NGUYỄN HUY KHUYẾN
Sông Hương núi Ngự từ xưa đến nay vẫn là thi tứ quen thuộc của nhiều tao nhân mặc khách du ngoạn thưởng lãm làm thơ. Ngay cả các vị vua triều Nguyễn viết về sông Hương núi Ngự cũng không ít bài. Ngoài việc nơi đây là cảnh đẹp hiếm có của đất Thần kinh, nó còn là báu vật của tự nhiên ban tặng để bảo vệ Kinh đô. Theo thuật phong thủy, Ngự Bình làm tiền án, sông Hương làm minh đường.
Ảnh: internet
Trong nhiều bài thơ viết về sông Hương và núi Ngự của các vua triều Nguyễn, chúng tôi xin được giới thiệu hai bài thơ của vua Minh Mạng về hai thắng cảnh mà sau này vua Thiệu Trị đã xếp vào Thần Kinh nhị thập cảnh.
Bài thơ Hương thủy, nằm ở tập “Ngự chế thi sơ tập”, quyển thứ 3, tờ số 51 a và 51 b. Đây là bài thơ thuộc thể ngũ ngôn bát cú, có nguyên chú địa danh rõ ràng của vua Minh Mạng. 源潔復 流長, 不孤名水芳. 味坩資眾飲, 性緩免堤防. 迥迴朝福地, 環遶奠金湯. 順化山川秀, 貽謀祚永昌.
![]() |
Bài thơ "Hương Thủy" |
Nguyên khiết phục lưu trường, Bất cô danh thủy phương. Vị cam tư chúng ẩm, Tính hoãn miễn đê phòng. Huýnh hồi triều phúc địa, Hoàn nhiễu điện kim thang. Thuận Hóa sơn xuyên tú, Di mưu tộ vĩnh xương. (Nguồn nước đã trong sạch sông lại chảy dài, Không chỉ có tiếng là nước sông có mùi thơm. Nước sông ngọt hợp mọi người uống, Tính tình con sông chảy thong thả không cần đê phòng. Chảy quanh co qua miền đất lành, Uốn khúc bảo vệ xứ Thần Kinh. Đất Thuận Hóa sông kì thủy tú, Để lại kế sách thái bình tốt đẹp mãi mãi).
Chính vua Minh Mạng cũng giải thích rằng: Con sông này tức là sông Hương Trà, vì tính tình ngọt và hiền hòa cho nên có tên đẹp như vậy. Các con sông ở phương Nam không con nào đẹp như thế:
“Con sông bắt nguồn ở trên núi cao xa mấy trăm dặm chia làm hai nhánh mà chảy về xuôi, cho nên nó có tên là Tả trạch, Hữu trạch, chảy đến xã La Khê thì tụ hợp mới bắt đầu có tên Hương Trà giang. Các lăng của các chúa Nguyễn đều dựa vào thế của con sông này mà chầu về. Phía hạ lưu thì chảy quanh Kinh thành và chảy thấu ra phía biển. Sông núi Thừa Thiên đẹp lạ thường thực không có gì để chê trách. Thái tổ Gia dũ Hoàng đế xây dựng nền móng, mở mang bờ cõi phía Nam, định cơ đồ ở nơi này. Tiểu tử ta thật là kính cẩn vâng mệnh, mưu tính lâu dài để làm cho cương vực quốc gia mãi dài lâu”.
Qua những lời nhận xét của vua Minh Mạng cũng như ca ngợi vẻ đẹp và tính cách của sông Hương. So với nhiều con sông khác, sông Hương ít gây tai họa cho người dân sống quanh vùng. Tuy hằng năm vào thu, nước vẫn dâng cao tràn ngập miền phụ cận, gây tai hại cho Kinh thành. Nhưng nếu đắp đê thì Kinh thành Huế và nhiều nơi phụ cận sẽ không thấy được vẻ đẹp của nó nữa. Như câu thơ của Thu Bồn: “Con sông dùng dằng con sông không chảy/ Sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu”.
Trong bài Ngự Bình sơn vua Minh Mạng cũng ca ngợi cảnh đẹp cũng như chức năng của núi Ngự đối với việc bảo vệ Kinh thành. Bài thơ cũng in trong “Ngự chế thi sơ tập”, quyển 3, tờ 34a:
御屏山
當闕巍巍列翠屏,藏風納水衛京城.山花似易丹清染, 松樹應難筆墨成.內抱重河佳氣聚, 外週疊嶂瑞光呈.蒼 蒼黛色年年在,屹立南天舉頂擎
![]() |
Bài thơ "Ngự Bình sơn" |
Đương khuyết nguy nguy liệt thúy bình, Tàng phong nạp thủy vệ Kinh thành. Sơn hoa tự dị đan thanh nhiễm, Tùng thụ ưng nan bút mặc thành. Nội bão trùng hà giai khí tụ, Ngoại chu điệp chướng thụy quang trình. Thương thương đại sắc niên niên tại, Ngất lập Nam thiên cử đỉnh kình. (Trước cửa cung cao vời vợi là núi Ngự Bình xanh biếc, Nơi chứa gió thu nước để bảo vệ chốn Kinh thành. Hoa trên núi đẹp như bức họa, Cây tùng khó có bút nào vẽ nên. Bên trong ôm ấp nhiều dòng sông khí tốt ngưng tụ, Bên ngoài núi nhỏ lớp lớp phô ánh hào quang. Sắc xanh bao phủ mãi mãi còn, Sững sững ở trời Nam tựa cột chống trời).
Núi Ngự bình được vua Minh Mạng ca ngợi là nơi chứa nước, thu gió để bảo vệ Kinh thành. Núi vừa cao lại vừa xanh màu xanh của thông của hoa cỏ. Bên trong núi thì ôm ấp nhiều dòng sông, nơi linh khí ngưng tụ, bên ngoài thì phô ánh hào quang trên từng lớp núi. Thật là một bức tranh khó có cây bút nào vẽ được.
Sông Hương núi Ngự mãi còn đó, nhưng so với xưa thì có nhiều đổi thay. Vạn vật tuần hoàn năm này qua năm khác, núi Ngự bình giờ đây chắc đã khác xưa, nhưng thông vẫn còn đó, vẫn rì rào theo gió, dòng Hương giang vẫn ngày ngày chảy qua Kinh thành, vẫn hiền dịu khoan thai lững lờ bên mái nhì mái đẩy, song trong lòng con sông ấy còn chất chứa bao điều của lịch sử văn hóa của vùng đất Thần kinh. Như lời nhận xét của vua Minh Mạng, đất Thuận Hóa sông núi đều đẹp.
N.H.K
(SDB12/03-14)
Ở thời điểm năm 1987, GS Trần Quốc Vượng là người đầu tiên nêu quan điểm cần đổi mới tư duy lịch sử, nhận thức đúng sự thật lịch sử và thảo luận tự do, dân chủ, rộng rãi, trong đó có vấn đề xem xét lại nhà Nguyễn và thời Nguyễn.
ĐỖ XUÂN CẨM
Thành phố Huế khác hẳn một số thành phố trên dải đất miền Trung, không chỉ ở các lăng tẩm, đền đài, chùa chiền, thành quách… mà còn khác biệt ở màu xanh thiên nhiên hòa quyện vào các công trình một cách tinh tế.
KỶ NIỆM 130 CHÍNH BIẾN THẤT THỦ KINH ĐÔ (23/5 ẤT DẬU 1885 - 23/5 ẤT MÙI 2015)
LÊ VŨ TRƯỜNG GIANG
Huế, trong lịch sử từng là vùng đất đóng vai trò một trung tâm chính trị - văn hóa, từng gánh chịu nhiều vết thương của nạn binh đao. Chính biến Thất thủ Kinh đô 23/5, vết thương lịch sử ấy ăn sâu vào tâm thức bao thế hệ người dân Cố đô.
KIMO
Café trên xứ Huế bây giờ không thua gì café quán cốc ở Pháp, những quán café mọc lên đầy hai bên lề đường và khi vươn vai thức dậy nhìn xuống đường là mùi thơm của café cũng đủ làm cho con người tỉnh táo.
LTS: Diễn ra từ 10/6 đến 22/6/2015, cuộc triển lãm “Thừa Thiên Huế: 90 năm báo chí yêu nước và cách mạng” do Hội Nhà báo tổ chức tại Huế, trưng bày các tư liệu báo chí hết sức quý giá do nhà báo, nhà nghiên cứu Dương Phước Thu sưu tập, đã thu hút đông đảo công chúng Huế. Nhiều tờ báo xuất bản cách đây hơn thế kỷ giờ đây công chúng được nhìn thấy để từ đó, hình dung về một thời kỳ Huế đã từng là trung tâm báo chí của cả nước. Nhân sự kiện hết sức đặc biệt này, Sông Hương đã có cuộc phỏng vấn ngắn với nhà nghiên cứu Dương Phước Thu.
MAI KHẮC ỨNG
Một lần lên chùa Thiên Mụ gặp đoàn khách có người dẫn, tôi nhập lại để nghe thuyết minh. Nền cũ đình Hương Nguyện trước tháp Phước Duyên được chọn làm diễn đài.
LÊ QUANG THÁI
Việt Nam giữ một vị thế trọng yếu ở ngã tư giao lưu với các nước của bán đảo Ấn Hoa và miền Viễn Đông châu Á.
LÊ VŨ TRƯỜNG GIANG
Tùy bút
Mối cảm giao với Túy Vân khởi sự từ sự tạo sinh của đất trời trong lớp lớp mây trắng chảy tràn, tuyết tô cho ngọn núi mệnh danh thắng cảnh thiền kinh Cố đô.
PHẠM THÁI ANH THƯ
Trong giai đoạn 2004 - 2013, nền kinh tế tỉnh Thừa Thiên Huế (TTH) đạt mức tăng trưởng khá cao so với mức bình quân của cả nước, cơ cấu kinh tế chuyển dịch hợp lý theo hướng du lịch, dịch vụ - công nghiệp - nông nghiệp. Đồng hành với mức tăng trưởng đó, nhiều nhà đầu tư lớn trong và ngoài nước đã đến đầu tư tại Thừa Thiên Huế.
TRẦN VIẾT ĐIỀN
Một số nhà nghiên cứu đã chú tâm tìm kiếm nơi an táng đại thi hào Nguyễn Du ở Huế, sau khi ông qua đời vào ngày 10 tháng 8 năm Canh Thìn (16/9/1820).
TRẦN KIÊM ĐOÀN
Sông Hương vừa là cột mốc làm chứng vừa là biểu tượng cho dáng đẹp sương khói, “áo lụa thinh không” của lịch sử thăng trầm về hình bóng Huế.
ĐỖ XUÂN CẨM
1. Đôi điều tản mạn về Liễu
Người Á Đông thường coi trọng luật phong thủy, ngũ hành âm dương, họ luôn chú trọng đến thiên nhiên, cảnh vật và xem đó là một phần của cuộc sống tinh thần.
TRƯỜNG PHƯỚC
Đất nước hòa bình, thống nhất, thực hiện công cuộc đổi mới phát triển đã 40 năm. Những thành tựu là có thể nhìn thấy được. Tuy nhiên, muốn phát triển, công cuộc đổi mới cần được thúc đẩy một cách mạnh mẽ có hiệu quả hơn nữa.
LƯU THỦY
KỶ NIỆM 40 NĂM GIẢI PHÓNG THỪA THIÊN HUẾ (26/3/1975 - 2015)
LÊ VĂN LÂN
Một mùa xuân mới lại về trên quê hương “Huế luôn luôn mới” để lại trong tâm hồn người dân Huế luôn trăn trở với bao khát vọng vươn lên, trả lời câu hỏi phải tiếp tục làm gì để Huế là một thành phố sáng tạo, một đô thị đáng sống. Gạt ra ngoài những danh hiệu, kể cả việc Huế chưa trở thành thành phố trực thuộc Trung ương, vấn đề đặt ra đâu là cái lõi cái bất biến của Huế và chúng ta phải làm gì để cái lõi đó tỏa sáng.
THANH TÙNG
Ở Việt Nam, Huế là thành phố có tỉ lệ tượng lớn nhất trên diện tích tự nhiên và dân số. Không chỉ nhiều về số lượng mà còn đạt đỉnh cao về chất lượng nghệ thuật, phong phú về đề tài, loại hình, phong cách thể hiện.
ĐỖ MINH ĐIỀN
Chùa Hoàng giác là một trong những ngôi cổ tự nổi tiếng nhất xứ Đàng Trong, được đích thân chúa Nguyễn Phúc Chu cho tái thiết, ban sắc tứ vào năm 1721. Tuy nhiên, vì trải qua binh lửa chiến tranh chùa đã bị thiêu rụi hoàn toàn. Dựa trên nguồn sử liệu và kết quả điều tra thực tế, chúng tôi cố gắng để phác thảo phần nào nguồn gốc ra đời cũng như tầm quan trọng của ngôi chùa này trong đời sống văn hóa cư dân Huế xưa với một nếp sống mang đậm dấu ấn Phật giáo.
TRẦN VĂN DŨNG
Cách đây đúng 500 năm (1514 - 2014), tại ngôi làng ven sông Kiến Giang “nơi cây vườn và dòng nước cùng với các thôn xóm xung quanh hợp thành một vùng biếc thẳm giữa màu xanh mênh mông của cánh đồng hai huyện”(1) thuộc xã Lộc Thủy, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình, cậu bé Dương Văn An, sau này đỗ Tiến sĩ và làm quan đến chức Thượng thư được sinh ra đời.
DƯƠNG ĐÌNH CHÂU – TRẦN HOÀNG CẨM LAI
Danh lam thắng cảnh, nơi cảnh đẹp có chùa nổi tiếng, khái niệm này càng rõ hơn ở Huế.