HỒ NHIÊN
Những ngày mới tinh mơ đã đầy nắng. Nắng thấm vào sương làm rực lên sắc hồng ảo diệu. Thiên nhiên tạo nên vẻ đẹp thật giản đơn, và con người chỉ đủ năng lực chuyển tải thông điệp về cái đẹp đó bằng các loại hình nghệ thuật, và điều đó xem như chiếc cầu nối để đưa mỗi ai trở về chiêm ngắm thứ vốn sẵn trong trời đất.
Con đường từ cầu Dã Viên rẽ trái để xuống Kim Long nắng xuyên qua những hàng cây, nắng lấp lóa trên sông như một loài hoa mọc lên từ cõi mộng. Bên kia sông, đàn cò đậu kín trên hàng cây, thỉnh thoảng lại dập dờn dọc sông, có khi chúng bay ngang cầu Trường Tiền, vờn qua Đại Nội, theo hồ sen Hộ thành hào, rồi chập tối trở về trên tàng cây ngủ giấc an lành. Ấy là nhờ một đặc ân của thành phố cấm săn bắt động vật hoang dã nằm trong chương trình xanh sạch sáng, thân thiện với môi trường thiên nhiên. Có lẽ đây là điều văn minh nhất trong những điều chân thật, nó khác với hướng văn minh chỉ thuần những ngôi nhà chọc trời, đèn hoa sáng rực nhưng thiếu bóng cây xanh và vắng tiếng chim trong thành phố, thiếu đi mối giao cảm giữa con người và tự nhiên.
Trong những ngày giãn cách xã hội, tôi cũng hạn chế tiếp xúc. Đợt dịch Covid lần thứ 2 năm ngoái, chặng đó mỗi sáng tôi thường chế một ly cà phê đậm, trà ngon pha trong chiếc bình thủy nhỏ rồi chạy xe ra ngồi ở công viên chỗ vắng người. Chợt thấy thành phố thanh bình và đẹp lạ lùng. Hoa nở rực dưới bụi nắng hồng. Những hàng cây tắm trong sắc màu. Bãi cỏ xanh lan cả xuống mặt sông. Những chiếc xe đạp nhẹ nhàng trôi trên con đường dọc hai bờ sông sạch tưng đến từng chiếc lá vàng. Vài nữ công nhân cầm chổi gặp nhau qua nụ cười sau chiếc khẩu trang, bên mi mắt chim ri. Bóng cây me khẽ động như nhắc về một thời bến Me thấp thoáng bóng giai nhân.
Dường như cao xanh cũng muốn ta sống chậm hơn để tận hưởng vẻ đẹp xung quanh, để thấy đến từng hơi thở vô ra tĩnh tại và thấy đến cả những nhọc nhằn ngay nơi thân tâm mình. Nhiều lúc ta đã sống chậm, để nhớ đến những người ở trong khu cách ly theo dõi biến chuyển của loài virus corona, những người trong bệnh viện từ bác sĩ y tá điều dưỡng cho đến bệnh nhân, người thăm nuôi và vân vân. Tất cả như muốn phơi bày một sự thật luôn hiện hữu, song chúng ta thường phớt lờ, thường khất hẹn rồi có lúc phải gánh một thứ nghiệp quá sức chịu đựng… Có lẽ con người đã lao nhanh về phía trước, đốt cháy quá mức thứ năng lượng quý hiếm khiến tuổi thọ của chính mình và trái đất rút ngắn lại chăng? Thiên nhiên rừng biển núi non cho đến loài siêu hình đều đang giao hòa với chúng ta, đều như muốn kết bạn với ta và mỗi khoảnh khắc len vào từng ý niệm ta sự trong lành. Và hẳn ở một góc khuất nào đó của tâm hồn, chúng ta như muốn khuôn mình lại với những chiều không gian đan xen đang cùng thở.
Cái cảm giác ngồi lặng nhìn xung quanh dạt về nhiều lớp sóng lạ. Khung cảnh có ồn ào, râm ran rì rào thì trong cái nhìn của sự lặng yên luôn tỏa gam màu dịu nhẹ. Tôi nhớ lần đến Hà Nội vào tờ mờ sáng, cuốc bộ dọc phố cổ rồi ngồi cà phê ở vỉa hè phố Bà Triệu trước tòa soạn một tờ báo chờ cô bạn mãi chưa đến. Lại cuốc bộ ra bờ hồ Hoàn Kiếm và lặng lẽ ngồi xuống ghế đá. Nắng bắt đầu nhuốm lên màu sương óng ánh. Người chạy người đi, người luyện thân và nữa, ai đó đang quay mặt ra mặt hồ thiền định. Tôi nhìn ngọn nắng trôi đi kéo cả bóng tháp Rùa nghiêng dưới lớp chồi non bờ này và cả rêu xanh bay trong hoài niệm bờ kia. Ở một phiến đá khác ánh lên một mái tóc nhung mượt, nhưng điều khiến tôi bị hút vào là đôi mắt ấy. Chiếc khẩu trang xinh xắn mơ vàng che đi một phần khuôn mặt và rồi ánh mắt như dậy lên mùi hương. Tôi đã ngồi sưởi nắng ở góc vắng trong đợt giãn cách xã hội, nhìn lá vàng và nhiều đôi mắt đen nâu ẩn giấu bí mật cuốn hút qua chiếc khẩu trang. Những đôi mắt đợi chờ được trả về với cuộc sống tự nhiên. Những đôi mắt chờ chồng nhớ con, những đôi mắt ứa tràn hy vọng về bản tâm trong lặng hóa giải những tai kiếp trong đời. Những đôi mắt kết nối con người với thiên nhiên, với muôn loài vật bé nhỏ tội nghiệp. Đôi mắt thấy thân thương quanh mình, trong khu vườn nhà với cỏ hoang và những góc đường thành phố vùng quê.
*
Năm ngoái tôi bắt đầu thấy xuất hiện những con sóc lông xù vàng trắng nhảy chuyền cành ở hàng cây cối trước cổng cơ quan. Những ngày đầu thấy chúng, tôi ngạc nhiên khôn tả, cứ đứng nơi góc khuất ngắm đôi chân trước của chúng nhanh gọn hái từng quả cối có vỏ màu đỏ phía trong ăn như giữa yến tiệc thiên đàng; tôi sợ ai thấy sẽ truyền tin và đặt bẫy. Hồi trước có lần phía sau nhà, nơi khu đô thị mới đang lác đác mấy ngôi nhà tầng được xây lên, hàng cây mới trồng vừa đủ để bén rễ vào đất mới, mà đàn chim bay về đậu kín. Rồi đêm ấy tôi thấy một gã giăng tấm lưới trùm lên nguyên vòm cây, nguyên bầy chim vĩnh viễn không còn thấy bầu trời… Sự bất lực lúc đó nén chừng nào khiến tôi hạnh phúc bội phần khi loài chim bé nhỏ nay đã được bảo vệ trong thành phố này bằng một lối ứng xử văn minh. Vào những ngày nắng sớm, ngồi bên quán cà phê nhỏ xinh với gam màu hồng xanh thơ mộng, tôi và khách khứa lại thấy lũ sóc chuyền cành, vừa ăn trái vừa đùa nghịch. Nhiều người đã zoom điện thoại chụp lấy những khoảnh khắc vui tươi. Tôi chợt nhớ ngôi chùa có bầy dơi đậu kín đặc các nhánh cây trong khuôn viên, song chúng không hề chạm đến hoa quả ngon lành ở đó, mà chỉ bay đi kiếm ăn nơi khác. Khi con người hài hòa với muôn loài, chúng luôn biết cách báo đáp và không hề phương hại. Kể cả cây cối vốn cũng có mối giao cảm với con người ở hành động và ý nghĩ; tính cách và bệnh tật của người phần nhiều có mối tương giao với thiên nhiên và động vật trong vô hình. Là vậy nên những ngày nghỉ bạn thường rủ tôi chạy xe về các vùng đồi đồng quê như trở về với người bạn thân thiết, chỉ ngồi im bên nhau đã giao hòa muôn nỗi.
Đến những góc cũ của thành phố và phần đang trên tiến trình mở rộng, mới thấy ánh sáng đang loang dần. Có lần về lại Thủy Dương, nơi tôi từng sống ở đó thời sinh viên, nhiều góc khuất bây giờ gọn gàng. Ngay ở khoảng đất rộng dưới cầu vượt vốn nhếch nhác, nay được trồng một vạt hoa thênh thang. Hay đó là cánh đồng Thanh Lam nhơ ô nhiễm với các hồ nuôi cá mà chỉ nhìn màu nước xanh lè đủ thấy ngại ngùng cho cả loài sống dưới đó. Hai bên đoạn đường này đang được chỉnh trang rồi sẽ thành điểm nhấn của khách đến Huế chạy từ sân bay Phú Bài lên. Nhiều chỗ trên các tuyến đường lộ đã có những điểm dừng chân ngắm đất trời thênh thang, nó đem lại cảm giác thành phố đang hồn nhiên thêm, gần hơn với không gian ấm áp, với ý nghĩ thiện lành.
Tự nhiên luôn mang vẻ đẹp tinh khiết, và nó cũng có sức mạnh bất diệt. Con người một khi ứng xử đến mức quá trầm trọng với tự nhiên ắt nảy sinh nhiều vấn nạn khôn lường. Trên thế giới những cánh rừng mênh mông vô tận đã cháy, những khoáng sản quý báu trong lòng đất đã bị khai thác cạn kiệt, những tế bào của sự sống trái đất dường như sụp đổ, và chúng dường như đã huy động kháng thể để lập lại niềm xanh trong. Tôi vẫn thường với bạn chạy lên đồi Thiên An ngồi miên man với nắng, cái nắng trong như được lọc qua nhiều năm tháng. Chợt như thấy mình tỏa ra năng lượng, hay đó là thứ năng lượng sạch đang tràn vào tự tâm; đây là lúc bạn tôi thấy thiện hơn, một chữ thiện theo đúng nghĩa của đạo. Nói khác đi, khi ngồi với thiên nhiên trong lành nguyên sơ, cái thiện trong ta đã hòa nhập với cái thiện tự nhiên và nó giúp con người được trở về thế giới của thiền tâm. Dĩ nhiên điều này chỉ khởi lên thời gian ngắn, vì ta lại trở về với cuộc sống lụy phiền, trở về với nỗi si mê ảo ảnh phố phường và niềm xúc cảm bên ngoài hời hợt.
Thành phố với nhiều loài cây và hoa mới, với nhiều khoảng không nới rộng sạch sẽ khiến con người được gần hơn với thiên tính của mình. Nhiều lần chạy về đồng quê quanh thành phố nhìn bầy trâu gặm cỏ, thấy những con đường mòn quanh co rực hồng dưới nắng hoàng hôn, về ngồi bên các mố cầu nhìn sông nhìn biển, vẫn câu hỏi cũ rích sao nó luôn tươi mới, và sao người ta không tận hưởng niềm hạnh phúc này. Nó dung dị như thành phố đang trên nẻo về, nới vòng tay nắm lấy thiên nhiên với cây cỏ và những đàn chim từ xa xôi bay về.
Sự bình yên của con người luôn gắn với sự bình yên của những cánh rừng cưu mang muôn loài, gắn với môi trường sống thanh sạch và nhất là tính nhân văn khi ta đối đãi thân thiện với tự nhiên cùng nhiều chiều không gian khác mà khoa học đang dần chạm đến. Thành phố này với nhiều ngôi chùa ẩn mình trong thiên nhiên với rêu xanh làm phai dần dấu tay người gầy dựng. Những lần trở lại được ngồi trong nắng se lạnh nhìn cây lá trở màu trong thinh vắng, hồ như bài kinh vẫn vang lên không ngừng nghỉ trong gió ngàn. Ở đó vẫn tỏa ra thứ hào quang dịu nhẹ hòa vào hư không kìn kịt mây mưa ưu phiền.
H.N
(SHSDB40/03-2021)
PHAN THỊ THU QUỲ(Hưởng ứng cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”)
LÊ KHAI Bút kýAnh đưa tôi một tờ giấy cuộn tròn và nói: Tuần qua tôi đi tìm mộ liệt sĩ ở Truồi (huyện Phú Lộc). Tìm một mộ mà phát hiện ra tám mộ. Buồn! Tôi làm bài thơ. Anh xem và chữa giúp. Cả đời tôi chưa quen làm thơ. Anh chào tôi rồi vội vã về vì đang có việc cần.
HÀ KHÁNH LINH Trích Hồi ký… Mùa xuân 1967, địch tăng cường đánh phá suốt ngày đêm, ngày một ác liệt hơn. Các trạm khách dọc tuyến đường 559 không ngày nào không bị đánh trúng hoặc B52 hoặc bom tọa độ, hoặc pháo tầm xa. Ngày nào cũng có thương vong. Có những đơn vị trên đường hành quân vào Nam chưa đến địa điểm tập kết đã bị đánh tơi tả, chỉ còn sót lại vài người. Các cơ quan đơn vị đóng chung quanh khu vực phần nhiều đã bị đánh trúng.
TUỆ GIẢI NGUYỄN MẠNH QUÝ Tạp bútNhư nhân duyên, như định mệnh, cuộc đời tôi như thu hết vào trong một chung trà. Tuổi thơ đã qua, bây giờ và sẽ mãi mãi, cuộc đời tôi luôn vương vấn một hương trà. Tôi thường hay nói đùa cùng bằng hữu rằng sinh ra và lớn lên được ướp trong hương trà, tôi cũng chỉ mơ một ngày về thiên cổ được vẫy tiễn linh hồn bằng một chén trà ngon, được chôn theo cùng là một bộ ấm trà quý nhất và được vẫn cùng người “hồng nhan tri kỷ” đồng ẩm tương phùng ở thế giới bên kia!!!
TRẦN KIM HỒĐảo Cồn Cỏ là vọng gác tiền tiêu, là con mắt của Vĩnh Linh - khu Vĩnh Linh là tiền đồn của miền Bắc XHCN, là hậu phương trực tiếp của tiền tuyến lớn miền Nam; do đó đảo Cồn Cỏ có vị trí vô cùng quan trọng, mặc dù diện tích chỉ có 4km2. Mât Cồn Cỏ, miền Bắc XHCN trực tiếp bị uy hiếp, nhất là vào lúc nguỵ quyền Ngô Đình Diệm không ngớt hô hào lấp sông Bến Hải, Bắc tiến; đế quốc Mỹ từng trắng trợn tuyên bố biên giới Hoa kỳ kéo dài đến vĩ tuyến 17.
PHẠM NGUYÊN TƯỜNGHai cái máy lạnh hai cục trong căn phòng 40m2 của nhà hàng Hoa Chuối cộng với cả trận mưa chiều đột ngột tầm tã không làm dịu được sức nóng từ tấm thịnh tình của gần 50 cộng tác viên thân thuộc của tạp chí Sông Hương tại thủ đô Hà Nội.
TÔ VĨNH HÀTrong lịch sử hàng ngàn năm dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam, 60 năm qua là một chặng đường đặc biệt. Chưa bao giờ dân tộc ta phải đương đầu với nhiều thử thách đến như thế, phải chiến đấu và chiến thắng nhiều kẻ thù đến như thế. Pháp rồi Nhật, Tưởng và Anh; hết Mỹ đến Khơmer “đỏ”... Kẻ thù và đau khổ nhiều đến mức tưởng chừng như đất nước Việt Nam được tạo hoá sinh ra là để cho các loại kẻ thù nhòm ngó, tìm mọi cách thôn tính.
NGÔ MINHTừ tháng 7-1954, Hiệp định Giơnevơ ký kết cho đến cuối năm 1964 đôi bờ giới tuyến Hiền Lương lặng im tiếng súng, nhưng đây là 11 năm diễn ra cuộc đối đầu văn hóa nóng bỏng, quyết liệt nhất giữa ta và địch.
PHAN THỊ THU QUỲ Trên bờ Hương Giang êm đềm, có ngôi nhà nhỏ tôi được sinh ra ở đó. Hằng ngày tung tăng cắp sách đến trường Đồng Khánh, tôi cũng nhảy nhót trên bờ Hương Giang. Lớn lên tôi hoạt động nội thành thường đến hò hẹn bên cây phượng vỹ trước cửa Thượng Tứ, nơi đó là địa điểm giao nhận những “gói nhỏ”, để nhận công việc và để nhớ mật hiệu. Cho nên trên bờ Hương Giang tôi đã ngắm dòng sông thơ mộng với tôi gắn bó biết bao từ tuổi ấu thơ cho đến bước vào đời.
NGUYỄN VĂN VINH Bút ký Thôn Hiền An, xã Vinh Hiền là một thẻo đất cát bạch sa cuối phá Tam Giang phía Bắc vào. Như một ốc đảo ba bề, bốn bên là nước, nếu không có đường 49B chạy dọc phá đến cùng đường, tận biển. Và mỗi ngày, hai chuyến xe đò chở khách cùng mấy chục chuyến đò ngang phá qua lại Lộc Bình đem chút xôn xao thị tứ, phố chợ về với thôn, xã thì Hiền An càng xa xôi heo hút.
TRẦN HOÀI Ghi chépThung lũng A Lưới chạy dài theo hướng Bắc Nam đến vài chục km. Đó là một thung lũng đẹp, là một vị trí quân sự chiến lược, là nơi giao tranh ác liệt giữa ta và địch trong cuộc kháng chiến vừa qua...
LÊ BÁ ĐẢNGBạn của tôi rất nhiều. Năm ba bạn mà tôi nhắc nhở ra đây phần nhiều là bác sĩ, kỹ sư, giáo sư còn nghệ sĩ thì chất cả đống.
NGUYỄN THẾ QUANGMùa hạ, trời Bát Tam Boong trong xanh. Những hàng cây thốt nốt lặng lẽ kiêu hãnh xòa những tán lá xanh che mát cả khu đồi. Trong căn nhà của sở chỉ huy Sư 179 quân đội Cămpuchia, trung tá Nguyễn Văn Du chuyên gia của bộ đội Việt Nam cởi thắt lưng ra treo khẩu K54 lên vách. Anh vui mừng trước khả năng chiến đấu ngày càng tốt của quân đội bạn. Trận đánh trả lực lượng quân đội Thái Lan bảo vệ sáu nghìn dân tị nạn ở chòm Rumthumây diễn ra nhanh chóng.
TỐ HỮU Trích chương V, hồi ký Nhớ lại một thời
VÕ MẠNH LẬP Ghi chépTrong những ngày tháng ba, hai lẻ sáu trời Hà Nội đẹp và dễ chịu. Cái nắng vàng phủ tràn thành phố, tôn màu của cây thêm xanh biếc, ngói trên các mái nhà như thắm thêm lên, đường phố đi lại thanh thoát và đặc biệt có chút se lạnh vào sáng sớm như sợi tơ vương của hơi thở cuối mùa đông còn lưu sót lại.
NGUYỄN QUANG HÀ Bút kýMã Yên là tên trên bản đồ của một ngọn núi, còn dân địa phương thì gọi đó là núi Yên Ngựa. Núi Yên Ngựa là một trong những ngọn núi ngoài cùng về phía Đông của dãy Trường Sơn.
NGUYỄN QUANG HÀ Bút kýNắng chiều vàng trải dài trên những hàng bia trắng như mơ, như kỳ ảo. Đi trong nghĩa trang tôi có cảm giác mình như đang ngỡ ngàng, có cái gì đó nghèn nghẹn nơi cổ khi hàng hàng những bia trắng dài kia không có một nét mực ghi tên. Đó là những tấm bia vô danh.
NGUYỄN TRI TÂMNgười kể chuyện phải lục tìm những tấm ảnh lưu niệm để nhớ chính xác hơn. Sau tấm ảnh đen trắng cỡ 18x24, tướng Hoàng Văn Thái kí tên và ghi rõ “Thân tặng đồng chí trung tá Lương Văn Chính, người chiến sĩ Điện Biên năm xưa, huyện đội trưởng huyện đội Điện Biên. Kỉ niệm ngày lên thăm Điện Biên 3-4-1984”.
TẤN HOÀIHưởng ứng cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí MinhĐêm đó, Bác nghỉ lại tại Cọt Mạ - một thị trấn nhỏ của Trung Quốc, thị trấn nhỏ như một bản miền núi miền nam Trung Quốc, có một cái chợ nhỏ, cách biên giới Việt Nam khoảng trên bốn cây số. Tất nhiên, đó là một cơ sở của cách mạng Trung quốc. Hôm sau, Bác về nước cùng với những đồng chí Việt Nam đi đón Bác trong đó có Dương Đại Lâm, Lê Quảng Ba, Bằng Giang. Những người này về sau trở thành cán bộ lãnh đạo của khu tự trị Việt Bắc. Bác về đúng vào tháng 2 năm 1941. Bác đã ghi trên một phiến đá trong hang Cốc Bó, nằm trong khu vực Pác Bó. Gia tài Bác chỉ có một chiếc va li cũ đan bằng mây, bên cạnh một chiếc máy đánh chữ mà Bác luôn luôn xách bằng tay.
HOÀNG QUỐC HẢI Bút kýVì sao khi Lý Công Uẩn (Lý Thái Tổ) được nước, cung điện nơi thành Hoa Lư các vua Đinh, vua Lê dựng như “điện Bách Bao thiên tuế, cột điện dát vàng, dát bạc làm nơi coi chầu, bên đông là điện Phong Lưu, bên tây là điện Cực Lạc, rồi làm lầu Đại Vân, dựng điện Trường Xuân làm nơi vua ngủ, bên cạnh điện Trường Xuân lại dựng điện Long Lộc, lợp bằng ngói bạc...”, lâu đài điện các như thế, tưởng đã đến cùng xa cực xỉ.