Thi pháp "so đũa ngắt dòng" trong Lục bát đồng dao

15:20 24/04/2015

NGUYỄN KHẮC THẠCH

Không biết ngẫu nhiên hay cố ý mà tập thơ sẽ in riêng của nhà thơ Trần Lan Vinh lại mang tên với chữ đầu là Lục (sáu) – Lục bát đồng dao? Thôi thì cứ nói theo khẩu ngữ nhà Phật là tùy duyên nhưng điều quan trọng lại không phải ở phần cứng đó mà ở phần mềm hoặc không ở chỗ thể mà ở chỗ dụng của danh xưng.

Bởi vậy, có thể nói, tập thơ lục bát này, bằng phương pháp ngoại suy, từ chữ lục đã thấy rằng, nó là sự cảm biến tương liên giữa lục căn với lục trần, là sự khế hợp đồng cư giữa lục thức với lục dục qua sở niệm trì căn mật hạnh và tỉnh chỉ mật ngôn của chủ thể sáng tạo. Nếu chữ lục tách ra khỏi từ lục bát được “vận vào” nhiều nghĩa khác thì chữ bát đứng riêng cũng không kém. Trong tâm thức người đọc thuộc dòng văn hóa lịch sử phương Đông thì sự liên tưởng chữ bát có thể là Bát quái trong dịch lí hay Bát chánh đạo trong kinh điển Phật giáo đại thừa. Bát chánh đạo là con đường của pháp hành qua tám cửa ải nằm trên thân - khẩu - ý của con người mà bất cứ ai muốn giác ngộ giải thoát đều phải bước qua. Bước qua đó cũng có nghĩa là bước qua chính mình để ra khỏi lục đạo luân hồi sinh tử dự phần cảnh giới Niết Bàn. Như đã nói trên, nếu câu lục đang dùng dằng với đời thì câu bát lại dung dăng với đạo. Là một cấu trúc chỉnh thể của hình thức mang tính nội dung, Lục bát đồng dao vẫn là dấu trường ngân giáo nghĩa Phật thừa như tập Thiền mây mà tác giả Trần Lan Vinh đã cho ra mắt trước tập thơ này. Sơ chú về từ lục bát đại thể là thế, còn từ đồng dao dường như đơn giản hơn. Song ở đây, nó dễ bị y báo trong nghĩa đen của từ là lời bài hát truyền khẩu của trẻ em. Nhưng đâu phải vậy. Tập thơ vẫn dành cho người đọc mọi lứa tuổi, mọi đối tượng. Nó viên dung giữa cơ và lí, giữa lí và sự, giữa bình dân với bác học. Từ đó, với cú pháp đoạn chương thủ nghĩa, Lục bát đồng dao không chỉ là tên riêng (biệt tự) của tập thơ mà nó còn sở vọng định danh một thể loại văn học, một thể loại thơ như thế. Thơ Lục bát Việt Nam đã đạt đến mẫu mực và bất hủ như Truyện Kiều mà có lúc người ta đã khởi xướng suy tôn nó là quốc hồn của dân tộc. Nó là thể thơ đặc thù, trường thọ và luôn đồng hành với đời sống văn hóa nghệ thuật nước nhà. Dù vậy, trên hành trình cách tân cải dạng thơ, đã không ít người cố sức tìm tòi làm mới lục bát nhưng cũng chỉ luẩn quẩn trong bút pháp ngắt dòng, đảo vận chứ không Dám đem trần cấu dự vào bố kinh phá vỡ cấu trúc nguyên thủy của nó. Về mặt bố cục, dòng thơ từ một đến hai, ba, bốn, năm, sáu, bảy chữ đều được sử dụng và nó bất định, tùy cảm hứng và quan niệm thẩm mĩ của mỗi tác giả. Riêng Lục bát đồng dao của Trần Lan Vinh lại được đặt định trùng điệp theo hình thể mỗi dòng hai chữ, đều đặn. Như vậy, câu lục được ngắt thành ba dòng và đương nhiên câu bát là bốn dòng.

Con về
Theo tiếng
Mõ đưa

Lộc sen
Ai chấm
Lưa thưa
Mặt hồ
    (Lộc sen)

Mặc dù khi đọc, theo thói quen, người ta thường nhiếp hơi theo sự ngắt dòng nhưng trọng âm vẫn rơi vào chỗ gieo vần. Cứ tiếp nối nhịp nhàng tương tục như một dòng chảy triền miên vọng vang âm hưởng làn điệu những khúc hát đồng dao. Có lẽ đây là chỗ khác biệt mang tính áp đặt khuôn mẫu theo nguyên tắc đồng đẳng nội tại của thi ca để manh nha một thể loại thơ mang tên Lục bát đồng dao. Ít nhất thì với sự biểu đạt bâng lâng ấy, tập thơ cũng đã diễn hóa được một hình thức mới lạ cho lục bát. Ngoài thủ pháp ngắt dòng, thảng hoặc đôi chỗ cũng có kết hợp với sự vắt dòng. Vắt dòng vốn không có gì mới so với thi ca Việt Nam nhưng nó được coi như một đặc trưng của thơ Tân hình thức ở phương Tây.

Khuyết đầy
Hỏi cõi
Đa đoan

Nợ thương
Nợ nhớ
Nợ hoan
Hỷ cười

     (Tìm thanh tao)

hoặc

Trời quang
Lại sợ
Sương mù

Trời mưa
Lại sợ
Nắng lừ
Đừ say
      (Nọ kia)

Trong tập không ít những câu thơ hay, những biểu tượng thơ ngơ ngác, ngỡ ngàng, bàng bạc một không gian thiền na tĩnh mạc.

Bước về
Cát vỡ
Chân chim
Già nương
Bóng gậy
Nắng chìm
Vạt sương
      (Cháu gọi bà)

hoặc

Bút nghiên
Bao sái
Tam tòa
Gió dâng
Sen Trắng
Mõ đà
Tụng sương
      (Gieo đồng)

Lục bát đồng dao nói riêng và thơ Trần Lan Vinh nói chung không bị tạp nhiễm bởi những tập khí khinh khi ngã mạn của tri thức như trò chơi trí tuệ thi ca ở nền văn minh kỹ trị. Với thơ, sự trình diễn những biến ảo của tri thức không bao giờ vượt khỏi giới hạn của những gì đã biết và cũng không bao giờ chạm vào được những gì đang là. Cái đã biết là vay mượn sự cũ mòn, cái đang là là sự trực khởi trực giác hiện tiền nên luôn mới lạ. Thơ Trần Lan Vinh thuộc dòng trực giác. Trực giác là sự biết không nhân danh một bản ngã nào hay sự biết không có ý thức quy ngã rằng ta đang biết . Ta đang biết là thuộc tính của cái thức phân biệt và nó luôn đồng lõa đồng hành với cái tôi/ bản ngã. Bản ngã vốn không có thật nên cái tôi đại diện cho nó cũng chỉ là sự hư cấu của hư cấu. Nói theo quan niệm giáo lí đại thừa thì đó là một cơ chế giả hợp giả danh. Thơ trữ tình cũng như thơ tự sự, cái tôi bản ngã thường được cấu hình ngôn ngữ với cú pháp đại từ nhân xưng số ít ngôi thứ nhất. Trong thi phẩm Trần Lan Vinh không thấy cái tôi nhân xưng này. Nó mô phỏng nét đặc trưng của nghệ thuật vô ngã. Nghệ thuật vô ngã là một khoảng trống mơ hồ chủ thể gây hiệu ứng cộng sinh đối với những người thụ hưởng. Hầu như các tác phẩm lớn, về mặt tu từ chữ tôi được ẩn dấu đâu đó như một chiêu thức quyền biến để người đọc thời duyên tùy nghi chia sẻ. Khi thi hào Nguyễn Du thốt lên Đau đớn thay phận đàn bà thì cái tôi nào đau? Phải chăng là chúng ta - tất thảy những người đọc đồng cảm đều đồng thanh tương ứng? Cái vô ngã ấy đôi khi lại được hoán dụ bằng cái ta huyễn tượng “Ta thấy em trong tiền kiếp với cọng buồn cỏ khô”như trong tình khúc Rừng xưa đã khép của Trịnh Công Sơn hoặc “Nhắc chi ngày xưa đó đến xe buồn lòng ta” trong Thiên Thai của nhạc sĩ Văn Cao. Nó gợi ra một cảm giác nao nao, dùng dằng, quyến niệm. Bởi vậy, ma lực truyền cảm, lay động ở nghệ thuật vô ngã dường như là vô ngại. Con đường nghệ thuật nhân loại đi từ vô ngã qua bản ngã rồi lại về vô ngã. Nếu vô ngã khởi đầu bước vào bản ngã thì vô ngã sau cùng lại bước ra từ bản ngã. Điều này, nó tương ưng với cảm thức của thiền nhân. Khi chưa tu thì thấy sông là sông, núi là núi. Khi vào tu thì thấy sông không là sông, núi không là núi. Khi tu xong rồi lại thấy núi là núi, sông là sông.

Rõ ràng nghệ thuật vô ngã thuộc về tâm chứ không thuộc về trí. Dòng thơ Trần Lan Vinh không mang dấu ấn của trí năng bởi nó được bừng nở trong tuệ giác. Đấy cũng là đặc trưng của thơ cội nguồn, thơ truyền thống. Thơ hiện đại hay hậu hiện đại thường được phóng chiếu từ tri kiến mà tri kiến là cái thấy sự vật hiện tượng một cách phiến diện, không thật như chính nó bởi sự phủ dụ và khúc xạ của các quan năng phàm tục lục thức trong chủ thể sáng tạo. Nếu thơ là sản phẩm của tri kiến thì chẳng khác gì những sinh linh được phôi thai bởi công nghệ nhân bản vô tính. Nhà triết học, nhà nghiên cứu khoa học nhân văn lỗi lạc người Nga M. Bakhatin từng mỉa mai rằng đấy là sự đề cao “con điếm trí óc”. Hệ hình nghệ thuật tân thời coi thơ là một hành vi chính trị cao quý phản ảnh hiện thực khách quan như một trò chơi. Quan niệm “trò chơi” ở đây dễ chấp nhận với bách tính bởi nội hàm co dãn và tính chất cởi mở của nó. Lẽ vậy, thơ Trần Lan Vinh - một dòng thơ sạch đã giải thoát tri kiến và tịnh hóa tự ngã cũng có thể thông dự vào trò chơi huyền viễn này. Dẫu rằng nó chỉ là tiếng ú ớ mê sảng như cơn mộng du diễu hành những cảm hứng hư không. Nhưng hư không là thực tướng của vạn vật, là phương tiện thiện xảo bản nhiên kết nối cùng thực tại. Nếu hỏi tác giả thơ là gì thì chắc chị cũng chỉ có câu trả lời như Blaga Dimitrova đã viết trong Ngày phán xử cuối cùng Ôi, nếu biết thơ là gì thì cả đời tôi, tôi chẳng đau khổ thế này. Quả vậy, khổ không chỉ là phẩm chất hay căn bệnh của những kẻ đa mang mà nỗi đời xưa nay vốn vậy. Khổ là một trong bốn chân lí (Tứ diệu đế) mà Đức Phật đã chỉ rõ. Dù chia ra tam khổ hay bát khổ thì cũng thế. Cổ Đức nói Khổ hải vô biên, hồi đầu thị ngạn (Biển khổ mênh mông, quay đầu lại là bờ) nhưng với nhà thơ, với những người Đã mang lấy nghiệp vào thân thì dù biết thế, họ vẫn cứ bơi, bơi như triền sóng biết nửa vời tan vỡ vẫn dâng lên...

Lục bát đồng dao của Trần Lan Vinh là sự thể nghiệm cách tân truyền thống bằng thi pháp so đũa ngắt dòng, cứ từng đôi, từng cặp, hai chữ trên một dòng. Đây không phải tác giả chiểu theo mốt thời thượng của nghệ thuật sắp đặt hay trình diễn mà chỉ là sự tùy kì tự nhiên. Và dù sao, chị cũng đã dọn ra mâm cỗ với bát đũa riêng của chính mình trong lâu đài thơ cổ kính trang nghiêm.

N.K.T
(SH314/04-15)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Tin nổi bật

Lê Trường Danh -vị quan thanh liêm trải bốn triều vua Nguyễn

Nghệ thuật châm biếm và sử dụng ngôn ngữ trong phóng sự 1932 - 1945

LÊ DỤC TÚCùng với nghệ thuật tiếp cận và phản ánh hiện thực, nghệ thuật miêu tả và khắc họa chân dung nhân vật, nghệ thuật châm biếm và sử dụng ngôn ngữ cũng là một trong những nét nghệ thuật đặc sắc ta thường gặp trong các phóng sự Việt Nam 1932 - 1945.
Góp phần tìm hiểu phương pháp cấu trúc

NGUYỄN VĂN DÂNTrong thế kỷ XX vừa qua, thế giới, đặc biệt là thế giới phương Tây, đã sản sinh ra biết bao phương pháp phục vụ cho nghiên cứu văn học, trong đó phương pháp cấu trúc là một trong những phương pháp được quan tâm nhiều nhất.
Người Mỹ muốn nói gì qua thông điệp văn chương?

AN KHÁNHHai mươi tám năm kể từ ngày chấm dứt chiến tranh ở Việt Nam, đủ để một thế hệ trưởng thành, một dòng thơ định vị. Tháng 3 vừa qua, Hội Văn nghệ Hà Nội và nhóm nhà thơ - nhà văn - cựu binh Mỹ có cuộc giao lưu thú vị, nhằm tìm ra tiếng nói "tương đồng", sự thân ái giữa các thế hệ Mỹ - Việt thông qua những thông điệp của văn chương.
Phê bình phân tâm học và Đỗ Lai Thúy (1)

TRẦN ĐÌNH SỬ Bạn đọc Việt Nam vốn không xa lạ với phê bình phân tâm học hơn nửa thế kỷ nay, bởi nó đã bắt đầu được giới thiệu vào nước ta từ những năm ba mươi, bốn mươi thế kỷ trước. Nhưng đáng tiếc nó đã bị kỳ thị rất nặng nề từ nhiều phía. Giống như nhân loại có thời phản ứng với Darwin vì không chấp nhận lý thuyết xem con người là một loài cao quý lại có thể tiến hóa từ một loài tầm thường như loài khỉ, người ta cũng không thể chấp nhận lý thuyết phân tâm học xem con người - một sinh vật có lý trí cao quý lại có thể bị sai khiến bởi bản năng tầm thường như các loài vật hạ đẳng!
Thế Lữ, nhà phê bình văn học

PHẠM ĐÌNH ÂN(Nhân kỷ niệm lần thứ 20 ngày mất của Thế Lữ 3-6-1989 – 3-6-2009)Nói đến Thế Lữ, trước tiên là nói đến một nhà thơ tài danh, người góp phần lớn mở đầu phong trào Thơ Mới (1932-1945), cũng là nhà thơ tiêu biểu nhất của Thơ Mới buổi đầu. Ông còn là cây bút văn xuôi nghệ thuật tài hoa, là nhà báo, dịch giả và nổi bật là nhà hoạt động sân khấu xuất sắc, cụ thể là đưa nghệ thuật biểu diễn kịch nói nước nhà trở thành chuyên nghiệp theo hướng hiện đại hóa.
Khi sư ông xả thân làm tín đồ thơ!

THÁI DOÃN HIỂUPhàm trần chưa rõ vàng thauChân tâm chẳng biết ở đâu mà tìm. VẠN HẠNH Thiền sư
Nghĩ về tính triết lý trong thơ

HỒ THẾ HÀ Thi ca là một loại hình nghệ thuật ngôn từ đặc biệt. Nó là điển hình của cảm xúc và tâm trạng được chứa đựng bởi một hình thức - “hình thức mang tính quan niệm” cũng rất đặc biệt. Sự “quái đản” trong sử dụng ngôn từ; sự chuyển nghĩa, tạo sinh nghĩa trong việc sử dụng các biện pháp tu từ; sự trừu tượng hoá, khái quát hoá các trạng thái tình cảm, hiện thực và khát vọng sống của con người; sự hữu hình hoá hoặc vô hình hoá các cảm xúc, đối tượng; sự âm thanh hoá theo quy luật của khoa phát âm thực nghiệm học (phonétique expérimentale)...đã làm cho thi ca có sức quyến rũ bội phần (multiple) so với các thể loại nghệ thuật ngôn từ khác.
Về hai câu thơ trong Truyện Kiều

LÊ XUÂN LÍTHỏi: Mã Giám Sinh sau khi mua được Kiều, Mã phải đưa Kiều đi ròng rã một tháng tròn mới đến Lâm Tri, nơi Tú Bà đang chờ đợi. Trên đường, Mã đâm thèm muốn chuyện “nước trước bẻ hoa”. Hắn nghĩ ra đủ mưu mẹo, lí lẽ và hắn đâm liều, Nguyễn Du viết: Đào tiên đã bén tay phàm Thì vin cành quít, cho cam sự đờiĐào tiên ở đây là quả cây đào. Sao câu dưới lại vin cành quít? Nguyễn Du có lẩm cẩm không?
Vấn đề người kể chuyện trong tiểu thuyết “Những kẻ thiện tâm” của Jonathan Littell

CHU ĐÌNH KIÊN1. Có những tác phẩm người đọc phải thực sự “vật lộn” trên từng trang giấy, mới có thể hiểu được nhà văn muốn nói điều gì. Đó là hiện tượng “Những kẻ thiện tâm” (Les Bienveillantes) của Jonathan Littell. Một “cas” được xem là quá khó đọc. Tác phẩm đã đạt hai giải thưởng danh giá của nước Pháp là: giải Goncourt và giải thưởng của Viện hàn lâm Pháp.
Ngô Tất Tố - Người cùng thời với chúng ta

PHONG LÊSinh năm 1893, Ngô Tất Tố rõ ràng là bậc tiền bối của số rất lớn, nếu không nói là tất cả những người làm nên diện mạo hiện đại của văn học Việt Nam thời 1932-1945. Tất cả - gồm những gương mặt tiêu biểu trong phong trào Thơ mới, Tự Lực văn đoàn và trào lưu hiện thực đều ra đời sau ông từ 10 đến 20 năm, thậm chí ngót 30 năm.
Một số hiện tượng lai tạp trong ngôn ngữ văn chương Việt Nam

HẢI TRUNGHiện tượng ngôn ngữ lai tạp hay gọi nôm na là tiếng bồi, tiếng lơ lớ (Pidgins và Creoles) được ngành ngôn ngữ học đề cập đến với những đặc trưng gắn liền với xã hội. Nguồn gốc ra đời của loại hình ngôn ngữ này có nhiều nét khác biệt so với ngôn ngữ nói chung. Đây không chỉ là một hiện tượng cá thể của một cộng đồng ngôn ngữ nào, mà nó có thể phát sinh gắn liền với những diễn biến, những thay đổi, sự phát triển của lịch sử, xã hội của nhiều dân tộc, nhiều quốc gia khác nhau.
Viết tiểu thuyết là một công việc cực nhọc

BÙI NGỌC TẤN... Đã bao nhiêu cuộc hội thảo, bao nhiêu cuộc tổng kết, bao nhiêu cuộc thi cùng với bao nhiêu giải thưởng, văn chương của chúng ta, đặc biệt là tiểu thuyết vẫn chẳng tiến lên. Rất nhiều tiền của bỏ ra, rất nhiều trí tuệ công sức đã được đầu tư để rồi không đạt được điều mong muốn. Không có được những sáng tác hay, những tác phẩm chịu được thử thách của thời gian. Sự thất thu này đều đã được tiêu liệu.
Tiếp cận nghệ thuật đối với hai chủ đề độc đáo trong thơ Cao Bá Quát

NGUYỄN HUỆ CHICao Bá Quát là một tài thơ trác việt ở nửa đầu thế kỷ XIX. Thơ ông có những cách tân nghệ thuật táo bạo, không còn là loại thơ “kỷ sự” của thế kỷ XVIII mà đã chuyển sang một giọng điệu mới, kết hợp tự sự với độc thoại, cho nên lời thơ hàm súc, đa nghĩa, và mạch thơ hướng tới những đề tài có ý nghĩa xã hội sâu rộng.
Thời khắc hy sinh lẫm liệt của hai nhà chí sĩ

NGUYỄN TRƯƠNG ĐÀNĐã nhiều sử liệu viết về cuộc xử án vua Duy Tân và các lãnh tụ khởi xướng cuộc khởi nghĩa bất thành tháng 5-1916, mà trong đó hai chí sĩ Thái Phiên - Trần Cao Vân là hai vị đứng đầu. Tất cả các sử liệu đều cho rằng, việc hành hình đối với Thái Phiên, Trần Cao Vân, Tôn Thất Đề, Nguyễn Quang Siêu diễn ra vào sáng ngày 17-5-1916. Ngay cả trong họ tộc hai nhà chí sĩ, việc ghi nhớ để cúng kỵ, hoặc tổ chức kỷ niệm cũng được tính theo ngày như thế.
Đề cương về văn hoá Việt Nam - 1943; 60 năm sau, đọc lại

PHONG LÊBây giờ, sau 60 năm - với bao là biến động, phát triển theo gia tốc lớn của lịch sử trong thế kỷ XX - từ một nước còn bị nô lệ, rên xiết dưới hai tầng xiềng xích Pháp-Nhật đã vùng dậy làm một cuộc Cách mạng tháng Tám vĩ đại, rồi tiến hành hai cuộc kháng chiến trong suốt 30 năm, đi tới thống nhất và phát triển đất nước theo định hướng mới của chủ nghĩa xã hội, và đang triển khai một cuộc hội nhập lớn với nhân loại; - bây giờ, sau bao biến thiên ấy mà nhìn lại Đề cương về văn hoá Việt Nam năm 1943(1), quả không khó khăn, thậm chí là dễ thấy những mặt bất cập của Đề cương... trong nhìn nhận và đánh giá lịch sử dân tộc và văn hoá dân tộc, từ quá khứ đến hiện tại (ở thời điểm 1943); và nhìn rộng ra thế giới, trong cục diện sự phát triển của chủ nghĩa tư bản hiện đại; và gắn với nó, văn hoá, văn chương - học thuật cũng đang chuyển sang giai đoạn Hiện đại và Hậu hiện đại...
Tính trung thực của nhà khoa học

TƯƠNG LAITrung thực là phẩm chất hàng đầu của một người dám tự nhận mình là nhà khoa học. Mà thật ra, đâu chỉ nhà khoa học mới cần đến phẩm chất ấy, nhà chính trị, nhà kinh tế, nhà văn hoá... và bất cứ là "nhà" gì đi chăng nữa, trước hết phải là một con người biết tự trọng để không làm những việc khuất tất, không nói dối để cho mình phải hổ thẹn với chính mình. Đấy là trường hợp được vận dụng cho những người chưa bị đứt "dây thần kinh xấu hổ", chứ khi đã đứt mất cái đó rồi, thì sự cắn rứt lương tâm cũng không còn, lấy đâu ra sự tự phản tỉnh để mà còn biết xấu hổ. Mà trò đời, "đã trót thì phải trét", đã nói dối thì rồi cứ phải nói dối quanh, vì "dại rồi còn biết khôn làm sao đây".
Tiếp nhận tác phẩm văn học

MÃ GIANG LÂNVăn học tồn tại được nhiều khi phụ thuộc vào độc giả. Độc giả tiếp nhận tác phẩm như thế nào? Tiếp nhận và truyền đạt cho người khác. Có khi tiếp nhận rồi nhưng lại rất khó truyền đạt. Trường hợp này thường diễn ra với tác phẩm thơ. Thực ra tiếp nhận là một quá trình. Mỗi lần đọc là một lần tiếp nhận, phát hiện.
Một số vấn đề về văn học Nga ở hải ngoại

HÀ VĂN LƯỠNGTrong dòng chảy của văn học Nga thế kỷ XX, bộ phận văn học Nga ở hải ngoại chiếm một vị trí nhất định, tạo nên sự thống nhất, đa dạng của thế kỷ văn học này (bao gồm các mảng: văn học đầu thế kỷ, văn học thời kỳ Xô Viết, văn học Nga ở hải ngoại và văn học Nga hậu Xô Viết). Nhưng việc nhận chân những giá trị của mảng văn học này với tư cách là một bộ phận của văn học Nga thế kỷ XX thì dường như diễn ra quá chậm (mãi đến những thập niên 70, 80 trở đi của thế kỷ XX) và phức tạp, thậm chí có ý kiến đối lập nhau.
Tình hình văn học chữ Hán nửa sau thế kỷ XIX

TRẦN THANH MẠILTS: Nhà văn Trần Thanh Mại (1908-1965) là người con xứ Huế. Tên ông đã được đặt cho một con đường ở đây và một con đường ở thành phố Hồ Chí Minh. Trần Thanh Mại toàn tập (ba tập) cũng đã được Nhà xuất bản Văn học phát hành năm 2004.Vừa rồi, nhà văn Hồng Diệu, trong dịp vào thành phố Hồ Chí Minh dự lễ kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhà văn Trần Thanh Mại, đã tìm thấy trang di cảo lưu tại gia đình. Bài nghiên cứu dưới đây, do chính nhà văn Trần Thanh Mại viết tay, có nhiều chỗ cắt dán, thêm bớt, hoặc mờ. Nhà văn Hồng Diệu đã khôi phục lại bài viết, và gửi cho Sông Hương. Chúng tôi xin cám ơn nhà văn Hồng Diệu và trân trọng giới thiệu bài này cùng bạn đọc.S.H
Xin đừng đánh đồng lý luận với phê bình

TRẦN HUYỀN SÂMLý luận văn học và phê bình văn học là những khái niệm đã được xác định. Đó là hai thuật ngữ chỉ hai phân môn trong Khoa nghiên cứu văn học. Mỗi khi khái niệm đã được xác định, tức là chúng đã có đặc trưng riêng, phạm trù riêng. Và vì thế, mục đích và ý nghĩa của nó cũng rất riêng.