Văn xuôi Trị Thiên - Huế còn mắc nợ với chiến tranh
ĐỖ KIM CUÔNG
1.
44 năm trước khi mới chỉ là chàng trai 17 tuổi, sốt rét quặt quẹo, nằm trong căn hầm dã chiến thuộc trạm xá tiền phương sư đoàn 324, đặt dưới chân điểm cao 360, bên sông Bồ chịu trận với hàng trăm quả pháo và từng đợt máy bay B57 của không quân Mỹ phá nát rừng Hương Trà, chưa bao giờ trong tôi nẩy ra ý nghĩ một ngày kia mình sẽ viết văn.
Nhà văn Đỗ Kim Cuông - Ảnh: internet
44 năm trước khi còn là anh lính bộ binh của KX thuộc Công trường VI, suốt ngày mặc quần đùi áo xắn tay cao, vác khẩu AK đi bám địch ở bờ Khe Trái, bò vào bãi quân Mỹ, quân Ngụy đổ quân, vừa lo bám địch vừa lượm gạo sấy, hộp Mỹ vất lại trên bãi về cứu đói cho cả đại đội, trung đội… Sau nhiều phen hút chết, tôi chẳng dám nghĩ mình sẽ còn sống, còn có một ngày trở về quê hương để được tiếp tục vào đại học, để rồi viết văn, làm báo.
Hơn 40 năm trước sau mỗi lần bị quân Mỹ, quân Ngụy phục kích, chốt chặn ở Khe Trái, Dốc Đoác, địa đạo 310; đánh nhau với tụi lính Bảo an, dân vệ, lính của sư đoàn 54 Ngụy ở Dốc Đu, Dốc Cát, đồi Chóp Nón, Hòn Vượn, ở Phú Ổ La Chử, Văn Xá Trung, Văn Xá Làng, Bồn Chí, Bồn Phổ… vừa đào đất chôn bạn mình, vừa giật mình tự hỏi: “Sao mi lại còn sống? Sau những trái mìn Claymo lửa chớp xanh lè?”. Càng không mơ tưởng mình sẽ viết văn.
Tháng trước, Hội Nhà văn Việt Nam có cuộc gặp mặt thân mật với một số nhà văn cựu chiến binh Mỹ. Nhân chuyến về Huế, tôi được đi thuyền cùng họ ngược dòng Hương Giang. Hỏi chuyện nhà văn Kevin Bowen mới biết ông cũng từng đi lính, thuộc sư đoàn Kỵ binh bay số 1 của Mỹ. Vào mùa xuân năm 1968, 1969 sư đoàn này là quân chủ lực Mỹ đánh ở chiến trường Trị Thiên Huế. Tôi có nhắc đến một vài địa danh: Dốc Chè (điểm cao 1078), Coocava, Rào Trăng, Rào Lu, Núi Bông, Điểm cao 360, Khe Trái, Động Tranh - Bình Điền và cả cái địa đạo 310, có 3 cửa ăn thông ra 3 hướng - vốn là căn cứ tiền phương của bộ chỉ huy quân khu Trị Thiên khi đánh về Huế dạo Mậu Thân… nhà văn Kevin đều biết cả. Tôi không tiện hỏi ông, vào cái năm 1969 ấy, người lính Mỹ Kevin mang cấp bậc gì, ông là lính bộ binh, hay ở cơ quan tham mưu hậu cần. Khi biết tôi là người lính đã từng đụng đầu với lính ở sư đoàn Kỵ binh bay số 1 của Mỹ, Kevin vừa tỏ ra ngạc nhiên, vừa vui.
Tôi nói đùa với ông rằng: “May mà những lần đơn vị tôi và các ông chạm súng, trong những cuộc giáp chiến, đánh chốt ở điểm cao 360, Khe Trái, cái chết đã không tìm đến hai ta. Để bây giờ tôi và ông lại được ngồi bên nhau, nhắc chuyện cũ và viết văn. Cuộc sống quả là kỳ diệu, thưa ông”.
Ngồi nói chuyện dông dài một hồi lâu, Kevin và một nhà thơ nữ hỏi tôi: “Trong cuộc sống hiện đại này anh sợ nhất điều gì?”. Tôi đáp: “Chiến tranh. Dân tộc nào cũng vậy thôi. Đấy là điều chúng ta đã trải qua và chứng kiến… Ông có biết không? Bây giờ mỗi lần tôi về quê, quê tôi một thành phố vùng đồng bằng Bắc Bộ, tôi sợ nhất phải gặp một số người thân. Nhìn ánh mắt họ nhìn tôi, như tự hỏi: “Sao chỉ có tôi trở về, còn con cái họ đang ở đâu? Ở đâu?!” Chỉ riêng lớp học cấp III của tôi 27 người cùng nhập ngũ 1 ngày, cùng vượt Trường Sơn vào Nam đánh giặc, ngày trở về chỉ còn lại vài người. Cái giá của chiến tranh là vậy. Nghe tôi kể câu chuyện đó gương mặt Kevin Bowen sững sờ, xúc động.
2.
Đã có hàng chục cuốn tiểu thuyết, hàng trăm truyện ngắn của các nhà văn trong cả nước viết về cuộc chiến đấu của quân dân Trị Thiên chống ngoại xâm trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ cứu nước. Nhiều tác phẩm đã lên phim, lên sân khấu. Đó là các tiểu thuyết của các nhà văn như Phùng Quán, Xuân Thiều, Tô Nhuận Vỹ, Nguyễn Quang Hà, kí của Hoàng Phủ Ngọc Tường… nhưng có lẽ vẫn là chưa đủ. Ngồn ngộn hiện thực của cuộc sống và con người Trị Thiên trải dài qua cả thế kỷ sống trong binh đao, lửa đạn, giữa cái sống và cái chết. Ngay những điều tôi biết, trải nghiệm về cuộc chiến ở vùng đất này đã khai thác để đưa vào truyện ngắn tiểu thuyết cũng chỉ là một mảng nhỏ của bức tranh chiến sự bộn bề.
Cứ mỗi lần về Huế, đi qua cầu Trường Tiền, đến nhịp cầu giữa sông, đây là nhịp cầu từng bị đánh sập vào dạo Tết Mậu Thân (1968) để chặn đường phục kích của quân Mỹ, tôi thường tự hỏi: người lính công binh nào đã gài cả tạ thuốc nổ để làm sập cây cầu? Bây giờ anh ở đâu? Còn sống hay chết? Người lính bộ binh nào của Công trường V, Công trường VI, Công trường IV, của KX, KIV, KVI… (mật danh để gọi tên các Trung đoàn và tiểu đoàn chiến đấu ở mặt trận Trị Thiên - Huế); những người lính đặc công của Thành đội Huế… còn sống sau những lần đánh chặn quân Mỹ ở quán cơm Âm Phủ, cầu Kho Rèn, chợ Đông Ba, sau những lần bom Mỹ ném vào Thành nội.
Tôi đã kể cho nhà văn Kevin chuyện này để ông hiểu và chia sẻ những cố gắng lớn lao của Chính phủ Việt Nam và Hoa Kỳ suốt mấy chục năm qua đau đáu trong việc đi tìm hài cốt của những người lính ở cả các bên tử nạn trong chiến tranh. Nhiều lần đại đội bộ binh của tôi đi bám địch, đi gùi gạo, gùi đạn dọc theo các bờ Khe Trái, Khe Điên trong vùng rừng Hương Trà không ít lần gặp đây đó dưới những gốc cây, trong hộc đá những chiếc mũ sắt, bi đông nước, vật dụng của những người lính Mỹ, lính Ngụy Sài Gòn vất lại. Có khi còn lượm được những khẩu AR15 gãy báng, súng phóng lựu… cùng với những chiếc mũ tai bèo bê bết máu, súng AK… dấu tích của những trận chiến, gài mìn trong rừng của cả hai phía. Có khi gặp cả những xác chết không còn nguyên vẹn… Cho nên không có gì lấy làm lạ cho đến bây giờ, chiến tranh đã nguội tàn sau nhiều năm, cuộc sống hòa bình đã trở lại nhưng vẫn còn nhiều người lính chưa trở về. Đấy là nỗi ám ảnh của những người lính cả hai phía, nỗi đau chung của các bà mẹ. Và tôi cũng nói với nhà văn Kevin rằng viết về chiến tranh cách mạng đối với mỗi nhà văn Việt Nam hôm nay vẫn còn là nỗi ám ảnh khôn nguôi. Ông cũng đồng ý với tôi như vậy.
3.
Nhưng có điều đáng buồn trong công chúng bạn đọc ngày nay và tâm lí của cả người viết nữa. Dường như nhiều người viết không còn đam mê, tâm huyết với đề tài chiến tranh. Ở phía người đọc - nhất là lớp trẻ, các cuốn tiểu thuyết viết về chiến tranh cũng không mấy mặn mà. Có thể các tác phẩm viết chưa hay, chưa cuốn hút người đọc nhưng giữa cuộc sống hòa bình, lo kiếm kế sinh nhai, lo chuyện làm giàu, lo chuyện học hành… dường như chuyện bom đạn chết chóc, máy bay oanh tạc… chuyện đói khát cùng cực của thế hệ cha anh họ dường như là chuyện cổ tích xa xưa, người lớn kể như là “chuyện bịa” để lấy đó làm bài học giáo dục cho con cháu, hơn là sự soi chiếu hiện thực của một thời giữa cuộc sống đô thị hỗn tạp, ngập tràn hàng hóa, gạo cơm…
Những năm gần đây không thiếu những cuộc thi văn chương, nhưng quả thật vẫn thiếu vắng các tác phẩm văn xuôi viết về hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ cứu nước. Một số tác giả tìm về với đề tài lịch sử, một số khác đến với những vấn đề của đương đại. Họ quên mất vẫn còn cả chục triệu người, lớp tuổi từ 50 trở lên - thế hệ từng đi qua chiến tranh chống Mỹ, chiến tranh bảo vệ Tổ quốc ở biên giới… Những người ấy không ít vẫn hoài niệm về những năm tháng xa xưa của cuộc chiến, dù có bị “con cháu mắng” là hoài cổ. Họ không dứt bỏ được tiếng bom đạn, tiếng máy bay, tiếng pháo bắn trong những trận đánh, những ngày chui lủi trong rừng… ám ảnh trong những giấc mơ. Có người gọi đấy là “Hội chứng Rừng”…
Tôi nhớ năm 1986, tại trại viết của Hội Nhà văn tổ chức ở Việt Trì (Phú Thọ), tôi, nhà thơ Ngô Minh, nhà văn Ngô Khắc Tài, cố nhà văn Nguyễn Đức Thọ tham dự. Nhà văn Nguyễn Đình Thi trong buổi nói chuyện có nói: “Chúng ta mong muốn có những tác phẩm lớn viết về chiến tranh, về cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ. Có thể cũng đã có rồi. Thành tựu cũng rất đáng trân trọng… nhưng biết đâu 100 năm sau, 200 năm sau lớp con cháu chúng ta sẽ xuất hiện những nhà văn vĩ đại (ông ví giống như Lep Tonstoi) viết về cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc ta ở thế kỷ XX còn hay hơn cả chúng ta bây giờ… thì sao”. Điều hi vọng của nhà văn Nguyễn Đình Thi có thể là thật trong tiến trình phát triển của văn học nhưng chẳng cần đợi lâu đến vậy. Chỉ vài năm sau văn học ta đã có “Thời xa vắng, Chuyện làng Cuội” của Lê Lựu, “Nỗi buồn chiến tranh” của Bảo Ninh, “Bến không chồng” của Dương Hướng và nhiều cuốn tiểu thuyết, tập truyện ngắn của nhiều nhà văn viết về cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước. Chuyện hay hay dở, lớn hay bé, cao hay thấp cho một cuốn tiểu thuyết xin dành cho công chúng và thời gian… Nhưng tôi tin một điều với tâm huyết của người cầm bút, vốn sống từng trải, và cả nỗi thắc thỏm không yên của một lớp người đã từng đi qua chiến tranh, với một độ lùi gần 40 năm, mảng đề tài viết về chiến tranh vẫn còn là món nợ của họ với mảnh đất này.
Và nếu làm được điều ấy đã là sự đóng góp to lớn của văn xuôi trong dòng chảy văn học nghệ thuật vùng đất Cố đô Huế.
Hà Nội, ngày 31 tháng 3 năm 2012
Đ.K.C
(SH281/7-12)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
Theo Bộ Công thương, ngoài hàng loạt các dự án mới bị đề nghị loại bỏ, đến nay vẫn có 340 dự án thủy điện vừa và nhỏ đã đi vào vận hành hoặc đang trong quá trình đầu tư xây dựng.
-
Trên nóc một tòa nhà cao tầng ở thành phố T., người ta gắn lên đấy dòng chữ ngất nghểu, rõ to, gò bằng thép không rỉ, cách mấy cây số cũng nhìn thấy: Phân bón hữu nghị. Từ xưa đến nay chỉ nghe nói phân dùng để bón lúa, phân bón khoai sắn, và phân bón các loài cây khác… chưa nghe nói phân bón hữu nghị bao giờ. Chắc bón loại phân này, tình hữu nghị giữa các dân tộc tăng trưởng nhanh chăng? Loại phân bón hữu nghị có lẽ ngành ngoại giao đặt hàng?!
-
(SH) - Trong thời đại bùng nổ công nghệ thông tin, nghề làm báo nhiều khi ăn nhau ở ý tưởng. Một sự kiện đã được hàng chục báo đưa đến nhàm, nhưng người viết sau vẫn có chỗ đứng nếu như có ý tưởng mới.
-
(SH) - Không khác nào một sự nghịch lý trớ trêu khi người tiêu dùng và dư luận cả nước lên tiếng yêu cầu đã lâu song vẫn chưa “được” cơ quan quản lý nhà nước và những doanh nghiệp kinh doanh công khai Quỹ Bình ổn giá xăng dầu.
-
QUANG PHONG
Đóng và mở - hai vấn đề tưởng chừng như rất mâu thuẫn nhưng lại là quan điểm rất cần thiết phải được lưu tâm trong quy hoạch, phát triển đô thị Huế. Đóng - là để bảo tồn những giá trị của di sản trước sự xâm thực của làn sóng phát triển và mở - đó là vai trò lan tỏa, kết nối với các đô thị để bảo đảm sự phát triển hài hòa, bền vững và có sức sống của đô thị sau này.
-
(SH) - Báo chí trong nước tuần này tiếp tục cảnh báo về sự khó khăn của ngành nông nghiệp, vốn được coi là “trụ cột của nền kinh tế” nước nhà. Khảo sát của Tiền Phong cho hay : Nông, thủy sản Trung Quốc ngập tràn chợ Việt.
-
(SH) - Dự án bauxite tỉ đô ở Tây Nguyên đã cho ra lò những mẻ sản phẩm đầu tiên song rất đáng băn khoăn và suy nghĩ khi đó lại chẳng phải là những “trái ngọt đầu mùa”.
-
(SH) - Từ chuyện ở Tây Nguyên có địa phương xây dựng đến hơn 500 nhà văn hóa cộng đồng với kinh phí hàng chục tỉ đồng nhưng thưa thớt cư dân vào sinh hoạt, phải đóng cửa im ỉm đến chuyện các làng thanh niên lập nghiệp rộng mênh mông nhưng hoang vắng đã cho thấy nhiều nơi đang ném tiền qua cửa sổ.
-
(SH) - Gần đây tại Thừa Thiên - Huế, dư luận bàn tán xôn xao về việc cô giáo Hoàng Thị Mai, Hiệu trưởng Trường THPT Cao Thắng, thành phố Huế cho giáo viên làm đề thi của học sinh để kiểm tra chất lượng giáo viên ở trường.
-
Sau 56 ngày đêm chiến đấu, quân đội ta đã buộc hơn 10.000 quân Pháp phải đầu hàng, kết thúc thắng lợi chiến dịch Điện Biên Phủ (ngày 7/5/1954).
-
Thời gian gần đây, những bản nhạc rap tự sáng tác, tự chia sẻ của giới trẻ đang giành được nhiều sự quan tâm của công chúng bởi ngôn từ giản dị và ý nghĩa xã hội sâu sắc.
-
Nhà sử học Dương Trung Quốc đã nói như vậy khi hay tin Hiệp hội Vận tải đề xuất nên phá Đàn Xã Tắc để... xóa đi hình ảnh chế độ phong kiến mục nát.
-
1. Những ngày qua, cư dân mạng truyền nhau clip hàng trăm học sinh một trường THPT tại TP.HCM đồng loạt xé đề cương ôn tập môn Lịch sử, rồi lên tầng 2 thả xuống trắng cả sân trường.
-
Nhà nước kêu gọi cắt giảm chi tiêu thường xuyên 10% nhưng hầu hết các địa phương đều mạnh tay chi vượt dự toán. Tiền dành cho y tế, giáo dục dù ít ỏi nhưng lại xài không hết... Đó là những nghịch lý trong xài tiền ngân sách được chính các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội nêu ra trong phiên họp mới đây.
-
1.000 tỉ đồng. Đó là số tiền mà Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam (Vinacomin) có thể phải đền bù cho chủ 12 dự án du lịch khi dừng xây dựng cảng Kê Gà ở tỉnh Bình Thuận.
-
1. Mấy ngày nay, thông tin người đàn ông không tay không chân Nick Vujicic, đến Việt Nam trong tháng 5 làm nhiều người ngóng đợi.
-
Mỗi năm hàng nghìn trí thức trẻ du học theo các con đường khác nhau và không ai trả lời được câu hỏi: Bao nhiêu người trong số họ sẵn lòng trở về với những khó khăn về lương bổng, cơ hội và điều kiện làm việc?
-
Trong những giá trị minh triết và sách lược tinh túy của tiền nhân, trọng dụng nhân tài mãi là bài học cho muôn đời sau.
-
Dù được tôn vinh là “báu vật nhân văn sống” nhưng bà Hà Thị Cầu và nhiều nghệ nhân khác phải sống chật vật với nỗi lo "cơm áo".
-
SHO - Xóa đăng ký thường trú với người đi tù hoặc người xuất cảnh từ hai năm trở lên. Cấm người chống tiêu cực phát tán thông tin trong kỳ thi. Chỉ được bày bán thịt bảo quản ở nhiệt độ thường trong vòng 8 giờ. Đó là những văn bản mang tên… "lú lẫn"!
.png)
.png)
