Sex với những xúc cảm thiêng liêng

19:45 10/03/2008
VĂN GIÁNhững ngày vừa qua, và hiện giờ vẫn chưa hẳn đã chấm dứt, báo giới rộ lên câu chuyện về vấn đề sex trong văn chương. Mỗi người luận giải một cách. Người khắt khe theo lập trường đạo đức truyền thống thì phê phán. Người cởi mở theo tinh thần tân tiến thì tung hô. Lại có người theo phái trung dung, không ra giọng cấm đoán hay ủng hộ, chỉ kêu gọi không lạm dụng sex, không phản lại đạo đức, thuần phong mỹ tục dân tộc... Đây là một vấn đề không dễ bàn. Là kẻ vào cuộc muộn, tôi xin góp thêm một vài suy nghĩ riêng. 

Phụ nữ Việt Nam đầu thế kỷ XX

Những ngày vừa qua, và hiện giờ vẫn chưa hẳn đã chấm dứt, báo giới rộ lên câu chuyện về vấn đề sex trong văn chương. Mỗi người luận giải một cách. Người khắt khe theo lập trường đạo đức truyền thống thì phê phán. Người cởi mở theo tinh thần tân tiến thì tung hô. Lại có người theo phái trung dung, không ra giọng cấm đoán hay ủng hộ, chỉ kêu gọi không lạm dụng sex, không phản lại đạo đức, thuần phong mỹ tục dân tộc... Đây là một vấn đề không dễ bàn. Là kẻ vào cuộc muộn, tôi xin góp thêm một vài suy nghĩ riêng.

1. Có một nền văn hoá đại chúng lạm dụng yếu tố sex
Kể từ những năm 90 của thế kỷ vừa qua trở lại đây, khi chúng ta mở cửa, hội nhập kinh tế, thì lập tức tinh thần văn hoá đại chúng phương Tây cũng tràn vào theo. Phương Tây ở đây được hiểu không chỉ từ phương Tây trực tiếp tràn sang, mà còn từ một số nước cận kề theo tinh thần phương Tây cũng ào ạt táp vào như Hồng Kông, Đài Loan, Hàn Quốc... chẳng hạn. Nền văn hoá đại chúng này có 3 điểm nổi bật: lối sống tiêu dùng tôn thờ tiện nghi, thời trang, và quảng cáo - cả ba thứ được coi trọng hàng đầu trong xã hội, nhất là giới trẻ. Tinh thần này như một dòng chủ lưu đã xâm nhập, chi phối hầu như toàn bộ đời sống nhân loại. Nó tấn công vào đạo đức, thói quen, cách cảm cách nghĩ truyền thống. Nó khước từ thần tượng. Nó đề cao công ăn việc làm, kiếm tiền, và hưởng thụ. Nó kích động con người tự quảng bá chính mình... Tinh thần chung của xã hội hiện đại thực sự là nơi ngự trị của con người cá nhân với tất cả sức mạnh tích cực cũng như hệ lụy của nó.

Điểm nổi bật nhất của bức tranh đời sống hiện đại là công nghệ quảng cáo. Và ở lĩnh vực quảng cáo này có sự tràn ngập của sex - tức các vấn đề về dục tính, và sinh lý của con người. Hoạt động quảng cáo có mặt trên TV, trên báo chí, các tờ rơi, phim ảnh, trên pa-nô-áp-phích, trên xe Bus, ô tô, trên thời trang, bao bì các mặt hàng... Nó sử dụng các kênh âm thanh và thị giác để chuyển tải tới công chúng. Chưa bao giờ hình ảnh thân thể của phụ nữ kể cả của đàn ông lại được khai thác triệt để và phong phú đến vậy vào công nghiệp quảng cáo. Họ sử dụng làn da, mái tóc, mắt môi, mông ngực, lời nói, dáng điệu; hình ảnh các cảnh tắm, gội, cởi áo cởi quần, mời gọi mồi chài đàn ông, hôn nhau, mơn trớn nhau... Có một luồng ý kiến ở phương Tây từ những năm 70 của thế kỷ trước đã lên tiếng phản đối việc khai thác lạm dụng hình ảnh phụ nữ trên quảng cáo thương mại. Họ cho rằng hình ảnh phụ nữ trong quảng cáo đại đa số hiện ra mang tính chất như là “vật khêu gợi”. Nhưng xem ra sự phản kháng yếu ớt đó không ăn nhằm gì đối với cái cỗ xe quảng cáo khổng lồ của thời kinh tế thị trường toàn cầu. Tinh thần quảng cáo này đã tấn công mạnh mẽ, ào ạt vào các lĩnh vực thời trang, sân khấu, dạ hội, điện ảnh, hội hoạ, nhiếp ảnh... và đặc biệt là lĩnh vực sáng tạo ngôn từ nghệ thuật. Có thể nói rằng cho đến giờ, trong lĩnh vực truyền thông rộng lớn và trong lĩnh vực văn chương, ngôn ngữ thân thể (body languge) của con người được/ bị sử dụng công khai, đầy rẫy, với nhiều cấp độ từ sex đến sexy, tức là từ dục tính, phái tính, hình thể đến khiêu dâm, thác loạn.

2. Sex từ chỗ thiêng liêng đến chỗ bị giải thiêng
Có thể dễ dàng nhất trí với nhau một luận đề: trong quan hệ tình dục nam nữ bao giờ cũng thống nhất hai mặt vừa thiêng liêng vừa phàm tục, vừa là những khải ngộ thiên đường vừa là những chất độc chết người. “Thiêng liêng” là một từ gợi nên ý niệm về một sự gìn giữ, dè dặt, thánh hoá; ngược lại với những sự thô bạo, trần tục, ô uế. Trong tình yêu, nếu chỉ có thiêng liêng không thôi sẽ là siêu hình, nhưng nếu chỉ có phàm tục không thôi cũng lại đẩy con người vào cấp hạ đẳng. Cái bí ẩn màu nhiệm và mê đắm nhất của sex chính là đi chênh vênh giữa lằn ranh của hai tính chất đó, nhưng rốt cuộc, bao giờ cũng hướng về những xúc cảm thiêng liêng.
Từ xưa tới nay, bất cứ một nhà văn chân chính nào khi miêu tả sex cũng đều có một khát vọng biểu đạt một trạng thái tinh thần đẹp đẽ cao quý nào đó. Sex không chỉ dừng lại ở sex, mà cùng với nó là những xúc cảm thiêng liêng, khi đó con người cảm thấy được nâng niu trân trọng. Các cây bút sử dụng chất liệu miêu tả sex với nhiều cấp độ khác nhau. Có khi chỉ là sự miêu tả vẻ đẹp hình thể bên ngoài nhằm đem lại một cảm xúc gợi tình. Có khi miêu tả những trạng thái tâm lý đang thèm khát dục tình nhưng bị tiết chế căng thẳng. Có khi là những cuộc mây mưa thẳng thừng, công khai, không che đậy, tràn đầy hoan lạc... Nhưng họ thống nhất ở một điểm: sau những cấp độ dục tính ấy là một chất lượng mới về toàn bộ con người hiện hữu theo nghĩa gồm cả tinh thần lẫn thân thể. Hai người trong cuộc lần đầu tiên phát hiện ra mình trong một trạng thái hoàn toàn mới, với một năng lượng mới, sung mãn, sáng láng. Họ đạt được những cảm xúc thiêng liêng về sự sống mầu nhiệm và thăng hoa của con người. Không thiếu những ví dụ trong văn chương Đông Tây kim cổ có thể chứng minh hùng hồn về điều này.

Có ý kiến cho rằng dưới góc nhìn văn hoá cần phân biệt hai hiện tượng của tính dục: hứng dục và khiêu dâm. Hứng dục là sự bộc lộ những ước muốn về tình dục hoặc là những ám ảnh tình dục. Hứng dục mang tính thẩm mỹ và đôi khi có ý nghĩa tương trưng thần bí. Còn khiêu dâm thường hướng đến những hình ảnh tục tĩu, nhớp nháp, nhầy nhụa. Hứng dục vị tinh thần, vị nghệ thuật. Khiêu dâm chỉ để vị khiêu dâm mà thôi(1). Như vậy, hứng dục còn thuộc về phạm trù của cái thiêng liêng, khiêu dâm đã thuộc về sự giải thiêng.
Nhìn vào văn học Việt ngày hôm nay, yếu tố sex đang được các cây bút văn cũng như thơ sử dụng thoải mái, không còn bị coi là vùng cấm như trước nữa. Tuy nhiên phải thừa nhận rằng sex đang có nguy cơ bị giải thiêng. Nghĩa là dưới sự thể hiện của không ít các cây bút, nó đã trượt từ hứng dục sang khiêu dâm, từ sex đến sexy thuần tuý. Các bộ phận thân thể người, kể cả các sản phẩm của giao hợp, bài tiết của người được gọi bằng tên, thậm chí được miêu tả cặn kẽ đến mức mất vệ sinh, xúc phạm chính con người.

Tình hình đó phản ánh hai điều. Thứ nhất, cũng giống phương Tây những năm đầu thế kỷ XX (chứ bây giờ họ chẳng mấy khi bàn đến nữa), nó nhằm phản ứng lại một cách cực đoan với thói đạo đức giả trong cách luận bàn về vấn đề tính dục của một bộ phận người khá đông đảo trong xã hội, những người này thường giữa ý nghĩ và hành vi khác xa với lời nói. Thứ hai, nó cũng phản ảnh một thực tế là một số cây bút này đã rơi vào tình trạng khánh kiệt về ngôn từ, không có khả năng biểu đạt các xúc cảm và ý tưởng về đời sống của/ về chính anh ta và xã hội, ấy là chưa kể đến sự cằn cỗi đáng thương của tâm hồn. Có người muốn cố cắt nghĩa về hiện tượng văn chương kể trên, hay tìm đến các lý thuyết phương Tây đã thoái trào như Tân hình thức, Hậu hiện đại... Tôi thấy không phải. Theo được các trào lưu kể trên một cách đến nơi đến chốn thì đã làm sang cho văn học Việt ! Nhưng vấn đề chính là ở chỗ họ không có cái khát vọng nghiêm túc để làm mới nền văn học dân tộc, mà họ mưu cầu một cái gì đó ngoài văn học, mang tính vị kỷ, có trời mà biết.

3. Hoàn nguyên vẻ đẹp cổ điển của sex với cách làm mới của thời hiện đại
Những vẻ đẹp của sex trong văn chương đã ổn định trong hệ giá trị nhằm tôn vinh con người, đánh thức năng lực tiềm ẩn của con người, truyền cho con người năng lượng và ý nghĩa cuộc sống, và được bao bọc trong những cảm xúc thiêng liêng, nghĩa là một thứ sex mang giá trị mỹ học và nhân văn. Đó là những: “Rõ ràng trong ngọc trắng ngà - Rày rày sẵn đúc một toà thiên nhiên”. Đó là cơn hứng dục của Chí Phèo - Thị Nở để rồi Chí Phèo có được khát vọng làm người lương thiện, còn Thị Nở trên thực tế đã được làm một người đàn bà hoàn hảo. Đó còn là những cảm xúc ái ân của Kiên và Phương trong Nỗi buồn chiến tranh, cái dục tính đàn bà của nàng Bua trong Những ngọn gió Hua Tát, là những cảnh làm tình giữa nhân vật Watanabe với hai thiếu nữ và một người đàn bà trong Rừng Na Uy mới đây... Tất cả, sau những cơn ân ái là một sự khai phóng tâm hồn và trí tuệ, con người trở nên cao quý hơn, có phẩm giá hơn, thiết tha với sự sống, với cuộc đời hơn. Nhà văn Tạ Duy Anh rất có lý khi cho rằng có hai thứ sex: thứ dục vọng tăm tối, mù quáng sẽ chỉ gây tai hoạ, thậm chí dẫn đến cái chết; và một thứ tình dục thăng hoa, nó là ánh sáng, nó tạo ra sự sống(2). Cánh đồng bất tận của Nguyễn Ngọc Tư đã miêu tả sex rất thành công ở nhân vật ông bố theo hướng biến ông ta thành hiện thân của thứ dục vọng tăm tối có tính huỷ diệt.

Tuy nhiên, cách biểu đạt sex ngày nay không thể như xưa được nữa. Ngày xưa, ngôn ngữ mang tính ẩn dụ, ước lệ, mỹ hoá. Nói về về sex mà trang trọng, thanh khiết (Ví dụ: Nàng là tuyết hay da nàng tuyết điểm - Nàng là hương hay nhan sắc nên hương...). Ngôn ngữ văn học ngày nay chân thực hơn, trực diện hơn, nhưng vẫn có thể phát lộ được những vẻ đẹp tinh tế, thiêng liêng, lấp lánh của sự sống siêu việt.
Càng được tự do thoải mái trong viết lách, trong biểu đạt ngôn từ, trên thực tế lại càng thấy khó viết hơn. Bởi lúc này chỉ còn tuỳ thuộc vào tài năng, bản lĩnh văn hoá của mỗi người cầm bút. Am hiểu sâu rộng văn hoá dân tộc và thế giới, thành thực với chính tâm hồn mình sẽ giúp cho mỗi người cầm bút làm chủ được chất liệu, đề tài, ngôn ngữ, tránh sa lầy vào những bế tắc cùng quẫn hoặc dễ dãi, tầm thường. Sex trong văn chương là một thứ thử thách rất cao đối với mỗi người cầm bút.
Hà Nội, ngày 22.9.2006
 
V.G

(nguồn: TCSH số 213 - 11 - 2006)

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
Tin nổi bật
  • TÔ HOÀNGBạn chắc không thể không biết đến đến hai tên tuổi này: Brigitte Bardot và Francoise Sagan. Vẫn mãi còn đó những hình tượng khó quên mà Brigitte Bardot dành cho màn ảnh, những trang sách khó quên mà Francoise Sagan dành cho văn học. Hai người sinh ra cùng thời, nhưng với tháng Chín năm 2004 này nếu chúng ta chúc mừng Brigitte tròn 70 tuổi, thì lại đau đớn, nuối tiếc vĩnh biệt Francoise Sagan ra đi ở tuổi 69...

  • Cuộc đời và sự nghiệp của Văn Cao luôn là những bí ẩn đối với hậu thế. Ai sẽ là người dựng lên được một Văn Cao - một trong những tượng đài của dân tộc Việt Nam thế kỷ 20, nhưng cũng là một con người của cuộc đời thực với những vui buồn, đớn đau, hạnh phúc...?

  • NGUYỄN KHẮC PHÊLần này, tác giả bộ trường thiên tiểu thuyết viết về thời Tây Sơn - Nguyễn Huệ "Sông Côn mùa lũ" (SCML) trở lại thăm nơi vua Quang Trung lên ngôi khi Huế vừa sang thu. Nước sông Hương do những trận mưa đầu mùa trên đại ngàn cuốn đất bùn con đường lớn Trường Sơn vừa xẻ rộng tràn về, không còn trong xanh như dịp ông về thăm Huế mùa hè hai năm trước, nhưng Cố đô qua hai kỳ Festival, nhiều khu phố được tôn tạo, khang trang hơn nhiều. (*)

  • VĂN THAOTháng 10-1944, nhạc sĩ Văn Cao đã sáng tác bài hát Tiến quân ca trên một căn gác nhỏ tại số nhà 45 phố Nguyễn Thượng Hiền. Căn gác này cũng là nơi Văn Cao đã sống và hoạt động cách mạng từ năm 1944 đến ngày toàn quốc kháng chiến 22-12-1946. Đội danh dự Việt Minh do Văn Cao phụ trách cũng từ đây toả đi làm nhiệm vụ. Nhiều cán bộ cao cấp của Đảng như các đồng chí Vũ Quý, Lê Quang Đạo, Lê Trọng Nghĩa, Nguyễn Thành Lê... cũng đã thường xuyên dùng địa điểm này để hoạt động trong những năm đầu cách mạng. Nhiều tác phẩm nổi tiếng của Văn Cao như: Bài thơ Chiếc xe gác qua phường Dạ Lạc; các ca khúc Chiến sĩ Việt Nam, Công nhân Việt Nam, Không quân Việt Nam, Hải quân Việt Nam đã ra đời tại đây.

  • VĨNH NGUYÊNHội VHNT Thừa Thiên Huế chủ trương đưa văn nghệ sĩ về bám sát thực tế địa phương, vùng sâu vùng xa, nên những năm gần đây đã liên tục mở trại sáng tác ở các huyện trong tỉnh. Các năm trước là Quảng Điền, Phú Vang, Hương Thuỷ và năm 2004 này là Phú Lộc.

  • PHAN THÀNH TRUNGMột ngày đẹp trời. Lễ mừng thọ cụ Nguyễn Hữu Đang 80 tuổi được tổ chức vui vẻ, trân trọng tại Chòi ngắm sóng Hồ Tây, đúng vào ngày kỷ niệm Nhà giáo Việt Nam 20 tháng 11 năm 1992. Với danh nghĩa là em kết nghĩa của cụ Đang, Phùng Cung và Phùng Quán đã đứng ra tổ chức lễ thọ này. Hai nhà thơ vốn quen tính vui đùa dí dỏm đã gọi hóm là “Mừng sống dai”...

  • “Cụ Hồ Chí Minh được nhân dân rất quý mến. Tên cụ có nghĩa là “sáng suốt”. Cụ là một nhà chính trị xuất chúng, một nhà chiến lược Cách mạng, một người yêu nước nồng nàn. Cụ đã nêu gương chính nghĩa và đạo đức cho thế hệ thanh niên noi theo” (Nhà báo Mỹ - Starôbin)

  • NGUYỄN KHẮC PHÊNếu không có nghị lực hơn người, nhà giáo ưu tú - nhà nghiên cứu Văn Tâm đã bước sang thế giới khác từ 7- 8 năm trước rồi, sau cơn tai biến mạch máu não “thập tử nhất sinh”. Nhờ kiên trì tập luyện và đủ thứ thuốc men, từ bên “cửa tử”, dần dần anh đã “phục sinh” và với cây gậy ngắn để có thể tự đi lại trong nhà khi cần lục tìm tư liệu, cây bút nghiên cứu phê bình cẩn trọng mà không thiếu sự sắc sảo Văn Tâm đã cống hiến cho nền văn học chúng ta những tác phẩm dày dặn và thật sự có chất lượng: “Đoàn Phú Tứ - con người và tác phẩm” (1995, tái bản 2002), “Vườn khuya một mình” (2001), “Tản Đà khối mâu thuẫn lớn” (2003 - Tái bản, bổ sung). Một số bài nghiên cứu gần đây của anh về nhà văn Phùng Quán và nhà thơ Bằng Việt đăng trên “Sông Hương” cũng rất công phu, đồng thời vẫn thể hiện sự tinh tế trong cảm nhận vẻ đẹp của văn chương.

  •        (Trích) Lê Mỹ Ý: Thưa ông, đã từng là "Người đi tìm mặt " trong thơ, đến bây giờ ông đã tìm được khuôn mặt của mình chưa?Hoàng Hưng: Tôi thấy rằng cái mặt của tôi, bản thân cái mặt đó nó cũng không phải là một cái mặt và cũng không phải là bất biến qua thời gian, ngay cả trong từng lúc nó cũng không chỉ là một cái mặt mà nó có đến vài cái mặt. Qua thời gian lại càng có sự diễn biến. Việc đi tìm cái mặt của bản thân thực ra có những người không bao giờ thấy cả, tức là không biết mình như thế nào.

  • Tháng 4 năm 1988, khi đang chữa bệnh ở chùa Pháp Hoa (Đồng Nai), trong một bức thư gửi bạn, nhà văn Nguyễn Minh Châu tâm sự rằng ông vẫn thèm viết tiếp một bài về vấn đề “Nhà văn và sự nghiệp dân chủ hóa đất nước” Nhưng rồi bệnh ngày càng nặng khiến ông cho đến khi qua đời đã không thực hiện xong dự định. Tuy vậy đồng nghiệp và bạn đọc vẫn may mắn được biết ý kiến căn bản của ông về vấn đề này.

  • VÕ THỊ QUỲNHĐến Hội Văn nghệ một chiều xuân Giáp Thân, tết còn đỏ hạt dưa, còn thắm mai vàng, còn hồng hoa đào và còn lủng lẳng tròn trịa những quả quất trĩu cành - chúng tôi tưởng nhớ anh - nhà thơ luôn dịu dàng, luôn hiền hoà: XUÂN HOÀNG. Bao kỷ niệm một thời nhà thơ sống gắn bó sáng tạo với Bình Trị Thiên, với Huế lại ùa về trong lòng những người đến thắp hương kính viếng hương hồn anh - chiều nay...

  • VÕ QUÊNhững ngày đầu xuân Giáp Thân, giới văn nghệ sĩ Thừa Thiên Huế vô cùng thương tiếc khi nghe tin nhà thơ Xuân Hoàng đã từ trần vào ngày mồng 3 Tết (24.1.2004) tại Thành phố Hồ Chí Minh. Sự ra đi của nhà thơ Xuân Hoàng là một tổn thất lớn đối với phong trào văn học của khu vực Bình Trị Thiên ruột thịt và của cả nước.

  • HỒ THẾ HÀ Ngày thơ Việt Nam chính thức được mang tên, đến nay, đã tròn một năm. Một năm là khoảng thời gian rất ngắn, nhưng trong ý nghĩ và dự cảm của mọi người suốt dòng chảy văn hoá, để thi ca trở thành hiện thực như hôm nay là một quá trình trải nghiệm của lịch sử và truyền thống lâu dài của dân tộc Việt Nam-một dân tộc yêu thi ca, có tiềm năng, trữ lượng và những giá trị thi ca không bao giờ vơi cạn.

  • PV: Là một nhà văn nổi tiếng với những tập truyện ngắn Người sông Hương, Làng thức... và các tiểu thuyết Ngoại ô, Dòng sông phẳng lặng (3 tập), Phía ấy là chân trời... những đứa con tinh thần của anh ra đời gần như tập trung liên tục trong khoảng hơn mười năm (trước và sau 1975). Trừ một số bài viết ngắn đăng ở báo và tạp chí, nếu tôi không nhầm thì, tác phẩm gần đây nhất của anh, tiểu thuyết Phía ấy là chân trời, hình như xuất bản từ năm 1988? Tại sao anh "dừng lại" đột ngột và lâu như vậy?Tô Nhuận Vỹ (TNV): Với lý do gì đi nữa thì việc "tịt đẻ" lâu như vậy cũng là chuyện chẳng hay gì đối với một nhà văn. Trong thời gian tôi "tạm dừng" đó, nhiều tác giả bạn bè tôi đã lao động miệt mài, "đẻ" hàng chục "đứa con tinh thần" rồi đó.

  • NGUYỄN ĐÌNH SÁNGNăm 1975, lần đầu tiên tôi gặp nhạc sỹ Trần Hoàn tại Hà Nội. Lúc đó, tôi đang an dưỡng tại Ban thống nhất Trung ương và có ý định xin về Huế công tác. Nhà thơ Cù Huy Cận Thứ trưởng Bộ Văn hoá Thông tin lúc bấy giờ đã bảo tôi đến gặp nhạc sỹ Trần Hoàn để trình bày nguyện vọng. Anh tiếp tôi với một ngôn ngữ hết sức dân dã, mang đậm chất miền trung. Anh hỏi: “Mi quê mô?” Tôi thưa cùng anh: “Em người Quảng Trị.” Anh hỏi tiếp: “Rứa mi học cái chi?” Tôi thưa: “Em học thanh nhạc tại Nhạc viện Hà Nội.” Anh nheo mắt cười và trả lời: “Đồng ý! Lên Bộ Văn hoá làm quyết định rồi về công tác. Trong miềng chừ nhiều việc lắm...”.

  • NGUYỄN TRỌNG TẠOTôi biết nhạc sĩ Trần Hoàn vĩnh biệt cõi trần vào lúc 5 giờ 6 phút ngày 23 tháng 11 tại bệnh viện Hữu Nghị Hà Nội, nhờ cú điện thoại của một nhà báo gọi đến đặt bài. Đã mấy hôm nay biết ông hôn mê sâu, khó qua khỏi mệnh trời, nhưng khi nghe tin ông qua đời, tôi vẫn chưa tin là ông đã mất.

  • NGUYỄN TUYẾN TRUNGLâu rồi tôi mới có dịp đến thăm nhạc sĩ Mai Xuân Hoà và cô giáo Nguyễn Thị Hồng - hai vợ chồng đều đã nghỉ hưu, vẫn ở tại số nhà 71 đường Bến Nghé thành phố Huế.

  • HỮU THUTrong suốt ba nhiệm kỳ đảm đương cương vị Bí thư Tỉnh uỷ, với anh chị em làm báo, chú Vũ Thắng thường dành cho những ưu ái, đó là có thể gặp gỡ vào bất cứ lúc nào, dù ở cơ quan hay nhà riêng. Do vậy mà ngôi nhà cũ ở đường Mai Thúc Loan quá đỗi thân thiết với nhiều người làm báo, trong đó có tôi.

  • VÕ QUANG YẾNỞ Pháp ngưòi ta thường bảo một con chim én không đủ để báo mùa xuân. Tôi thì tin một nữ sĩ có thể chiếu sáng một chiều thu lá vàng mưa bay nhưng không phải bất cứ ai cũng có thể là nữ sĩ ấy. Chị là thi sĩ Tôn Nữ Hỷ Khương, ái nữ của cụ Ưng Bình Thúc Giạ Thị.

  • NGUYỄN HUY THẮNGNhững ngày đầu tháng 12-1954, người dân Hà Nội và khắp các vùng xung quanh nô nức kéo đến Nhà hát Nhân dân xem “văn công”. Văn công là từ bấy giờ dùng để chỉ những buổi biểu diễn văn nghệ trên sân khấu nói chung. Nhưng đợt “văn công” cuối năm 54 ấy mang một tính chất đặc biệt, vì là một đại hội có quy mô lớn (Đại hội Văn công toàn quốc), từ kháng chiến về, lần đầu tiên ra mắt công chúng Thủ đô vừa thoát khỏi ách tạm chiếm.