Bài học đau xót trong bảo quản bảo vật quốc gia

09:34 17/05/2019

Tác phẩm sơn mài “Vườn xuân Trung Nam Bắc” của danh họa Nguyễn Gia Trí - một bảo vật quốc gia đã bị hư hại nặng nề sau quá trình làm vệ sinh của Bảo tàng Mỹ thuật TP Hồ Chí Minh đang gióng lên hồi chuông cảnh báo về công tác bảo quản, tu bổ, phục chế.

Bảo vật “Vườn xuân Trung Nam Bắc” trước khi gặp “tai nạn”.

Không chỉ đề nghị một chế độ bảo quản đặc biệt, thái độ ứng xử mẫu mực cho các bảo vật quốc gia mà những người yêu di sản còn mong đợi sự thay đổi trong tư duy của các nhà quản lý văn hóa.

Báo động về bảo quản, phục chế

Năm 2014, Tấm bia Sùng Thiện Diên Linh thời Lý được lưu giữ tại chùa Long Đọi Sơn (huyện Duy Tiên, Hà Nam) dựng năm 1121, cao 2,88m, rộng 1,40m, chạm khắc tinh xảo hình rồng và mây nước, cùng áng “thiên cổ diễm văn” nổi tiếng đã bị xâm phạm nghiêm trọng ngay trước thềm lễ vinh danh bảo vật.

Chưa đầy một năm được công nhận bảo vật quốc gia (năm 2013) tấm bia đã bị phá hoại. Chỉ vì muốn “tân trang” bia “sạch sẽ” trước ngày vinh danh, Ban quản lý di tích đã thuê một tốp thợ “làm sạch” bia bằng cách dùng đá mài, giấy ráp, bàn chải sắt...

Kết quả là những nét cổ kính rêu phong của tấm bia cổ bị xóa sạch, không thể phục hồi.

Trước đó, tại Thanh Hóa, vạc đồng Cẩm Thủy từ thời Lê Trung Hưng, sau khi được công nhận là bảo vật quốc gia lại bị bỏ lăn lóc ở hành lang Bảo tàng Thanh Hóa khiến dư luận rất bức xúc.

Sự việc tương tự, hai trong số ba khẩu thần công của triều Nguyễn do ngư dân Hà Tĩnh trục vớt từ một con tàu dưới đáy biển đã giao nộp cho chính quyền địa phương và sau đó được công nhận bảo vật quốc gia năm 2013.

Nhưng chỉ có một khẩu được trưng bày và bảo quản trong phòng có cửa khóa cẩn thận, còn lại hai khẩu đặt trên đế gỗ tạm bợ, nằm chỏng chơ ngoài hành lang của Bảo tàng Hà Tĩnh…

Dù đã từng có những bài học “nhãn tiền” đó, nhưng mới đây vụ việc bảo quản bức tranh “Vườn xuân Trung Nam Bắc” của cố danh họa Nguyễn Gia Trí lại gióng lên hồi chuông báo động về sự tắc trách trong công tác quản lý hiện vật văn hóa.

Việc Bảo tàng Mỹ thuật TPHCM giao việc bảo quản bảo vật quốc gia cho một người thợ sơn mài làm vệ sinh đã cho thấy có quá nhiều khoảng trống trong bảo quản, phục chế.

Do không hiểu biết về nghệ thuật hội họa sơn mài của họa sĩ Nguyễn Gia Trí nên ông Lưu Minh Phụng đã sử dụng nước rửa chén và bột chu, giấy ráp 2000 can thiệp quá mức khi làm vệ sinh bề mặt bức tranh...

Đoàn kiểm tra của Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm gửi báo cáo lãnh đạo Bộ VH,TT&DL đã đánh giá: Xét ở góc độ hư hại về tinh thần, không gian, không khí, phần linh hồn của tác phẩm đã bị hư hại khoảng trên 30%. Ở góc độ hư hại về vật chất bề mặt tác phẩm khoảng 15%.

Bức tranh là hiện vật gốc, độc bản, được xếp vào “bảo vật của quốc gia” được xem là tác phẩm tiêu biểu của nền Mỹ thuật hiện đại Việt Nam. Năm 1991, tác phẩm được UBND TPHCM mua với giá 100.000 USD để trao tặng cho Bảo tàng Mỹ Thuật TPHCM, tranh được trưng bày và lưu giữ tại đây từ đó đến nay.

Đan không tày dặm

Chia sẻ nỗi trăn trở của mình, họa sĩ Trần Khánh Chương - Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam bùi ngùi: Sự cố mà bảo vật “Vườn xuân Trung Nam Bắc” phải hứng chịu thật quá đau xót. Trước đây, tác phẩm sơn dầu “Những lời dạy bảo” của họa sĩ Mai Văn Hiến vẽ Bác Hồ với bộ đội bị bong tróc, xuống cấp, Bảo tàng Mỹ thuật đã liên hệ nhờ chính tác giả phục chế giúp.

Thế nhưng, họa sĩ Mai Văn Hiến cũng không thể làm gì được với “đứa con tinh thần” của mình, đành phải gửi lại và đề nghị bảo tàng giữ nguyên hiện trạng.

“Vườn xuân Trung Nam Bắc” cũng vậy, giờ điều quan trọng là phục hồi bức tranh trở về gần với bản gốc và phong cách của họa sĩ Nguyễn Gia Trí bao nhiêu càng tốt bấy nhiêu. Việc “chữa bệnh” cho bức tranh phải được các chuyên gia giỏi về mỹ thuật cùng “hội chẩn”, chỗ nào giữ, chỗ nào sửa, phục tạo từng cm.

Có thể vài năm mới xong và tốn kém nhưng những người có trách nhiệm vẫn phải “chung lưng đấu cật” tìm nguồn hỗ trợ để làm. Nếu không có một kế hoạch tổng thể, khoa học, chuyên tâm và chi tiết thì bảo vật lại biến thành tranh mới, tranh giả thì càng tai hại hơn.

Theo bà Nguyễn Thu Hương - Phó Giám đốc Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, đây là bài học đau xót của ngành bảo tàng trong việc bảo tồn, phục chế tác phẩm mỹ thuật. Rút kinh nghiệm sâu sắc về sự đơn giản, tùy tiện trong công tác bảo quản, bảo dưỡng tác phẩm, thái độ ứng xử với bảo vật hay hiện vật ở bảo tàng… là điều cần thiết và cấp thiết.

“Những ngày qua chúng tôi như ngồi trên đống lửa vì Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đang lưu giữ 9 bảo vật quốc gia, trong đó có 3 tác phẩm điêu khắc và 6 bức tranh. Cho dù trong những năm qua chúng tôi đã rất coi trọng công tác chuyên môn và Bảo tàng được đầu tư nhiều, cải thiện điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị song việc trùng tu, phục chế các tác phẩm mỹ thuật vô cùng khó khăn.

Nhiều tác phẩm có giá trị, bị hư hỏng chúng tôi đã phải mời chuyên gia nước ngoài sang hỗ trợ tu sửa”, bà Nguyễn Thu Hương cho biết.

Theo họa sĩ Trần Khánh Chương, công tác bảo quản cực kỳ quan trọng bởi tác phẩm mỹ thuật dù được sáng tạo tốt, nhưng nếu không biết gìn giữ, bảo quản và tu sửa thì giá trị của chúng sẽ giảm đi theo năm tháng.

“Yêu cầu, đòi hỏi đối với người làm công việc phục chế các tác phẩm hội họa không chỉ là phải có tay nghề cao, sự nhạy cảm mà còn phải am hiểu về mỹ thuật, hiểu phong cách sáng tác theo từng giai đoạn của tác giả. Làm sao để tác phẩm sau trùng tu vẫn giữ được thần thái, màu thời gian, cảm giác thân quen… là thử thách không đơn giản”, bà Hương nói. 

Theo Duyên Vũ - GD&TĐ

 

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • Khi toàn cầu hóa, nhiều người mới ý thức rõ hơn tầm quan trọng của sáng tạo. Nhiều quốc gia coi sáng tạo là nguồn lực chính trong nền kinh tế tri thức. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ số, bên cạnh động lực cũng tạo ra nhiều thách thức đối với khả năng sáng tạo của con người.

  • “Hiện thực” của đời sống hiện ra trước cái nhìn của chúng ta luôn luôn là một hỗn hợp, một nồi súp lẩu của “thực tế” và “tri nhận”, không tách bạch, và không dễ tách bạch được.

  • Nuôi dưỡng tâm hồn ham đọc sách từ bé cho con, sẽ giúp con dễ dàng vượt qua được giai đoạn khủng hoảng của tuổi mới lớn, giúp con mạnh mẽ đối mặt với những thay đổi của bản thân, và sóng gió của cuộc đời.

  • Để không bị lãng quên giữa các loại hình nghệ thuật giải trí hiện đại, sân khấu cải lương nói riêng, nghệ thuật truyền thống nói chung, đang tìm cách chuyển mình, dần tìm lại chỗ đứng. Trong quá trình tìm hướng đi mới ấy, các nghệ sĩ không hoàn toàn chạy theo thị hiếu một cách dễ dãi mà bỏ qua yếu tố nghệ thuật.

  • Một năm qua, sự xuất hiện của các sàn đấu giá nghệ thuật đã góp phần thúc đẩy hội họa phát triển, tạo ra thị trường lành mạnh thu hút nhà đầu tư cũng như giới mộ điệu. Nhưng vẫn còn nhiều vấn đề bỏ ngỏ.

  • Văn hóa là sản phẩm, đồng thời là điều kiện, động lực, phương thức tồn tại và phát triển của một đất nước. Văn hóa có sự phát triển tự thân nhưng cũng có cả sự tiếp nhận bên ngoài. Theo các chuyên gia, trong khi bảng giá trị của người Việt xuất hiện một số hiện tượng lệch lạc, cần nghiên cứu xây dựng hệ thống chuẩn mực xã hội, từ đó xác định khuôn khổ để trở lại chân giá trị.

  • Khi các hoạt động diễn xướng dân gian dần tách khỏi, đình làng dường như đánh mất một phần linh hồn, còn nghệ thuật truyền thống cũng thiếu khí vị. Theo NSƯT Đoàn Thanh Bình, những buổi diễn của Giáo phường Đình làng Việt một năm qua chính là hành trình để mỗi người được về lại ngày xưa, đắm mình trong đời sống văn hóa cộng đồng.

  • Thêm một lần mổ xẻ về thực trạng của lý luận phê bình sân khấu hiện nay, các nhà chuyên môn, tác giả đều cho rằng lý luận phê bình của sân khấu nước nhà rất thiếu, yếu và luôn bị các nhà hát… phớt lờ.

  • Nhà biên kịch Nguyễn Thị Hồng Ngát đã chia sẻ đầy trăn trở tại Hội thảo "Liên hoan phim Việt Nam trong sự nghiệp phát triển điện ảnh dân tộc" vừa qua ở Đà Nẵng.

  • Sáng 16/11, Hội Di sản văn hóa Thăng Long - Hà Nội đã tổ chức Hội thảo khoa học “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu trên địa bàn Hà Nội - nhận diện, bảo tồn và phát triển” tại đình Hào Nam. Hội thảo đã thu hút sự quan tâm của đông đảo các nhà nghiên cứu, quản lý văn hóa - xã hội, các nghệ nhân dân, đồng đền, thủ nhang, thanh đồng…

  • Gần đây, một số trường ngoài công lập tăng học phí cao gây phản ứng của phụ huynh và bất bình dư luận. Đáng chú ý là theo Luật Giáo dục 2005, các cơ quan quản lý nhà nước không có thẩm quyền quản lý việc thu chi của các trường ngoài công lập. Các trường này hoạt động theo Luật Doanh nghiệp và ngành giáo dục chỉ giám sát về chỉ tiêu tuyển sinh, chương trình đào tạo.

  • Là di tích lịch sử văn hóa được xếp hạng Quốc gia từ năm 1991, nhưng những giá trị lịch sử, yếu tố nguyên gốc tại chùa Khúc Thủy, thôn Khúc Thủy (xã Cự Khê, huyện Thanh Oai, Hà Nội) đã bị xâm phạm nghiêm trọng.

  • Không phải ai sinh ra cũng đã có thẩm mỹ âm nhạc mà nó được hình thành gắn với không gian sống, điều kiện thụ hưởng. Theo nhạc sĩ Quốc Trung, hiện nay ở Việt Nam hầu hết các chương trình nghệ thuật chỉ trình diễn một vài thể loại nhạc, bó hẹp sự lựa chọn của khán giả. Nếu mọi người tự mở rộng, bỏ qua rào cản để thử nghiệm nhiều thể loại nhạc khác nhau, sẽ phát hiện ra nhiều thứ mới mẻ, thú vị.

  • Cuộc sống của họ ra sao, quan niệm về tình yêu, hạnh phúc, nỗi buồn, suy nghĩ về truyền thống, hiện tại và tương lai như thế nào? Để tìm ra câu trả lời, đạo diễn người Hà Lan Manouchehr Abrontan đã đi từ Nam ra Bắc, phỏng vấn hàng trăm phụ nữ ở mọi lứa tuổi, ngành nghề, vai trò khác nhau. Và “Việt Nam tim tôi” ra đời như tình ca về vẻ đẹp, sức mạnh của phụ nữ Việt.

  • “Học sinh như bó đuốc, nhiệm vụ của tôi là truyền lửa cho bó đuốc. Nhưng trước khi truyền lửa được thì giáo viên phải là người yêu thích, say mê tìm tòi, chắt lọc cái hay trong môn học, khơi gợi cho các em tự tìm tòi, tự phát hiện ra vấn đề”. Đó là chia sẻ của thầy giáo Lê Quang Nhân, Trường THPT chuyên Nguyễn Du, Đắk Lắk tại Lễ tuyên dương gương Người tốt việc tốt đổi mới sáng tạo trong dạy và học năm học 2016 - 2017 do Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD - ĐT) tổ chức sáng 18.10.

  • Trong bối cảnh cần khẳng định văn hóa doanh nghiệp Việt Nam, việc tìm ý tưởng sáng tạo từ “Truyện Kiều” được cho là con đường ngắn nhất. Như GS. Phong Lê, Chủ tịch Hội Kiều học Việt Nam nhận định: “Doanh nhân dùng chữ tâm ấy để tiến là phúc cho họ, cũng là phúc cho xã hội vậy”.

  • Trước các phương tiện nghe nhìn, sách đang trở nên yếu thế hơn. Người lớn cũng ngại đọc sách, còn trẻ em thì thích xem iPad và chơi game. Làm sao để tạo được thói quen đọc sách cho trẻ, qua đó, dần nuôi dưỡng tâm hồn các em bằng sách?

  • Chú trọng phát triển văn hóa đọc tại vùng nông thôn, miền núi là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong Đề án phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. Tuy nhiên, văn hoá đọc ở trẻ em nói riêng sẽ không thể phát triển rộng lớn nếu hệ thống phát hành sách chỉ tập trung ở thành phố và trẻ em nông thôn, miền núi vẫn còn “đói sách”.

  • Hoạt động đấu giá nghệ thuật ở Việt Nam mới đang ở buổi bình minh. Buổi đấu giá nghệ thuật chính thức đầu tiên được tổ chức cách đây chưa đầy hai năm bởi Công ty Cổ phần Bán đấu giá Lạc Việt tại Hà Nội hồi tháng 5/2016.

  • Nhiều biểu hiện cho thấy nhận thức của xã hội đối với sở hữu trí tuệ còn hạn chế. Người dân chưa hình thành ý thức tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ; chủ sở hữu chưa chủ động thực hiện việc bảo vệ quyền và tài sản của mình mà vẫn mang nặng tâm lý trông chờ, ỷ lại.