Nhằm gìn giữ và lan tỏa truyền thống hiếu học, coi trọng hiền tài, cũng như những giá trị lịch sử, văn hóa nghìn năm của dân tộc, dự án “Không gian văn hóa Quốc Tử Giám” vừa được xây dựng với các hoạt động hướng tới công chúng, đặc biệt là giới trẻ.
Đưa di tích thành không gian văn hóa mở, thu hút công chúng - Ảnh: Hanoimoi.com.vn
Đưa di tích thành không gian mở
Quốc Tử Giám thành lập năm 1076, dưới triều vua Lý Nhân Tông, mở đầu cho nền giáo dục cấp cao của đất nước. Trải qua các triều đại Lý, Trần, Lê, hơn 700 năm, Quốc Tử Giám luôn là trung tâm giáo dục - đào tạo nhân tài lớn nhất, đáp ứng yêu cầu xây dựng và phát triển đất nước dưới thời quân chủ. Đến nay, nơi đây trở thành Di tích quốc gia đặc biệt, với những giá trị kiến trúc, cảnh quan, nhiều hiện vật, tư liệu quý được lưu giữ; là sự “kết tinh” của các giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học; là “tấm gương” phản chiếu truyền thống hiếu học, tôn sư trọng đạo, coi trọng hiền tài của dân tộc ta trong lịch sử nghìn năm văn hiến.
Quốc Tử Giám ngày nay không còn là “trường”, chỉ là nơi thờ tự, tôn vinh một nền văn hiến. Tuy nhiên, theo các nhà nghiên cứu, từ thế kỷ XXI nhìn lại, hơn 500 năm đã trôi qua nhưng câu nói “Hiền tài là nguyên khí quốc gia” (văn bia khoa thi 1442) của Tế tửu (hiệu trưởng) Thân Nhân Trung vẫn được coi là kim chỉ nam, là chiến lược giáo dục của Nhà nước Việt Nam. Những quan điểm về một nền giáo dục bình đẳng, toàn diện và một chương trình dạy - học, thi cử, trường quy nghiêm túc nhằm đào tạo ra những con người có cách xử lý, dung hợp các yếu tố Tri thức - Đạo đức - Hành vi để trở thành người có trách nhiệm đối với gia đình và xã hội… của trường Quốc Tử Giám xưa vẫn còn nguyên giá trị.
Làm sao để các giá trị xưa được lan tỏa trong đời sống đương đại có nhiều thay đổi, để không gian Văn Miếu - Quốc Tử Giám có sức sống trong kỷ nguyên hội nhập, kỷ nguyên công nghệ, thu hút công chúng... là điều mà những nhà quản lý khu di tích trăn trở. Tại tọa đàm của cuộc thi Designed by Vietnam 2021 chủ đề “Đánh thức truyền thống”, TS. Lê Xuân Kiêu - Giám đốc Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám chia sẻ: “Chúng tôi mong muốn Văn Miếu - Quốc Tử Giám không chỉ là nơi đến tham quan, dâng hương, mà trở thành trung tâm diễn ra hoạt động về văn hóa, khoa học, giáo dục, để cộng đồng tiếp cận, hưởng thụ; trở thành nơi diễn ra các hoạt động sáng tạo, trưng bày sản phẩm sáng tạo, cảm hứng cho sáng tạo”.
Dự án Không gian Văn hóa Quốc Tử Giám ra đời cũng không nằm ngoài mục tiêu đó.
Trao truyền ngọn lửa văn hóa
“Hoạt động của Văn Miếu là thờ các bậc Thánh hiền của Nho giáo. Quốc Tử Giám trước đây là trường, chủ yếu dạy học và hoạt động về văn hóa. Sau khi trao đổi, chúng tôi có ý tưởng tách riêng hoạt động giáo dục, văn hóa tại các không gian như nhà Thái Học, Vườn Giám, Hồ Văn, đưa các địa điểm này trở lại nhiệm vụ trước đây là giáo dục văn hóa và tổ chức hoạt động văn hóa, gìn giữ và lan tỏa tinh thần, giá trị của đạo học” - chị Hoàng Đoan Trang, đồng sáng lập dự án phi lợi nhuận về văn hóa và giáo dục Gavisto Diplomat - đơn vị phối hợp với Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám thực hiện Không gian Văn hóa Quốc Tử Giám cho biết.
Trong khuôn khổ dự án, fanpage Không gian văn hóa Quốc Tử Giám đã ra đời để quảng bá các hoạt động văn hóa tại không gian (ngoài khu thờ tự), cũng như cung cấp thông tin về lịch sử Việt Nam trung đại tới người đọc một cách hệ thống, gần gũi và thú vị.
Dự kiến, cuối tháng 9, đầu tháng 10, dự án sẽ tổ chức mạn đàm “Đạo học trong Không gian Văn hóa Quốc Tử Giám” theo hình thức trực tuyến, với sự tham gia của các chuyên gia, nhà nghiên cứu. Các chuyên gia sẽ chia sẻ về giáo dục Việt Nam trung đại, sứ mệnh của Quốc Tử Giám trong việc truyền tải và giữ gìn các giá trị trên, sức sống và hình thức truyền tải các giá trị này trong bối cảnh giáo dục hiện đại, khơi dậy tinh thần đạo học trong bối cảnh giáo dục hiện đại... Nhiều chương trình thảo luận về lịch sử, văn hóa Việt đã được lên kế hoạch tổ chức khi tình hình dịch Covid-19 được kiểm soát.
Quốc Tử Giám xưa là trường học trước dạy người nhân nghĩa, sau đào tạo hiền tài dựng nước giúp đời. Nay Quốc Tử Giám không còn chiêu sinh dạy học, nhưng bề dày lịch sử về sự học dường như vẫn sống, vẫn thở cùng nhịp thở thời đại, thay lời nhắc của bậc tiền nhân về cái cốt yếu của văn hiến. Dẫu không là trường học đúng nghĩa như xưa, những người yêu mến Quốc Tử Giám vẫn hằng mong gìn giữ được sự song hành của văn hóa và phát triển, của quá khứ và tương lai.
Chị Hoàng Đoan Trang chia sẻ: “Trước đây khi tới Văn Miếu thì mọi người thường nghĩ đến cầu đỗ đạt, tham quan, nhưng đây cũng được coi là trường đại học đầu tiên của Việt Nam, là nơi đào tạo anh tài của đất nước. Bởi vậy, dự án muốn trả lại cho Quốc Tử Giám sự gần gũi với đời sống và văn hóa của con người hiện đại, tái hiện ít nhiều phong khí của một nền lịch sử văn hiến rạng rỡ, và giữ cho ngọn lửa văn hóa vốn âm ỉ cháy trong đời sống Việt được truyền tay, kế thừa”.
NGUYỄN TĂNG PHÔ
NGUYỄN KHẮC THẠCH
Phải giải thích cho mỗi người thích giải
Cần công bằng với những kẻ bằng công.
LTS: Nhân Tạp chí Sông Hương phát hành số thứ 100 (6-1997), Ban Biên tập chúng tôi có dịp trò chuyện với hai nhà văn từng là Tổng biên tập của tạp chí: Tô Nhuận Vỹ và Nguyễn Khắc Phê.
UÔNG TRIỀU
Tôi nghĩ tiếng Việt chưa bao giờ vào giai đoạn thay đổi nhanh chóng và nhiều như bây giờ. Trong thời kỳ quốc tế hóa, toàn cầu hóa, tiếng Việt phải chịu những áp lực lớn hoặc tự thích nghi để phù hợp với tình hình mới.
VIỆT HÙNG
Văn hóa là một khái niệm rộng, nó bao trùm lên mọi hoạt động của con người trong xã hội. Văn hóa không những phản ánh được quan hệ giữa con người với con người, mà nó còn phản ánh được thế giới nội tâm của con người, và cả sự hòa hợp giữa thế giới nội tâm ấy với biểu hiện của nó ra bên ngoài xã hội.
NGUYỄN KHẮC PHÊ
Trong hoạt động văn hóa - văn nghệ, một vấn đề thường gây ra bất đồng - thậm chí đưa đến những "vụ việc” tai tiếng - là việc đánh giá, bình chọn tác phẩm.
NGUYỄN KHẮC PHÊ
Trong thời buổi thiên hạ đổ xô ra mặt tiền làm ăn, chuyện "nhà mặt tiền" đã xảy ra bao vụ xung đột và là đề tài của nhiều "tác phẩm" dân gian. Để chiếm được mặt tiền, ngoài thế lực đồng tiền, cũng đã ngầm nảy sinh "chế độ", "tiêu chuẩn" này nọ mới được cấp đất mặt tiền.
NGUYỄN QUANG HÀ
Ghi chép
Trong dân gian có câu: "Giàu tại phận, trắng tại da". Tố Hữu, nhà thơ cách mạng thì đặt lại vấn đề nghèo khổ: "Số phận hay do chế độ này?".
TRUNG SƠN
Một vài năm trở lại đây, những người quan tâm đến giá trị văn hóa của Huế vui mừng nhận thấy, bên cạnh các di sản quý báu của người xưa để lại, đã có không ít tác phẩm, công trình nghệ thuật mới làm đẹp thêm cho Huế, trong đó, hẳn phải kể đến sự xuất hiện các "Galery” - những phòng tranh thường xuyên ở 15 Lê Lợi, khách sạn Morin và những cuộc triển lãm được tổ chức liên tiếp ở Hội Văn Nghệ.
HOÀNG ĐĂNG KHOA
Trước hết cần minh định khái niệm, “trẻ” ở đây là chỉ xét về độ tuổi, cụ thể là dưới 35, theo quy ước mang tính tạm thời tương đối hiện hành của Hội Nhà văn Việt Nam.
"Việc trên đời, chỉ cần vẫn còn cơ hội sống thì dù liên tiếp gặp thiên tai nhân họa, tạm thời bị ức chế, sớm muộn cũng sẽ có ngày ngẩng cao đầu. Việc cá nhân là vậy, việc gia đình là vậy, việc quốc gia, dân tộc cũng là như thế...".
Đó là những trang nhật ký của bác sĩ, bệnh nhân và cả những nhà văn nhà thơ viết gửi cho người thân bạn bè trong đại dịch COVID-19.
Truyền tải các bài học với nội dung cô đọng, kết hợp với chuyện kể, hình ảnh, phim, trò chơi, hoạt động tương tác... giờ học lịch sử được tổ chức trực tuyến nhưng không khô khan, tạo được sự hứng thú, thu hút học sinh tìm hiểu về những câu chuyện của quá khứ. Đó là cách Bảo tàng Lịch sử Quốc gia đang làm với Giờ học lịch sử online.
Những tháng ngày qua, cả nước căng mình chống đại dịch Covid-19 - kẻ thù cực kỳ nguy hiểm mà vô hình. Cuộc sống thường ngày vốn luôn sôi động bỗng trầm lặng xuống với không ít nỗi lo và sự ám ảnh, chờ đợi.
30 năm gắn bó với TP Hồ Chí Minh từ ngày xuất ngũ, học đại học, trở thành giảng viên mỹ thuật, đồ họa, họa sĩ Lê Sa Long chưa bao giờ trải qua những ngày mà cả thành phố như “lặng hẳn” vì căng mình chống dịch Covid-19.
Trong bối cảnh giãn cách xã hội, nghệ sĩ và công chúng cùng ở nhà chung tay phòng, chống dịch bệnh, sân khấu cũng đóng cửa, tắt đèn. Tuy vậy, trên nền tảng trực tuyến, các nghệ sĩ Nhà hát Chèo Việt Nam vẫn “cháy hết mình” qua các chương trình biểu diễn, giao lưu với khán giả, đưa chèo đến gần người yêu nghệ thuật truyền thống.
Từ những câu chuyện cảm động hoặc những hình ảnh “đắt giá” nhiều họa sĩ chuyên nghiệp và không chuyên đã có những sáng tác tranh minh họa, ký họa theo phong cách lạc quan, lan tỏa những thông điệp tích cực về phòng, chống Covid-19.
Cùng với các loại nhu yếu phẩm, thời gian qua, nhiều tổ chức và đơn vị xuất bản đã chung tay đưa sách vào các khu cách ly và phong tỏa do dịch bệnh trên địa bàn TPHCM. Trong những ngày phải thực hiện giãn cách xã hội, hoạt động đưa sách đến tay bạn đọc thật có ý nghĩa.