Huế) bảo vệ, chăm sóc gìn giữ. Ngoài việc tuyển dụng nhân viên bảo vệ mới nhưng TTBTDCTĐ Huế vẫn lưu dụng một số lính hộ lăng cũ. Theo lời giới thiệu, tôi tìm gặp những người hộ lăng (giữ lăng) như các cụ Phạm Hạp, Tôn Thất Ta, Đinh Văn Hùng... Cụ Hùng nguyên bảo vệ lăng Thiệu Trị nay đã nghỉ hưu cho biết: "Trước đây việc chăm sóc miếu điện, lăng tẩm triều Nguyễn thường dùng người trong tông tộc. Vì họ coi lăng mộ là những nơi yên nghỉ của linh hồn các vị tiên đế và phải tuân thủ các nghi thức tế tự được đặt ra từ trước. Nhiều chức năng quản lý công việc cũng được giao cho các quan Chánh giám sứ và Phó giám sư sơn lăng. Qua đời các vua Thiệu Trị, Tự Đức còn gọi là Thủ hộ chánh sứ, vị quan này điều hành công việc bảo vệ lăng tẩm". Còn cụ Phạm Hạp, cựu bảo vệ lăng khải Định nói: "Sau khi triều Nguyễn cáo chung công việc của chúng tôi được cất cử dưới sự chỉ đạo của một "ông đội". Mà "ông đội" thường giáo huấn chúng tôi phải luôn mang trong mình một tấm lòng thật trong trẻo và gạt ra mọi chuyện đời thường. Tôi nhớ một việc trong thời gian còn làm bảo vệ - một người dân ở trước lăng Khải Định chỉ lấy một viên đá tảng đem về nhà kê đồ dùng, nhưng không ngờ mang họa cho gia đình. Sau đó họ phải đưa viên đá ấy trả lại chỗ cũ". Cho hay bất cứ vật gì ở các lăng tẩm đều có "thần" giữ.
Quy định dưới thời vua Minh Mạng thì việc tuyển dụng lính hộ lăng đều lấy người dân ở các xã lân cận nơi có khu lăng tọa lạc. Cụ Lê Vân ở xã Thủy Xuân cho tôi xem tờ chiếu có ấn ký "Quốc gia tín bảo" mà cụ cất giữ đã 175 năm. Tờ chiếu đề ngày 26 tháng 3 năm Minh Mạng thứ 6 (1825) ban cho ông cố sơ của cụ là Lê Văn Mạo thuộc lính hộ lăng có công chăm sóc lăng tẩm, miếu mộ: "Chiếu ông Lê Văn Mạo ở thập 1 đội 7 thuộc quân Trung vệ giữ lăng quê Dương Xuân (nay xã Thủy Xuân), tổng Vỹ Dã, huyện Hương Trà, phủThừaThiên được chuẩn cho thực thụ chức đội trưởng tước Mạo tài bá, ở nguyên thập 1 thuộc vệ đội cũ, cai quản lính trong thập, theo sự cất cử công việc vủa viên suất đội. Nhược bằng thiếu cần mẫn trong công việc thì chiếu theo quân pháp mà xử lý. Kính đấy!". Cụ Lê Vân cho biết thêm ngoài số lính trên, ở lăng Tự Đức còn có các cô phụng trực lo việc quét dọn hương khói. Nhà thơ Vân Bình Tôn Thất Lương khi thăm lăng Tự Đức đã chứng kiến tận mắt: "Dâng hương đầu bạc bốn năm cô/Quét lá áo xanh ba bốn chú". Hôm mới rồi Tuần Văn hóa Thụy Sĩ đã khai mạc tại nhà Tả Vu (Đại Nội Huế), tôi đứng lại trước một bức ảnh trong tổng số 159 bức ảnh Việt Nam đầu thế kỷ XX do Đại sứ quán Thụy Sĩ trao tặng TTBTDTCĐ Huế; đó là bức ảnh chụp 8 cô phụng trực với dòng chú thích "Các cô phụng trực đứng trước điện Hòa Khiêm - lăng Tự Đức". Xem xong tôi nhớ tới một cô phụng trực cuối cùng hiện còn sống ở Huế. Tôi đến nhà cô Tôn Nữ Thị Kính ở phường An Cựu. Cô Kính thuật lại: "Lúc 12 tuổi tôi theo bà cô của tôi lên ở lăng Thiệu Trị, tiếp đến lăng Tự Đức, rồi đến lăng Khải Định. Ở lăng công việc của tôi buổi sáng quét dọn trong điện, thắp nhang và hầu nước, tức cúng trà. Trước ngày có lễ kỵ thì lau chùi các đồ bảo vật. Đến năm 1992 do tuổi già sức yếu nên tôi xin nghỉ. Tôi tưởng về nhà không ai quan tâm, nhưng năm nào TTBTDTCĐ Huế có cử nhân viên sang thăm và tặng quà. Anh Lê Đình Sáu, trưởng phòng Quản lý bảo vệ thuộc TTBTDTCD Huế cởi mở tiếp tôi tại văn phòng. Anh Sáu cho biết hiện nay lực lượng bảo vệ di tích có gần 200 cán bộ, nhân viên. Trên địa bàn gần 30 đơn vị trực thuộc phòng Quản lý bảo vệ, trong đó có thêm 7 di tích được khoanh vùng bảo vệ, đó là điện Voi Ré, Võ Miếu, Trấn Hải Thành, nhà lưu niệm bà Hoàng Thái hậu Từ Cung, Hải Vân quan, lăng Cơ Thánh và cụm di tích lăng chúa Nguyễn Hoàng, gồm 4 lăng là Trường Cơ, Trường Thiệu, Trường Thái, và Hải Đông Quận Vương (thôn Khe Trẹm, xã Hương Thọ, huyện Hương Trà). Trong dịp Festival Huế 2000 chúng tôi đã tăng cường bảo vệ ở các di tích và có phương án tại chỗ. Lăng Gia Long nằm cách kinh thành Huế khoảng 16 km về phía Tây Nam. Khu lăng này rộng 2.875 ha, nhưng phần lớn các cấu trúc bên ngoài điện Minh Thành thì trao cho thiên nhiên hoàn thiện. Đứng giữa rừng thông có trên 100 năm tuổi, tôi mới tìm lại được ý thức về sự hòa hợp với thiên nhiên. Ở đây không gian hoang phế đã được đẩy lùi. Anh Nguyễn Văn Di, tổ trưởng bảo vệ lăng Gia Long chân tình nói: "Anh em bảo vệ không chỉ làm một việc "đứng gác" các công trình kiến trúc mà còn phối hợp mở rộng diện tích làm vệ sinh, bảo đảm cảnh quan trong, ngoài cũng như các khu vực tiếp giáp của di tích, bảo vệ rừng thông cổ, trồng thêm mới nhiều thông, làm tăng thêm mỹ quan chung của di sản văn hóa". Tôi đến lăng Tự Đức vào một chiều êm ả, tiếng ve ngân nga vang lừng cả khu lăng. Từ trên thềm bậc rồng nhìn xuống hồ Lưu Khiêm, tôi thấy trong lòng bỗng lắng xuống một cảm giác bình an khôn tả. Anh Nguyễn Văn Trung, nân viên bảo vệ tâm sự: "Tổ bảo vệ chúng tôi gồm 16 người và được bố trí công việc theo lịch trực. Riêng tôi phụ trách bảo vệ từ lăng mộ Lệ Thiên Anh hoàng hậu (vợ chính vua Tự Đức) đến mộ vua Kiến Phúc và điện Chấp Khiêm. Hàng ngày chúng tôi quét dọn làm sạch khuôn viên nội tẩm, các bức tường xung quanh, xử lý các cây bám vào tường. Trong những ngày diễn ra Festival Huế 2000 thì số lượng du khách đến tham quan quá đông nên nhiệm vụ và trọng trách công việc lại nhiều, không những bảo vệ bên trong mà còn phải tuần tra bên ngoài khu lăng, bảo đảm tuyệt đối an toàn cho du khách". Theo quy chế của triều Nguyễn khi xây dựng lăng tẩm đều có cắm mốc giới để bảo vệ cảnh quan công trình. Mới đây trong đợt khảo sát thực địa trên vùng đồi núi xã Thủy Xuân, chúng tôi đã tìm thấy một cột mốc giới bị cây bụi phủ lấp. Cột mốc có hình trụ tròn, xây bằng đá gan gà cao 0,60m, đường kính 0,45m, chung quanh trát vôi vữa. Đây là cột mốc giới hiếm hoi còn lại nằm bên ngoài tường thành lăng Tự Đức khoảng 100m về phía Đông. Cụ Lê Vân là người địa phương nói: "Khi xây dựng khu lăng thì đã có cột mốc giới này". Số liệu của TTBTDTCĐ Huế cho biết, số hộ vi phạm đất khoanh vùng bảo vệ trong đó có khu di tích các lăng Dục Đức, Thành Thái, Duy Tân là 21 hộ (89 khẩu và 1.460m2); lăng Tự Đức 12 hộ (40 khẩu và 672m2). Anh Thân Bá Trọng, tổ trưởng bảo vệ lăng Tự Đức nói: "Hiện nay chúng tôi phải căn cứ vào mốc giới để xác định vùng quản lý di tích". Qua việc tìm thấy cột mốc đá cổ ở khu vực lăng Tự Đức, chứng tỏ việc khoanh vùng bảo vệ cảnh quan di tích có cách đây hơn 100 năm. Cố đô Huế D.Q.A (135/05-00) |
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
PHẠM HẠNH THƯ
Du lịch Huế xưa
Du lịch Huế có một lịch sử thơ ca dân gian gắn liền với những bước phát triển của mình. -
LÊ VĂN LÂN
Khi nói đến xây dựng và phát triển Huế, không ai không nghĩ đó là một “thành phố xanh”. Đó không chỉ là suy nghĩ của những nhà đô thị hiện đại mà là một chuỗi trăn trở từ những người đầu tiên xây dựng Huế, những người dân bản địa đến các nhà nghiên cứu, nhà văn hóa, du khách đến Huế trong và ngoài nước. -
PHƯƠNG ANH
Thủy Biều - làng quê cổ kính
Ai từng đến vùng đất phù sa bãi bồi bên dòng sông Hương, hẳn không quên được cái mát mẻ, trong lành và cổ kính cùng với con người hòa nhã nơi đây; Thủy Biều, vùng đất của xứ hoa thơm quả ngọt.
-
Không phải đền đài, lăng tẩm uy nghi mà chính những điều bình dị như góc phố yên bình hay giọng nói ngọt ngào đã để lại nỗi nhớ khôn nguôi trong lòng du khách.
-
LTS: Cuối tháng 4, trên đường từ thành phố Hồ Chí Minh trở lại Hà Nội, sau đợt "trốn rét", bác sĩ Nguyễn Khắc Viện có ghé lại Huế. Bác sĩ định dừng chân lại đây lặng lẽ, âm thầm "trò chuyện" với những kỷ niệm thời niên thiếu của mình 65 năm trước. Thế nhưng những người mến mộ bác sĩ ở Huế lại không muốn như vậy. Và thế là những cuộc "chuyện trò" chung đã được tổ chức, tiếp ngày này sang ngày khác, giữa bác sĩ và cán bộ các ngành các giới. Dưới đây là một mẩu "chuyện trò" bác sĩ gởi lại bạn đọc Sông Hương trước khi lên đường.(S.H)
-
NGUYỄN VĂN UÔNG
Mùa hạ, mùa sen.
Sen kín mặt các hồ Tịnh Tâm, hồ hào thành quanh Thành Nội. -
HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG
Chúng tôi không quy lại vấn đề từ đầu để khẳng định sự tồn tại của "Văn hóa Phú Xuân", nghĩa là xét xem liệu thuật ngữ "Văn hóa Phú Xuân" có một nội dung đích thực hay không; công việc này giáo sư Lê Văn Hảo đã làm xong, qua một loạt những công trình kiểm kê có tính hệ thống của ông. -
Lâu nay, Huế được mệnh danh là miền đất của thi ca, đồng thời là vùng văn hóa ẩm thực lớn của cả nước. Sinh ra và trưởng thành trong môi trường đặc trưng thi vị ấy, rất nhiều phụ nữ Huế trở thành những tác gia tiêu biểu trên lĩnh vực nghệ thuật ẩm thực.
-
TRƯƠNG THỊ CÚC - NGUYỄN XUÂN HOA
Phú Xuân - Huế là nơi có nhiều danh nhân lịch sử và văn hóa của đất nước đã sống và làm việc. -
Bài phát biểu của nhà văn Tô Nhuận Vỹ, nguyên Tổng biên tập Tạp chí Sông Hương trong Hội thảo nhân kỷ niệm 300 năm Phú Xuân do Thành ủy và UBND thành phố Huế tổ chức cuối 1987.
-
Đến Huế mà chưa thưởng thức hết những món bánh bèo, bánh nậm, lọc, ít, ram, khoái... thì quả là đáng tiếc.
-
LÊ VĂN LÂN
Phong trào đô thị trong chống Mỹ cứu nước được khởi đầu bằng phong trào Hòa Bình, phong trào phát triển sâu rộng ở các thành thị miền Nam, đặc biệt là Huế và Sài Gòn (thành phố Hồ Chí Minh ngày nay)… -
LÊ VŨ TRƯỜNG GIANG
Thần Phù là một làng lớn ở phía Nam kinh thành Huế, dưới thời Nguyễn có đơn vị hành chính là xã, thuộc tổng Lương Văn, huyện Hương Thủy, phủ Thừa Thiên. -
NGUYỄN HUY KHUYẾN
Sông Hương núi Ngự từ xưa đến nay vẫn là thi tứ quen thuộc của nhiều tao nhân mặc khách du ngoạn thưởng lãm làm thơ. Ngay cả các vị vua triều Nguyễn viết về sông Hương núi Ngự cũng không ít bài. Ngoài việc nơi đây là cảnh đẹp hiếm có của đất Thần kinh, nó còn là báu vật của tự nhiên ban tặng để bảo vệ Kinh đô. Theo thuật phong thủy, Ngự Bình làm tiền án, sông Hương làm minh đường. -
Hiếm có món ăn nào chứa đầy mâu thuẫn và cũng đầy... hợp lý như bún bò Huế.
-
Khi biết tôi muốn đến làng Chuồn - ngôi làng lớn ở xã Phú An, huyện Phú Vang, Thừa Thiên - Huế, nhiều người ở TP Huế đã nhắc tôi phải rất ý tứ, kẻo làm phật lòng người dân ở ngôi làng “có cá tính” này.
-
Lâu nay, nhiều người ở thị xã Hương Thủy, và có những người ở địa phương khác thường gọi hai ngôi làng một ở xã Thủy Vân, một ở phường Thủy Phương hiện nay, là Dạ Lê (bao gồm làng Chánh ở xã Thủy Vân và làng Thượng ở phường Thủy Phương).
-
MAI KHẮC ỨNG - TỐNG VIẾT TUẤN
Giữa sân Thế Miếu trong Hoàng Thành thuộc cố đô Huế có chín đỉnh đồng lớn được gọi một tên chung là Cửu Đỉnh. -
Ký sự NGUYỄN ĐĂNG HỰU
Tam Giang rộng lắm ai ơi
Ai về ngoài Sịa nhắn người năm xưa -
Mỗi khi đông về, nhiều góc phố ở cố đô thơm lừng món chè nóng hấp dẫn học trò. Mùa mưa ở Huế thường kéo dài từ tháng 7 đến tháng chạp, bắt đầu bằng những cơn dông đầu thu ồn ào đến những cơn mưa dầm dai dẳng, lạnh buốt xuyên suốt mùa đông.
.png)
.png)
