Thăm Nhà thờ Tổ nghề Kim Hoàn

15:48 09/09/2009

NGUYỄN QUANG SÁNG Ký Mỗi lần ra Huế về tôi cứ áy náy là chưa đến viếng Nhà thờ tổ nghề Kim Hoàn, vì cha tôi và anh em tôi đều là thợ kim hoàn. Nghề kim hoàn của cha tôi đã nuôi các anh chị em tôi. Cũng với nghề kim hoàn gia đình tôi đã trải qua biết bao thăng trầm. Mãi đến ngày 05/8/2004 này nhờ sự giúp đỡ của Tạp chí Sông Hương (Nguyễn Khắc Thạch, Vũ Bích Đào, Diệu Trang) tôi đã đến Nhà thờ thuộc làng Kế Môn, huyện Phong Điền.

Từ trái sang: Võ Bích Đào - Nguyễn Khắc Thạch - Nguyễn Quang Sáng - Trần Diệu Trang

Nhà thờ uy nghi, vàng rực nhìn ra cánh đồng xanh mướt. Nghe nhiều người kể lại, lúc tôi một hai tuổi, ấy là năm 1933-1934, nhà tôi là nhà giàu. Bà nội tôi là chủ chợ, cha tôi là chủ lò thợ bạc, bây giờ gọi là tiệm kim hoàn, nhà có xe hơi, cha tôi không chỉ nổi tiếng vì giàu, mà còn nổi tiếng là cầu thủ bóng đá. Khi tôi lên bảy tám tuổi, giàu đâu chẳng thấy, cái chiếc xe hơi của cha tôi chỉ còn là cái xác vứt ra một góc sân, dưới cây trứng cá. Thỉnh thoảng tôi leo lên, cầm tay lái, bẻ qua bẻ lại, nổ máy bằng miệng, đám trẻ của tôi, đứa nào cũng sướng, cũng vui. Vinh quang của cha tôi, một cầu thủ, tôi chưa được thấy, chỉ nhớ một buổi chiều, trời chạng vạng, người ta khiêng cha tôi về, cha tôi bị gãy chân. Từ đó cha tôi không đá banh dù chấn thương đã lành, và cũng không ra sân coi nữa. Như có một lời thề! Tôi biết, tôi tin cha tôi là cầu thủ bóng đá là nhờ đôi giày để dưới gầm giường. Có lần tôi tò mò, đọc một quyển sổ của cha tôi. Quyển sổ toàn ghi tên người làm thợ bạc có hàng trăm tên của các nơi. Sau này lớn lên tôi hỏi, mới biết thợ bạc có một công đoàn. Thợ bạc luôn gắn bó và đùm bọc lẫn nhau. Nếu như tôi đi đâu đó, gặp lúc “thất cơ lỡ vận” thì cứ tìm đến lò thợ bạc, xưng tên, xưng họ, là con của thợ bạc thì được sự giúp đỡ ngay. Cái tình đồng nghiệp của người thợ bạc rất keo sơn. Còn nói về chiếc xe hơi, mãi đến năm tôi hơn bốn mươi tuổi, sau ngày 30/4/1975, từ Hà Nội trở về, trong nhiều câu chuyện của bao năm xa cách, cha tôi kể:

- Năm đó có tiền sắm xe chạy chơi, nhưng cha đâu có biết gì máy móc, nay hư cái này, mai hư cái nọ, đi đâu cũng “ban”, chán, cha kêu bán. Con biết ai mua không? Cái thằng tài xế của cha nó mua- Kể xong cha tôi cười.

Người tài xế vẫn còn sống, mỗi sáng cha tôi và ông ta thường ngồi với nhau trong quán café, ông ta vẫn nghèo như xưa. Năm tôi lên tám, chín tuổi, cha tôi đi vắng. Sau khởi nghĩa Nam Kỳ (23/11/1940) một số đồng nghiệp của cha tôi bị bắt, bị đày ra Côn Đảo, hội tề trong làng nghi cha tôi có dính dáng, nhưng là người trong dòng họ, họ khuyên cha tôi nên tạm lánh mặt. Cha tôi xuống tàu lên Nam Vang, làm công cho tiệm vàng “Trái tim đỏ”. Hai năm cha tôi đi vắng, hễ tới mùa tôm thì má tôi kho hai thúng giạ tôm kho tàu, đội xuống tàu lên Nam Vang thăm cha tôi. Khi má tôi xuống tàu, tôi mới thấm thế nào là nỗi buồn khi tàu “súp lê một, súp lê hai, súp lê ba”,

Té ra, đất Campuchia nhiều cá nhưng ít tôm càng hơn dòng Tiền và Hậu của An Giang xứ tôi. Má tôi là phụ nữ, gia đình không biết xoay sở, cả nhà tôi sống bằng đồng tiền làm công của cha tôi từ Nam Vang gởi về. Tôi nhớ, nữ trang mà má tôi đeo: bông tai, dây chuyền hoặc vàng vòng, má tôi không đeo được lâu. Má tôi đeo món nào thì người ta hỏi mua món đó. Má tôi nói “cứ ra tiệm mà mua” nhưng họ không chịu, họ cứ mua của má tôi. Họ nghĩ, cái gì của má tôi mới đúng là thứ thiệt và đẹp...

Rất may cho tôi, từ sơ học lên tiểu học, tôi đậu hạng cao, được học bổng. Nhờ đó mà được học tiếp, nếu không thì phải đứng lại ở lớp ba trường làng mà thôi. Nhờ học khá, nên năm nào, ngày hè nhà trường cũng cho đi nghỉ mát ở Mũi Nai, Hà Tiên. Bắt đầu “đi một bước đàng học một sàng khôn”.

Năm 1945, tuổi 13, quân Nhật lấy nhà trường là chỗ đóng quân, tôi bỏ học, về nhà. Từ chợ quận (Chợ Mới) về làng (Mỹ Luông), tôi đi trên chiếc xe ngựa trên con đường rải đá dọc theo bờ sông Tiền, chuyến đi hay chuyến về đều đi qua làng Mộc, làng nuôi tằm dệt vải thật sung túc. Chuyến trở về cuối cùng chấm dứt cuộc đời học trò, làng xóm hai bên đường thật xơ xác. Hình như ai cũng thất nghiệp, không ai thiết đến chuyện làm ăn, cuộc sống bất an trước thời cuộc (Nhật đảo chánh Pháp, máy bay Đồng Minh rà theo sông truy lùng tàu chiến của quân Nhật). Ấy là năm mà người làng nói là năm kinh tế khủng hoảng. Đèn không có dầu thắp, phải thắp bằng mỡ heo, hoặc đốt mù u...

Năm 1945 ấy cũng là năm đại họa của gia đình tôi. Bà nội tôi mất, má tôi mất, thằng em út mới hai tuổi. Cha tôi lên Sài Gòn để mổ mắt. Cảnh nhà thật nheo nhóc. Khi cha tôi ở Sài Gòn trở về, trong nhà có gì có thể bán được, cha tôi đều bán, làm tiền chợ đắp đổi qua ngày. Tôi biết cha tôi đến những người cùng nghề thợ bạc, mượn tiền chợ hàng ngày.

Tôi nghĩ mình phải làm gì tiếp gia đình. Năm ấy thứ gì cũng khan hiếm. Nhiều nhà xoay qua nghề làm thuốc lá. Thay vì nhận thuốc của người khác đi bán, tôi cũng chế thuốc, tự vấn, tự ôm thùng thuốc đi bán. Tôi chế thuốc thơm như thế nào? Lấy thuốc rê tẩm nước cam thảo với nước đường, vừa thơm vừa khét, nhưng không thấy ai chê. Cái bàn vấn thuốc tôi làm bằng cây, vấn một lần ba điếu. Mỗi ngày tôi bán ít nhất hai trăm điếu. Làm nghề bán thuốc lá lời ghê, một lời bốn lời năm. Tôi ham.

Rồi một người bạn của cha tôi, tôi gọi là bác Sáu ghé thăm cha tôi, thấy tôi ngồi vấn thuốc, bác bảo tôi nên theo bác về Tân Châu cùng với bác mở một hãng thuốc lớn hơn. Nghe xuôi tai, thế là tôi xuống tàu đi Tân Châu. Đúng là bác có một hãng thuốc lá, hãng của bác có bốn đứa nhỏ là thợ vấn, thêm tôi nữa là năm. Tôi chờ bác nói chuyện hùn hạp nhưng bác không nói gì, té ra tôi chỉ là một đứa làm công, vấn điếu nào ăn điếu đó.

Tôi buồn. Gặp một người thợ bạc vốn là bạn của cha tôi, chú ấy nói: “Chú muốn chú với cháu cùng mở một hãng thuốc, nhưng phải có vốn. Cháu lên Nam Vang đòi nợ giùm chú, về lấy cái đó làm vốn, được không?”. Nghe đến xứ người, xa xôi quá, tôi chưa đủ sức phiêu lưu, nếu đòi nợ cho cha tôi thì bất cứ thế nào, tôi cũng đi. “Thưa chú, để cháu về cháu hỏi lại cha cháu” – Vài hôm sau, tôi xuống tàu trở về.

Lúc này, cha tôi đã mua một cái nhà của một lò thợ bạc lâu năm. Cha tôi lấy cái đất của nền nhà, đem về đãi vàng. Đất trong lu, móc ra để vào cái chảo lớn hơn một ôm tay, hai quai chảo có hai sợi dây treo ngang lửng lơ, đổ nước vào, cứ vậy mà đào, cuối cùng hốt một bụm cát dưới đáy chảo đem đi nấu, vàng sẽ đọng lại dưới cái dót. Đúng là đãi cát tìm vàng. Tôi khi thì đãi khi thì thụt lò, thấy bụi vàng tôi ham. Tôi không nói với cha tôi chuyện đi Nam Vang, đòi nợ, bỏ luôn nghề bán thuốc lá.

Rồi một hôm, người bạn của cha tôi đang là chủ lò thợ bạc ở chợ Sa Đéc ghé thăm, là một người to lớn, hào sảng nói lớn, cười to, vừa nói chuyện quốc sự, vừa nói chuyện mua bán vàng. Tôi gọi là bác Chín. Nhìn tôi bác nói: “Nè, tao nghe thằng cha mầy nói mầy học thuộc bốn phép toán phải không?” – “Dạ” – “Thôi mầy đi theo bác, tính tiền vàng cho bác”.

Vậy là tôi đi theo bác, xuống Sa Đéc vừa tính tiền vàng, vừa để ý học nghề phân kim của bác. Ông chủ tiệm vàng nầy là ông Bùi Đố, bạn của cha tôi. Năm 1946, trên đường hành quân tôi gặp lại bác – Bác đã bỏ tiệm vàng, là huyện ủy viên huyện Châu Thành tỉnh Sa Đéc. Sau đó mấy tháng tôi nghe bác hy sinh, người anh Sáu và người em út của bác đều là chủ lò thợ bạc đều hy sinh thời đánh Pháp. Người thợ bạc không chỉ góp của mà góp cả tính mạng mình cho sự nghiệp cứu nước.

Ở nhà, sau khi đãi hết đống cát ấy, một người có vốn rủ cha tôi mở lại lò thợ bạc. Người có vốn, người có nghề, lò thợ bạc mở ra ngay ngã ba chợ Mỹ Luông.

Tôi lại quay về. Lò thợ bạc có mười người thợ. Anh tôi cũng làm thợ cho lò.

Tôi vừa làm nghề xi đồ vừa học làm thợ. Với cái đà ấy, tưởng lớn lên tôi sẽ nối nghiệp cha, làm thợ bạc, mở tiệm kim hoàn. Nhưng cuộc đời lại khác. Ấy là năm đầu kháng chiến chống Pháp. Trong không khí sục sôi của dân làng, ai cũng nao nức với lời kêu gọi của Tổ Quốc, bỏ lại tất cả, tôi đi Vệ quốc đoàn, từ đó đi suốt hai cuộc kháng chiến cho đến nay.

Sáu mươi năm qua, nhớ lại cái thời đi kiếm ăn ở tuổi mười ba là một trong cái vốn quý cho cuộc đời viết văn của tôi.

Nhớ những ngày đi đãi cát tìm vàng. Năm mươi năm cầm bút,cũng là năm mươi năm đãi cát tìm vàng trong văn chương.

15/8/2004
N.Q.S
(187/09-04)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Tin nổi bật

Phủ Tuy An Quận công, nơi lưu giữ ký ức đô thị di sản Huế

Nhân tuần văn hóa Huế nói về món ăn cung đình

TÔN NỮ NGHI TRINHNói đến lối ăn Huế người ta nghĩ ngay đến cung cách ăn uống trong cung đình, vì Huế đã từng là thủ phủ của Đàng Trong từ thế kỷ XVII rồi trở thành kinh đô của cả nước từ thế kỷ XIX. Ngần nấy thế kỷ cũng đủ cho Huế trở thành một trung tâm chính trị và văn hóa, trong đó văn hóa ẩm thực giữ một vị trí quan trọng, mà những món ăn trong cung đình là sự chọn lựa tối ưu.
Nói về Duyệt Thị Đường

JEAN CLAUDE VÀ COLETTE BERNAY (Chủ tịch Hiệp Hội "Nghệ thuật mới Việt Nam", thành viên của Nhóm công tác Huế - Unesco, phụ trách dự án Duyệt Thị Đường từ năm 1993)
Ở Huế có một mô hình như thế

NGUYỄN QUANG HÀ Bút kýMột nhà triết học đã nói: "MỌI NGƯỜI ĐỀU ĐI BẰNG ĐÔI CHÂN CỦA MÌNH". Lúc ăn chưa no, lo chưa tới, đọc câu này, tôi cười: "Dễ ợt thế, có gì mà nói". Lớn lên mới thấy được câu ấy thật chí lý, thật ghê gớm. Hầu như tất cả những ai mượn đôi chân của người khác đi đều sứt đầu, bươu trán cả. Tuy không nói ra, song những tiền đề, định hướng cho mọi hành động đều có xuất phát điểm từ nội dung câu nói ấy.
Mấy suy nghĩ về ảnh hưởng của Phật giáo trong đời sống văn hóa xã hội Huế

HOÀNG NGỌC VĨNHTrong hơn 300 năm từ 1636 đến 1945, với tư cách là Trung tâm chính trị và văn hóa của Đàng Trong và là kinh đô của đất nước thống nhất, Huế trải nhiều thăng trầm nhưng vẫn giữ được những thuần phong mỹ tục và các thành tựu của dân tộc, tiếp thu những tinh hoa của nhân loại, hội tụ được nhiều kỳ tích về nhiều phương diện. Huế bình tĩnh, chắc chắn đi lên và đang hiện đại hóa. Cố đô cổ kính hài hòa trong thành phố mới sôi động, xứng đáng với phần thưởng cao quý mà UNESCO trao tặng trong tháng 8. 1994 "Huế di sản văn hóa của thế giới".
Chợ Đông Ba

XUÂN HUY "Chợ Đông Ba đem ra ngoài giại Cầu Trường Tiền đúc lại xi - moong"
Những đặc trưng của hò Huế

TÔN THẤT BÌNHThừa Thiên Huế vốn là vùng đất miền Trung nổi tiếng về hò. Ngày trước, hò khá phổ biến trên mọi miền đất nước, nhưng đặc biệt ở miền Trung, hò là một đóng góp quan trọng về thể loại dân ca Việt Nam.
“Huế dịu dàng và sâu lắng lắm. Nhưng Huế cũng rất dữ dội...”

LTS: Nhạc sĩ Trần Hoàn là người từng công tác nhiều năm, và có nhiều gắn bó với TTH. Nhân dịp ông vào Huế công tác, phóng viên Nguyễn Việt có cuộc trò chuyện với ông xung quanh những vấn đề về Huế và âm nhạc. Xin giới thiệu với bạn đọc nội dung cuộc trò chuyện này.
Từ đường Qui Đức công chúa bị lãng quên

HỒ VĨNHTừ đường Qui Đức công chúa tọa lạc bên cạnh đường đi lăng Tự Đức thuộc thôn Thượng 2, xã Thủy Xuân, thành phố Huế. Đây là một ngôi từ đường cổ có tuổi thọ trên 100 năm. Bình đồ từ đường có kiến trúc gần vuông, nội thất có 1 gian 2 mái gồm 20 cột gỗ lim, kiền. Ở gian chính giữa treo bức hoành khắc nổi sáu chữ Hán "Qui Đức công chúa từ đường".
Sự tích mới ở eo Hòa Duân

NGUYỄN KHẮC PHÊLâu nay, nhắc đến vùng biển gắn liền với Huế, người ta chỉ biết có Thuận An " bãi tắm Thuận An", " Cảng Thuận An", " nhà nghỉ Thuận An"... còn eo Hòa Duân, nghe như là một địa danh mới nổi tiếng sau cơn lũ lịch sử đầu tháng 11 này.
Di tích cố đô Huế chung sống với lũ

THANH TÙNGSáng 4/11/99, khi còn kẹt ở Đà Nẵng, nối được liên lạc với với Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế Nguyễn Văn Mễ qua Mobi Fone tôi mới biết mức nước ở Huế đã vượt đỉnh lũ lịch sử từ 1 - 1,2 mét.
Bức tranh toàn cảnh quần thể di tích Huế trước cơn đại hồng thủy thế kỷ

QUÍ HOÀNGLăng tẩm trừ lăng Khải Định, Hổ Quyền, trong Hoàng Thành trừ Thái Bình Lâu, Lẩu Ngọ Môn ở vị thế cao nên thoát khỏi nước. Còn tất cả 14 khu di tích khác với hàng trăm công trình kiến trúc đều bị ngập trong biển nước. Chỗ cao nhất trong nội thành cũng ngập 1 mét 50 nước, chỗ ngập sâu nhất của lăng Minh Mạng là trên 5 mét. Nhà bia ở đây nước ngập dần tới mái.
Tôi cũng có một bạn gái xứ Huế

ĐOÀN MINH TUẤNViệt Nam - mảnh đất dài như một chiếc đàn bầu đã là quê hương sản sinh ra chiếc áo dài phụ nữ duyên dáng. Dải đất hình chữ S thắt lưng eo ở Huế, cũng như chiếc áo dài "thắt đáy lưng ong" dịu dàng, e ấp, kín đáo và lộ rõ đường nét: Rõ ràng trong ngọc trắng ngà Dày dày sẵn đúc một tòa thiên nhiên (Nguyễn Du)
Gia Hội khu phố cổ tuyệt vời ở Huế

NGUYỄN ĐẮC XUÂNTừ sau ngày các chúa Nguyễn thiên di thủ phủ xứ Đảng Trong đến Kim Long (1636) và Phú Xuân (1687), do yêu cầu tiêu dùng của phủ Chúa và quan binh, đã hình thành ở Phố Lữ Bao Vinh một khu phố thị. Đến nửa thế kỷ XIX khu phố thị nầy lan dần lên phía chợ Dinh Gia Hội và tồn tại cho đến ngày nay. Kinh thành Huế được UNESCO công nhận là Thành cổ thì khu Gia Hội Chợ Dinh chính là khu phố cổ của Huế.
Lên đồng ở Huế xưa

VÕ HƯƠNG AN (*)Ngày trước tôi chưa thấy nơi nào nhiều am, miếu, điện, đền như ở Huế. Và cũng chưa thấy nơi nào mà việc lên đồng lại phổ biến và quen thuộc như ở Huế. Nội dọc con đường chạy từ xóm Cầu Đất tới cống Vĩnh Lợi đã có khá nhiều điểm lên đồng, nào am ông Cửu Cường, am bà Thầy Bụi, Phước Điền Điện của ông Giám Hưu, am ông Chấn.v.v nói chi đến những nơi khác nữa.
Vài suy nghĩ về các giá trị văn hóa truyền thống của ngôi làng cổ Phước Tích ở Thừa Thiên Huế

NGUYỄN VĂN MẠNHLàng Phước Tích được thành lập vào khoảng thế kỷ XV, gần với quá trình mở mang bờ cõi về phương Nam của nhà nước phong kiến Đại Việt. Trong gia phả của họ Hoàng - dòng họ khai canh ở Phước Tích có đoạn chép: "Đến đời Lê Thánh Tôn, niên hiệu Hồng Đức thứ nhất và hai (1470 - 1471), ngài thủy tổ họ Hoàng lúc bấy giờ là Hoàng Minh Hùng, tục gọi là Nồi, nguyên người làng Cẩm Quyết, tỉnh Nghệ An, đã thân chinh đánh đuổi quân Chiêm Thành, sau chiến thắng trở về ngài đi xem xét đến nguồn Ô Lâu, bao chiến địa phận từ Khe Trăn, Khe Trái đến xứ Cồn Dương, sau khi xem bói, đoán biết được chỗ đất tươi tốt, ngài liền chiêu tập nhân dân thành lập làng" (1).
Hai bài văn bia ca ngợi cảnh đẹp chùa Thánh Duyên núi Thuý Vân

TRẦN THỊ THANH…Núi Thuý Vân và chùa Thánh Duyên vì trước kia được xem là một trong những thắng cảnh của đất Thần Kinh nên các Chúa và các vua Nguyễn thường về đây thưởng ngoạn và làm thơ phú ca ngợi. Tuy nhiên, nổi tiếng hơn cả vẫn là những bài thơ được khắc trong hai tấm bia - một dựng trong chùa, một dựng dưới chân núi…
Khảo sát một số di tích trên sơn phận xã Dương Xuân Thượng xưa

HỒ VĨNHĐồi Vọng Cảnh nằm cách thành phố Huế 7km về phía tây nam, vùng sơn phận này gồm nhiều núi đồi gối đầu lên nhau trong một khu vực rộng khoảng 2.400 ha diện tích đất tự nhiên. Về mặt địa hình của ngọn đồi, từ vị trí của tấm bia cổ Lý Khiêm Sơn (núi gối hậu của Khiêm Lăng - Tự Đức) kéo dài lên Vọng Cảnh là một dãy liên hoàn.
Chiều trong vườn thư pháp chùa Huyền Không

NGUYỄN QUANG HÀChùa Huyền Không Sơn Thượng tan trong non xanh và lá xanh. Dẫu đang còn tranh tre mộc mạc, nhưng thanh thoát, duyên dáng và thảnh thơi như lòng người ở đây. Đúng như nhà sư Minh Đức Triều Tâm Ảnh tâm sự: “Cảnh là tơ duyên của đời”. Đến Huyền Không Sơn Thượng cảm giác đầu tiên của tất cả du khách là thấy lòng mình ấm lại.
Chùa Linh Mụ một miền tâm thức và tình cảm của người dân Huế

MINH ĐỨC TRIỀU TÂM ẢNHChùa Linh Mụ đẹp quá, nên thơ quá. Nói vậy cũng chưa đủ. Nó tịnh định, cổ kính, an nhiên, trầm mặc. Nói vậy cũng chưa đủ. Phải nói nó là một bài thơ Thiền lồng lộng giữa không gian mây nước, giữa khói sương, giữa mênh mang dâu bể và lòng người. Nó là bức tranh thủy mặc thuộc họa phái Sumiye, Nhật Bổn, mà, nét chấm phá tuy giản phác nhưng lung linh, ảo diệu; vượt thời gian và đi vào vĩnh cửu. Nó là bài kinh vô ngôn, tuy không nói một chữ, mà đã làm lắng đọng trăm ngàn xôn xao của cuộc thế; và, gợi nhắc vô biên cho con người hướng đến điều chân, lẽ thiện...
Văn hóa ẩm thực cung đình Huế

NGÔ MINHHuế trên 350 năm là thủ phủ Chúa Nguyễn Đằng Trong và Kinh Đô của Đại Việt đã tích tụ nhân tài, vật lực cả quốc gia tạo ra một hệ thống Di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc và nổi tiếng như nhã nhạc, lễ hội dân gian, văn hóa ẩm thực... Trong Di sản văn hóa ẩm thực Huế, Văn hóa ẩm thực Cung đình là bộ phận tinh hoa nhất, giá trị nhất!