Bửu Chỉ và những bức tranh vẽ từ nhà tù: Công bố 9 bức tranh chưa từng phổ biến
NGUYỄN DUY HIỀN
Trong một bài trả lời phỏng vấn trước ngày mất không lâu, Bửu Chỉ nói về quan niệm của mình khi sáng tạo nghệ thuật: “Nghệ thuật đứng về phía nước mắt. Nó phản ánh cái phần bóng tối của cuộc sống mà mọi người chưa thấy ra hoặc mỗi người nghĩ mỗi cách. Nghệ thuật là khát vọng hướng về chân, thiện, mỹ mà chẳng bao giờ đạt được cái cùng... Tác phẩm nghệ thuật chỉ nhằm đánh thức lương tâm, lương tri con người...”.
Một trong những bức tranh chưa từng phổ biến của cố họa sĩ Bửu Chỉ
.jpg) |
Anh cũng tự chia hai mốc chính trong cuộc đời làm nghệ thuật của mình: từ 1970 - 1974 và từ 1975 về sau. Với mốc từ 1970, Anh nói: “Đó là những năm tháng tôi đã sử dụng hội họa như một thứ ngôn ngữ thực sự. Thời điểm này, tranh của tôi là một sự bày tỏ mạnh mẽ, hướng ngoại, về những nhân sinh quan và quan niệm xã hội của tôi... Tranh của tôi lúc này vẽ bằng mực nho, bút lông, bút sắt”.
.jpg) .jpg) |
Từ năm hơn 20 tuổi, khi đang là sinh viên Luật khoa Huế, Bửu Chỉ đã được biết đến như một hoạ sĩ bút sắt nổi tiếng của phong trào đô thị miền Nam. Những bức tranh của anh đầy ấn tượng và xúc động, dứt khoát, không khoan nhượng. Khi bị bắt cùng đồng đội ngày 12/4/1972, anh đã bị đánh dập nát bàn tay phải cũng chỉ vì cái tội đã có những bức tranh chứa chan những khát khao và ý chí can cường của cả một dân tộc... Và cũng từ đấy anh tiếp tục bị bắt giam nhiều lần cho đến năm 1975, qua các nhà tù, Trung tâm thẩm vấn G4 Huế, An ninh quân đội ở Tàng Thơ lâu Huế, Biệt giam Thanh Bình và Trại giam Gia Long Đà Nẵng, Nhà tù Chí Hòa Sài Gòn, nhà tù Gò Công...
a.jpg) |
a.jpg) |
Thời gian ở nhà tù Chí Hòa, Bửu Chỉ ở chung phòng SVHS khu ED cùng các bạn chiến đấu trong phong trào đô thị miền Nam như Trương Văn Khuê, Lê Văn Nuôi, Lê Văn Nghĩa, Nguyễn Duy Thông, Lương Đình Mai, Lê Văn Thọ, Nguyễn Cam, Đinh Công Hảo, Đoàn Khắc Xuyên... Các bạn kể đây có lẽ là thời gian anh vẽ tranh sung mãn nhất, vẽ thật nhanh, cứ 10,15 phút là xong 1 bức. Tranh được bí mật chuyển ra ngoài và xuất hiện thách thức trên nhiều tờ báo trong nước và nước ngoài như Canada, Mỹ, Pháp, Tây Đức.
.jpg) |
Theo lời kể của anh Lê Văn Nghĩa, nguyên là Chủ tịch Ủy ban Bảo vệ Sinh hoạt Dân chủ Học đường, nay là Thư ký báo Tuổi Trẻ Cười, (Nghĩa là bạn tù thân thiết của Chỉ trong thời gian ở Chí Hòa), anh cũng vẽ những bức tranh nhỏ để tặng bạn bè, và vẽ cho chính mình.
Và dưới đây là 9 bức tranh chưa từng được phổ biến trong một tập tranh khổ “siêu nhỏ” được vẽ bằng bút sắt và đóng thành tập giấy croquis. Giấy và màu do phu nhân của nhà thơ Hữu Đạo, Nguyễn Sĩ Hiền mua gửi vào nhà tù tặng Bửu Chỉ. Tựa đề tập tranh là “Thầm Kín”. Vài bức tranh trong tập này, thể hiện một vài người con gái trong chuyện tình của Bửu Chỉ mà anh đã kể cho Nghĩa nghe. Tháng 12/1974, khi bị đưa phân tán ra các nhà tù khác nhau. Bửu Chỉ, Đoàn Khắc Xuyên và Lê Văn Thọ đi Gò Công, Lê Văn Nghĩa và các anh khác đi Vĩnh Long. Chỉ đã tặng cho Lê Văn Nghĩa tập tranh này, coi như một kỷ niệm vì lúc bấy giờ, không ai có thể biết bao giờ mới gặp lại nhau. Sau này khi gặp lại Nghĩa ở Huế, Bửu Chỉ dường như đã quên tập tranh nhỏ này, vì anh đã có vô số tác phẩm mới. Có lần Chỉ đã hỏi Nghĩa “hình như mi có giữ của tao một tập tranh khi vẽ trong tù”, Nghĩa chỉ cười cười mà không xác nhận và anh cũng... quên luôn, không thấy hỏi lại.
.jpg) |
Do tập tranh đã cùng Lê Văn Nghĩa qua nhiều nhà tù khắc nghiệt nên hư hỏng nhiều, chỉ còn mấy tấm khá nguyên vẹn.
.jpg) |
Anh Lê Văn Nghĩa vừa gửi lại theo yêu cầu của tôi. Xin được gửi đến bạn đọc để cùng xem nét bút một thời của con người tài hoa, quả cảm như một nén hương tưởng nhớ anh - họa sĩ Bửu Chỉ.
N.D.H
(SĐB 7/12-12)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
BỬU CHỈ
Có người quan niệm rằng:
- Khác với những phương tiện ngôn ngữ mà chúng ta thường dùng để diễn đạt ý nghĩ, cảm xúc như tiểu thuyết, thi ca, và ngay cả những ngành không chọn ngôn ngữ và chữ viết làm phương thế diễn đạt như âm nhạc, hội họa không thể nào truyền đạt được một thông điệp khi nó là một thứ nghệ thuật phi tuyến tính (nghĩa là không có trình tự trước sau). -
Bửu Chỉ là một cái tên không xa lạ với những ai ở miền Nam trước 1975. Anh là người hầu như duy nhất vẽ tranh về đề tài chiến tranh và hòa bình. Tên tuổi và tranh bằng bút sắt, mực đen của anh đã sóng đôi cùng với những ca khúc phản chiến và khát vọng hòa bình của cố nhạc sĩ tài hoa Trịnh Công Sơn - một người con yêu của xứ Huế đã làm rạng rỡ vùng đất đã sinh ra mình.
-
LÊ HUỲNH LÂM
Khi triết gia Martin Heidegger (1889 - 1976) viết tác phẩm “Sein und zeit” (Hữu thể và thời gian) vào năm 1927, có thể ông không nghĩ rằng nửa thế kỷ sau ở xứ sở của miền nhiệt đới, vùng đất chiến tranh kéo dài tàn khốc nhất của địa cầu lại xuất hiện một họa sĩ tài danh, mà trong nhiều tác phẩm của ông nỗi ám ảnh về thời gian, sự bất lực của lý trí và nỗi cô đơn trước vô biên trở thành một tín hiệu gửi đến mọi người. -
HOÀNG DŨNG
Những con người trần truồng to nhỏ khác nhau theo đúng luật viễn cận nhưng đều gầy gò và đều bò bốn chân. “Bò” ở đây là tư thế, chứ không hẳn là di chuyển: không có một cái chân nào nhấc lên khỏi mặt đất. Di chuyển, mà đông cứng. -
VÕ QUÊ
Cách nay mười năm, vào lúc 14 giờ 34 phút ngày 14/12/2002, người nghệ sĩ tài hoa Bửu Chỉ đã ra đi. Cuộc ra đi của một hoạ sĩ, chiến sĩ quê hương vào thế giới vĩnh hằng, để lại cho gia đình, bạn bè, những người yêu nghệ thuật tạo hình trong nước và quốc tế niềm tiếc thương vô hạn. -
NGUYỄN PHÚ YÊN
Thời học sinh chúng tôi học trường Quốc Học. Thời sinh viên Bửu Chỉ học Luật khoa còn tôi học Văn khoa. Có lẽ chúng tôi sẽ không hề quen nhau nếu không có phong trào đấu tranh của sinh viên học sinh Huế, nói rộng hơn, nếu không có hoàn cảnh tao loạn, chiến chinh khiến mỗi chúng tôi phải nhìn lại chính mình để tìm một con đường dấn thân theo tinh thần kẻ sĩ của thời đại. -
LÊ VĂN LÂN
Có lẽ rất nhiều anh em trong phong trào đô thị Huế cũng như các thành thị miền Nam những năm 1970 - 1975 không ai là không biết Bửu Chỉ. Một họa sĩ nghiệp dư với những bức tranh bút sắt, mực đen, nhưng tranh của anh có mặt hầu hết trên các ấn phẩm của phong trào đô thị trên cả nước, các tổ chức tiến bộ thời ấy, từ trang bìa đến phụ bản. -
ĐINH CƯỜNG
En ce monde bouleversé je ne vis plus que dans le souvenir
(Trong cuộc đời điên đảo này tôi chỉ còn biết sống với kỷ niệm)
Paul Klee
.png)
.png)
