Nhớ một “quái kiệt” hí họa Sài Gòn
Cứ vào những ngày cuối năm, khi làm báo tết, trong câu chuyện cà phê sáng, làng báo Sài Gòn hay nhắc đến họa sĩ Choé, tác giả những bức tranh biếm - hí họa từng không thể thiếu trên khắp các mặt báo. Có thể nói, cùng với nhà văn Sơn Nam, nhà thơ Bùi Giáng, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, họa sĩ Ớt - Huỳnh Bá Thành, danh ca Út Trà Ôn, danh hài Văn Hường,… họa sĩ tuổi Mùi - Choé là một trong những “quái kiệt” của Sài Gòn.
Họa sĩ Choé
Khí chất lãng mạn và bí ẩn của Thất Sơn
Vùng Thất Sơn huyền thoại với 7 ngọn núi sừng sững trấn giữ miền biên giới Tây Nam nổi tiếng với nhiều câu chuyện truyền kỳ. Đây là nơi sản sinh nhiều “nhân kiệt” như Chủ tịch Tôn Đức Thắng, AHLĐ bác sĩ Nguyễn Văn Hưởng, nhà ngoại giao Ung Văn Khiêm, nhạc sĩ Hoàng Hiệp, các nhà văn, nhà thơ Nguyễn Quang Sáng, Anh Đức, Viễn Phương, Mai Văn Tạo, Lê Văn Thảo… Và cũng tại đất này, họa sĩ Choé sinh ra trong một gia đình nông dân ở huyện Chợ Mới vào cuối năm 1943 - Quý Mùi, với tên khai sinh là Nguyễn Hải Chí. Người cha đặt tên cho con như muốn gửi gắm ước mơ “chí tang bồng hồ hải”. Cái chí của đời trước truyền cho đời sau. Cái hào khí của người nông dân yêu nước Thất Sơn - Nam bộ…
Hải Chí đã thực hiện ước mơ đời mình bằng con đường riêng biệt: nghệ thuật. Từ nhỏ, ngoài những lúc theo cha mẹ lênh đênh sông nước hay bay nhảy trên ruộng vườn, cậu bé Hải Chí thường lao vào trò chơi nắn tượng và vẽ hình trên đất. Cậu thường tinh nghịch vẽ lên mặt đường cái quan hình những người quen, nét vẽ giống như thật, làm nhiều người không bằng lòng. Có lẽ họ sợ hình mình bị người đi đường đạp lên… Quá đam mê thế giới hội họa, Hải Chí sớm bỏ trường. Thất học, năm 17 tuổi Hải Chí được gia đình cho theo học họa hình, vẽ bảng hiệu với một thầy dạy vẽ ở chợ huyện. Để thỏa “chí hồ hải” và cũng vì một người đẹp gốc Bắc mà mình thương thầm nhớ trộm, 3 năm sau Hải Chí quyết định rời Bảy Núi lang bạt lên Sài Gòn mưu sinh lập nghiệp, tìm cách… tiếp cận người trong mộng.
Để có tiền sống qua ngày giữa thành phố Sài Gòn xa lạ, Hải Chí thử làm thơ viết văn gửi các báo, rồi vẽ bìa sách. Nhờ vậy, anh dần dần “quen mặt” với làng văn nghệ, báo chí. Năm 1969, Nguyễn Hải Chí đoạt giải nhất một cuộc thi truyện ngắn. Nhà văn Viên Linh, chủ bút tờ Diễn Đàn tỏ ra rất “khoái” chàng trai Bảy Núi. Tình cờ một sáng nọ ngồi uống cà phê ở hè phố, nhà văn Viên Linh cho Hải Chí biết họa sĩ chính của tờ Diễn Đàn vừa bỏ đi, tòa soạn rất lúng túng. Nhà văn Viên Linh khích: “Ông vẽ thử đi!”. Hải Chí trầm tư suy nghĩ một hồi: “Được, tôi sẽ thử xem sao”. Dù dưới quê từng học vẽ, nhưng chỉ mày mò sơ đẳng nên Hải Chí hơi “khớp”. Chẳng qua nể nhà văn Viên Linh mà anh liều “nhắm mắt đưa chân”. Không ngờ Hải Chí vẽ rất đạt. Chủ bút Viên Linh hết sức ưng ý.
“Vẽ xong, tôi chẳng biết ký bút danh gì. Viên Linh lại bảo: Ông tên Chí thì cứ ký Choé. Mà dân Nam bộ chỉ nói “cãi nhau ỏm tỏi” chứ có ai nói “cãi nhau chí chóe” như ngoài Bắc bao giờ. Nhưng mà thôi, tên Choé nghe cũng “kêu”, tôi ký luôn. Càng về sau tôi càng thích bút danh này, vì “chí chóe” là tiếng cãi nhau của chuột, phản ánh được nét riêng của thể loại hí họa”, họa sĩ Choé kể chúng tôi nghe “cái thuở ban đầu” đáng nhớ ấy khi ông còn sinh thời.
“Mối nguy” cho giới chop bu của Mỹ và Sài Gòn
Với thành công ban đầu đầy bất ngờ, họa sĩ Choé đã bộc lộ được tài năng và sớm khẳng định tên tuổi mình trên lĩnh vực biếm họa. Ngoài tờ Diễn Đàn, ông còn được mời cộng tác với rất nhiều báo ở Sài Gòn. Cây cọ của Choé tung hoành ngang dọc, trở thành một “mối nguy” cho nhiều nhân vật có “máu mặt” khi họ lần lượt xuất hiện dưới nét cọ sắc sảo và cách nhìn rất “biếm” của ông: từ các “chóp bu” Mỹ như Tổng thống Richard Milhous Nixon, Bộ trưởng Ngoại giao Henry Kissinger, Bộ trưởng Quốc phòng Robert Strange McNamara, tướng Maxwell Davenport Taylor, tướng William Childs Westmoreland... đến các quan chức tướng tá hàng đầu chính quyền Sài Gòn bấy giờ như Nguyễn Văn Thiệu, Nguyễn Cao Kỳ, Trần Văn Hương, Dương Văn Minh, Trần Thiện Khiêm, Đặng Văn Quang, Trần Văn Đôn… Năm 1973, nhà báo Barry Hilton đã tập hợp xuất bản tại Mỹ cuốn The World of Choé (Thế giới của Choé) và tôn vinh ông là “Cây biếm họa số 1 của Việt Nam”.
Sau ngày đất nước thống nhất năm 1975, ngoài những giây phút hiếm hoi “ngoại tình” cùng âm nhạc và thi ca, mà kết quả là hàng trăm bài thơ và tình khúc ra đời, Choé vẫn luôn đắm đuối với hội họa. Tranh sơn dầu của ông đắt khách, cả trong lẫn ngoài nước. Ông say mê với những tranh liên hoàn chủ đề Kiều trong tác phẩm Nguyễn Du, Những nhân vật Việt Nam từ truyền thuyết đến lịch sử, Những cầu thủ bóng đá thế giới… Đặc biệt, ông vẫn tiếp tục khẳng định là họa sĩ biếm hàng đầu Việt Nam. Từ cuối thập niên 1980 về sau, tranh hí họa của Choé lại “chạy” đều khắp trên báo chí TPHCM. Theo ước tính của ông, khi thế kỷ XX kết thúc ông đã có một “gia tài” khoảng 15.000 tranh hí họa, nhưng ông chẳng giữ được bao nhiêu mà nằm tản mát khắp nơi trên sách báo và trong các bộ sưu tập của bạn bè, người yêu tranh.
Không những được tôn vinh là cây biếm họa hàng đầu trong nước, họa sĩ Choé còn được đánh giá cao ở nước ngoài. Tranh của ông được đăng trên nhiều tờ báo, tạp chí nổi tiếng thế giới như Time, The New York Times, Chicago Dailynews, Bangkok Post, Asahi Shimbun,… Năm 1995, Choé vinh dự là họa sĩ Việt Nam đầu tiên và duy nhất được mời tham dự triển lãm hí họa 10 nước châu Á tại Nhật Bản.
Ngay cả khi bệnh tình của họa sĩ Choé ngày càng trở nên trầm trọng thì một trong những mối ưu tư hàng đầu của ông vẫn là tương lai của nghệ thuật hí họa Việt Nam. Ông giãi bày: “Đối với những bạn trẻ thích theo nghề biếm họa, kinh nghiệm từ bản thân tôi cho thấy ban đầu các bạn cứ sống bằng một nghề khác và kiên trì vẽ thử biếm họa. Chỉ cần ở những đợt “thử lửa” đầu tiên, bạn ấy sẽ cảm nhận được số phận mình có phải là “anh hề hội họa” hay không. Tuy nhiên, nếu thực sự yêu hí họa thì dù thất bại bạn cũng không được nản chí. Hãy nhìn kỹ lại ý tưởng và nét vẽ của mình. Loạt tranh thử ban đầu cần vẽ công phu gần giống bức tranh cổ điển, có thể ý chưa hay nhưng nét cọ phải sắc và tỉa tót cẩn thận. Việc tranh biếm được đăng trên báo chí cũng là một khích lệ lớn cho họa sĩ trẻ mới vào nghề hí họa”.
Họa sĩ Choé đã vĩnh viễn ra đi hơn 10 năm nhưng tấm lòng nhân hậu, hình ảnh người đàn ông phong nhã với hàm râu quai nón, tài năng nghệ thuật thể hiện qua hàng ngàn bức hí - biếm họa vẫn còn ở lại trong ký ức những người yêu quý ông.
Nguồn: Phan Hoàng - SGGP
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
TRẦN HUYỀN ÂN
-
Tôi thường hay nghĩ về tết gắn liền với hình ảnh của mạ tôi - người thường kể cho tôi nghe câu chuyện tết bằng câu mở đầu: “Hồi nớ, tết là...”.
-
Kinh tặng, hương hồn nghệ sĩ Châu Thành
-
“Những con hổ xám đường 14” là biệt danh mà nguyên Thành đội trưởng Huế Thân Trọng Một dùng để tôn vinh một Trung đội bộ đội địa phương Quận 4 miền Tây Thừa Thiên do A Lơn chỉ huy.
-
Sau cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp 9 năm, kết thúc bằng Điện Biên Phủ lẫy lừng, chờ tổng tuyển cử sau Hiệp định Genève hai năm mòn mỏi, quân dân ta còn phải trường kỳ kháng Mỹ dài mấy mươi năm.
-
LÊ XUÂN VIỆT
Sau ngày miền Nam giải phóng (Xuân 1975) tôi chuyển công tác từ Đại học tổng hợp Hà Nội vào Huế. Ở thành phố đẹp và thơ, đầy mơ mộng này rất hợp ngành văn mà tôi say mê và theo đuổi từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường phổ thông.
-
PHẠM HỮU THU Nếu không nghe những nhận xét, dù kiệm lời của những vị cựu lãnh đạo địa phương và không trực tiếp kiểm chứng, thú thật là tôi không thể viết về con người này, một con người không chỉ dũng cảm trong chiến đấu mà còn giàu lòng nhân ái đối với đối phương và tận tâm vì nghĩa tình đồng đội. Người đó là ông Lê Hữu Tòng, nguyên Huyện đội trưởng Huyện đội Hương Thủy!
-
Hồng Thế vừa làm thơ vừa cày ruộng ở quê. Cách đây mấy năm, anh có con bò già không cày được nữa, phải bán đi để mua bò mới. -
TẤN HOÀI
bút kýNhà văn Graham Grin có một quyển tiểu thuyết "MỘT NGƯỜI MỸ TRẦM LẶNG".
-
NHẤT LÂM
Bút ký -
NGUYỄN PHÚC ƯNG ÂN
Hồi kýTôi tỉnh giấc. Ngoảnh sang bên cạnh thấy các bạn đã ngồi dậy. Nằm yên trong bóng đêm, tôi thử tính xem mình đang còn cách Huế mấy cây số.
-
HỮU THU - CHIẾN HỮU
Ghi chépCuối năm ngoái, huyện Hương Trà tổ chức khánh thành hồ chứa nước Khe Rưng.
-
THANH THANH
Thật bất ngờ đọc lại một năm thơ Sông Hương dưới trăng rằm mười bốn chạp rồi ngơ ngẩn bấm đốt tay.
-
HÀ KHÁNH LINH - NGUYỄN KHẮC PHÊ
Chuẩn bị ra số kỷ niệm 10 năm giải phóng, Tòa soạn Tạp chí Sông Hương đã có kế hoạch phỏng vấn đồng chí Vũ Thắng, ủy viên Ban chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Bình Trị Thiên, nhưng chương trình làm việc trong tuần của đồng chí văn phòng đã xếp quá chật.
-
PHẠM HUY LIỆU
Hồi kýĐầu tháng 9/1968 tôi điều trị ở Bệnh viện Binh trạm 34, tỉnh Saravane, Nam Lào. Viện nằm trong thung lũng. Xung quanh nhiều núi cao rừng già nên cũng ít bị máy bay Mỹ quấy nhiễu.
-
DƯƠNG PHƯỚC THU
Bắt sáu tên giặc Pháp nhảy dù xuống huyện Phong Điền.
Ngày 23 tháng 8 năm 1945, Tổng khởi nghĩa giành chính quyền ở Huế thắng lợi, chiều cùng ngày, tại Sân vận động Bảo Long (về sau đổi gọi là Sân vận động Tự Do), trước hàng vạn đồng bào dự mít tinh, Ủy ban Cách mạng lâm thời tỉnh Thừa Thiên được thành lập và ra mắt, do nhà giáo Tôn Quang Phiệt làm Chủ tịch. -
NGUYỄN KHẮC PHÊ
Tôi tỉnh giấc khi trời còn tối, nhưng không sao ngủ được nữa. Không phải vì tiếng động của những guồng máy quay, tiếng những vành thép nghiền vỡ vụn đá và cờ-lanh-ke.
-
TRẦN SỬ kể
HOÀNG NHÂN ghiChiến tranh du kích ở huyện Hương Thủy trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp đã diễn ra với nhiều hình thức chiến đấu đầy tính chất sáng tạo của toàn dân.
-
NGÔ MINH
Đối với anh em làm thơ, viết văn ở ba tỉnh Bình - Trị - Thiên trong nhiều chục năm qua, nhà thơ Hải Bằng là người không thể quên!
-
HỒNG NHU
Tôi biết anh, đọc anh từ trong kháng chiến chống Pháp, nhưng mỗi người một đơn vị công tác, mãi đến năm 1972 mới gặp nhau. Đó là một ngày mùa hè, bấy giờ Đông Hà vừa mới được giải phóng.
.png)
.png)
