Nhìn lại kiểu tác giả tự ý thức của văn học đổi mới: trường hợp Nguyễn Huy Thiệp - MAI ANH TUẤN
Ý thức đa ngữ trong văn học Việt Nam thời toàn cầu hóa - NGUYỄN VĂN THUẤN
Lý luận văn học Việt Nam sau 1975 - những giới hạn và sự hòa/hóa giải giới hạn - PHAN TUẤN ANH
Những giới hạn của phê bình văn học hiện nay - ĐỖ LAI THÚY
Những giới hạn của sự viết - NGUYỄN THANH TÂM
Trang thơ Việt Nam đương đại
Mê cung - ĐINH PHƯƠNG
Những mùa sương xám lạnh - TRẦN BĂNG KHUÊ
Ảnh: internet
Những thành tựu mà văn học đương đại Việt Nam đã có trong những thập niên qua là rất to lớn. Nhưng bên cạnh những thành tựu đó, nền văn học của chúng ta vẫn đang tồn tại nhiều giới hạn. Những giới hạn đó đến từ tư duy, phương pháp sáng tạo, từ những cản trở của căn tính tộc người, từ những định chế của văn hóa... Nhìn thẳng vào giới hạn chính là một trong những cách thức để vượt qua những giới hạn.
Sông Hương số này, qua một vài góc nhìn sẽ bước đầu giới thiệu đến quý bạn đọc các tiểu luận bàn về những giới hạn mà nền lý luận, phê bình cũng như thực tiễn sáng tác văn học đương đại đang gặp phải. Trong tiểu luận “Nhìn vào những giới hạn” Nguyễn Thanh Tâm đã chỉ ra giới hạn đến từ chủ quan và khách quan của văn học. Không né tránh, nhìn thẳng vào những giới hạn. Tiểu luận “Ý thức đa ngữ trong văn học Việt Nam thời toàn cầu hóa” của Nguyễn Văn Thuấn; “Nhìn lại kiểu tác giả tự ý thức của văn học đổi mới: Trường hợp Nguyễn Huy Thiệp” của Mai Anh Tuấn là những phân tích, nhận định về sự thay đổi của thế giới khách quan tác động vào tâm thế sáng tác của nhà văn đương đại.
Trong tiểu luận “Những giới hạn của phê bình văn học hiện nay”, nhà phê bình văn học Đỗ Lai Thúy cho rằng: “Nếu làm một nhát cắt đồng đại, thì có thể thấy phê bình văn học hiện nay tồn tại cùng lúc cả ba hệ hình tiền hiện đại, hiện đại và hậu hiện đại. Sự đồng tồn này chẳng những làm rối loạn các giá trị, mà còn cản trở phát triển của văn học qua sự thay đổi hệ hình.” Xu hướng liên ngành mà Đỗ Lai Thúy gợi mở ở cuối tiểu luận chính là một trong những con đường giúp cho nền phê bình văn học có màu sắc tươi sáng hơn. Tiểu luận: “Lý luận văn học sau 1975 - Những giới hạn và sự hòa/hóa giải giới hạn” của Phan Tuấn Anh đã chỉ ra những giới hạn của nguyên lý phản ánh luận, những giới hạn của trào lưu, phương pháp sáng tác và nguyên lý lý luận văn học, những giới hạn của cộng đồng diễn giải.
Hai truyện ngắn: “Những mùa sương xám lạnh” của Trần Băng Khuê; “Mê cung” của Đinh Phương là những dấu hiệu về sự chuyển biến trong tư duy sáng tác của các nhà văn trẻ. Ít nhất ở đây, nhà văn đã bắt đầu ý thức được sự quan trọng của lối viết, của ngôn ngữ và của cấu trúc tác phẩm. Về thơ là sự góp mặt của các tác giả: Huỳnh Minh Tâm, Ng.h. Dao Trì, Trần Võ Thành Văn, Trần Quốc Toàn, Lê Vi Thủy, Pháp Hoan.
Trân trọng giới thiệu.
SÔNG HƯƠNG
(TCSH329/07-2016)
NGUYỄN THANH TÂM
những bàn chân
càng bước càng
lún sâu vào đất
(Giấc mơ Kapka - Trương Đăng Dung)
ĐỖ LAI THÚY
Cũng như sáng tác văn học, phê bình, như là sự tự ý thức của văn học, cũng có những giới hạn, tức một ranh giới có phần tự nhiên và cũng có phần nhân tạo, nên tuy không phá đổ được, nhưng cũng có thể lấn rộng, thậm chí vượt qua.
PHAN TUẤN ANH
Có thể chia sự vận động và phát triển của lý luận văn học Việt Nam sau 1975 thành ba giai đoạn, gắn với ba hệ hình văn học cơ bản là tiền hiện đại, hiện đại và hậu hiện đại liên quan đến những đặc trưng nghệ thuật, điều kiện (condition) về văn hóa và chính sách quản lý văn nghệ của các cấp lãnh đạo.
NGUYỄN VĂN THUẤN
Cho đến nay vẫn còn những khác biệt trong nhận thức về toàn cầu hóa nói chung và toàn cầu hóa trong lĩnh vực văn học nói riêng. Trên đại thể, người ta xem toàn cầu hóa là quá trình Âu - Mỹ hóa.
MAI ANH TUẤN
Nghiên cứu văn học Đổi mới (1986) không thể bỏ qua việc tìm hiểu chủ thể sáng tác, nhân vật trung tâm, kẻ gây sóng gió, người đem đến phần lớn những diễn biến sinh động nhất trên văn đàn.
Cái mới - một cuộc gặp gỡ
Khi người ta trẻ… hai mươi năm sau - TRẦN NGỌC HIẾU
Văn học trẻ: lịch trình và những động hướng - ĐOÀN ÁNH DƯƠNG
Văn học số: không gian mới của văn xuôi Việt Nam đương đại - NGUYỄN VĂN THUẤN
Những tiếng nói mới - TRẦN TRIỀU LINH
Đừng bay đi tìm đôi cánh - YÊN VIÊN
Chỉ hót trong mưa - TẠ XUÂN HẢI
Trở về - LÊ MINH PHONG
Vì sao bạn thành ra như vậy? - LÊ VĨNH TÀI
(Lê Minh Phong phỏng vấn nhà văn Hồ Đăng Thanh Ngọc, các nhà nghiên cứu văn học Phan Tuấn Anh và Nguyễn Quang Huy)
TRẦN NGỌC HIẾU
1.
Nhớ lại những năm đầu thập niên 90, các cuộc thi văn chương lớn ở Việt Nam hầu như đều tìm được những tác giả trẻ để kỳ vọng: Nguyễn Thị Thu Huệ, Phan Thị Vàng Anh, Trần Thanh Hà, Lưu Sơn Minh, Đặng Vương Hạnh, Nguyễn Thị Châu Giang…
ĐOÀN ÁNH DƯƠNG
Văn học Việt Nam đầu thế kỷ XXI chứng kiến sự xuất hiện của một thế hệ những cây bút mới, trưởng thành từ một môi trường mới, nhiều gián cách với không gian của kháng chiến và kiến quốc thế kỷ XX, nơi mà ở đó, nhà văn trở thành người chiến sĩ trên mặt trận văn hóa tư tưởng.
NGUYỄN VĂN THUẤN
Chúng ta đang sống trong kỉ nguyên số, internet và truyền thông. Chúng ta bị vây quanh bởi các thiết bị công nghệ số. Máy vi tính cá nhân, máy tính bảng, điện thoại thông minh, các thiết bị nghe nhìn và lưu trữ… được kết nối với mạng internet toàn cầu đang trở thành những vật dụng quen thuộc thường ngày.
TRẦN TRIỀU LINH
Ngày nay, nghệ thuật không đưa ra những đối tượng có thể diễn tả rõ ràng, để đi đến những khoái cảm thẩm mỹ, mà nó hướng tới làm ra những sản phẩm không-thể-diễn-tả được.
YÊN VIÊN
Truyện ngắn
Mấy tháng nay, tôi sống cùng nàng trong căn phòng đó. Căn phòng nhỏ xinh nằm tách biệt khỏi thành phố, có cửa sổ mở ra khu vườn trồng hoa hồng bạch, không hàng xóm láng giềng.
TẠ XUÂN HẢI
Truyện ngắn
Anh chẳng bao giờ quên được mùa mưa năm đó. Một tháng mười lăm ngày. Những sợi mưa dai và to bằng dây thừng, màu trắng đục, nhớt nhát và bốc mùi.
LÊ MINH PHONG
Truyện ngắn
Những chiếc lưỡi trơn nhậy của đêm lại trườn xuống và liếm lên mặt tôi, liếm lên mắt tôi rồi trườn vào tai tôi thì thầm về những vết thương ngọt ngào ấy.
LÊ VĨNH TÀI
Truyện ngắn
Hay những gì đã xảy ra trong quá khứ của bạn quá khủng khiếp và bạn chỉ muốn quên đi.
(Lê Minh Phong phỏng vấn các nhà văn, nhà thơ đương đại)
LÊ MINH PHONG
Tôi khóc
những chân trời
không có người bay,
lại khóc
những người bay
không có chân trời.
(Trần Dần)
MAI SƠN
Truyện ngắn
Anh định không sống nữa. Ý nghĩ đó nhẹ nhàng len vào đầu anh cùng một cảm giác dễ chịu vào khoảnh khắc sắp thức giấc sáng nay.
PHAN TUẤN ANH
“Một media mới xuất hiện trong lòng một nền văn hóa nào đó có tác động là biến đổi điều kiện tiếp nhận bằng giác quan, vốn có sẵn trong lòng nền văn hóa kia. Do đó, các media là những ẩn dụ (metaphores)…”.
(Mc Luhan)
NGUYỄN VĂN THIỆN
Truyện ngắn
Mình kể với ta rằng mình là một nhiếp ảnh gia nổi tiếng ở thành phố X. Ngày xưa, mình chụp hình đám cưới, chụp hình dạo công viên, khi đất nước mở mang, nhiều hội hè, mình chụp hình nghệ thuật.