Tết ông Công - ông Táo: Ca ngợi tình người, mong ước ấm no
Ngày 23 tháng Chạp là ngày tiễn ông Công - ông Táo, cũng là thời điểm nhắc nhở mỗi người về một năm mới sắp đến.
Tranh dân gian diễn tả về gia đình Táo quân.
Tuy nhiên, trong thực tế nhiều người chỉ biết lễ “tiễn” mà quên đi lễ “đón”. Thêm vào đó là sai lầm trong cách hiểu thông điệp cũng như cách thức cúng tế cổ truyền gây lãng phí và phản cảm.
Khát vọng người xưa
Dưới góc độ nghiên cứu lịch sử văn hóa, GS Lê Văn Lan cho biết, nguồn gốc việc cúng tiễn ông Công - ông Táo về trời vào ngày 23 tháng Chạp là ngày lễ quan trọng bậc nhất trong năm. Đây cũng là ngày đánh dấu thời điểm bắt đầu vào Tết.
“Ngày trước, các cụ gọi ngày này là “tiễn Táo quân về trời”. Khoảng chục năm nay, người dân gọi là Tết ông Công - ông Táo. Tập tục cúng Táo quân khởi nguồn từ bếp lửa, tượng trưng cho sự ấm no, sung túc, cung cấp sự sống cho con người bằng việc sưởi ấm, đun chín thức ăn. Đó cũng là hình tượng trong cõi tâm linh về ông vua Bếp.
Sau này, dựa trên các sự tích liên quan đến bếp lửa, dân gian mới sáng tạo ra câu chuyện “hai ông, một bà” nhưng vẫn có ý nghĩa mong muốn một cuộc sống no đủ, bếp gia đình lúc nào cũng đỏ lửa”, GS Lê Văn Lan cho hay.
Nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Trần Lâm Biền khẳng định, phong tục thờ cúng Táo quân của dân tộc Việt từ xưa không phải là hủ tục mê tín mà bắt nguồn từ tín ngưỡng văn hóa dân gian. Tín ngưỡng này có nguồn gốc từ ba vị thần Thổ Công - Thổ Địa - Thổ Kỳ của đạo Lão bên Trung Quốc.
Khi du nhập vào Việt Nam, theo thời gian đã được ông cha ta “Việt hóa” thành sự tích “hai ông một bà” – tức thần Đất - thần Nhà – thần Bếp. Vào ngày 23 tháng Chạp hằng năm, các gia đình đều dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ, ban thờ trang nghiêm, sắp mâm cỗ, mua vàng mã, cá chép, hương hoa... để tiễn ông Công – ông Táo về chầu trời.
Cũng theo vị chuyên gia này, sự tích ông Công - ông Táo với mối quan hệ “hai ông một bà” phát xuất từ văn hóa cổ, khi loài người đang ở chế độ quần hôn chuyển sang chế độ hôn nhân một vợ một chồng.
Việt Nam là đất nước văn minh lúa nước nên đất không chỉ là nơi trồng cấy, mà còn là vị thần tối thượng. Điều đó phần nào lý giải thêm câu chuyện về thần Đất. Trong bếp của các gia đình người Việt xưa thường có 3 ông đầu rau, tức là 3 hòn đất nặn dùng để kê nồi đun bếp.
Vào thời điểm 23 tháng Chạp, người dân sẽ dọn dẹp nhà cửa, bếp núc và phải đắp 3 ông đầu rau mới thay 3 ông đầu rau cũ. Sau đó, người dân tổ chức cúng để 3 ông đầu rau bay lên trời, bẩm báo với Ngọc Hoàng những điều được – mất, may – rủi của gia chủ trong một năm qua.
Hiểu đúng để làm đúng
Theo văn hóa và cách ứng xử của biến động xã hội từng thời kỳ lịch sử, mà người dân sáng tạo thêm những câu chuyện khác liên quan đến nguồn gốc của ngày lễ ông Công - ông Táo. Tuy nhiên, dù ở hình thức nào thì ngày lễ này cũng chung một thông điệp là ngợi ca tình nghĩa con người và mong ước cuộc sống ấm no.
Theo giải thích của GS Lê Văn Lan: Ông Công - ông Táo lên trời báo cáo thỉnh thị Ngọc Hoàng trong 7 ngày (từ ngày 23 đến ngày 30 tháng Chạp). Những năm lịch âm không có ngày 30 thì phải làm lễ đón ông Công - ông Táo về vào ngày 29 tháng Chạp.
Tuy nhiên, nhiều gia đình chỉ tổ chức lễ “tiễn” chứ không biết đến ngày “đón” ông Công – ông Táo về nhà. Thậm chí nếu có, thì lễ “đón” lại rất sơ sài, thiếu trang trong và thành tâm.
Như mọi lễ cúng khác trong năm, lễ cúng ông Công - ông Táo thường cũng đủ vàng mã, hương hoa, lễ chay hoặc mặn. Lễ vật cúng thường có 3 mũ Táo quân (2 mũ đàn ông và một mũ đàn bà), 3 bộ quần áo (2 bộ đàn ông, 1 bộ đàn bà) và 3 đôi hia hài. Ngoài ra, gia chủ có thể chuẩn bị thêm một số tiền giấy, vàng thoi và cá chép giấy nếu không cúng cá chép sống.
Nhiều người quan niệm, ông Công là thần thổ công - cai quản đất đai trong nhà nên được cúng trên bàn thờ chính. Ông Táo là vị đầu rau trông coi việc bếp núc nên sẽ được cúng ở dưới bếp.
Tuy nhiên, theo giải thích của một số nhà nghiên cứu văn hóa dân gian, việc cúng lễ như vậy là không đúng với phong tục, quy tắc truyền thống lâu đời của dân tộc Việt Nam. Tất cả các vị thần đều cần được thờ phụng trên ban thờ chính của gia đình. Chức năng của bếp là nơi đun nấu, không phải nơi để cúng lễ. Mâm cỗ cúng ngày 23 tháng Chạp cần được thực hiện ở nơi sạch sẽ, trang nghiêm nhất trong ngôi nhà.
Ngày nay, theo quan niệm mới cũng là ảnh hưởng của thói “phú quý sinh lễ nghĩa” mà nhiều người hiểu sai dẫn tới sự phô trương, rình rang thái quá. Không chỉ sắm cho ông Công - ông Táo nhà lầu xe hơi, máy bay, mà còn xì gà với thuốc thơm. Thậm chí, cá chép vàng được thay thế bằng những loài cá hiếm và đắt tiền như cá đỏ, cá koi hoặc cá rồng…
Theo Hòa Nam - GD&TĐ
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
NGUYỄN HẢI YẾN
Khi tôi viết những dòng này, thì ở Hải Dương, cuộc chiến chống Covid-19 vẫn đang trong hồi quyết liệt. Sự thực là tính từ ngày khởi phát làn sóng Covid-19 lần thứ ba tại Việt Nam mà điểm nóng bắt đầu công ti POYUN - thành phố Chí Linh, Hải Dương chúng tôi chưa có một ngày nào bình yên. -
Sách là một trong những sản phẩm dễ bị xâm phạm bản quyền nhất hiện nay.
-
Những ngày qua, dư luận xôn xao về bức tượng Nữ Thần Tự do phiên bản lỗi, được nhận xét thiếu tính thẩm mỹ xuất hiện trong một khu du lịch ở Sa Pa - Lào Cai. Đó không chỉ là cảnh báo về sự tùy tiện trong thẩm mỹ mà còn là câu chuyện về việc quản lý loại hình du lịch mới.
-
Đó là những thư viện của gia đình, nhưng lại phục vụ cộng đồng và đều nằm trong các làng quê, bên lũy tre, sân đình, tô điểm thêm nét đẹp của vùng quê Kinh Bắc vốn rạng danh với truyền thống hiếu học và thành tích khoa bảng.
-
Thời gian qua, giải thưởng từ cuộc thi thơ của báo Văn Nghệ tổ chức đã tạo nên những tranh cãi về chất lượng tác phẩm đoạt giải.
-
Thời gian qua, giải thưởng từ cuộc thi thơ của báo Văn Nghệ tổ chức đã tạo nên những tranh cãi về chất lượng tác phẩm đoạt giải.
-
Với sự xuất hiện của loại virus mới SARS-CoV-2 ở Vũ Hán, Trung Quốc vào cuối năm 2019 và sau đó đã bùng phát thành đại dịch toàn cầu, các tổ chức Phật giáo trên thế giới đã bắt tay vào hành động.
-
Xây dựng đề án “Chiến lược phát triển ngành văn hóa TPHCM giai đoạn 2020-2035” là điều hết sức cần thiết và đã được UBND TPHCM thông qua mới đây. Trong tình hình hiện nay, việc xác định các hướng phát triển văn hóa sẽ vừa mang tính chiến lược, vừa có ý nghĩa thiết thực.
-
Sau đợt nghỉ diễn vì dịch Covid-19 những ngày tết vừa qua, các sân khấu cải lương xã hội hóa cùng nghệ sĩ (NS) lên kế hoạch phục vụ khán giả nhiều vở mới.
-
Hướng đến các giá trị truyền thống đang là một xu hướng diễn ra dù âm thầm nhưng rất mạnh mẽ trong giới nghệ thuật.
-
Trong vòng xoáy chung, khó mà nói ngành nghề, lĩnh vực nào không bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, nhưng nghệ thuật có cách sáng tạo và thích ứng riêng.
-
Sự kéo dài của cuộc khủng hoảng virus corona có thể không chỉ làm thay đổi phương thức và lịch trình biểu diễn của nhiều nhà hát opera và dàn nhạc mà còn dẫn đến việc thay đổi cán cân quyền lực giữa nghệ sĩ và giới quản lý.
-
Covid là một cú sốc, nhưng Covid cũng là một món quà với trẻ em. Sớm hay muộn, Covid cũng sẽ rời xa, nhưng ngay lúc này, cha mẹ có thể biến không gian Covid thành một bài học lớn cho trẻ ngay tại nhà...
-
Tôi xin phép lấy nhận xét về thời trang của nhà thơ đương thời người Đức E. H. Ballermann để trả lời ngay - trước khi lý luận - câu hỏi thường đặt ra cho tôi "Áo dài truyền thống có đi ngược trào lưu hay xu hướng thời trang hiện đại không”, rằng: Không!
-
Nhìn sự rộn ràng của đường phố thấy đầy sức sống, đầy năng lượng, một sự bình thường vô cùng đáng quý mà ngày thường sẽ chỉ thấy đông quá, tắc đường, bụi bặm quá. Dòng chảy cuồn cuộn ấy mà bị ngừng trệ thì thật kinh khủng...
-
Quá trình sáng tác và thực hành các loại hình nghệ thuật luôn đòi hỏi sự sáng tạo, nghiêm cẩn của mỗi nghệ sĩ. Trong quá trình ấy, tính độc lập, riêng biệt của nghệ sĩ sẽ tạo ra sự khác biệt, để lại dấu ấn và phát triển. Đó là chia sẻ của nhiều nghệ sĩ tại tọa đàm “Trùng trùng tiếp tiếp: sân khấu xưa và nay” tối 20.1.
-
Các bộ phim ăn khách, chương trình nghệ thuật thu hút khán giả, sản phẩm âm nhạc bán chạy... đang khẳng định giá trị kinh tế của văn hóa. Tuy nhiên, đóng góp của văn hóa không chỉ thể hiện qua những con số, và cũng không nên coi đó là mục tiêu của lĩnh vực này.
-
Năm 2020 đánh dấu những bước chuyển mình đáng nhớ đối với nhiều loại hình nghệ thuật. Sự phối kết giữa những môn nghệ thuật tưởng chừng không hề “ăn nhập” với nhau lại tạo ra nhiều bất ngờ.
-
Bộ sách Lục tỉnh cầm ca (NXB Văn hóa - Văn nghệ) cũng là tên của một nhóm bạn trẻ, đã tái hiện nguồn tư liệu về các loại hình diễn xướng của Nam bộ, xứng đáng trở thành câu trả lời cho câu hỏi: Giới trẻ ngày nay có còn quan tâm đến nghệ thuật truyền thống hay không?
-
Bạo lực học đường - một vấn đề tưởng chừng rất cũ nhưng lại luôn mới, bởi ngày nào chúng ta chưa tìm ra cách xử lý căn cơ, tận gốc rễ của vấn đề thì ngày ấy, nó vẫn còn là một nỗi nhức nhối của ngành giáo dục và của cả cộng đồng.
.png)
.png)
