Cho dù được biểu đạt bằng thể loại gì, từ tản văn, truyện ngắn hay du khảo, thì người đọc vẫn nhận ra ở Nguyễn Trương Quý một tấm lòng thiết tha với Hà Nội. Anh vừa ra mắt cuốn sách thứ 8, du khảo Một thời Hà Nội hát (NXB Trẻ ấn hành), cũng nằm trong mạch nguồn đó.
Được dung hòa giữa văn chương và rất nhiều tư liệu quý giá, cuốn sách là một công trình nghiên cứu thú vị và hấp dẫn cho những ai quan tâm đến Hà Nội giai đoạn bản lề trước và sau năm 1954.
* Nhà văn NGUYỄN TRƯƠNG QUÝ: Đúng là có một sự liên quan giữa 2 cuốn sách. Cuốn sách trước là một cuộc tổng quan về hình thái, hiện tượng khi có rất nhiều bài hát lấy Hà Nội làm trung tâm, làm đối tượng nghệ thuật, giống như một cuộc kể chuyện về Hà Nội bằng ca từ. Đến cuốn này, như một câu trả lời phức tạp hơn, thông qua một câu chuyện, một hoàn cảnh lịch sử của giai đoạn trước và sau năm 1954, là giai đoạn bản lề của thành phố.
Trong bối cảnh đó, tôi muốn đi tìm câu trả lời cho các câu hỏi: Liệu cảm hứng lãng mạn được giữ gìn, phát triển ra sao? Cơ chế nào để xây dựng nên câu chuyện này, biến nó thành một huyền thoại, làm nên một câu chuyện về Hà Nội mà bây giờ gần như là một bảo chứng cho giá trị lãng mạn của Hà Nội? Trong khi những hình thái thuộc địa, những khung cảnh, kiến trúc, con người hay phong tục đã thay đổi rồi thì người ta vẫn nhìn vào đây giống như một di sản phi vật thể, một bảo tàng ký ức về vẻ đẹp xưa cũ của một Hà Nội mà người ta truyền tụng. Và cuốn sách ra đời xuất phát từ đó.
* Nhạc sĩ Đoàn Chuẩn sinh ra ở Hải Phòng. Vậy, âm nhạc và con người Đoàn Chuẩn tiêu biểu như thế nào cho con người và vùng đất Hà Nội?
* Câu chuyện có nhiều nhân vật nhưng tôi chọn nhân vật chính là Đoàn Chuẩn với nhiều bài hát, rạp Đại Đồng, hay cuộc đời sáng tác nghệ thuật, chuyện tình cảm của Đoàn Chuẩn làm trung tâm. Vì ở ông, vô tình hội tụ tất cả đặc điểm của giai đoạn đó, khi ông là người cuối cùng của giai đoạn tân nhạc ở miền Bắc. Và những hoạt động của ông cũng chứng kiến những thay đổi của đất nước.
Đương nhiên, chọn Đoàn Chuẩn vì cuộc đời ông thỏa mãn được những dữ kiện đặt ra. Đoàn Chuẩn tuy không phải là người sinh ra ở Hà Nội nhưng ông lên Hà Nội học từ lúc nhỏ, rồi lấy vợ Hà Nội. Cuộc sống vật chất và năm tháng hoạt động sôi nổi nhất, kể cả những thăng trầm của ông cũng diễn ra tại đây. Quan trọng nhất là những bài hát, những giai điệu ấy, câu chuyện ấy đi vào vốn văn hóa đại chúng Hà Nội. Rất nhiều thế hệ người Hà Nội đã coi những điều đó là sản phẩm của địa phương. Vậy nên, hoàn toàn có thể xem những câu chuyện đó là của Hà Nội.
* Như vậy, anh không gặp khó khăn gì trong quá trình thực hiện cuốn sách này, dù là người “sinh sau đẻ muộn”?
* Có một số khó khăn, như các văn bản đó rơi vào đúng giai đoạn chuyển đổi và bị lắng xuống một lớp bụi nên tôi cũng phải gạt đi rất nhiều mới tìm được những câu chuyện chính xác. Ngoài ra, vì đây là những bài hát tình cảm, mang tính sở hữu cá nhân giai đoạn rất riêng tư của con người, đi kèm rất nhiều ngoại truyện, giai thoại nên làm sai lệch và biến dị nhiều với câu chuyện gốc. Người ta truyền tụng rất nhiều, dù xuất phát từ tình cảm yêu mến, nhưng điều đó vô tình làm bồi đắp nên nhiều chân dung khác nhau.
Tất nhiên, bản thân tôi cũng không thể nào đi đến chân dung Đoàn Chuẩn chính xác 100% vì những người trong cuộc hầu như đã mất cả rồi. Đương nhiên, tôi muốn tránh sự áp đặt lên mọi người, cho rằng đây là chân dung chính xác. Tôi chỉ đưa ra một chân dung nghệ thuật, về giai đoạn nghệ thuật của một đô thị mà tiếng nói của nghệ thuật, của văn hóa được định hình rất đậm đặc.
* Còn câu chuyện, vấn đề gì về Đoàn Chuẩn hay của giai đoạn đó mà anh lấy làm tiếc nuối khi không được thể hiện trên sách?
* Có nhiều thứ tôi mong muốn được đi tới cùng nhưng chưa thể giải quyết được ngay. Chẳng hạn, về mặt khảo sát các giấy tờ, các văn bản riêng tư, tôi chưa được tiếp cận đến nơi đến chốn vì vấn đề gia đình, nhân thân và nhiều nguyên nhân khác nữa mà mọi người chưa sẵn sàng công bố với người khảo sát là tôi.
Tôi nghĩ, nếu như có được nhiều dữ liệu hơn nữa, chính xác hơn nữa thì khả năng nghiên cứu sẽ mở rộng ra thêm. Tuy nhiên, mỗi cuốn sách chỉ giải quyết được một câu hỏi đặt ra thôi, mình không thể làm tất cả công việc gọi là phục dựng hết được.
* Vậy anh có dự tính gì cho một cuốn sách tiếp theo?
* Thực ra trong nghiên cứu, đất rất rộng và có nhiều cách để tiếp cận. Giống như cuốn sách này, nếu câu chuyện chỉ khoanh vùng ở cuộc đời Đoàn Chuẩn thì cuốn sách sẽ đi theo hướng khác. Mình phải đặt trong bối cảnh rất rộng, Đoàn Chuẩn liên quan đến những ý niệm về giới, về định nghĩa thị dân như thế nào. Mình phải khảo sát cái mà người ta gọi là không gian hóa, với những đồ vật, hiện tượng mà tự nó đã là không gian rồi. Như bài hát của Đoàn Chuẩn chẳng hạn, nghe là coi đấy là không gian của Hà Nội. Cũng có thể sau này sẽ có những cuốn khác về chủ đề Hà Nội, vì trong sách, tôi cũng có mở những hướng khác nữa. Đến một lúc nào đó, khi có đủ dữ liệu, tôi sẽ bắt tay vào làm.
* So với những cuốn sách được ra mắt trước đây và ít nhiều tạo được tiếng vang, với Một thời Hà Nội hát có ý nghĩa như thế nào với anh?
* Trước cuốn sách này, tôi có cuốn tản văn Mỗi góc phố một người đang sống, tôi có một vệt bài đi đi lại lại quanh chủ đề người ta hình thành nên ý niệm Hà Nội là quy tâm trong âm nhạc, trong nghệ thuật như thế nào. Nhưng lúc đó tôi chưa có đủ lý thuyết để “gói” lại, thì cuốn này tôi quyết tâm “gói” bằng được. Nó cũng đánh dấu bước trưởng thành về mặt tư duy, về nghiên cứu.
Theo Hồ Sơn - SGGP
1. Đời người trăm năm như nhau, nhà văn Tây hay ta gì gì ông Trời cũng chẳng ưu ái thêm ngày nào, vậy mà bên trời ấy thế hệ này đến thế hệ khác nảy nòi bao nhiêu tiểu thuyết gia lớn. Còn ta thì không. Tại sao?
Phan nhân 1972 ( Hồi ức K15 trường Chuyên Phan Bội Châu Nghệ Tĩnh - NXB Hội Nhà văn, tháng 7/2019 ) có lẽ là một trong những cuốn sách thú vị nhất về tuổi học trò mà tôi từng đọc.
Ngày 6-7, tại Hà Nội, buổi giao lưu ra mắt bút ký chính luận “Một thời Đông Bắc” của tác giả Vũ Mão và ký sự tiểu thuyết “Mãi mãi một thời Thiếu sinh quân” của nhà văn Ma Văn Kháng do NXB Kim Đồng tổ chức đã thu hút sự tham gia của đông đảo các nhà văn, nhà phê bình văn học, các cựu học viên trường Thiếu sinh quân Việt Nam.
Ra mắt tập thơ đầu tay năm 2003, đến nay, nhà văn Nguyễn Văn Học đã xuất bản 15 tác phẩm bao gồm tiểu thuyết, truyện ngắn và thơ.
Văn học Nhật Bản đang để lại dấu ấn sâu đậm và mạnh mẽ cả về số lượng lẫn chất lượng. Bên cạnh dòng văn học kinh điển gắn liền với những tác giả có ảnh hưởng trên thế giới, thị trường xuất bản trong nước còn chứng kiến cuộc “đổ bộ” của những tác giả đương đại với số lượng tác phẩm không hề nhỏ.
Tôi vẫn luôn nghĩ rằng, đối với người nghệ sĩ, cô đơn tự xác lập hay cô đơn do ngoại cảnh, đó đều là những đặc ân. Bởi nhờ có cô đơn làm chất xúc tác, cảm thức sáng tạo mới bùng vỡ nơi người nghệ sĩ...” - Nhà văn Đỗ Chu cũng từng bảo: “Nghệ sĩ cô đơn được càng tốt!”.
Từ ba nguồn tư liệu chính sử, dã sử và dân gian, các nhà văn đã có cơ hội bung trổ trí tưởng tượng và khả năng hư cấu để cho ra đời những áng văn chương sinh động, hấp dẫn viết về lịch sử. Hai tiểu thuyết lịch sử mới ra mắt công chúng là “Từ Dụ Thái hậu” của Trần Thùy Mai và “Thiên địa phong trần” của Hà Thủy Nguyên.
Nhân kỉ niệm 62 năm thành lập (17/6/1957 – 17/6/2019), Nhà xuất bản Kim Đồng ra mắt ấn bản mới tập truyện Dưới chân Cầu Mây của nhà văn Nguyên Hồng. Tập truyện gồm ba truyện đặc sắc dành cho thiếu nhi: Đôi chim tan lạc, Dưới chân Cầu Mây vàCháu gái người mãi võ họ Hoa.
NXB Hà Nội và Thư viện Hà Nội tổ chức lễ ra mắt cuốn sách “Thời cuộc và Văn hóa” của nhà báo Hồ Quang Lợi, Phó Chủ tịch Thường trực Hội nhà báo Việt Nam
Nhà thơ Hữu Thỉnh đánh giá Huy Cận là người đem tâm nguyện “làm bục nhảy đưa sự sống lên cao”. Nhiều nhà thơ, nhà nghiên cứu có dịp quần tụ nhớ về hồn thơ Huy Cận dịp 100 năm ngày sinh của ông.
“Ba năm tồn tại. Thời gian không dài. Nhưng kỷ niệm một thời niên thiếu tươi đẹp hào hùng trong gian khổ làm sao có thể quên!”. Sau hơn 70 năm, khi những mảnh ký ức bắt đầu mờ nhòa, nhà văn Ma Văn Kháng đã “gạn lấy chút sức lực còn lại”, “rờ rẫm nhớ lại những gì đã trải qua”, để tái hiện chân dung thế hệ “măng non cách mạng” giai đoạn kháng chiến chống thực dân Pháp.
Nhà văn Trần Thùy Mai vừa ra mắt bộ tiểu thuyết lịch sử “Từ Dụ thái hậu” sau một thời gian dài im tiếng. Điều thú vị, cuốn sách đề cập đến lịch sử nhưng được tác giả viết bằng văn phong thuần Việt, với ngôn ngữ nhuần nhị để thu hút độc giả trẻ.
Có thể nói, tiểu thuyết gia hiện đại đầu tiên của văn học Việt Nam chính là nhà văn Hồ Biểu Chánh. Với kho tàng đồ sộ 64 cuốn tiểu thuyết, ông được mệnh danh là “người kể chuyện đời” đầy lôi cuốn và có cá tính.
Giữ một vị trí khiêm tốn trong đời sống văn chương, nhưng thể loại phi hư cấu thời gian qua vẫn đều đặn đến với độc giả. Thậm chí, nhiều tác phẩm tạo được tiếng vang lớn, được in hàng chục ngàn bản. Chỉ có điều, trong những bảng vàng văn chương trong nước, hiếm khi những tác phẩm thuộc thể loại phi hư cấu được xướng tên.
Nhân dịp kỷ niệm 65 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954 – 7/5/2019), NXB Kim Đồng vừa cho ra mắt tập thơ “Điện Biên chiến thắng, Điện Biên thơ” của Đại tá, nhà thơ Ngô Vĩnh Bình tuyển chọn và giới thiệu.
Sau 65 năm, những kinh nghiệm lịch sử, bài học quý giá từ chiến thắng Điện Biên Phủ vẫn được học giả trong và ngoài nước quan tâm nghiên cứu. Không chỉ là góc nhìn riêng của mỗi bên, việc hợp tác để khai thác khối tư liệu, tài liệu lưu trữ - di sản chung của hai dân tộc Pháp - Việt nhằm có thêm sự đối chứng, từ đó làm rõ hơn lịch sử.
“ĐIỆN BIÊN PHỦ: 13/3-07/5/1954” là cuốn sách chuyên khảo của Tiến sĩ, Đại úy người Pháp Ivan Cadeau. Cuốn sách cung cấp các tài liệu lưu trữ của Pháp về sự kiện Điện Biên Phủ và chiến tranh tại Đông Dương, trong đó có nhiều tài liệu chưa từng công bố tại Việt Nam.
Ngày 30/4/1975 mãi là một ký ức tồn tại sâu thẳm trong tâm trí của những người đã trực tiếp chứng kiến. Đặc biệt là nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh, người đã dành gần như cả cuộc đời cầm bút của mình để văn bản hóa lại những ký ức lịch sử về cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước một thời của dân tộc Việt Nam.
Với sự nhân từ, đức độ, Từ Dụ thái hậu được dân gian lưu truyền là người phụ nữ quyền lực có sức ảnh hưởng to lớn dưới triều nhà Nguyễn. Từ cảm hứng ấy, nhà văn xứ Huế Trần Thùy Mai đã viết Từ Dụ thái hậu - một trường thiên tiểu thuyết gồm 69 chương, có thể xem là tiểu thuyết lịch sử dạng “cung đấu” hiếm hoi của văn học đương đại.
Sáng ngày 22/4/2019, tại thành phố Hồ Chí Minh, Khoa Văn học, Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh đã tiến hành buổi toạ đàm khoa học, giới thiệu công trình Nghiên cứu, lí luận, phê bình văn học ở Nam Bộ thời kì 1865-1954.