Tượng, dòng sông và những tấm lòng...

10:39 10/08/2009
HẠNH NHITrắng và xanh. Xám và nâu. Xù xì hay trơn nhẵn. Cao lớn hay xinh xắn. Dễ gần và khó hiểu... Ngoại trừ những cảm nhận bề mặt, không phải ai cũng có thể hiểu được sự biểu đạt ngôn từ của đá mà các nhà điêu khắc gửi gắm. Nhưng kể từ khi Huế có sự xuất hiện những ký hiệu và ẩn ngữ của đá, sông Hương cũng thao thiết và dùng dằng hơn cái dùng dằng, thao thiết đã có trước khi xuôi chảy...

Thú vị quá, sông Hương. Đó là điều mà hầu như các nhà điêu khắc đã nói khi có mặt tại Huế mùa đông năm 1998. Thoạt tiên đó là sự thân thiết dịu dàng và vẻ lặng lẽ nhu mì cũng như màu nắng diệu vợi giữa những mênh mang xanh. Rồi những cơn mưa bất chợt và rả rích. Rồi sông Hương gồng mình chở lũ. Công việc liên tục bị gián đoạn. Những nhà điêu khắc nói bằng nhiều thứ tiếng khác nhau ngồi trong mái quán cà phê đã bắt đầu trở nên dã chiến trước công viên Trường Quốc Học. Những bộ trang phục xanh công nhân trên người họ liên tục sũng ướt. Nhưng câu chuyện chẳng vì thế mà kém phần rôm rả. Tiếng Anh và tiếng Pháp. Những đôi tay chuyển động khi chuyện trò. Điêu khắc và Huế đã trở thành ngôn ngữ chung nối họ bên nhau.

Đó là lần đầu tiên, 16 nhà điêu khắc đến từ 5 châu lục cùng 13 nhà điêu khắc Việt Nam có mặt tại Huế để tham dự một trại điêu khắc đầu tiên được mở bên bờ sông Hương. Nếu như họ bị thu hút và rất nhiều ý tưởng đã được định hình bởi dòng sông, không gian và con người xứ Huế thì người dân Cố đô lại quan tâm đến công việc của họ với không ít lạ lẫm. Trên đá, trên đồng, nhôm, sắt, và cả tre, vải bạt...những bức tượng dần tượng hình. Không phải ai cũng hiểu được những ẩn ngữ của đá và cách mà các nhà điêu khắc chuyện trò cũng như để lại dấu ấn. Nhưng với những Dòng chảy của trời đất và sinh mệnh (Hori Yashuchi- Nhật Bản), Sự xói mòn (Her Benard - Thụy Sĩ), Bí ẩn và trầm cảm (Glen Clarke - Australia) hay Cuộc sống (Bakos Ildiko), OPUS V - 1998 (Vĩnh Phương - Hà Lan), Vẽ trên đá của Sue Pedley (Australia), Hướng thiện (Phan Đình Tiến) và Tuổi của sông Hương (Trần Luân Tín)... Huế đã có thêm điểm nhấn từ mối giao hoà giữa quá khứ và hiện đại. Giữa thâm trầm cổ kính với những cách nhìn và nhịp điệu cuộc sống trên những gam màu của đá, của đồng...

 Vườn tượng bên bờ sông Hương - Ảnh: Lê Vĩnh Thái

Thật ra, ý tưởng của những người đứng ra tổ chức Trại sáng tác điêu khắc quốc tế tại Huế cũng không có gì khác hơn là bắc một nhịp cầu văn hoá nối Cố đô với thế giới hiện đại rộng lớn bên ngoài. Điều ấy ban đầu cũng được nhìn nhận như một sự mạo hiểm và không kém phần táo bạo. Nhưng với sự mong muốn và quyết tâm để Huế có một vườn tượng cộng với sự hỗ trợ của quỹ Ford Foundation, táo bạo và mạo hiểm đã trở thành hiện thực...

Mùa hè năm 2002. Vẫn là ấn tượng Huế - Việt Nam nhưng Trại sáng tác điêu khắc quốc tế không còn là một hoạt động đơn lẻ nữa mà đã nằm trong chương trình của Festival Huế. 1 tháng trước khi khai mạc Trại, UBND tỉnh đã có quyết định dành 6 ha đất ở Ngự Bình để làm vườn tượng. Sự có mặt của 25 nhà điêu khắc quốc tế và 9 nhà điêu khắc Việt Nam (trong số 222 tác giả đăng ký) đã làm cho ấn tượng Huế - Việt Nam lần thứ hai có quy mô lớn nhất so với khoảng thời gian trước đó. Công viên 3-2. Lại là mái nhà tạm mang tính dã chiến của Ban điều hành. Những ánh mắt cởi mở. Những ánh nhìn thân thiện. Nắng và gió sông Hương hào phóng... Đó cũng là điều đã tạo nên nguồn cảm hứng thật sự cho các nhà điêu khắc sáng tạo. Mimoza, Thời gian và phương hướng, Đá cuội và nhôm, Chờ đợi, Huế thương, Tình yêu và hữu nghị... là sự tri lòng và thể hiện mình với Huế, với Việt Nam của các nhà điêu khắc Phinlippin, Malaixia, Australia, Việt Nam, Lào...

Không duyệt phác thảo. Chấp nhận mọi khuynh hướng sáng tác. Khuyến khích mọi sự tìm tòi sáng tạo trên chất liệu bền vững. Điều ấy được xem như cánh cửa mở để điêu khắc bước vào Huế. Ân tượng Huế - Việt Nam lần thứ 2 và lần thứ 3 này, Quỹ Rokefeller tham gia tài trợ cùng với sự tiếp tục của Quỹ Ford. Nhưng rất nhiều nhà điêu khắc quốc tế đã phải làm việc cật lực và tổ chức các cuộc triển lãm, trưng bày... để có tiền đến Huế. Điều gì đã thu hút họ đến vậy?

"Huế không có xe điện ngầm. Không có cầu vượt. Không có bê tông. Chỉ có dòng sông và tấm lòng..." Đó là điều mà nhà điêu khắc Nguyễn Hiền - Trưởng khoa Điêu khắc Trường đại học Nghệ thuật Huế, Phó ban điều hành và cũng là "mắt xích" nối kết quan trọng nhất ở cả ba trại điêu khắc quốc tế tại Huế - đã nói với đồng nghiệp của mình khi đặt mối liên hệ. Tôi đã nhìn thấy điều ấy trong mắt Gerard Howeler một chiều tháng 5 khi ông ngồi bên sông Hương cùng với chiếc áo màu xanh nhạt lấm bụi, chiếc mũ Tiger bạc phếch mà ông có được từ ấn tượng Huế - Việt Nam lần thứ hai. Đó là lần thứ hai Gerard Howeler trở lại Huế bằng sự tài trợ của chính mình. Tôi cũng nhìn thấy điều ấy trong mắt của Marianne Reim - người phụ nữ Australia nhỏ nhẹ làm tượng và tác phẩm của chị gần như cũng thầm thì "Hearing the song" - lắng nghe những bài hát. Trong cái nhìn điềm đạm của Paiyan Banjongklieng - chàng trai đến từ đất nước Chùa Tháp. Ngay cả Laury Dizengremel - người phụ nữ Pháp nói như không lúc nào ngưng nghỉ cũng có một khoảng lặng khi bảo rằng, chị đã thật không hiểu vì sao một doanh nghiệp người Việt Nam tại Anh đã tài trợ để chị có thể có mặt ở Huế lần thứ hai. Cùng với câu khẳng định "ông ấy là một người tốt", điều mà Laury muốn nói nữa là, tôi sẽ làm việc bằng hai tình yêu. Một của chính tôi và một được gửi gắm.

Da đen xạm. Di chuyển liên tục và có cảm giác người lúc nào cũng sôi sùng sục. Thoạt nhìn, Nguyễn Hiền dễ đem đến cho người đối diện cảm giác về một người đàn ông "ăn sóng nói gió". Nhưng tôi đã chứng kiến những giờ phút lo nghĩ của anh khi cầm một xấp văn bản trên tay trong căn phòng mà Trường đại học Nghệ thuật dành cho Ban điều hành. Lúc ấy, danh sách các nhà điêu khắc vẫn chưa thể chốt lại. Lúc ấy, đá vẫn chưa được tập kết về bởi nhiều quy định ràng buộc. Lúc ấy, ngày khai mạc trại cũng chưa được ấn định. Văn phòng dã chiến chưa có. Dụng cụ và phương tiện chưa được sửa sang... Người đàn ông này thực sự đã bị công việc cuốn đi hay công việc đã được cuốn đi bởi chính anh. Hôm ấy, trong bữa cơm chiều với các nhà điêu khắc và cuộc gặp gỡ vồi vội giữa một núi công việc cần phải điều hành, ông Lê Viết Xê - Giám đốc Festival Huế 2004 đã nhìn Nguyễn Hiền và bảo rằng, trại điêu khắc sẽ khó lòng mà thực hiện được nếu không có những người như anh. Người đàn ông ấy trưa hôm qua đã nói với tôi về ước mơ và nỗi niềm của một thời trai trẻ, về những năm tháng khó khăn nhưng tuyệt vời đã kéo anh đến với đá như cuộc gặp gỡ tình cờ rồi sắp đặt cho số phận. Trên trang giấy trắng rút vội, những ngón tay to và rám nắng của anh kể cho tôi nghe câu chuyện của dòng sông, chiếc nón, con đò và mảnh trăng... Mạnh về đá nhưng lần này, Nguyễn Hiền lại chọn i - nốc để thực hiện tác phẩm của mình. Câu chuyện của anh chưa có tựa đề nhưng tôi cảm nhận một điều gì đó đang dịu lại...

Nắng vàng. Mái bạt xanh. Những mái tóc vàng. Tóc đen. Những mái tóc nâu. Bụi đá. Tiếng đục đá, tiếng cưa...Những âm thanh ấy đã trở nên thân thuộc với người dân Huế. Rồi sẽ có một nơi nghỉ ngơi thư giãn ở chân núi Ngự Bình với tác phẩm của các nhà điêu khắp nơi trao lại cho Huế. Nhưng vườn tượng đẹp nhất vẫn là hai bờ sông Hương. Và nếu như Marianne Reim thì thầm "Lắng nghe những bài hát", sông Hương lại thao thiết khi lắng nghe câu chuyện của những tấm lòng...

H.N
(184/06-04)

 

 

Đánh giá của bạn về bài viết:
0 đã tặng
0
0
0
Bình luận (0)
  • HẠ NGUYÊN  

    Từ ngày 3/9 đến 12/9, danh họa Nguyễn Đại Giang đã về Huế bày tranh nghệ thuật đảo ngược. Một cuộc triển lãm kỳ thú, và cả những hoạt động của ông cũng góp phần làm cho Huế sôi động: vẽ ký họa chân dung cho công chúng, nói chuyện với sinh viên Đại học Nghệ thuật Huế, tặng cho Bảo tàng Mỹ thuật Huế 3 bức tranh, trong đó có bức “Ca Huế trên sông Hương” thật sự tuyệt mỹ …

  • TUỆ NGỌC

    Có lẽ, trong lĩnh vực hội họa khó có nữ họa sĩ nào hơn được Frida Kahlo trong việc biến nỗi đau thành suối nguồn nghệ thuật.

  • HUỆ VIÊN

    Công án - một phương pháp khai phóng tư duy
    Trong các công án Thiền, có rất nhiều cách giáo hóa của các vị chân sư rất phũ phàng, thậm chí điên khùng, nhưng nó lại có tác dụng kì lạ, làm cho học trò kinh ngạc, bất ngờ giác ngộ.

  • TUỆ NGỌC

    Lê Anh Hoài là người thực hành nghệ thuật trên nhiều lĩnh vực như văn học, hội họa, trình diễn...

  • LÊ HUỲNH LÂM

    "Nghệ thuật không phải là vẽ lại các đồ vật, con người mà họa sĩ thấy. Nghệ thuật phải là sáng tạo nên các đồ vật, con người không thấy được."(Paul Klee)

  • LÊ HUỲNH LÂM

    Tánh nước vốn vô hình và mềm mại. Nhưng nước lại có quyền năng biến hiện và tùy duyên hóa thân thành mọi vật, có khi là đám mây, khi là cơn mưa, có khi làm ngọn sóng cao vút nhấn chìm mọi vật, có lúc là những đợt sóng êm đềm, là dòng sông, con suối, là thác ghềnh, là biển cả bao la,... lại có khi là giọt lệ trên khóe mắt con người. Tuy nước rất mềm mại nhưng sức mạnh của nước có thể xô ngã mọi tượng đài tưởng chừng là thường hằng ở mặt đất này.

  • LÊ HUỲNH LÂM

    Sản phẩm từ cái khuôn mẫu đầu tiên đã đặt định con người trong thế bị động, và từ khởi thủy đầy hư cấu và huyền thoại đó bao nhiêu trí tưởng tượng đã được tạo dựng, việc chế tác một khuôn mẫu mới cho con người đã được đề cập đến nhiều lần.

  • Nhiều điều bí ẩn giấu đằng sau những chi tiết có thể nhìn thấy bằng mắt thường trong bức tranh "Susanna and the Elders" (Susanna và các Trưởng lão) của họa sỹ nổi tiếng thế giới người Hà Lan Rembrandt van Rijn vừa được công bố trên tạp chí Khoa học Vật liệu và Chế tạo số ra mới đây.

  • Các tác phẩm chọn lọc của thế hệ các nghệ sỹ trẻ Đức sẽ được quy tụ và giới thiệu đến công chúng thủ đô Hà Nội trong không gian triển lãm “Hội họa mới từ Đức,” khai mạc vào 17 giờ ngày 14/05 và trưng bày tới hết ngày 31/05, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, 66 Nguyễn Thái Học.

  • LTS: Họa sĩ Lê Bá Đảng sinh ngày 27/6/1921 tại làng Bích La Đông, xã Triệu Đông, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị. Ông đã ra đi vào ngày 7/3 tại Thủ đô Paris nước Pháp, để lại dự án dang dở đáng tiếc về “một bức tranh rất lớn nằm ngửa trên mặt đất”, ước mong góp phần cho Huế trở nên một Kinh đô Mỹ thuật.
    Sông Hương giới thiệu “lời chia buồn sâu sắc” đọc trong Lễ tưởng niệm họa sĩ Lê Bá Đảng của tỉnh Thừa thiên Huế vào chiều 9/3 tại Trung tâm Nghệ thuật mang tên ông.

  • Đối với họa sĩ, để đi đến trừu tượng hay trạng thái “không gì cả”, anh ta đã phải cần đến rất nhiều thứ.

  • LÊ MINH PHONG

    (Nhân đọc Van Gogh của David Haziot, Phan Hồng Hạnh chuyển ngữ, Nxb. Đà Nẵng, 2014)

  • ...Nghệ thuật của chủ nghĩa hiện thực, chủ nghĩa ảo giác (illusionist) đều xem nhẹ phương tiện, chúng dùng nghệ thuật để che giấu nghệ thuật. Chủ nghĩa hiện đại lại dùng nghệ thuật để thu hút sự chú ý vào nghệ thuật.

  • “Từ mô phỏng đến phá hủy tự nhiên”: đây hoàn toàn có thể là nhan đề của một lịch sử nghệ thuật phương Tây. Một trong những nghệ sĩ hiện đại quan trọng nhất, và cũng có lẽ hiền minh nhất, Picasso, có nói: nếu chúng ta không thể thoát khỏi tự nhiên, như một số nghệ sĩ tiền bối và đương thời với ông đang cố gắng một cách vô ích, thì ít nhất chúng ta có thể làm biến dạng nó, phá hủy nó. Về cơ bản, đó chính là một hình thức mới của lòng sùng kính tự nhiên...

  • Năm mới là thời điểm của những tiệc tùng liên miên. Hội họa từ lâu đã rất quan tâm tới chủ đề này. Hãy cùng nhìn lại những bữa tiệc linh đình, nổi tiếng nhất trong lịch sử hội họa.

  • Trong tiếng Hy Lạp cổ, từ chỉ “nghệ thuật” là techne, chính là nguồn gốc của các từ technique (kĩ thuật) và technology (công nghệ) - những thuật ngữ được sử dụng rộng rãi trong cả ngành khoa học và nghệ thuật. Nhìn vào hội họa thế kỷ 19, ta nhận thấy các họa sĩ thực sự là những kỹ sư ánh sáng và màu sắc tài tình.

  • Một ngày nọ, khi vẽ một thiếu nữ, tôi chợt nhận ra điểm duy nhất sống động ấy là ánh nhìn như bất động của nàng. Những thứ còn lại có ý nghĩa không hơn gì cái sọ người. Người ta luôn muốn tạc nên một con người sống, nhưng điều khiến pho tượng ấy có sự sống chỉ có thể là ánh nhìn của người đó.