Có lúc chúng tôi phải xếp hàng mua "X30 phá lưới"

15:10 29/07/2014

Bất kỳ người cầm bút nào cũng đều mơ ước rằng tác phẩm của mình sẽ trở thành sách gối đầu giường của hàng triệu người. Sao chúng tôi - những nhà văn, nhà thơ Việt Nam lại không mong muốn một ngày tác phẩm của mình hiện diện trên các ngôn ngữ của dân tộc khác chứ?

Nhà văn Nguyễn Quang Thiều

LTS: Văn học nghệ thuật là con đường bền vững nhất, đáng mơ ước nhất để một đất nước được biết đến trên bản đồ quốc tế. Nhưng Việt Nam vẫn chưa có được tác phẩm nào có tầm như vậy. Đâu là nguyên nhân? Chúng tôi cùng trao đổi với nhà văn Nguyễn Quang Thiều, Phó Chủ tịch Hội nhà văn Việt Nam.

Tại sao phải dối lòng?

Một nhà văn vẫn nói rằng một ngày nào đó, ông ấy sẽ viết ra cuốn tiểu thuyết đoạt giải Nobel Văn học. Tôi biết có rất nhiều người cười nhạo, chễ giễu nhà văn ấy. Họ cho rằng giấc mơ của ông ta là giấc mơ viển vông nhất trong các giấc mơ. Thưa nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, ông cũng là người cầm bút, vậy ông nghĩ gì về giấc mơ kia? Và hơn hết, ông có giấc mơ đó không?

Bất kỳ người cầm bút nào, dù là một nhà văn với những trang viết còn vụng về, nông cạn thì cũng đều mơ ước rằng tác phẩm của mình sẽ trở thành tác phẩm lay động hàng triệu trái tim, cuốn sách mình viết ra trở thành cuốn sách gối đầu giường của hàng triệu người. Sao chúng tôi - những nhà văn, nhà thơ Việt Nam lại không mong muốn một ngày tác phẩm của mình hiện diện trên các ngôn ngữ của dân tộc khác cơ chứ?

Chỉ tiếc là chúng ta luôn có thói quen giấu đi những giấc mơ của mình và nói ra những lời dối lòng. Chỉ tiếc là chúng ta, thay vì trân trọng giấc mơ của người khác, lại đi cười nhạo họ.

Sao lại chế giễu những giấc mơ đẹp đẽ ấy? Sao lại cho nó là hão huyền? Đấy là một khát vọng chân chính. Đấy là ý thức rõ rệt của một nhà văn. Anh ta phải biết mơ giấc mơ đó. Dù có thể anh ta sẽ không đi đến tận cùng giấc mơ của mình và biến nó thành sự thật. Nhưng nếu anh ta không có một giấc mơ, một hành động và một sự dấn thân tuyệt đối cho giấc mơ của mình thì anh ta sẽ không làm được điều gì cả.

Nhưng điều đó có vẻ còn quá xa vời với các nhà văn Việt Nam, khi mà nền văn học của chúng ta còn quá xa lạ với thế giới, khi mà chúng ta vẫn mòn mỏi chờ đợi một tác phẩm văn học Việt Nam thành kinh điển của nhân loại?

Trước hết phải định nghĩa thế nào là tác phẩm lớn. Tác phẩm lớn là một tác phẩm văn học mà khi người ta đọc xong, nó đã thay đổi họ. Nó mang đến cho họ một thế giới mới hơn, rộng lớn và sâu sắc hơn, thay đổi bên trong họ. Trong một khía cạnh nào đó, con người đó đã được khai sáng, và họ sẽ phải cúi đầu tôn kính cuốn sách ấy như một sự mang ơn.

Nhiều nhà văn lớn trên thế giới cho rằng tác phẩm lớn phải là tác phẩm mà nó mang đến một cuộc cách mạng trong tâm hồn bạn đọc: về tinh thần, về tư tưởng, về trí tuệ, về vẻ đẹp.

Dân tộc ta có thể đã có những tác phẩm làm được điều đó, ví dụ như những tác phẩm của Nguyễn Trãi, của Nguyễn Du...

Trước năm 1975, có một số tác phẩm quan trọng làm thay đổi nền văn học VN, thay đổi cách đọc của độc giả VN. Có những nhà văn nhà thơ xứng đáng là một số tác giả lớn như Hàn Mặc Tử, Vũ Trọng Phụng, Chế Lan Viên, Nam Cao...

Tác phẩm của những nhà văn này đã tác động lên đời sống xã hội một cách sâu sắc, làm cho con người có những thay đổi lớn lao trong tinh thần sống của họ. Nhưng với tôi, tôi vẫn đợi những tác phẩm văn học Việt Nam hiện đại có thể ảnh hưởng đến những nền văn hoá khác, đến những bạn đọc khác.

Trọng trách này giờ được giao cho các nhà văn đương đại của chúng ta. Lợi thế của họ là họ được tiếp nhận rất nhiều thông tin so với cha anh họ. Họ cũng đã được tiếp xúc cơ bản những tác phẩm tiêu biểu của thế giới dịch ra tiếng Việt. Thậm chí có những người có thể đọc nguyên bản bằng tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Nga... Nhưng cái khó của họ là nền văn học sau năm 1975 bị che khuất bởi đời sống đa phương tiện và bởi đòi hỏi của bạn đọc hiện nay ngày càng khắt khe.

Trước đây người ta có thể xếp hàng hoặc phải có giấy giới thiệu để mua cuốn "X30 phá lưới". Nhưng ngày nay chuyện đó không còn xảy ra nữa, ngay cả với nhưng cuốn sách tình báo rất hay về điệp viên - Anh hùng Phạm Xuân Ẩn. Bởi vì thông tin đó họ đã được nạp ở đâu đấy, bằng cách nào đấy. Và nhu cầu giải trí, nhu cầu đọc của họ đã được giải quyết trên nhiều phương tiện như truyền hình, facebook, báo mạng và quá nhiều các loại hình giải trí khác....Đó là thách thức với nhà văn.

Chúng ta đã mất cảm hứng sống

Có bao giờ ông thử ngồi cắt nghĩa tại sao chúng ta lại chưa đạt được những thành tựu thực sự vĩ đại trong văn học không?

Mới đây, tôi có cuộc trao đổi với một số nhà quản lý văn học nghệ thuật về việc làm thế nào để chúng ta có thể có những tác phẩm đỉnh cao.

Theo cách nhìn của tôi (và nếu ai không nhìn với cách nhìn của tôi thì tôi khuyên là hãy bình tĩnh, hãy lùi lại để suy nghĩ về cách nhìn đó), đó là chúng ta đã đánh mất cảm hứng sống. Những năm tháng chống Pháp, chống Mỹ, cảm hứng sống của dân tộc này vô cùng lớn lao. Và các nghệ sỹ như là những giai điệu trong một bản giao hưởng lớn của dân tộc. Chính thế mà các nhà văn nhà thơ thời đó đã viết trong một cảm hứng lớn của dân tộc.

Rất nhiều các nhà văn ở các thế hệ khác nhau đang sống và viết bây giờ đã đánh mất cảm hứng sống. Họ bị hơi nóng của những sự vụ mang tính xã hội thường nhật ảnh hưởng vào trang viết.

Họ bước qua những run rẩy trên mỗi bậc cửa nhỏ bé từ ngôi nhà riêng của họ cho đến con đường rộng lớn ngoài thế gian mà không hề để ý. Họ đã vô tình biến họ thành những nhà báo "thiếu thông tin" trong các tác phẩm có ghi một thể loại văn học nào đó. Không ít các nhà văn coi những lãng mạn, những giấc mơ, những thì thầm trong đời sống quanh họ là những thứ phù phiếm và cũ mèm. Họ đã sai. Càng đi như thế họ càng rời xa nghệ thuật.

Một lẽ đương nhiên là, nhà văn có cảm hứng sống đến đâu thì cảm hứng sáng tạo sẽ đến đó. Một người sống 10 phần thì sẽ viết được 10 phần. Một người chỉ sống được 3 phần thì tức khắc chỉ viết được 3 phần.

Chúng ta chưa tạo ra được một đời sống lớn trong toàn bộ xã hội. Chính bởi vì thế chúng ta chưa tạo ra một đời sống đầy trung thực và dâng hiến trong thế giới của các văn nghệ sĩ. Chúng ta đang tàn phá thiên nhiên, huỷ hoại môi trường, chúng ta đang sống ích kỷ, mưu mô và vô cảm. Chủ nghĩa ích kỷ chưa bao giờ lại thống trị con người như bây giờ. Chỉ nói về tội phạm, chưa bao giờ sự man rợ trong hành vi phạm tội lại kinh khủng như bây giờ. Cũng là loại tội phạm giết người, buôn lậu, ăn cắp, nhưng sao bây giờ lại có thể man rợ thế? Sự man rợ đã đi đến vạch giới hạn cuối cùng của nó. Sự băng hoại của con người đã leo lên mức cao nhất.

Ngay cả trong làng văn cũng vậy, có không ít các nhà văn, nhà thơ ngày ngày xuất hiện các mạng xã hội để thóa mạ và bôi nhọ đồng nghiệp. Chúng ta khó nhìn thấy những cuộc trao đổi mang tính học thuật thực sự. Còn trên các tờ báo thường là những bài viết chung chung, với những lời nhận xét chung chung, nhàn nhạt, một chút khen, một chút chê. Chính đời sống không trung thực đó, một đời sống thiếu sự sáng tạo, thiếu cảm hứng đó sẽ vô cùng khó khăn để sinh ra những tác phẩm lớn. Không thể nào trên một mảnh đất hoang hoá, khô cằn lại có thể sinh ra những mùa màng trù phú.

Trong lúc đói kém, dân tộc bị đe doạ, bị áp bức, lúc đó người Việt nhìn thấy kẻ thù một cách rõ ràng nhất. Đó cũng là lúc họ thấy tự trọng của mình bị chà đạp, là lúc họ thấm thía nỗi đau của một dân tộc bị áp bức. Những ngay đó, con người sống với con người trong một tinh thần hoàn toàn khác. Lúc đó văn hoá Việt là một nền tảng quan trọng tạo nên thái độ sống của họ.

Còn ngày nay, chúng ta phải chiến đấu với kẻ thù rất khó lường: thân xác của chúng ta. Tôi đã viết một bài tiểu luận có tên: Chúng ta là những kẻ đồng tính của chính mình.

Chưa bao giờ chúng ta chiều chuộng những ham muốn, những vuốt ve, những đòi hỏi của chính ta như bây giờ. Nhiều năm trước chúng ta nói nhiều đến chủ nghĩa thực dụng phương Tây và coi nó như một con quỷ. Nhưng đến bây giờ, chúng ta đón nó vào, chung sống với nó, ái ân với nó trên chính cái giường đời sống của chúng ta.

Nó đã đè bẹp khát vọng sống, ý tưởng, sự run rẩy trong sáng và những giấc mơ đẹp đẽ...trong mỗi con người. Khi những điều đó mất đi trong con người nhà văn thì không bao giờ họ có thể nói được điều gì tương tự trong tác phẩm của họ.

Theo Tô Lan Hương - Vietnamnet

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Xem thêm

Nữ sĩ thời gió bụi

Khi được hỏi lý do nào thôi thúc bà hoàn thành cuốn tiểu thuyết dã sử về Hồng Hà nữ sĩ Đoàn Thị Điểm, nhà văn Lê Phương Liên tâm sự rằng: “Tôi hăng hái ngồi bên bàn phím, viết đêm viết ngày như là nhập đồng, như là có một nguồn lực siêu nhiên nào thôi thúc”.
Đọc sách: Sen thơm nắng hạ quê mình

HỒ ANH THÁI
Giới thiệu hai tác phẩm của người Việt trẻ

Tình yêu quê hương, tình yêu gia đình, những khám phá thú vị trong cuộc sống xa xứ là điểm chung trong hai tác phẩm “Bốn mùa hoang vu xứ kiwi” và “3,1kg hạnh phúc” của hai tác giả trẻ Trần Băng Khuê và Mai Thanh Nga cho bạn đọc thấy được phong vị của những vùng đất khác nhau cũng như cuộc sống của những người Việt trẻ xa xứ.
Lấp lánh dòng nhựa mới

Sức viết của nhà thơ ngoài lục thập Đinh Ngọc Diệp (sinh năm 1956) có dấu hiệu mạnh lên khi trước thềm xuân mới, ông ra mắt tập “Hành trình 6” (NXB Hội Nhà văn).
Đạo diễn Xuân Phượng: Cuộc đời tôi như cánh chim ngược gió

Sau giải thưởng văn xuôi của Hội Nhà văn Việt Nam, mới đây, đạo diễn Xuân Phượng tiếp tục nhận thêm giải thưởng văn xuôi của Hội Nhà văn TPHCM cho hồi ký Gánh gánh… gồng gồng… (NXB Văn hóa - Văn nghệ). Tác phẩm đã phần nào khắc họa chân dung của tầng lớp trí thức Việt Nam trong 2 giai đoạn kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.
Tết đọc sách: Từ "Đường mây qua xứ tuyết" đến "Muôn kiếp nhân sinh"

“Duyên” - tôi biết đến tác giả Nguyên Phong từ cuốn sách Đường mây qua xứ tuyết . Tôi cũng đọc qua về tiểu sử, con đường sự nghiệp của ông. Thật đáng để ngưỡng mộ!
Đắm say trong cõi đời

Nhà thơ, nhà báo Vương Tâm vừa ra mắt tuyển “Thơ chọn Vương Tâm” (NXB Hội Nhà văn), với 180 bài thơ và một số bức tranh minh họa của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều.
Nhà văn Nguyễn Văn Thọ hoài niệm tuổi trẻ

Nhắc tới nhà văn Nguyễn Văn Thọ, bạn văn thường nhớ tới tiểu thuyết “Quyên”; các tập truyện ngắn: “Gió lạnh”, “Vàng xưa”, “Hương mĩ nhân”, “Vườn mộng”; các tập bút ký và tản văn: “Đào ở xứ người”, “Đầu ngọn sóng”… Ông còn sáng tác thơ, vẽ và viết kịch bản phim… Nhớ về thời hoa niên nhiều ước vọng, ánh mắt ông lấp lánh niềm vui.
Trang sách tri ân người anh hùng

“Sống mãi trên quê hương anh hùng” (NXB Quân đội nhân dân, 2021) là cuốn sách được viết theo thể loại truyện ký, về cuộc đời của một người anh hùng đã cống hiến tuổi thanh xuân cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Đó là Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Nguyễn Kim Vang - hình ảnh đại diện cho một thế hệ thanh niên lớn lên trong hoàn cảnh đất nước có chiến tranh, sẵn sàng hy sinh không tiếc tuổi thanh xuân, xương máu của mình cho hòa bình, thống nhất của dân tộc...
Đọc lại Số đỏ của Vũ Trọng Phụng

Trong nền văn học Việt Nam hiện đại, tiểu thuyết Số đỏ của Vũ Trọng Phụng là tác phẩm quen thuộc với nhiều thế hệ bạn đọc. Đến nay, mặc dù đã được phổ biến rộng rãi, nhưng không phải mọi cắt nghĩa về nó đã thật thấu đáo, thuyết phục.
Mở thêm những cách đọc hay

Nỗ lực không ngừng nghỉ của các nhà nghiên cứu lý luận văn học Việt Nam trong nhiều thập niên qua là giới thiệu, nghiên cứu, tổng thuật các hệ thống lý thuyết để vận dụng vào nghiên cứu thực tiễn văn học.
Trong cảm thức thân phận

Với 17 truyện ngắn gọn gàng, tập truyện ngắn “Gió thổi trước hiên nhà” vừa được NXB Văn học ấn hành, mở ra một thế giới ngổn ngang, đa tạp của cuộc sống đời thường từ miền quê đến phố thị với đủ mọi cung bậc cảm xúc, những cảnh đời buồn vui, đặc biệt là những thân phận đàn bà nhọc nhằn, cay đắng.
Phong vị xuân xưa

Nhãn sách Văn sử tinh hoa thuộc Công ty TNHH Sách và Truyền thông Việt Nam (Tri Thức Trẻ Books) vừa phát hành cuốn "Phong vị xuân xưa - Ngày xuân xem sách biết việc cổ kim". Tác phẩm được sưu tầm, tuyển chọn từ nhiều cuốn sách, báo, tạp chí trong giai đoạn từ 1920 đến khoảng 1945.
Hồi sinh danh tác Việt

Mấy năm gần đây, nhiều danh tác Việt đã được phát hành lại, mang đến cho độc giả hiện đại cơ hội tiếp cận dễ dàng hơn các ấn phẩm có tuổi đời trên dưới một thế kỷ. Không đơn thuần là “bình mới rượu cũ”, nỗ lực này còn mang tính gợi mở, góp phần định vị, thúc đẩy đa dạng chiều kích văn chương.
“Nơi tôi ở hoa đại rơi trắng đất”

“Bốn nhà văn nhà số 4”, NXB Hội Nhà văn, của nhà phê bình Ngô Thảo dày dặn, chia làm bốn phần, tập hợp 35 bài viết của tác giả về bốn nhân vật văn chương nổi tiếng mà sự nghiệp gắn liền với ngôi nhà số 4 phố Lý Nam Đế - tạp chí Văn nghệ quân đội. Đó là Nguyễn Thi, Nguyễn Khải, Nguyễn Minh Châu và Thu Bồn.
Đọc “Giá của đàn bà” – Truyện ngắn của Dương Hương

Truyện ngắn đối với những tác giả trẻ, mới viết văn, nhiều người tự khám phá mình, bao giờ cũng qua một thử thách. Dương Hương - một tác giả trẻ vừa cho ra mắt tập truyện ngắn “Giá của đàn bà” với nhiều cảm xúc mới mẻ. Chúng tôi xin giới thiệu bài viết của nhà văn Trung Trung Đỉnh về tập truyện ngắn , của tác giả Dương Hương, do Liên Việt ấn hành.
Đời thường rất đỗi thân thương

Cầm trên tay cuốn “Thời xuân sắc” của nhà văn Huệ Ninh (NXB Thế giới, 2020) - hồi ký của một người phụ nữ bình thường, tôi thật sự xúc động và còn thấy tiếc, tự hỏi sao sách không dày hơn nữa.
Về trong hoài niệm ấm cúng

“Nấp” trong nhà báo Trần Nhật Minh với vẻ ngoài “đồ sộ, quánh màu nước thời gian”, là trái tim thi sĩ nhiều rung động. Cho nên, có lẽ đã lần lữa mãi, thì cũng phải đến ngày tâm hồn chật căng, buộc phải tỏa lan hương chất mà tháng năm cuộc đời mình đã trầm tích.
Ra mắt tiểu thuyết "Hừng Đông" của tác giả Nguyễn Thế Kỷ - Đưa lịch sử đến gần hơn độc giả

“Hừng Đông” viết về “đêm trước” của cách mạng Việt Nam, giai đoạn trước khi thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (1930) đến cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ. Trong bối cảnh ấy, nhà văn không chạy theo sự kiện, biến cố, mà hướng tới con người cụ thể với tư cách một nhân vật văn học - chiến sĩ Cộng sản Phan Đăng Lưu.
Niềm chân thật nao lòng

“Lắng đọng và suy nghĩ” (NXB KH&KT, 2020) cái tên sách khiêm tốn của Tạ Quang Ngọc trở nên cuốn hút tôi. Và sự chắt lọc trí tuệ, cũng như chân thành cảm xúc, chân thành tự bạch trong cuốn sách này đã không chỉ khiến tôi cảm phục tác giả, mở mang tri thức, mà còn nâng thêm cho mình bản lĩnh, bồi đắp tình yêu con người, tình yêu đối với quê hương đất nước và sự nghiệp cách mạng.