Bàn về triết lý giáo dục Việt Nam - “Giáo dục vị nhân sinh”

15:03 28/11/2018

“Để xây dựng một triết lý giáo dục mang tính thống nhất, rõ ràng đòi hỏi sự tham gia của nhiều người. Song, theo tôi, nền giáo dục cần lấy mục tiêu cuối cùng là phục vụ cuộc sống, tức phải đào tạo ra những con người hành động, sáng tạo, chứ không phải là những con người nói theo khuôn, làm theo mẫu như thực tế đã và đang diễn ra”, Nhà giáo Ưu tú Vũ Thế Khôi nêu ý kiến.

Dân tộc, dân chủ và khoa học

-Thưa ông, sinh thời, ông có nghe cha mình - Bộ trưởng Bộ Quốc gia Giáo dục (nay là Bộ Giáo dục và Đào tạo) đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa Vũ Đình Hòe nói đến triết lý giáo dục Việt Nam?

- Tôi chưa từng nghe cha tôi nói cụm từ “triết lý giáo dục”, song ông luôn theo đuổi “giáo dục vị nhân sinh”. Trên thực tế, khoảng một tuần sau khi giữ cương vị Bộ trưởng Bộ Quốc gia Giáo dục, cụ đã đề xuất với Chủ tịch Hồ Chí Minh về vấn đề cải cách giáo dục: Thay thế hẳn nền giáo dục vị học thuật (kiểu Pháp - đào tạo những bậc tài hoa) bằng nền giáo dục vị nhân sinh (kiểu Anh - Mỹ, đào tạo những nhà hành động, sớm phân chuyên ngành, phân từ rộng đến hẹp, sớm dạy nghề sát với yêu cầu xây dựng kinh tế và chú trọng dạy đạo làm người). Điều  này đã được ghi lại trong cuốn sách “Hồi ký Vũ Đình Hòe”.

Sau đó, cụ được Chủ tịch Hồ Chí Minh ủy thác làm báo cáo của Chính phủ trước Quốc hội ngày 30.10.1946 về những việc đã làm được. Trong công tác giáo dục, cụ Hòe đã trình bày quan điểm: Nền giáo dục của nước Việt Nam mới xây dựng trên 3 nguyên  tắc cơ bản, đó là dân tộc, dân chủ và khoa học. Tôi thiết nghĩ, quan điểm này thể hiện triết lý “giáo dục vị nhân sinh” mà cụ đề xuất và được Chủ tịch Hồ Chí Minh chấp thuận.

- Cụ thể, “giáo dục vị nhân sinh” theo quan điểm của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đầu tiên Vũ Đình Hòe được thể hiện như thế nào?

“Giáo dục vị nhân sinh” phải nhằm trang bị cho thanh niên những kiến thức và kỹ năng cần thiết để mưu sinh có lợi cho mình và có ích cho xã hội. Bởi cụ quan niệm “kiến thức chỉ là phương tiện của giáo dục, cứu cánh của giáo dục là hoạt động, là sống”, tức phải đào tạo ra những con người biết sống trong cộng đồng và biết làm việc phục vụ cho chính cuộc sống của bản thân và xã hội. Vì thế, giáo dục phải có tính hướng nghiệp. Cụ cùng các học giả khi ấy đã xây dựng hệ thống giáo dục tương ứng.

Cụ thể, ngay sau bậc Tiểu học đã có đầu ra. Bởi nước nhà mới giành độc lập, nhiều em vào học lớp Nhất (lớp 1) đã 12 - 13 tuổi. Do vậy, sau 4 năm học thì phải lo cho các em không có điều kiện học tiếp được học một năm “tuyển trạch”, tức hướng nghiệp, để trở thành công nhân, nông dân… có học thức. Với những em học tiếp lên cấp II, cấp III, cứ hết cấp lại có lối rẽ sang các khóa học tuyển trạch. Hệ thống giáo dục này đã được thể hiện qua sơ đồ của Hội đồng Cố vấn học chính được Chủ tịch Hồ Chí Minh ra sắc lệnh thành lập.

- Trong bài báo cuối cùng của cụ Vũ Đình Hòe đăng tháng 2.2011, trước khi cụ mất gần một tháng, cụ nhắc lại:“Mong nền giáo dục của ta thực sự là “giáo dục vị nhân sinh”, nghĩa là phục vụ các nhu cầu thiết thực của mỗi con người về vật chất cũng như tinh thần…”. Trên thực tế, theo ông, giáo dục của chúng ta có thực sự “vị nhân sinh”?

- Cho đến khoảng những năm 1948 - 1949 vẫn cứ hết một cấp học lại có lối rẽ với chương trình hướng nghiệp cho học sinh. Sau đó, chúng ta thực hiện cải cách giáo dục theo hướng giáo dục toàn diện, học một lèo đến hết lớp 7, sau đó là lớp 9 rồi lớp 12 như bây giờ. Song, nhìn vào việc rất nhiều sinh viên tốt nghiệp đại học, cao đẳng ra trường thất nghiệp, tôi không thấy giáo dục “vị nhân sinh” nữa.

Giáo dục phải phục vụ cuộc sống

- Theo ông, nền giáo dục Việt Nam đang theo triết lý nào?

- Với tôi, đây là câu hỏi khó trả lời. Bởi lẽ, đến bây giờ, dường như chúng ta vẫn lúng túng trong cải cách giáo dục mà nguyên nhân bởi chưa có một triết lý giáo dục được phát biểu rành rọt, thống nhất và phù hợp với mục tiêu xây dựng Nhà nước của dân, do dân và vì dân. Tất nhiên, điều này không có nghĩa chúng ta không có triết lý giáo dục, chỉ tiếc rằng nó không phải “giáo dục vị nhân sinh” của buổi đầu dựng nước!

- Trong bối cảnh hiện nay cũng như dự báo xu thế phát triển sắp tới, ông đề xuất triết lý giáo dục Việt Nam là gì?

- Để xây dựng một triết lý giáo dục mang tính thống nhất, rõ ràng đòi hỏi sự tham gia của nhiều người. Song, theo tôi, nền giáo dục cần lấy mục tiêu cuối cùng là phục vụ cuộc sống, tức phải đào tạo ra những con người hành động, sáng tạo, chứ không phải nói theo khuôn, như thực tế đã và đang diễn ra.

- Xin cảm ơn ông!

Theo Vũ Thủy - ĐBND
 
 

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • Năm 2020 đánh dấu những bước chuyển mình đáng nhớ đối với nhiều loại hình nghệ thuật. Sự phối kết giữa những môn nghệ thuật tưởng chừng không hề “ăn nhập” với nhau lại tạo ra nhiều bất ngờ.

  • Bộ sách Lục tỉnh cầm ca (NXB Văn hóa - Văn nghệ) cũng là tên của một nhóm bạn trẻ, đã tái hiện nguồn tư liệu về các loại hình diễn xướng của Nam bộ, xứng đáng trở thành câu trả lời cho câu hỏi: Giới trẻ ngày nay có còn quan tâm đến nghệ thuật truyền thống hay không?

  • Bạo lực học đường - một vấn đề tưởng chừng rất cũ nhưng lại luôn mới, bởi ngày nào chúng ta chưa tìm ra cách xử lý căn cơ, tận gốc rễ của vấn đề thì ngày ấy, nó vẫn còn là một nỗi nhức nhối của ngành giáo dục và của cả cộng đồng.

  • Năm 2020 ghi nhận nhiều diễn biến thiên tai rất bất thường, cực đoan, xảy ra trên nhiều vùng, miền của cả nước. Tính từ đầu năm đến nay, đã xảy ra 16 loại hình thiên tai; trong đó có 13 cơn bão trên Biển Đông; 264 trận dông, lốc, mưa lớn trên 49 tỉnh, thành phố. Đỉnh điểm là đợt mưa lũ lớn lịch sử từ ngày 6 đến 22-10 đã gây thiệt hại lớn tại khu vực Trung Bộ, nhất là tại các tỉnh từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên Huế. Ngoài ra, hạn hán, xâm nhập mặn nghiêm trọng, sạt lở bờ sông, bờ biển, sụt lún đê biển cũng xảy ra trên diện rộng tại đồng bằng sông Cửu Long.

  • Cho đến nay, đại dịch Covid-19 vẫn diễn biến phức tạp trên toàn cầu, giải pháp phong tỏa kiểm soát lây lan dịch bệnh trong cộng đồng được áp dụng rộng rãi ở các quốc gia, đã ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống và tinh thần của người dân, đặc biệt là các cộng đồng yếu thế nhiều nơi trên thế giới.

  • Theo giám tuyển nghệ thuật, dịch giả Nguyễn Như Huy, gần đây dòng sách nghệ thuật bỗng được quan tâm, đặc biệt là với sự xuất hiện của tác phẩm Câu chuyện nghệ thuật với độ dày gần 688 trang cùng giá bìa lên đến 999.000 đồng.

  • Xã hội hóa (XHH) văn hóa nghệ thuật (VHNT) ở TPHCM có tốc độ khá nhanh nhưng vẫn còn đó những vấn đề trầm kha. Ngoài sự thiếu giám sát chặt chẽ của cơ quan quản lý nhà nước về VHNT, còn có sự dễ dãi, thiếu chiều sâu của chính các đơn vị tham gia công tác XHH.

  • Sau nhiều lần cách tân, sân khấu nghệ thuật chèo vẫn không thoát khỏi những khó khăn. Nhiều nghệ sĩ cho rằng, để chèo được tái sinh thì phải thiết kế lại tư duy để chèo thu hút khán giả.

  • Khi được hỏi, người thầy đầu tiên của bạn là ai? - nhiều bạn trẻ có cùng chung đáp án: Không ai khác chính là cha, mẹ!

  • Nói việc thiện thì dễ, làm việc thiện mới khó. Cổ nhân đã dạy như vậy và xem chừng vẫn luôn là chân lý...

  • Những ngày này, lũ chồng lũ, bão số 8 dự báo sắp tràn về miền Trung khốn khổ, chính quyền phải huy động đến 700.000 bộ đội ứng phó với bão.

  • Thỉnh thoảng, một vài bạn bè trên mạng xã hội (MXH) của tôi lại đăng thông tin “thoái ẩn”, như một lời cáo biệt với cộng đồng. Sau một thời gian, có người quay trở lại, có người bặt vô âm tín.

  • Liên quan đến câu chuyện phát triển văn hóa đọc, vào ngày 6-10, ông Lê Hoàng, Phó Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam, đã trình bày chuyên đề Hoạt động xuất bản, phát triển văn hóa đọc: Thách thức - cơ hội - những kiến nghị và công việc cần làm trước đại diện đến từ các nhà xuất bản (NXB), công ty sách tại TPHCM.

  • Trong thiên phóng sự tháng Tám “Sáng, Mê” đăng trên tuần báo Tiểu thuyết thứ Bảy năm 1949, nhà văn Vũ Bằng có thuật lại quang cảnh sau: “Từ đầu tháng, những hàng bánh Trung thu không còn thiếu một cách quảng cáo gì mà không đem ra dùng. Báo chí. Truyền thanh bươm bướm”. Các nhà buôn xưa đã hăm hở “quảng cáo”, “PR” cho nhãn hiệu bánh của mình.

  • TRANG TUỆ

    “Tuổi già và dòng chảy thời gian dạy ta mọi thứ”
                                       (Sophocles)

  • Ký ức hiện lên trên hình con vật tinh xảo, ngộ nghĩnh, trên từng lớp giấy nhiễu, vải hay giấy bóng kính của chiếc đèn Trung thu tưởng chừng đã bị lãng quên. Nói như nhà nghiên cứu Trịnh Bách: “Bắt đầu từ ấy mà khơi lên, mà thắp sáng con đường tìm về nét đẹp truyền thống. Cũng là trả lại phong vị cho mùa trăng tháng Tám vốn hàm chứa bao giá trị văn hóa dân tộc”.

  • Trước khi đọc bài viết này, xin hãy dành một ít phút tự hỏi chính mình rằng: Bạn có tự hào khi nói “Tôi là người Việt Nam” không?

  • Do ảnh hưởng của dịch Covid-19, từ đầu năm đến nay sân khấu Việt Nam đã bị ảnh hưởng khá nặng nề khi các nhà hát, đơn vị nghệ thuật phải tạm dừng hoạt động. Trong khoảng thời gian này, các nghệ sĩ, diễn viên đã miệt mài tập luyện, để giờ đây khi tình hình dịch bệnh được kiểm soát, nhiều sân khấu trong cả nước đã “sáng đèn” trở lại với những vở diễn mới phục vụ công chúng.

  • Sau 3 ngày làm việc, Đại hội đại biểu toàn quốc Hội Điện ảnh Việt Nam lần thứ IX, nhiệm kỳ 2020-2025 đã kết thúc và ra mắt Ban chấp hành mới.

  • Đây là chủ đề nội dung chia sẻ của Đức Dalai Lama trong chương trình đối thoại trực tuyến toàn cầu, diễn ra hồi giữa tháng 8 do Viện Hòa bình Hoa Kỳ (United States Institute of Peace - USIP) tổ chức.