Khát vọng thơ ca và tình yêu

08:39 13/04/2009

BÍCH THU (Đọc thơ Dòng sông mùa hạ của Hoàng Kim Dung. NXB Hội Nhà văn, 2004)Nhìn vào tác phẩm đã xuất bản của Hoàng Kim Dung, tôi nhận thấy ở người phụ nữ này có sự đan xen giữa công việc nghiên cứu khoa học với sáng tạo thi ca. Ngoài bốn tập thơ và bốn cuốn sách nghiên cứu về nghệ thuật đã in, với tập thơ thứ năm có tựa đề Dòng sông mùa hạ mới ra mắt bạn đọc, đã làm cán cân nghiêng về phía thơ ca.

Có lẽ không phải do ngẫu nhiên mà Hoàng Kim Dung bộc bạch “sẽ thế nào khi tôi không làm thơ”. Điều ấy giải thích vì sao chị đã tự nguyện ghi tên vào hội “đoạn trường nghệ thuật”, dấn thân vào con đường thi ca, dẫu biết “thơ như lộc trời cho trong đau đớn nhọc nhằn”, vẫn coi nó như một cách thức hoá giải những buồn đau, mỏi mệt cùng những “níu kéo đa đoan” của thân phận.

Cấu trúc trong thơ Hoàng Kim Dung là sự xoắn kết, giao thoa của những cảm xúc, suy tư về thời gian, tình yêu và khát vọng của một chủ thể trữ tình giản dị, thuần hậu mà lãng mạn và đầy nữ tính. Xuyên thấm trong Dòng sông mùa hạ là cảm thức về thời gian được cụ thể hoá, nhân hoá trong những hình tượng thơ về mùa. Mùa của thiên nhiên, của tình đời và tình người. Tất cả vương vấn, quấn quyện trong những câu thơ trong trẻo, đầy màu sắc nhưng cũng đượm buồn và tiếc nuối, gợi về một mùa xưa, mùa yêu được soi chiếu từ nhiều góc độ và đầy tâm trạng của một cá thể trữ tình luôn có ý thức lưu giữ, bảo tồn tình yêu như một báu vật. Một tình yêu đã xa nhưng không xưa cũ, lúc nào cũng bất chợt ùa về, hiện hữu trong một trái tim đong đầy nhớ và da diết yêu: Em vẫn đọc bài thơ mùa xuân anh viết/Lắng nghe dịu dàng từ mùa ấy/Em vẫn yêu dòng sông đang hát/Và tiếng gọi ban trưa trên đỉnh núi... Bài thơ anh viết về mùa xuân/Là bài thơ em đọc mãi (Khúc hát mùa xuân). Đón nắng xuân ở Cố đô, người nữ cũng không nguôi nhớ và thầm mong ước: Người yêu xa xôi/Sao không cùng em xứ Huế/Xuân đã về đất trời thanh tịnh quá/Và trái tim em da diết yêu thương (Nắng xuân xứ Huế). Đặt chân lên vùng biên ải, người nữ ấy cũng không quên: Gửi lại nỗi nhớ bên kia sông Hồng/Mang trái tim yêu tôi về ngược núi/Cát Cát chiều mưa đưa tôi huyền thoại/Cát Cát chiều mưa chạm tới bến bờ. (Bản Cát Cát chiều mưa).

Người ta không thể sống mà không yêu, nhất là đối với người đàn bà đã trải qua những đắng xót, xót xa, những buồn vui, mưa nắng trong đời. Trong thơ Hoàng Kim Dung có một nhân vật trữ tình là người nam, lúc ẩn lúc hiện, như thật, như hư, hoá thân trong nhiều dạng vẻ, lúc là anh, lúc là “người yêu dấu”, có “lực hấp dẫn” cực mạnh đối với người nữ - là em, khiến em luôn ở trong tâm trạng quá khứ hoá hiện tại. Ở đâu làm gì và lúc nào em cũng hồi nhớ, ghi tạc những kỷ niệm về anh, về “người yêu dấu”. Chủ thể trữ tình đã không dấu mình trong thơ. Người làm thơ luôn ám ảnh, giăng mắc mình trong những “đợi chờ thương nhớ” và cả những khao khát hòng bứt ra khỏi cái hiện tại khép kín chỉ có gió “từ quạt điện và máy điều hoà nhiệt độ” với mong muốn: Sao em thèm ngọn gió từ núi cao/Nơi có lần anh tìm cho viên đá trắng/Hôm ấy gió heo may về/Bầu trời thì xanh thắm/Em đã mang nụ hôn cho gió.... Giá mà đêm nay có thể bay lên được/Em sẽ thu ngọn gió nhớ thương/Trong vòng tay bé nhỏ của mình (Bây giờ mùa hạ). Trước sự xa cách và “im lặng của anh”, người nữ không hề trách móc mà với thiên tính nữ của mình đã tự nguyện “thuỷ chung tiền kiếp”. Thuỷ chung cả trong đêm cô đơn, tĩnh lặng đến nỗi nghe được cả Tiếng trở mình rất nhẹ của những cây hoa dại trên con đường lên núi. Hoa cúc tím là loài hoa biểu tượng cho tình yêu chung thuỷ, Hoàng Kim Dung đã mượn cái đẹp bình dị và lâu bền của nó để thể hiện tâm thế và cách ứng xử của mình với tình yêu: Hoa cúc tím giữa mùa xuân êm ả/Khi khô rồi vẫn màu tím thuỷ chung (Hoa cúc tím).

Trong thơ Hoàng Kim Dung, lịch thiên nhiên cứ tuần tự giao mùa: xuân qua, hạ tới rồi thu về và tất cả như được lắng lọc qua trạng thái của tâm hồn. Không gian mùa thu “vơi đầy xao xuyến”, “vơi đầy ngất ngây” trong Dòng sông mùa hạ đã trở thành không gian màu nhiệm nâng đỡ con người: Cất đi khoảnh khắc/Lo toan đượm buồn/Tựa vào mùa thu/Niềm yêu tha thiết/Nụ hôn êm đềm (Thế rồi mùa thu). Có ai đó nói, sao thơ Hoàng Kim Dung không có mùa đông. Có đấy. Nhưng mùa đông chỉ là cái cớ để nhân vật trữ tình “kiểm nghiệm” tình cảm của người khác giới, lấy lại sự cân bằng, an nhiên cho chính mình: Có phải nhớ em như anh nói/Hay là chút rượu thả tơ vương/Để em sóng sánh bờ hư thực/Làm say ngọn lửa gió mùa đông (Say).

Trong thơ Hoàng Kim Dung tràn ngập gió. Nhà thơ như ”cuốn theo chiều gió” của tình yêu và khát vọng. Những ngọn gió trong Dòng sông mùa hạ như có linh hồn, là biểu tượng của một cái tôi trữ tình nồng nàn yêu, nồng nàn nhớ, dịu dàng và đắm đuối với nhiều sắc thái biểu cảm. Đó là Ngọn gió đam mê (Ngọn gió), ngọn gió tháng ba lắng sâu khát vọng, ngọn gió tháng ba khắc khoải mùa màng (Gửi tháng ba), ngọn gió vô tình đã đi qua nỗi nhớ (Nhan sắc) và cả những ngọn gió dịu dàng để con người le lói niềm tin hoặc thắc thỏm bởi một lời hứa hẹn: Ai sẽ gửi về bức tranh có dòng sông chảy... (Gió dịu dàng).

Có thể nói, với Dòng sông mùa hạ, thời gian, tình yêu và nỗi khao khát đã hội tụ trong cảm hứng sáng tạo của một chủ thể trữ tình không phải lúc nào cũng an phận và cam chịu. Hơn lúc nào hết, người làm thơ đã cảm nhận được “thơ như của hiếm đâu dễ tìm kiếm” và với tình cảm lứa đôi “yêu bao nhiêu cũng không đủ cho nhau”, và vì thế luôn luôn nuôi dưỡng trong mình: Một khát vọng bình yên/Gửi theo người yêu dấu (Cánh rừng xanh).

Trong Dòng sông mùa hạ, Hoàng Kim Dung không chỉ đối thoại với riêng mình. Chị đã gửi gắm vào thơ nỗi niềm, tình cảm cùng những lo âu, khắc khoải, đau đáu yêu thương với người thân, với gia đình. Không ai khác là người con đã cảm nhận đến tận đáy sự đau thương và hẫng hụt khi người cha không còn nữa: Chỉ còn ảnh cha trong căn phòng rộng/Và dáng mẹ con liêu xiêu chiều hạ (Chỉ còn ảnh cha). Với bà ngoại, nhà thơ như vẫn lưu giữ trong ký ức hình bóng và cốt cách của bà: Khi lưng đã mỏi, khi chân đã mềm/Bà vẫn muốn san gánh nặng lo âu/Thế rồi nhẹ nhàng ra đi như lá cây (Ngày của bà ngoại).

Bên cạnh những giãi bày, tâm sự về nỗi nhớ, niềm yêu, thơ Hoàng Kim Dung còn là tiếng nói đồng vọng, sẽ chia với những số phận, cuộc đời, đặc biệt với những người cùng giới. Trong bài Bà lão bán trầu cau. Với sự mẫn cảm và tinh tế, Hoàng Kim Dung đã làm nổi bật sự tương phản giữa hình ảnh xưa cũ của bà lão bán trầu cau Bà vấn khăn mặc áo cánh nâu với những cô gái thế hệ @ Tóc nhuộm nâu, môi thoa son Hàn Quốc trong dòng đời hiện tại: Lá trầu thì vẫn xanh/Quả cau thì vẫn thắm/Chỉ có bà cũ kĩ như trôi về cổ tích. Hoàng Kim Dung cũng đã thâu nạp được những chi tiết thú vị của đời thường vào thơ. Từ người mẹ trẻ địu con mang hàng lên phố ở Sapa “cất tiếng Hello khi có người ngoại quốc tới thăm” đến người thiếu phụ chở khách dạo chơi bằng thuyền thúng trên đảo Miễu Nha Trang với duyên thầm xứ biển cũng biết mời chào “bằng tiếng Việt, tiếng Anh”. Và cả hạnh phúc trong đón đợi giản dị mỗi ngày của của người đàn bà Phan Thiết mà không phải ai cũng có được: Chị tắm biển trong bộ đồ thường mặc/Không bikini không áo tắm choàng vai/Chị ra biển đón người đàn ông của chị. Hoà nhập và giao cảm với đời sống quanh mình, Hoàng Kim Dung đã cảm nhận một cách thấm thía và sâu sắc ý nghĩa của cuộc đời, tình người: Để được sống đã là điều quý giá/ Thì nhọc nhằn buồn khổ có sao đâu/ Thật khủng khiếp khi lời yêu thương cạn kiệt/Khi người ta cứ vô cảm trước sự đời/Trước nét đẹp của ánh trăng, ngọn cỏ/Trước nỗi buồn da diết cũng dửng dưng (Khoảng cách).

Ở Dòng sông mùa hạ, Hoàng Kim Dung đã trổ được lối riêng cho thơ mình, với một cái tôi bình dị, luôn thành thật đến tận cùng. Thơ chị có nỗi buồn và sự cô đơn nhưng không rơi vào “hội chứng” buồn, cũng không ồn ào, bứt phá. Chị lặng lẽ đi, lặng lẽ quan sát, chiêm nghiệm và lặng lẽ viết. Người đọc đã bắt gặp trong thơ chị những tâm trạng rất thực của một người phụ nữ sống và viết với niềm đam mê thánh thiện. Hoàng Kim Dung quan niệm mọi điều giản dị, tự nhiên như cuộc đời. Trong khi viết, dường như chị không chú ý nhiều đến những biến ảo của câu chữ, đến những “thôi xao” trong hình thức biểu đạt. Nhưng với sự cô đọng và kiệm lời, thơ chị đã thuyết phục người đọc ở cái tình của nhà thơ đối với những điều mình bộc lộ, đặc biệt với khát vọng trong tình yêu và sáng tạo.

B.T
(200/10-05)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Tin nổi bật

Hà Khánh Linh đi dưới trời hoa phượng

XUÂN CANGNhờ cuốn hồi ký nhỏ Ngày ấy Trường Sơn (Nxb Hội Nhà văn - Hà Nội - 2000) của Nguyễn Khoa Như Ý- tên khai sinh của Hà Khánh Linh, bạn đọc được biết đây là một nhà văn nữ có khí chất không bình thường. Một người con gái mảnh dẻ, nhưng có chí, mơ mộng, ham hành động, vì nghĩa lớn mà dấn thân vào nơi nguy hiểm.
Hà Minh Đức - tôi khao khát tìm hiểu cuộc sống

Sau Vị giáo sư và ẩn sĩ đường, Ba lần đến nước Mỹ, trong năm 2002, GS. Hà Minh Đức tiếp tục ra mắt bạn đọc tác phẩm Tản mạn đầu ô. Vậy là trong khoảng 5 năm, bên cạnh một khối lượng lớn những tác phẩm nghiên cứu, lý luận, phê bình, ông đã sáng tác 3 tập thơ và 3 tập bút ký. Đó là những con số mang nhiều ý nghĩa thể hiện sự "đa năng" của một đời văn tưởng đã yên vị với nhiều danh hiệu cao quý và hơn 30 tập sách nghiên cứu, lý luận, phê bình. Tản mạn đầu ô ra đời được dư luận chú ý, quan tâm. Sau đây là cuộc trao đổi giữa PGS. TS Lý Hoài Thu với GS. Hà Minh Đức xung quanh tập sách này.
Châu Thu Hà du lãm với "Khúc đêm"

HUỲNH HẠ NGUYÊN (Đọc tập thơ "Khúc đêm" của Châu Thu Hà - Nxb Thuận Hoá - 11/2002)...Thơ Châu Thu Hà mang đậm nữ tính. Khi trái tim biết cười, hay khi giàn giụa nước mắt, ta bỗng thấy quý sao những phút sống chân thành với cuộc đời, với mọi người. Châu Thu Hà không để trái tim mình tuột xuống phía bên kia triền dốc, chị cố bước tới và neo lại, để thấy mình được xẻ chia, được yêu chiều, xoa dịu...
Nhà thơ Hoàng Hưng nói về thơ trẻ

LÊ MỸ Ý (L.M.Y): Thưa nhà thơ, là một người có thể tạm gọi là thuộc thế hệ đi trước nhưng lại luôn "gây sốc" bằng những tác phẩm tìm tòi mới, chắc hẳn ông có quan tâm nhiều đến thế hệ thơ trẻ? Có thể có một nhận xét chung về thơ trẻ hiện nay chăng?NHÀ THƠ HOÀNG HƯNG (H.H): Tất nhiên là tôi rất quan tâm. Nhận xét chung của tôi về thơ trẻ bây giờ là đa số vẫn mang tính phong trào. Có thể nói là những người làm thơ trẻ vẫn đi theo một vết mòn của thế hệ trước, chưa thấy rõ những bứt phá, chỉ nổi lên một số tác giả theo cách lẻ tẻ.
Vi Thuỳ Linh - một thế giới không thể ngừng

Tại sao cô chỉ làm thơ tự do?- Trước hết, bởi tôi thích tự do. Tự do ở đây, được hiểu là: nói, làm, dám mơ ước và tham vọng tất cả những gì mình muốn, không bị tác động và chi phối bởi ai, bởi bất cứ điều gì.
Thơ Phan Huyền Thư - nằm nghiêng về cách tân

NGUYỄN THỤY KHA Đã là lạ tên một tác phẩm khí nhạc mang tực đề "Eo lưng" của nữ nhạc sĩ Kim Ngọc. Lại thu thú khi đọc tập thơ "Nằm nghiêng" của nữ thi sĩ Phan Huyền Thư. Một thế kỷ giải phóng của Việt Nam thật đáng kính ngạc.Cái cách giải phóng mình, phái yếu trong đó có mình của Phan Huyền Thư là sự độ lượng với cũ kỹ, là mỉa mai sự nửa vời, là quyết liệt lặng lẽ vươn tới cách tân theo một thế của “Nằm nghiêng”.
Văn Cầm Hải - hiện đại trầm tích cảm quan Việt

NGUYỄN TRỌNG TẠOCòn nhớ mùa Huế mưa 1992, Nguyễn Khắc Thạch và Ngô Minh đến nhà tôi chơi, mang theo bản thảo đánh máy tập thơ đầu tay của một tác giả mới 20 tuổi có tên là Văn Cầm Hải. Một cái tên lạ mà tôi chưa nghe bao giờ. Những bài thơ của anh cũng chưa hề xuất hiện trên mặt báo. Nguyễn Khắc Thạch và Ngô Minh đều nói rằng; "Thơ tay này lạ lắm. Ông xem thử".
Đọc thơ gặp người

NGUYỄN QUANG HÀNgồi đọc NGÀN NĂM SAU mà như đang ngồi nói chuyện tay đôi với Nguyễn Trọng Bính. Giọng thơ anh cũng cứ chân chất, yêu quê hương và say đời như chính con người anh. Từ thời chiến tranh, chúng tôi đã ở trong rừng với nhau. Cứ ngồi với nhau là bộc bạch hết. Một lá thư riêng, một rung động mới, chúng tôi cũng chia sẻ với nhau.
Ký ức phù sa

PHAN THÀNH MINHĐó cũng là tựa đề tập thơ rất dễ thương của Trần Tịnh Yên - nhà thơ của đất kinh kỳ thơ mộng thuở nào - thú thật là tôi đã vô cùng hạnh phúc khi nhận được tập thơ này do chính tác giả gởi tặng, dễ thương ở chỗ khổ giấy nhỏ nhắn, trình bày đẹp trang nhã, sách 80 trang với 46 bài thơ cũng mỏng mảnh như thế nhưng nhìn rất thơ, càng thơ hơn nữa khi chính tác giả tự viết lời phi lộ cho mình, tôi rất hợp với anh ở điểm này bởi lẽ chẳng ai có thể thay thế cho mình bằng mình để nói hộ những gì mình muốn nói...:...năm xưa qua ngõ sân đìnhcó người nhặt được mối tình ai rơi
“Thế giới tối đen” bí ẩn tuyệt đẹp

NAM NGỌC (Về tập truyện ngắn mới nhất của nhà văn Võ Thị Xuân Hà do Công ty Truyền thông Hà Thế liên kết NXB Phụ nữ xuất bản và phát hành quý I năm 2009)Tập truyện gồm 14 truyện ngắn, với những mô típ khác nhau nhưng cùng chung gam màu thấm đẫm chất liệu hiện thực. Tất cả đã tạo nên một chỉnh thể thống nhất mà ở đó các nhân vật dù xấu dù tốt cũng đều hướng tới cái đẹp, cái nhân bản của con người. Cách viết truyện lạ cùng với những chi tiết, tình tiết được lắp ghép một cách khéo léo, Võ Thị Xuân Hà đã một lần nữa gây ngạc nhiên cho người đọc bằng bút pháp ẩn không gian đa chiều của mình.
"Người đàn bà không hoá đá" - một cách hiện diện ở đời

BÍCH THUHơn một thập niên trước đây, với hai truyện ngắn Hồi ức của một binh nhì và Vết thương lòng, Nguyễn Thế Tường đã đoạt giải cao trong cuộc thi truyện ngắn do Tạp chí Văn nghệ quân đội tổ chức năm 1992 - 1994. Tôi còn nhớ một trong số các nhà phê bình đã thành danh của nhà số 4 Lý Nam Đế không kìm được cảm xúc của mình với chùm truyện dự thi của Nguyễn Thế Tường lúc ấy đã thốt lên: “Tôi thích truyện ngắn Nguyễn Thế Tường”. Từ đó đến nay, Nguyễn Thế Tường vẫn miệt mài viết và lặng lẽ ra sách. Người đàn bà không hoá đá là lần ra mắt thứ năm của anh.
Hải Bằng nhà thơ xứ Huế

HOÀNG VŨ THUẬT (Đọc “Trăng đợi trước thềm”, thơ Hải Bằng, NXB Thuận Hoá - 1987)Đổi mới là trách nhiệm vừa là bổn phận đang diễn ra sôi động trong đời sống văn học hôm nay. Nhưng ranh giới giữa cũ và mới không dễ dàng phân định khi đánh giá một tác phẩm văn chương nghệ thuật.
Trương Vĩnh Tuấn - Nỗi đau đời của thi sĩ

ĐINH NAM KHƯƠNG (Nhân đọc “ru em ru tôi” Thơ Trương Vĩnh Tuấn NXB: Hội nhà văn - 2003)Có một nhà thơ nổi danh thi sĩ, làm “quan” khá to ở báo văn nghệ. Nhưng chẳng bao giờ thấy ông vỗ ngực, ngạo mạn nói lời: “ta là quan đây” mà ông luôn dân giã tự gọi mình là hắn, xưng hô với bạn bè là mày tao: “...Hình như hắn là nhà quê Hình như hắn từ quê ra...” (Gốc)
Đọc tập thơ “Không thể đếm”

NGÔ MINHKhông thể đếm là tập thơ đầu tay của cây bút nữ Nguyễn Thị Thái người Huế, sống ở thành phố Buôn Ma Thuột vừa được NXB Thuận Hóa ấn hành. Tôi đã đọc một mạch hết tập thơ với tâm trạng phấn khích. Tập thơ có nhiều bài thơ hay, có nhiều câu thơ và thi ảnh lạ làm phấn chấn người đọc.
Thơ - sứ giả hòa bình

MINH KHÔICuối tháng bảy vừa qua, giáo sư ngôn ngữ và văn chương Wayne S.Karlin và nữ phóng viên Valerie, công tác ở một Đài phát thanh thuộc bang Maryland, Mỹ đã đến Huế tìm thăm nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ, để chuyển cho chị bản hợp đồng in ấn và phát hành tập thơ Green Rice (Cốm Non) do cơ quan xuất bản gửi từ Mỹ sang.
Đọc “Núi bà đen” của Larry Heinemann và “Cốm non” của Lâm Thị Mỹ Dạ.

FRED MARCHANTCó những vết thương chẳng thể nào lành lặn và có những nỗi đau chẳng bao giờ mất đi. Kinh nghiệm nhân loại khuyên ta không nên “chấp nhận” hay “bỏ đi” hay “vượt lên” chúng. Với một con người mà tâm hồn thương tổn vì đã làm cho người khác khổ đau hay chứng kiến nhiều nỗi đau khổ thì những câu nói như thế hoàn toàn vô nghĩa.
Sự dịu dàng nữ tính nhìn từ góc độ văn hoá của tập truyện ngắn “Giao thừa”

ĐÔNG HÀVăn hoá và văn học bao giờ cũng có một mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Có thể thấy rằng văn học là một bộ phận của văn hoá, nó chịu sự ảnh hưởng của văn hoá. Khi soi vào một thời kì văn học, người đọc có thể thấy được những khía cạnh về phương diện đời sống văn hoá tinh thần của một thời đại, một giai đoạn của xã hội loài người.
Truyện ngắn Lê Khánh Mai

HÀ KHÁNH LINHViết được một câu thơ hay có khi phải chiêm nghiệm cả một đời người, hoàn thành một tập truyện, một tập thơ là sự chắt chiu miệt mài suốt cả quá trình, sau Đại hội nhà văn Việt Nam lần thứ VII Lê Khánh Mai liên tiếp trình làng tập thơ "Đẹp buồn và trong suốt như gương" (Nhà xuất bản Hội Nhà văn) và "Nết" tập truyện ngắn (Nhà xuất bản Đà Nẵng).
Đọc thơ Nguyễn Sĩ Cứ

NGUYỄN TRỌNG TẠOCó người làm thơ dễ dàng như suối nguồn tuôn chảy không bao giờ vơi cạn. Có người làm thơ khó khăn như đàn bà vượt cạn trong cơn đau sinh nở. Có người không đầy cảm xúc cũng làm được ra thơ. Có người cảm xúc dâng tràn mà trước thơ ngồi cắn bút. Thơ hay, thơ dở, thơ dở dở ương ương tràn ngập chợ thơ như trên trời dưới đất chỉ có thơ. Thơ nhiều đến ngạt thở chứ thơ chẳng còn tự nhiên như hơi thở mà ta vẫn hoài vọng một thời.
Ngô Đức Tiến và tập thơ “Nước mắt gừng”

THẠCH QUỲSuốt đời cần mẫn với công việc, luôn mang tấm lòng canh cánh với thơ, vì thế, ngoài tập “Giọng Nghệ” in riêng và bao lần in chung, nay Ngô Đức Tiến lại cho ra tập thơ này.