Những tư liệu quý chìm trong hỗn độn hiện vật xung quanh. Những bảng biểu số liệu nặng tính báo cáo... Chúng khiến triển lãm Hà Nội 60 năm xây dựng và phát triển (từ ngày 4 - 12.10 tại Bảo tàng Hà Nội nhân kỷ niệm 60 năm giải phóng thủ đô) giống như một báo cáo thành tích khô cứng.
Xây dựng công viên Thống Nhất - Ảnh: Trinh Nguyễn chụp lại
Ông Đỗ Vũ, 62 tuổi, một người từng công tác tại ngành giáo dục Q.Ba Đình đã có một cuộc tranh luận nhỏ với vợ về bức ảnh Bác Hồ tới thăm nhân viên cửa hàng ăn uống Thủy Tạ. Bức ảnh chụp năm 1960. “Tôi nghĩ một phụ huynh học sinh của tôi có mặt trong tấm ảnh này. Bà ấy năm nay 75 tuổi. Như thế thì hồi năm 1960, bà ấy cũng đã là nhân viên trẻ của cửa hàng. Nhìn nét mặt thì tôi đoán chính là người ngồi sau lưng Bác. Tôi nghĩ tôi dự cảm đúng”, ông chia sẻ.
Nếu như cuộc tranh luận của ông Vũ chỉ diễn ra trong phạm vi gia đình, thì tại gian trưng bày của ngành công an Hà Nội, một nhóm chừng 5 người đã trao qua đổi lại rất sôi nổi. “Cầm trịch” cuộc nói chuyện là ông Nguyễn Thế Vinh (Phòng Công tác chính trị, Công an Hà Nội).
Những bức ảnh ở gian trưng bày này không lớn, thậm chí còn nhòe mờ do thời gian. Nhưng ông Vinh hướng dẫn bằng kể chuyện rất rõ, từ chuyện chữa cháy kho xăng Đức Giang suốt mấy ngày, đến chuyện cứu hộ ở Đại sứ quán Pháp khi bị Mỹ ném bom, chuyện Hà Đông xưa gọi là quận 6... Rồi mọi người ồ lên vui vẻ khi có người chia sẻ: “Cháy kho xăng đúng ngày 25.6.1966. Tôi nhớ vì con gái đầu nhà tôi sinh đúng ngày đó. Hôm đó mẹ nó nằm trạm xá nhé, rồi cô Thịnh nó bé tí đi đưa cơm còn ngã xuống ruộng cơ mà”.
Tiếc nuối và lãng phí
Một triển lãm sống trong mắt người xem là nhờ những câu chuyện như thế. Nhưng phần lớn trưng bày trong triển lãm Hà Nội 60 năm xây dựng và phát triển đều không có câu chuyện lôi cuốn như vậy. Ngoài tư liệu ảnh đen trắng như trên, nhiều góc triển lãm cũng thật đơn điệu.
![]() |
Chiếc lốp máy bay chỏng chơ tại triển lãm |
Chẳng hạn, một góc về công nghiệp, người xem thấy có 3 chiếc lốp máy bay mà đơn vị ở Hà Nội đã làm được. Nhưng không ai rõ từ bao giờ ta có thể sản xuất lốp máy bay, nó khó đến đâu, và người Hà Nội đã vượt qua khó khăn gì để làm ra nó. Sát với cụm hiện vật lốp máy bay là rất nhiều nồi niêu của một đơn vị kinh doanh. Sự vượt trội của những chiếc nồi này ra sao mà được xuất hiện trong triển lãm thành tựu 60 năm thì chẳng ai rõ vì không thấy có chú thích gì. Những mẫu đồ thủ công cũng không khá hơn. Đã không đẹp nổi trội, chúng còn bị bày biện cẩu thả, không tủ kệ, không ánh sáng bổ trợ. Thậm chí, có thể nói một cửa hàng đồ lưu niệm ở chợ cũng còn biết bày đồ đẹp hơn.
Đi suốt triển lãm, nhiều nuối tiếc nối tiếp nhau
Vì sao gian trưng bày của thanh niên lại không kể câu chuyện thanh niên thủ đô xưa đã cùng nhau xây lên công viên Thống Nhất? Chính những sinh viên, bác sĩ, giảng viên trẻ... đã làm nên cả công viên này lẫn các hồ Ba Mẫu, Bảy Mẫu. Thay vào đó, người xem thấy cờ thưởng, giấy khen. Bức ảnh công trường công viên cũng xuất hiện nhưng ở một vị trí khác. Và ngoài thông tin sơ lược về tên công trường, không thấy nói đến bao nhiêu người đã làm việc trong bao lâu để có được không gian văn hóa công cộng nổi tiếng ấy.
Tại sao ngành đối ngoại Hà Nội không kể câu chuyện về người tù năm nào ở Hỏa Lò - Hilton Hà Nội, giờ đã là một người luôn ủng hộ Hà Nội, ủng hộ VN trong nhiều chiến dịch đối ngoại? Những bức ảnh ký kết văn bản hợp tác, dù rất quý, cũng cần những câu chuyện về sự đổi thay sau đó. Chẳng hạn, việc nước máy Phần Lan về đã giúp khuôn mặt người dân rạng rỡ vì thoát cảnh thiếu nước sạch ra sao? Một bức hình như thế không khó kiếm, mà lại đáng giá hơn nhiều vô số bảng biểu số liệu trong triển lãm.
Vì sao ngành văn hóa không có câu chuyện về những vở diễn của Lưu Quang Vũ đã khích lệ đổi mới tư duy ra sao?
Vì sao ngành y tế lại không chia sẻ câu chuyện của người bệnh thay vì một loạt ảnh bệnh nhân nằm nhắm nghiền mắt trên bàn mổ. Tại sao người dân không được thấy những ngày bác sĩ Tôn Thất Tùng loay hoay tìm cách mổ gan khô, và những bệnh nhân đã sống nhờ phương pháp ưu việt đó. Câu chuyện như thế hẳn lay động hơn nhiều những bức ảnh các bác sĩ lên nhận danh hiệu cùng với bộ trưởng y tế.
Mà những bức ảnh trao thưởng, bắt tay, tôn vinh, cắt băng, tặng hoa, hội thảo... như thế lại rất nhiều trong triển lãm. Có những pa nô, chỉ toàn ảnh lưu niệm đông người trong hội nghị tổng kết tuyên dương.
“Tôi nghĩ khánh tiết thì cũng cần nhưng hình thành một triển lãm quy mô 60 năm xây dựng và trưởng thành thì quá trình để làm sao thấy từ năm 1954 qua từng giai đoạn kinh tế - xã hội, quốc kế dân sinh cho người Hà Nội thì hay hơn. Còn lại những tấm ảnh mang tính lễ hội khánh tiết chào mừng thì cũng cần nhưng dung lượng nên khác”, ông Đỗ Vũ nói.
Với tư duy kiểu báo cáo thành tích như vậy, triển lãm Hà Nội 60 năm, dù có những tư liệu hay, vẫn kém hấp dẫn. Nó khiến công chúng dễ dàng bỏ triển lãm giữa chừng. Một khi họ bỏ triển lãm, có nghĩa là tiền bỏ ra cho triển lãm đã không hiệu quả. Mà trong một cuộc nhìn lại quá khứ để trưởng thành, thật sự nhà tổ chức không nên để xảy ra lãng phí.
Tiếp theo Thánh Gióng, lại thêm một vị “Tứ Bất tử” nữa của người Việt Nam được dựng tượng. Đó là Đức Thánh Tản, hay Tản Viên Sơn Thánh, hay gọi một cách học trò là Sơn Tinh, gắn với truyền thuyết Sơn Tinh - Thủy Tinh.
“Phải xem hành lang pháp lý cho văn hóa còn thiếu cái gì. Cái gì lỗi thời rồi cần đổi mới, cái gì mâu thuẫn cần điều chỉnh”, GS-TS Phùng Hữu Phú, Phó chủ tịch Hội đồng Lý luận T.Ư, nói tại hội thảo quốc gia Những giải pháp tổ chức triển khai Nghị quyết số 33-NQ/TW về xây dựng và phát triển văn hóa, con người VN đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.
Cả nước lại sắp bước vào mùa lễ hội Tết Ất Mùi 2015. “Đến hẹn lại lên”, những câu chuyện tiêu cực mùa lễ hội dường như vẫn là bài toán nan giải đối với các nhà quản lý.
Câu chuyện về văn hóa đọc không còn là đề tài mới mẻ nhưng vẫn luôn là một câu hỏi còn bỏ ngỏ. Liệu rằng độc giả trẻ đã chọn được cho mình hướng đi đúng đắn?
Đó là thông tin được đưa ra tại cuộc họp tổng kết năm của Cục Xuất bản chiều 24/12. Nguyên nhân của việc không đọc xuể sách phát hành là do thiếu nhân lực.
Cùng với yêu cầu ngày một cao đối với chất lượng bản dịch, việc nhận xét, hồi âm của độc giả cũng ngày càng nhiều hơn và trực tiếp hơn, tuy nhiên, trong số đó có những người đang làm việc “ném đá” thay vì “phê bình” một cách thiện chí – đó là ý kiến của BTV Phùng Hồng Minh về những tranh luận quanh bản dịch tiểu thuyết “Bên phía nhà Swann” của Marcel Proust.
Hiện, khá nhiều kiệt tác của văn chương, triết học thế giới đã được dịch ra tiếng Việt với mục đích khai trí, “mở mắt”, dẫn bạn đọc vào biển kiến thức sâu rộng của nhân loại. Song, trước những bản dịch sai “từng xăngtimét”, bạn đọc không thể “nhắm mắt làm ngơ”…
Theo mấy nghiên cứu gần đây thì việc đọc sách văn học khiến cho người ta thông minh hơn, giàu tình cảm hơn, và văn minh hơn. Báo New York Times bèn đặt cho một số nhà văn và học giả câu hỏi: “Văn chương dạy chúng ta điều gì về tình yêu?”
Nghệ sỹ ăn mặc phản cảm, giá trị nghệ thuật bị xem nhẹ, thiếu văn hóa trong cách ứng xử... là những hiện tượng cho thấy văn hóa Việt đang biến đổi một cách nhanh chóng.
Nghề vẽ tranh trên kiếng ở Phú Tân (H.Châu Thành, Sóc Trăng) từng một thời nổi tiếng khắp Nam bộ nhưng giờ đây phải đối mặt với nguy cơ mai một.
L.T.S: “Muốn giao lưu văn hóa với bên ngoài tốt thì bản thân đất nước phải tốt”. Đó là nhận định xuyên suốt cuộc nói chuyện với phóng viên Tạp chí VHNA của Nhà xuất nhập khẩu văn hóa Hữu Ngọc. Khó mà ngờ được ở tuổi 97, ông vẫn giữ tác phong nhanh nhẹn, trí nhớ minh mẫn đến vậy. Bạn bè gọi ông là “cầu thủ ngoại hạng”, điều đó thật chính xác.
Biết bao tác giả có tác phẩm thơ, văn được sử dụng trong sách giáo khoa đã không được chi trả tiền tác quyền suốt hàng chục năm qua...
Họa sĩ Trần Lương vừa trở thành một trong hai nghệ sĩ, nhà hoạt động văn hóa nhận được Giải thưởng Lớn giải Hoàng tử Claus 2014 (cùng Abel Rodriguez từ Colombia). “Giải thưởng cho tôi thấy rõ là mình đang làm những công việc bình thường của một công dân bình thường có trách nhiệm” - nghệ sĩ chia sẻ.
Tồn tại mấy trăm năm qua, vấn đề i và y trong chính tả tiếng Việt đã được chính quyền thuộc địa Pháp đặt vấn đề cải cách từ đầu thế kỷ XX. Sau 30-4-1975 các cơ quan hữu quan như Ủy ban Khoa học xã hội Việt Nam, Bộ Giáo dục - Đào tạo cũng có những quy định về vấn đề này, nhiều nhà nghiên cứu cả trong lẫn ngoài nước trước nay cũng đã tìm hiểu và có ý kiến, nhưng vẫn chưa được giải quyết rốt ráo.
Nếu như ca trù, dân ca quan họ, hát xoan, đờn ca tài tử Nam Bộ, nhã nhạc cung đình Huế… của Việt
Dân tộc và Văn hóa dân tộc Việt Nam có trước rất xa ngày lập nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa. Nhà nước này đã được dựng nên, tồn tại và phát triển trên nền tảng văn hóa Dân tộc. Nhà nước này, như một lẽ tất yếu, có trách nhiệm bảo vệ, phát triển nền văn hóa dân tộc.
Thực tế lịch sử gần 70 năm qua đã khẳng định rằng Cách mạng Tháng 8 năm 1945 và sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là kết quả của hành trình 30 năm tìm đường cứu nước của Bác Hồ và là kết quả tất yếu từ công lao to lớn của Bác chuẩn bị cho việc tiến hành cuộc cách mạng giải phóng kể từ ngày Bác về nước.
Bắc Kạn có nhiều di tích lịch sử, với 12 di tích cấp quốc gia và 33 di tích cấp tỉnh. Trong thời gian qua, nhiều di tích đã được trùng tu, tôn tạo. Tuy nhiên, việc trùng tu lẽ ra phải trân trọng lịch sử, thì những người thực hiện lại “hoành tráng hóa” di tích.
Người ta hay quan niệm tháng bảy âm lịch là tháng “cô hồn”, rằm tháng bảy là để “xá tội vong nhân”, toàn khái niệm thuộc về “thế giới khác”. Ai đi chùa thì được biết tháng bảy còn gọi là mùa Vu Lan.
Lòng hiếu thảo hay lòng từ bi ở cấp độ cá nhân và gia đình giúp chúng ta tăng cường sức đề kháng với cái xấu, cái ác bên ngoài. Một người con hiếu thảo sẽ khó bị cám dỗ bởi những tệ đoan xã hội.