Bảo chứng ngoài biên giới

15:49 18/08/2008

JOSH GREENFELDNgười Nhật vốn nổi tiếng vì tính bài ngoại của họ, thể hiện qua nghệ thuật cắm hoa và trà lễ. Tuy nhiên cũng từ rất lâu rồi nhiều nhà văn Nhật Bản vẫn quyết liệt phấn đấu mong tìm kiếm một chỗ đứng đáng kể trên các kệ sách của các thư viện nước ngoài. Họ làm thế không chỉ vì có nhiều tiền hơn, danh tiếng hơn mà còn vì một điều rằng những ai có tác phẩm được dịch nhiều ở nước ngoài thì sẽ được trân trọng, chờ đón ở trong nước!

Trong nỗi khát khao được xuất ngoại tác phẩm, họ thường cố gắng khắc họa những nhân vật của mình theo những phong cách hoặc trường phái phương Tây. Hoặc đôi khi đưa phân tâm học Freud, tư tưởng Marx hay chủ nghĩa hiện sinh vào "khép nép phương đông" trong bộ trang phục kimono truyền thống. Thế nhưng có một dạo các nhà xuất bản phương Tây cực kỳ bài ngoại, người ta không thấy một nhà văn Nhật Bản nào cố gắng tìm cách vượt qua ngã ba của lòng dạ nhân loại ấy. Bấy giờ người ta lại quay trở về với một khẳng định chân xác và xưa cũ: trở thành best - seller ở ngay trong nước mới mong chắc một suất vang chuông ở xứ người. Vòng nguyệt quế văn chương là phần thưởng cho những giá trị khác biệt của tác phẩm chứ không phải cho một sự nghiệp đình đám mang tính đổi chác.
Junichiro Tanizaki (1886 - 1965) đã được dịch nhiều nhất, đơn giản chỉ vì ông là một trong những nhà văn vĩ đại nhất của thế kỷ hai mươi. Những tác phẩm của ông: The Makioka Systers (Chị em nhà Makioka), Shunkin, Some Perfect Nettles (Những cây tầm ma hoàn hảo), và The Key (Chìa khoá) quả thật là những kiệt tác. Thật đáng tiếc, cuốn The Gourmet Club (Câu lạc bộ Người sành ăn) tập hợp sáu truyện ngắn mang nhiều chất tự sự lại không thể hiện được đỉnh cao tài năng của ông. Tuy nhiên mỗi một truyện trong đó đều phát lộ ra những đặc điểm tính cách của ông, với giọng văn đầy bỡn cợt. Tài năng và lập dị, đó chính là lời giới thiệu thích hợp nhất về Tarizaki.
Trong truyện ngắn The Secret (Điều bí mật) một kẻ theo chủ nghĩa nhục cảm trầm uất lao vào một phi vụ tình ái cho đến khi bí mật của hắn bị bóc trần bởi chính cô tình nhân cũ người cũng có một bí mật riêng mình. Trong The Gourmet Club (Câu lạc bộ Người sành ăn) - tên truyện ngắn làm tên cuốn sách - một người sành ăn ngồi ở một góc khuất chế biến món ăn kỳ lạ gồm vỏ cây, phân chim và nước dãi người, gọi là món đờm - dãi - nước - bọt, hoặc là món súp - thảm - nhung! Truyện ngắn Mr.Bluemound giới thiệu tóm lược một bộ phim đặc biệt về tục cúng bái nữ thần: một người hâm mộ mắc chứng tâm thần ám ảnh xây dựng một loạt các đường nét cơ thể của ngôi sao điện ảnh ở nhiều vị trí khác nhau theo cảm nhận dâm dục của hắn. Và trong Manganese Dioxide Dreams (Những giấc mộng di-o-xit man-gan), nhân vật tôi quan sát một cách thích thú những mẩu phân của mình. Tuy vậy dẫu đi rất xa, khả năng dẫn truyện của Tanizaki vẫn không hề giảm sút, ông luôn muốn đem đến cho người đọc những câu văn tài tình và mạnh mẽ. "Đám phân nhờn lan ra khắp nơi như thể một thùng rượu cặn bị lật nhào".
Haruki Murakami (sinh năm 1949) là nhà văn dường như muốn cố theo đuổi chủ nghĩa hiện thực huyền ảo Nhật Bản nhưng có vẻ ít mạo hiểm hơn và hiền lành hơn nhiều. Tuy nhiên những tiểu thuyết của ông như Dance Dance Dance (Điệu vũ quay cuồng), Norwegian Wood (Gỗ Nauy) đã trở thành những cuốn sách bán chạy nhất, xuất bản hàng triệu bản. Nhiều truyện ngắn của ông được giới thiệu trên các tạp chí uy tín của Mỹ. Thế nhưng thật đáng buồn, cuốn Sputnik Sweetheart, dày 210 trang, viên đạn mới nhất bắn ra từ họng súng của Murakami, chỉ đáng xem như là một viên đạn... thối.
Từ Sputnik rút từ đầu đề của truyện xuất phát từ một nhân vật dễ gây lầm lẫn với một nhân vật của tiểu thuyết gia Jack Kerouac: một cô nàng hip-py. Đó cũng là một lối chơi chữ theo tiếng Nga có nghĩa là "cảm tình viên". Sumire, một cô nàng mong muốn trở thành nhà văn, được một anh giáo trẻ đem lòng yêu thương nhưng chính cô ta lại có một cuộc tình ăn nằm không mong đền đáp với một phụ nữ lớn tuổi. Trong một chuyến đi đến Hy Lạp với "bạn gái", Sumire đột nhiên biến mất không dấu vết. Và thế là bắt đầu một câu chuyện tình tay ba theo kiểu nam-nữ-nữ dài lê thê thêm thắt mùi vị ma quái chẳng đâu vào đâu. Không có một lối giải thích nào cho sự biến mất của Sumire, trừ phi độc giả chấp nhận cái kiểu nghĩ ngợi "điều này thật ra là điều kia" và "hiểu biết chính là một mớ những điều không biết". Các lối diễn dịch tư duy mang tính áp đặt hung hăng ấy thực ra đã trở nên lỗi thời, nhàm chán ở phương Tây.
Mặc dù các tác phẩm của hai tác giả này được chuyển ngữ một cách cẩn thận, tinh tế bởi những dịch giả xuất sắc, nhưng quả thực chỉ một mình Junichiro Tanizaki chứng tỏ được rằng ông xứng đáng có một chỗ đứng trên bầu trời văn chương nhân loại.
PHẠM TƯỜNG HÂN dịch
(Từ tạp chí TIME)

(nguồn: TCSH số 158 - 04 - 2002)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Tin nổi bật

Lê Trường Danh -vị quan thanh liêm trải bốn triều vua Nguyễn

Từ cái nhìn tham chiếu phân tâm học qua một số truyện ngắn hiện đại Việt Nam

HỒ THẾ HÀPhân tâm học ra đời đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong việc nhận thức những vấn đề thầm kín, vi diệu nhất của tâm sinh lý con người. Nó trở thành khoa học phân tích tâm lý chiều sâu của mọi hành vi trong đời sống ý thức và vô thức của mỗi cá thể người.
Một sự thể nghiệm phân tâm học Freud trong văn học Việt Nam (*)

TRẦN THỊ THANH NHỊ “Tôi bị thôi thúc bởi một thứ khao khát hiểu biết có liên quan đến những quan hệ giữa người với người hơn là với các đối tượng tự nhiên.”(Sigmun Freud)
Một cuộc đối thoại vô tận

TZVETAN TODOROV(Cuộc tranh luận văn học giữa George Sand và Gustave Flaubert - qua đánh giá của Tzvetan Todorov)
Đáp lời con quái Sphinx hay cội nguồn sáng tạo thơ Xuân Diệu

ĐỖ LAI THÚYCon gì sáng bốn chântrưa hai chântối bốn chân?Câu đố của Sphinx
Một vài đặc điểm của văn học nga đương đại* - nhìn từ phương thức biểu hiện

HÀ VĂN LƯỠNG1. Trong hai thập niên cuối của thế kỷ XX và những năm đầu thế kỷ XXI, nước Nga đã có những biến đổi chính trị sâu sắc làm thay đổi đất nước trên nhiều phương diện: chính trị - xã hội, kinh tế, văn hoá, giáo dục và văn học nghệ thuật… Những nền tảng xã hội, những chuẩn mực đạo đức trước đây đã từng tồn tại trên bảy chục năm, được tiếp nối qua nhiều thế hệ đã thay đổi.
“Trình tự” trong thời gian nghệ thuật của ăn mày dĩ vãng và nỗi buồn chiến tranh - tiếp cận từ lý thuyết thời gian của Genette

TRẦN QUỐC HỘIGenette coi thời gian là nhân tố trung chuyển cốt truyện đến truyện kể, qua hành vi kể chuyện. Ông đã sáng tạo ra mô hình xử lý thời gian rất thú vị, mô hình xử lý của ông xung quanh những vấn đề cơ bản như trình tự, tốc độ, tần suất kể chuyện.
Chủ tịch Hồ Chí Minh bàn về Lê nin và Cách mạng Tháng Mười

HÀ VĂN THỊNH Luận điểm trung tâm của Tư tưởng Hồ Chí Minh là Độc lập dân tộc phải gắn liền với CNXH. Đó là quan điểm chiến lược có ý nghĩa quyết định đối với toàn bộ tiến trình Cách mạng Việt . Chính vì thế, nắm bắt một cách sâu sắc tinh thần biện chứng của chủ nghĩa Lê Nin để vận dụng thật sáng tạo kinh nghiệm của Cách mạng tháng Mười (CMT10) vào hoàn cảnh cụ thể của Cách mạng Việt Nam (CMVN) là mục đích xuyên suốt của Tinh thần và Tư tưởng Hồ Chí Minh.
Văn hóa là gì? Quan liêu là gì? (1)

HOÀNG NGỌC HIẾNĐây là hai vấn đề tôi tâm đắc nhất trong nhiều vấn đề lý thú được nêu lên trong tác phẩm của André Chieng (1).
Văn hóa là gì? Quan liêu là gì? (2)

HOÀNG NGỌC HIẾN(tiếp theo và hết)Trong tập chuyên luận của A.Cheng, tìm hiểu những nguyên nhân tư tưởng tạo ra thần tích kinh tế Trung Hoa trong 3 thập kỷ qua, từ chương này sang chương khác, tác giả nhấn mạnh những nét đặc sắc của văn hoá Trung Hoa:...
Hai xu hướng thơ hiện nay, thử nhìn nhận …

NGUYỄN HỮU QUÝ1. Einarokland, nhà thơ Na Uy đã phát biểu tại hội thảo Thơ và toàn cầu hóa, tổ chức ở Vácsava tháng 10 năm 2001 rằng: “Con người, còn ngôn ngữ thì còn thi ca. Thi ca biết tự lo toan cho bản thân mình”.
Đầu xuân đi tìm ông Di Lặc

BẢO NHÂNỞ nước ta, Huế được xem là kinh đô của Phật giáo, không phải bởi vì ở đây có nhiều chùa tháp, đông đảo tín đồ theo Phật hay từng có một thời là cái rốn của Phật giáo Việt , biệt xuất nhiều bậc cao tăng đương đại. Theo chúng tôi, nói như nhà viết kí Hoàng Phủ Ngọc Tường, bởi vì tính cách Huế, không phải Nho, mà chính là Thiền.
Đáp lời con quái Sphinx hay cội nguồn sáng tạo thơ Xuân Diệu

ĐỖ LAI THÚY(Tiếp theo Sông Hương 11/2007)Tiếng nói của tình yêu đồng giới, của dục cảm đồng giới không chỉ bằng ngôn ngữ của hữu thức, trực tiếp, mà chủ yếu còn bằng ngôn ngữ của vô thức, hàm ẩn.
Trương Đăng Dung: Hành trình đến với phương thức tồn tại của tác phẩm văn học

NGUYỄN ĐĂNG ĐIỆPNhững ai gần Trương Đăng Dung, thường nghe anh nói nhiều về các loại giới hạn: giới hạn của đời, sự phi lý của cõi nhân sinh, sự cản trở của những tín điều xưa cũ...
Ý nghĩa của văn học trong thời đại tiêu dùng

TƯỞNG THUẬT TRÁC Có phải hiện nay văn học đang đối mặt với thời đại tiêu dùng hay không? Nhiều người còn hoài nghi vấn đề này. Thậm chí có người còn phủ định sự có mặt của thời đại tiêu dùng trong khi miền Đông và miền Tây Trung Quốc đang có sự không cân bằng và tất cả đều đang xây dựng một xã hội khá giả.
Tiếng hú trên đỉnh cô phong

MINH ĐỨC TRIỀU TÂM ẢNHKhông Lộ là một vị thiền sư thời Lý, ông họ Dương, quê ở Hải Thanh, chùa Nghiêm Quang - nay là chùa Keo, thuộc xã Vũ Nghĩa, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình; dòng dõi nhiều đời làm nghề chài lưới, sau bỏ nghiệp sông nước, xuất gia tu Phật, thường trì tụng Đà-la-ni.
Nguyễn Khắc Thạch - người đi chân trần trên lưỡi dao bén của sự thật

THÁI DOÃN HIỂUNguyễn Khắc Thạch làm thơ như đi chân trần trên lưỡi dao bén của sự thật, máu toé vãi ra. Anh lấy dự cảm của mình làm thuốc băng bó. Vết thương thành sẹo. Thạch gọi đấy là thơ! “Thơ là sẹo của sự thật”.
Thiện và ác trong chính trị gia Tào Tháo

TÂM VĂNNgười xưa có câu: “Tòng thiện bất túc dĩ vi chính” (Chỉ theo điều thiện thì không đủ để làm chính trị). Câu nói đó xem ra rất đúng với Tào Tháo.
Nam Trân - sự gắn bó giữa không gian Huế và tâm hồn thi nhân

LƯU KHÁNH THƠ1. Nam Trân trong dòng thơ tả chân của phong trào thơ mớiHoài Thanh đã dùng khái niệm tả chân để định danh một nhóm các tác giả Thơ mới tương đối gần nhau về bút pháp.
Về căn nguyên bản chất văn học

NGUYỄN DƯƠNG CÔN(Trao đổi về tiểu luận Văn học như là tư duy về cái khả nhiên của Trần Đình Sử, Văn Nghệ số 24 ngày16/6/2007)
Khuynh hướng cao cả của hồn thơ Phùng Quán

VĂN TÂMXứ Huế – Thừa Thiên có một vị lão thành cách mạng được nhiều người biết tên tuổi. Đó là cụ Nguyễn Vạn, tức Lê Bốn; tên khai sinh là Phùng Lưu – "thầy Lưu", sinh năm 1916, quê ở làng Thanh Thủy Thượng (nay thuộc xã Thủy Dương), huyện Hương Thủy.