HỒ NHIÊN
Những ngày mới tinh mơ đã đầy nắng. Nắng thấm vào sương làm rực lên sắc hồng ảo diệu. Thiên nhiên tạo nên vẻ đẹp thật giản đơn, và con người chỉ đủ năng lực chuyển tải thông điệp về cái đẹp đó bằng các loại hình nghệ thuật, và điều đó xem như chiếc cầu nối để đưa mỗi ai trở về chiêm ngắm thứ vốn sẵn trong trời đất.
Con đường từ cầu Dã Viên rẽ trái để xuống Kim Long nắng xuyên qua những hàng cây, nắng lấp lóa trên sông như một loài hoa mọc lên từ cõi mộng. Bên kia sông, đàn cò đậu kín trên hàng cây, thỉnh thoảng lại dập dờn dọc sông, có khi chúng bay ngang cầu Trường Tiền, vờn qua Đại Nội, theo hồ sen Hộ thành hào, rồi chập tối trở về trên tàng cây ngủ giấc an lành. Ấy là nhờ một đặc ân của thành phố cấm săn bắt động vật hoang dã nằm trong chương trình xanh sạch sáng, thân thiện với môi trường thiên nhiên. Có lẽ đây là điều văn minh nhất trong những điều chân thật, nó khác với hướng văn minh chỉ thuần những ngôi nhà chọc trời, đèn hoa sáng rực nhưng thiếu bóng cây xanh và vắng tiếng chim trong thành phố, thiếu đi mối giao cảm giữa con người và tự nhiên.
Trong những ngày giãn cách xã hội, tôi cũng hạn chế tiếp xúc. Đợt dịch Covid lần thứ 2 năm ngoái, chặng đó mỗi sáng tôi thường chế một ly cà phê đậm, trà ngon pha trong chiếc bình thủy nhỏ rồi chạy xe ra ngồi ở công viên chỗ vắng người. Chợt thấy thành phố thanh bình và đẹp lạ lùng. Hoa nở rực dưới bụi nắng hồng. Những hàng cây tắm trong sắc màu. Bãi cỏ xanh lan cả xuống mặt sông. Những chiếc xe đạp nhẹ nhàng trôi trên con đường dọc hai bờ sông sạch tưng đến từng chiếc lá vàng. Vài nữ công nhân cầm chổi gặp nhau qua nụ cười sau chiếc khẩu trang, bên mi mắt chim ri. Bóng cây me khẽ động như nhắc về một thời bến Me thấp thoáng bóng giai nhân.
Dường như cao xanh cũng muốn ta sống chậm hơn để tận hưởng vẻ đẹp xung quanh, để thấy đến từng hơi thở vô ra tĩnh tại và thấy đến cả những nhọc nhằn ngay nơi thân tâm mình. Nhiều lúc ta đã sống chậm, để nhớ đến những người ở trong khu cách ly theo dõi biến chuyển của loài virus corona, những người trong bệnh viện từ bác sĩ y tá điều dưỡng cho đến bệnh nhân, người thăm nuôi và vân vân. Tất cả như muốn phơi bày một sự thật luôn hiện hữu, song chúng ta thường phớt lờ, thường khất hẹn rồi có lúc phải gánh một thứ nghiệp quá sức chịu đựng… Có lẽ con người đã lao nhanh về phía trước, đốt cháy quá mức thứ năng lượng quý hiếm khiến tuổi thọ của chính mình và trái đất rút ngắn lại chăng? Thiên nhiên rừng biển núi non cho đến loài siêu hình đều đang giao hòa với chúng ta, đều như muốn kết bạn với ta và mỗi khoảnh khắc len vào từng ý niệm ta sự trong lành. Và hẳn ở một góc khuất nào đó của tâm hồn, chúng ta như muốn khuôn mình lại với những chiều không gian đan xen đang cùng thở.
Cái cảm giác ngồi lặng nhìn xung quanh dạt về nhiều lớp sóng lạ. Khung cảnh có ồn ào, râm ran rì rào thì trong cái nhìn của sự lặng yên luôn tỏa gam màu dịu nhẹ. Tôi nhớ lần đến Hà Nội vào tờ mờ sáng, cuốc bộ dọc phố cổ rồi ngồi cà phê ở vỉa hè phố Bà Triệu trước tòa soạn một tờ báo chờ cô bạn mãi chưa đến. Lại cuốc bộ ra bờ hồ Hoàn Kiếm và lặng lẽ ngồi xuống ghế đá. Nắng bắt đầu nhuốm lên màu sương óng ánh. Người chạy người đi, người luyện thân và nữa, ai đó đang quay mặt ra mặt hồ thiền định. Tôi nhìn ngọn nắng trôi đi kéo cả bóng tháp Rùa nghiêng dưới lớp chồi non bờ này và cả rêu xanh bay trong hoài niệm bờ kia. Ở một phiến đá khác ánh lên một mái tóc nhung mượt, nhưng điều khiến tôi bị hút vào là đôi mắt ấy. Chiếc khẩu trang xinh xắn mơ vàng che đi một phần khuôn mặt và rồi ánh mắt như dậy lên mùi hương. Tôi đã ngồi sưởi nắng ở góc vắng trong đợt giãn cách xã hội, nhìn lá vàng và nhiều đôi mắt đen nâu ẩn giấu bí mật cuốn hút qua chiếc khẩu trang. Những đôi mắt đợi chờ được trả về với cuộc sống tự nhiên. Những đôi mắt chờ chồng nhớ con, những đôi mắt ứa tràn hy vọng về bản tâm trong lặng hóa giải những tai kiếp trong đời. Những đôi mắt kết nối con người với thiên nhiên, với muôn loài vật bé nhỏ tội nghiệp. Đôi mắt thấy thân thương quanh mình, trong khu vườn nhà với cỏ hoang và những góc đường thành phố vùng quê.
*
Năm ngoái tôi bắt đầu thấy xuất hiện những con sóc lông xù vàng trắng nhảy chuyền cành ở hàng cây cối trước cổng cơ quan. Những ngày đầu thấy chúng, tôi ngạc nhiên khôn tả, cứ đứng nơi góc khuất ngắm đôi chân trước của chúng nhanh gọn hái từng quả cối có vỏ màu đỏ phía trong ăn như giữa yến tiệc thiên đàng; tôi sợ ai thấy sẽ truyền tin và đặt bẫy. Hồi trước có lần phía sau nhà, nơi khu đô thị mới đang lác đác mấy ngôi nhà tầng được xây lên, hàng cây mới trồng vừa đủ để bén rễ vào đất mới, mà đàn chim bay về đậu kín. Rồi đêm ấy tôi thấy một gã giăng tấm lưới trùm lên nguyên vòm cây, nguyên bầy chim vĩnh viễn không còn thấy bầu trời… Sự bất lực lúc đó nén chừng nào khiến tôi hạnh phúc bội phần khi loài chim bé nhỏ nay đã được bảo vệ trong thành phố này bằng một lối ứng xử văn minh. Vào những ngày nắng sớm, ngồi bên quán cà phê nhỏ xinh với gam màu hồng xanh thơ mộng, tôi và khách khứa lại thấy lũ sóc chuyền cành, vừa ăn trái vừa đùa nghịch. Nhiều người đã zoom điện thoại chụp lấy những khoảnh khắc vui tươi. Tôi chợt nhớ ngôi chùa có bầy dơi đậu kín đặc các nhánh cây trong khuôn viên, song chúng không hề chạm đến hoa quả ngon lành ở đó, mà chỉ bay đi kiếm ăn nơi khác. Khi con người hài hòa với muôn loài, chúng luôn biết cách báo đáp và không hề phương hại. Kể cả cây cối vốn cũng có mối giao cảm với con người ở hành động và ý nghĩ; tính cách và bệnh tật của người phần nhiều có mối tương giao với thiên nhiên và động vật trong vô hình. Là vậy nên những ngày nghỉ bạn thường rủ tôi chạy xe về các vùng đồi đồng quê như trở về với người bạn thân thiết, chỉ ngồi im bên nhau đã giao hòa muôn nỗi.
Đến những góc cũ của thành phố và phần đang trên tiến trình mở rộng, mới thấy ánh sáng đang loang dần. Có lần về lại Thủy Dương, nơi tôi từng sống ở đó thời sinh viên, nhiều góc khuất bây giờ gọn gàng. Ngay ở khoảng đất rộng dưới cầu vượt vốn nhếch nhác, nay được trồng một vạt hoa thênh thang. Hay đó là cánh đồng Thanh Lam nhơ ô nhiễm với các hồ nuôi cá mà chỉ nhìn màu nước xanh lè đủ thấy ngại ngùng cho cả loài sống dưới đó. Hai bên đoạn đường này đang được chỉnh trang rồi sẽ thành điểm nhấn của khách đến Huế chạy từ sân bay Phú Bài lên. Nhiều chỗ trên các tuyến đường lộ đã có những điểm dừng chân ngắm đất trời thênh thang, nó đem lại cảm giác thành phố đang hồn nhiên thêm, gần hơn với không gian ấm áp, với ý nghĩ thiện lành.
Tự nhiên luôn mang vẻ đẹp tinh khiết, và nó cũng có sức mạnh bất diệt. Con người một khi ứng xử đến mức quá trầm trọng với tự nhiên ắt nảy sinh nhiều vấn nạn khôn lường. Trên thế giới những cánh rừng mênh mông vô tận đã cháy, những khoáng sản quý báu trong lòng đất đã bị khai thác cạn kiệt, những tế bào của sự sống trái đất dường như sụp đổ, và chúng dường như đã huy động kháng thể để lập lại niềm xanh trong. Tôi vẫn thường với bạn chạy lên đồi Thiên An ngồi miên man với nắng, cái nắng trong như được lọc qua nhiều năm tháng. Chợt như thấy mình tỏa ra năng lượng, hay đó là thứ năng lượng sạch đang tràn vào tự tâm; đây là lúc bạn tôi thấy thiện hơn, một chữ thiện theo đúng nghĩa của đạo. Nói khác đi, khi ngồi với thiên nhiên trong lành nguyên sơ, cái thiện trong ta đã hòa nhập với cái thiện tự nhiên và nó giúp con người được trở về thế giới của thiền tâm. Dĩ nhiên điều này chỉ khởi lên thời gian ngắn, vì ta lại trở về với cuộc sống lụy phiền, trở về với nỗi si mê ảo ảnh phố phường và niềm xúc cảm bên ngoài hời hợt.
Thành phố với nhiều loài cây và hoa mới, với nhiều khoảng không nới rộng sạch sẽ khiến con người được gần hơn với thiên tính của mình. Nhiều lần chạy về đồng quê quanh thành phố nhìn bầy trâu gặm cỏ, thấy những con đường mòn quanh co rực hồng dưới nắng hoàng hôn, về ngồi bên các mố cầu nhìn sông nhìn biển, vẫn câu hỏi cũ rích sao nó luôn tươi mới, và sao người ta không tận hưởng niềm hạnh phúc này. Nó dung dị như thành phố đang trên nẻo về, nới vòng tay nắm lấy thiên nhiên với cây cỏ và những đàn chim từ xa xôi bay về.
Sự bình yên của con người luôn gắn với sự bình yên của những cánh rừng cưu mang muôn loài, gắn với môi trường sống thanh sạch và nhất là tính nhân văn khi ta đối đãi thân thiện với tự nhiên cùng nhiều chiều không gian khác mà khoa học đang dần chạm đến. Thành phố này với nhiều ngôi chùa ẩn mình trong thiên nhiên với rêu xanh làm phai dần dấu tay người gầy dựng. Những lần trở lại được ngồi trong nắng se lạnh nhìn cây lá trở màu trong thinh vắng, hồ như bài kinh vẫn vang lên không ngừng nghỉ trong gió ngàn. Ở đó vẫn tỏa ra thứ hào quang dịu nhẹ hòa vào hư không kìn kịt mây mưa ưu phiền.
H.N
(SHSDB40/03-2021)
CHÍ CÔNGNghe xã ấy chuẩn bị gặt chiêm, làm được nghĩa vụ lương thực, thuế nông nghiệp và hè thu 1983 sớm hơn các nơi khác, tôi cùng hai cán bộ cơ quan đi về đấy rút kinh nghiệm để có kế hoạch tuyên truyền sát thực tế.
VĨNH QUYỀNXe vượt qua một khúc quanh, màu lúa xanh rờn đột ngột hiện ra phía trước. Chúng tôi vừa để lại đằng sau thành phố Huế cổ kính. Hai ngày qua, chúng tôi đã đi thăm và làm việc ở đấy.
ĐẶNG THỊ HẠNH Tùy bútVề cái thị xã cỏn con mà chúng tôi đến vào cuối đông năm ấy, ký ức tôi giữ lại còn bị giới hạn hơn nữa, do bao giờ không gian về một nơi nào đó ta giữ lại từ ngày này qua ngày khác, năm này qua năm khác, cuối cùng cứ hẹp dần lại để chỉ còn rút lại ở không gian ta quen thuộc nhất.
PHAN THỊ THU QUỲCách đây trên 80 năm, trên con đường làng ấy, đến tết, dưới hai bụi tre Là Ngà mát mẻ người ta thường đánh bài chòi. Một công tử họ Phan ở làng Đốc Sơ làm trong triều nội với chức Hàn lâm viện Biên tu, và một thiếu nữ họ Bùi con nhà giàu làng Đốc Bưu, ngồi bên chòi thành hai phe. Hễ công tử đi một con bài thì thiếu nữ trúng và ngược lại.
HÀ THÀNHChúng tôi chuẩn bị hành trang theo đoàn công tác đặc biệt của tỉnh Thừa Thiên Huế, sang làm việc với tỉnh Xa-ra-van nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào. Để chuẩn bị đón nhận các hài cốt liệt sỹ quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh ở chiến trường Lào về nước.
ĐỖ NGỌC YÊN(Kỷ niệm ngày thành lập Hội Liên Hiệp VHNT Thừa Thiên Huế)Vào một sáng đầu thu, tôi tìm đến khu tập thể Trung Tự, Hà Nội, nơi nhà văn Bùi Hiển đang sống cùng con cháu. Ông là một trong số những người đầu tiên tham gia thành lập Phân hội Văn nghệ Thừa Thiên tháng 10 năm 1950, tổ chức tiền thân của Hội Văn học Nghệ thuật Thừa Thiên Huế hiện nay.
NGUYỄN QUANG HÀ Hồi ký(Kỷ niệm ngày thành lập Hội Liên Hiệp VHNT Thừa Thiên Huế)
VŨ ĐÌNH HÒE Trích đoạn trong cuốn Hồi ký "Pháp quyền - Nhân nghĩa Hồ Chí Minh".
THÁI KIM LAN Viết tặng Lisa Eder
PHẠM NGỌC CẢNH Bút ký Sau này tôi mới biết cụ Đỗ Tất Lợi. Dành dụm mãi tiền sinh hoạt phí của một anh lính, tôi ra cửa hàng sách quốc văn. Mua một cuốn Nam dược... về đặt đầu giường như cái gối. Gối lên những kỷ niệm về cây, về lá để nhớ thương bà. Những trang viết về cây ngải cứu, cây thạch xương bồ, cây bồ công anh hay như những bài thơ. Những trang viết về củ nghệ, củ gừng, quả mướp đắng, trái me chua phúc dày như kinh Phật.
NGUYỄN TRỌNG TẠOKim Mai thân nhớ,Ngày giáp Tết, tôi về miền thơ ấu. Cây đa cổ thụ, ngôi miếu rêu phong vẫn đứng giữa đồng quê như đợi như chờ từ vạn kỷ.
NGUYỄN THẾ TƯỜNG Bút ký Dải đất Việt khi chạy dài vào tới miền Trung thì xép lại trong một khúc eo. Một bên là dãy Trường Sơn hùng vĩ che chắn. Một bên là biển rộng sóng vỗ bờ.
NINH GIANG THU CÚC Ghi chép Thuở còn bé tí tẹo tôi thường được người lớn kể cho nghe chuyện một anh chồng Cọp đi rước Cô mụ (nữ hộ sinh) cho chị vợ đang đau bụng đẻ.
TRÍ NHÂN Truyện kýNăm 1954, đa số cán bộ, đảng viên ở chiến trường miền đều tập kết ra Bắc theo Hiệp định Giơ-ne-vơ. Chỉ có một số ít cán bộ, đảng viên cốt cán được bố trí ở lại trong vùng tạm chiếm để xây dựng cơ sở cách mạng, tổ chức lực lượng đề phòng địch phá hoại Hiệp định đình chiến.
NHẤT LÂM Bút ký Năm 1948, từ đồng bằng huyện Triệu Phong, chúng tôi vượt quốc lộ 1A lên một xã miền núi, xã Phong An. Hồi ấy rừng bạt ngàn vô tận, xã Phong An chỉ cách thị xã Quảng Trị chừng mười cây số, do núi rừng ngút ngàn, mà trở nên xa vời như xứ sở lạ lùng ngàn dặm. Chúng tôi bảo nhau: đề phòng cọp từ bụi rậm vồ tươi như đùa. Nhìn núi cao và cây rừng trùng điệp, con người trở nên hồi hộp, lo sợ mơ hồ; lại đi ban đêm, đi lần đầu giữa rừng, sợ là tất nhiên.
HƯƠNG GIANG(Hưởng ứng cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”)
HOÀI NGUYÊNTiếng tiêu trầm của nỗi cô đơn...
TRUNG SƠNTrong số những con vật gần gũi với con người, con mèo không đứng vị trí thứ nhất thì cũng nhì. Chỉ riêng việc chú mèo có đặc quyền thỉnh thoảng "chung chăn" với con người lúc trời mưa rét cũng đủ để xếp chú đứng ở thứ bậc cao trong mối quan hệ với con người. Cũng vì vậy, trong thành ngữ và tục ngữ có nhiều câu nói đến con mèo ngẫm ra khá thú vị.
ĐOÀN MINH TUẤN Tùy bútĐã từ lâu lắm, nhiều mùa xuân đã qua, nhà văn Đoàn Giỏi có cho tôi mượn cuốn sách rất hay viết về "chó và mèo trên thế giới" của hai tác giả người Pháp Marlyse et Frange.
NGUYỄN QUANG HÀHầu như mỗi chúng ta chỉ biết Mai Xuân Hòa là nhạc sĩ. Anh đã ra mắt hai tập nhạc viết cho người lớn: "Nỗi đợi chờ", "Khát vọng",và hai tập cho thiếu nhi: " Những điều em thích", " Những ngôi sao đẹp".