Sông Hương núi Ngự qua cảm nhận của vua Minh Mạng

17:38 16/04/2014

NGUYỄN HUY KHUYẾN 

Sông Hương núi Ngự từ xưa đến nay vẫn là thi tứ quen thuộc của nhiều tao nhân mặc khách du ngoạn thưởng lãm làm thơ. Ngay cả các vị vua triều Nguyễn viết về sông Hương núi Ngự cũng không ít bài. Ngoài việc nơi đây là cảnh đẹp hiếm có của đất Thần kinh, nó còn là báu vật của tự nhiên ban tặng để bảo vệ Kinh đô. Theo thuật phong thủy, Ngự Bình làm tiền án, sông Hương làm minh đường.

Ảnh: internet

Trong nhiều bài thơ viết về sông Hương và núi Ngự của các vua triều Nguyễn, chúng tôi xin được giới thiệu hai bài thơ của vua Minh Mạng về hai thắng cảnh mà sau này vua Thiệu Trị đã xếp vào Thần Kinh nhị thập cảnh.

Bài thơ Hương thủy, nằm ở tập “Ngự chế thi sơ tập”, quyển thứ 3, tờ số 51 a và 51 b. Đây là bài thơ thuộc thể ngũ ngôn bát cú, có nguyên chú địa danh rõ ràng của vua Minh Mạng. 源潔復 流長, 不孤名水芳. 味坩資眾飲, 性緩免堤防. 迥迴朝福地, 環遶奠金湯. 順化山川秀, 貽謀祚永昌.

Bài thơ "Hương Thủy"


Nguyên khiết phục lưu trường, Bất cô danh thủy phương. Vị cam tư chúng ẩm, Tính hoãn miễn đê phòng. Huýnh hồi triều phúc địa, Hoàn nhiễu điện kim thang. Thuận Hóa sơn xuyên tú, Di mưu tộ vĩnh xương. (Nguồn nước đã trong sạch sông lại chảy dài, Không chỉ có tiếng là nước sông có mùi thơm. Nước sông ngọt hợp mọi người uống, Tính tình con sông chảy thong thả không cần đê phòng. Chảy quanh co qua miền đất lành, Uốn khúc bảo vệ xứ Thần Kinh. Đất Thuận Hóa sông kì thủy tú, Để lại kế sách thái bình tốt đẹp mãi mãi).

Chính vua Minh Mạng cũng giải thích rằng: Con sông này tức là sông Hương Trà, vì tính tình ngọt và hiền hòa cho nên có tên đẹp như vậy. Các con sông ở phương Nam không con nào đẹp như thế:

“Con sông bắt nguồn ở trên núi cao xa mấy trăm dặm chia làm hai nhánh mà chảy về xuôi, cho nên nó có tên là Tả trạch, Hữu trạch, chảy đến xã La Khê thì tụ hợp mới bắt đầu có tên Hương Trà giang. Các lăng của các chúa Nguyễn đều dựa vào thế của con sông này mà chầu về. Phía hạ lưu thì chảy quanh Kinh thành và chảy thấu ra phía biển. Sông núi Thừa Thiên đẹp lạ thường thực không có gì để chê trách. Thái tổ Gia dũ Hoàng đế xây dựng nền móng, mở mang bờ cõi phía Nam, định cơ đồ ở nơi này. Tiểu tử ta thật là kính cẩn vâng mệnh, mưu tính lâu dài để làm cho cương vực quốc gia mãi dài lâu”.

Qua những lời nhận xét của vua Minh Mạng cũng như ca ngợi vẻ đẹp và tính cách của sông Hương. So với nhiều con sông khác, sông Hương ít gây tai họa cho người dân sống quanh vùng. Tuy hằng năm vào thu, nước vẫn dâng cao tràn ngập miền phụ cận, gây tai hại cho Kinh thành. Nhưng nếu đắp đê thì Kinh thành Huế và nhiều nơi phụ cận sẽ không thấy được vẻ đẹp của nó nữa. Như câu thơ của Thu Bồn: “Con sông dùng dằng con sông không chảy/ Sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu”.

Trong bài Ngự Bình sơn vua Minh Mạng cũng ca ngợi cảnh đẹp cũng như chức năng của núi Ngự đối với việc bảo vệ Kinh thành. Bài thơ cũng in trong “Ngự chế thi sơ tập”, quyển 3, tờ 34a:

御屏山
當闕巍巍列翠屏,藏風納水衛京城.山花似易丹清染, 松樹應難筆墨成.內抱重河佳氣聚, 外週疊嶂瑞光呈.蒼 蒼黛色年年在,屹立南天舉頂擎

Bài thơ "Ngự Bình sơn"


Đương khuyết nguy nguy liệt thúy bình, Tàng phong nạp thủy vệ Kinh thành. Sơn hoa tự dị đan thanh nhiễm, Tùng thụ ưng nan bút mặc thành. Nội bão trùng hà giai khí tụ, Ngoại chu điệp chướng thụy quang trình. Thương thương đại sắc niên niên tại, Ngất lập Nam thiên cử đỉnh kình. (Trước cửa cung cao vời vợi là núi Ngự Bình xanh biếc, Nơi chứa gió thu nước để bảo vệ chốn Kinh thành. Hoa trên núi đẹp như bức họa, Cây tùng khó có bút nào vẽ nên. Bên trong ôm ấp nhiều dòng sông khí tốt ngưng tụ, Bên ngoài núi nhỏ lớp lớp phô ánh hào quang. Sắc xanh bao phủ mãi mãi còn, Sững sững ở trời Nam tựa cột chống trời).

Núi Ngự bình được vua Minh Mạng ca ngợi là nơi chứa nước, thu gió để bảo vệ Kinh thành. Núi vừa cao lại vừa xanh màu xanh của thông của hoa cỏ. Bên trong núi thì ôm ấp nhiều dòng sông, nơi linh khí ngưng tụ, bên ngoài thì phô ánh hào quang trên từng lớp núi. Thật là một bức tranh khó có cây bút nào vẽ được.

Sông Hương núi Ngự mãi còn đó, nhưng so với xưa thì có nhiều đổi thay. Vạn vật tuần hoàn năm này qua năm khác, núi Ngự bình giờ đây chắc đã khác xưa, nhưng thông vẫn còn đó, vẫn rì rào theo gió, dòng Hương giang vẫn ngày ngày chảy qua Kinh thành, vẫn hiền dịu khoan thai lững lờ bên mái nhì mái đẩy, song trong lòng con sông ấy còn chất chứa bao điều của lịch sử văn hóa của vùng đất Thần kinh. Như lời nhận xét của vua Minh Mạng, đất Thuận Hóa sông núi đều đẹp.

N.H.K 
(SDB12/03-14)






 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
Tin nổi bật
  • BÙI KIM CHI

    “Giữ chút gì rất Huế đi em
    Nét duyên là trời đất giao hòa
    Dẫu xa một thời anh gặp lại
    Vẫn được nhìn em say lá hoa.

    (...)

  • CHU SƠN

    1.
    Này, xa là những cảm nhận chủ quan hàm chứa một góc nhìn giới hạn, tương đối và hoàn toàn xa lạ với những khẩu hiệu thời thượng là vĩnh cửu, muôn năm.

  • TRẦN VĂN DŨNG

    Cùng với rất nhiều nghề thủ công truyền thống trên đất nước Việt Nam, nghề Kim hoàn được biết đến với sự sáng lập của hai vị tổ sư Cao Đình Độ và Cao Đình Hương ngay trên vùng đất Cố đô. Tài năng của các ông đã biến nghề kim hoàn trở thành một nghề thủ công độc đáo, mang đậm sắc thái Việt và được truyền bá khắp ba miền đất nước trong hơn hai thế kỉ qua.

  • LÊ VĂN LÂN

    Hằng năm cứ vào dịp 9/1 (ngày sinh viên học sinh), ngày 26/3 (ngày thành lập Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và giải phóng Huế), những người hoạt động trong phong trào (người ta thường gọi là “dân phong trào”) lại họp mặt tưởng nhớ những người hi sinh, ôn lại truyền thống, chia sẻ những trăn trở trước thời cuộc và tự dặn mình phải sống xứng đáng với những người đã khuất, những đùm bọc thương yêu mà nhân dân đã dành cho mình.

  • ĐÀO HÙNG
    (Nhân kỷ niệm ngày Báo chí cách mạng Việt Nam)

    Hồi còn bé, đôi lần tôi được cha tôi là ông Đào Duy Anh, đưa đi chơi và có ghé thăm cụ Huỳnh Thúc Kháng. Rồi cũng có lần tôi thấy cụ Huỳnh đến gặp cha tôi ở ngôi nhà trên đường Hương Mỹ (nay là Chu Văn An), thành phố Huế.

  • LÊ MẬU PHÚ 
               Tùy bút 

    Sông Hương bắt nguồn từ dãy Trường Sơn, chạy dài hơn 60 cây số, qua nhiều rừng núi với thảm thực vật nhiệt đới đa dạng và nhận nhiều nguồn nước từ những con thác, rồi sau đó hợp lưu tại ngã ba Bằng Lãng thành một dòng sông, gọi là sông Hương. Từ đó, sông xuôi về biển thêm 30 cây số nữa.

  • LÊ VŨ TRƯỜNG GIANG

    “Ơi khách đường xa, khách đường xa
    Dừng chân ghé lại Đông Ba chợ mình”

  • TRẦN NGUYÊN SỸ
                      Ghi chép

    Chúng ta thử hình dung Huế như một ngôi nhà cổ, mà con ngõ đón thập khách phía Nam là đoạn quốc lộ từ Thủy Dương xuống Phú Bài thì khỏi cần trả lời câu hỏi: Với Huế, Hương Thủy có quan trọng không?

  • HỮU THU - BẢO HÂN

    Không ít người ở Huế thế hệ sinh năm 1950 đã từng được ngắm cái điệu đà của rong rêu, sự bỡn đùa của từng đàn cá tung tăng theo chiều con nước sông Hương.

  • PHAN THUẬN AN

    Thái giám hay hoạn quan là những người đàn ông không có sinh thực khí, chuyên ở hầu hạ trong hậu cung của vua.
     

  • HỮU THU & BẢO HÂN

    Đường 12 được giới hạn từ ngã ba Tuần lên Bốt Đỏ. Chỉ kéo dài hơn 50 cây số nhưng đây là quãng đường không dễ vượt qua, bởi trước năm 1990, muốn lên A Lưới, từ Huế xe phải chuyển hướng ra Đông Hà, ngược đường 9, đến cầu Đakrong rẽ trái rồi men theo đường Hồ Chí Minh để vào. Thuở đó, đường xa, xe xấu nên cán bộ được phân công lên huyện vùng cao này ai cũng ái ngại và bỏ cuộc.

  • BÙI KIM CHI Tiên tổ phương danh lưu quốc sử Tử tôn tích đức kế gia phong

  • PHAN HƯƠNG THỦY Hệ thống lăng tẩm và Cung điện ở Huế luôn luôn là một đối tượng chính của các nhà nghiên cứu Mỹ thuật, và các nhà nghiên cứu lịch sử Huế đã để lại cho chúng ta những cái mà thời trước không còn.

  • Một số anh chị em ở Huế biết tôi có ghi chép được ít nhiều về Nguyễn Tuân, bảo tôi viết lại và gửi cho Tạp chí Sông Hương. Riêng tôi, muốn tạo một dịp để anh Nguyễn nói trực tiếp với bạn đọc Sông Hương, nên xin được hỏi anh Nguyễn chung quanh chuyện Huế, được anh Nguyễn nhận lời, tôi xin trung thành ghi lại toàn bộ cuộc trò chuyện đó.

  • LÊ VŨ TRƯỜNG GIANGHiếm nơi nào trên đất Huế có phong thủy hữu tình, trời, đất, nước, người cùng quyện hòa thanh thái trong một không gian xanh ngát xanh như đất thôn Vỹ. Đất này được dòng Hương Giang và phụ lưu Như Ý ôm trọn vào lòng như hai cánh tay của một người mẹ vỗ về.

  • TRẦN THÙY MAI Tôi sinh ra và lớn lên ở Huế. Với tất cả mọi người, ai cũng thế, sau quê hương lớn là Tổ quốc Việt Nam, đều yêu và đều thích nói về quê hương nho nhỏ của mình, nơi đón tiếp mình từ lòng mẹ và cho mình những ấn tượng đầu tiên về thế giới. Hơn nữa, đó lại là một vùng đất hay được nhắc nhở và ngợi khen.

  • ĐỖ NAM Hàng trăm năm nay ai cũng biết đầm phá Tam Giang - Cầu Hai có 02 cửa thông ra biển: Thuận An và Tư Hiền.

  • BÙI MINH ĐỨC (Tiếp theo Sông Hương số 267, tháng 5 - 2011)

  • HỒ ĐĂNG THANH NGỌC(Kỷ niệm 95 năm ngày mất Thái Phiên - Trần Cao Vân: 17.5.1916 - 17.5.2011)                Bút ký

  • Bà Francoise Corrèze - đảng viên Đảng Cộng sản Pháp, là một chiến sĩ chống phát xít, một người bạn của Việt Nam từ nhiều năm nay. Sau những chuyến đi thăm nước ta trong chiến tranh cũng như từ ngày đất nước thống nhất, bà đã viết nhiều tác phẩm về Việt Nam. Lần đầu tiên đến Huế đầu năm 1985, bà đã ghi lại những cảm nghĩ của mình. Chúng tôi xin giới thiệu một số đoạn sẽ được in trong cuốn sách viết về thanh niên Việt Nam bằng tiếng Pháp.