Sông Hương núi Ngự qua cảm nhận của vua Minh Mạng
NGUYỄN HUY KHUYẾN
Sông Hương núi Ngự từ xưa đến nay vẫn là thi tứ quen thuộc của nhiều tao nhân mặc khách du ngoạn thưởng lãm làm thơ. Ngay cả các vị vua triều Nguyễn viết về sông Hương núi Ngự cũng không ít bài. Ngoài việc nơi đây là cảnh đẹp hiếm có của đất Thần kinh, nó còn là báu vật của tự nhiên ban tặng để bảo vệ Kinh đô. Theo thuật phong thủy, Ngự Bình làm tiền án, sông Hương làm minh đường.
Ảnh: internet
Trong nhiều bài thơ viết về sông Hương và núi Ngự của các vua triều Nguyễn, chúng tôi xin được giới thiệu hai bài thơ của vua Minh Mạng về hai thắng cảnh mà sau này vua Thiệu Trị đã xếp vào Thần Kinh nhị thập cảnh.
Bài thơ Hương thủy, nằm ở tập “Ngự chế thi sơ tập”, quyển thứ 3, tờ số 51 a và 51 b. Đây là bài thơ thuộc thể ngũ ngôn bát cú, có nguyên chú địa danh rõ ràng của vua Minh Mạng. 源潔復 流長, 不孤名水芳. 味坩資眾飲, 性緩免堤防. 迥迴朝福地, 環遶奠金湯. 順化山川秀, 貽謀祚永昌.
 |
| Bài thơ "Hương Thủy" |
Nguyên khiết phục lưu trường, Bất cô danh thủy phương. Vị cam tư chúng ẩm, Tính hoãn miễn đê phòng. Huýnh hồi triều phúc địa, Hoàn nhiễu điện kim thang. Thuận Hóa sơn xuyên tú, Di mưu tộ vĩnh xương. (Nguồn nước đã trong sạch sông lại chảy dài, Không chỉ có tiếng là nước sông có mùi thơm. Nước sông ngọt hợp mọi người uống, Tính tình con sông chảy thong thả không cần đê phòng. Chảy quanh co qua miền đất lành, Uốn khúc bảo vệ xứ Thần Kinh. Đất Thuận Hóa sông kì thủy tú, Để lại kế sách thái bình tốt đẹp mãi mãi).
Chính vua Minh Mạng cũng giải thích rằng: Con sông này tức là sông Hương Trà, vì tính tình ngọt và hiền hòa cho nên có tên đẹp như vậy. Các con sông ở phương Nam không con nào đẹp như thế:
“Con sông bắt nguồn ở trên núi cao xa mấy trăm dặm chia làm hai nhánh mà chảy về xuôi, cho nên nó có tên là Tả trạch, Hữu trạch, chảy đến xã La Khê thì tụ hợp mới bắt đầu có tên Hương Trà giang. Các lăng của các chúa Nguyễn đều dựa vào thế của con sông này mà chầu về. Phía hạ lưu thì chảy quanh Kinh thành và chảy thấu ra phía biển. Sông núi Thừa Thiên đẹp lạ thường thực không có gì để chê trách. Thái tổ Gia dũ Hoàng đế xây dựng nền móng, mở mang bờ cõi phía Nam, định cơ đồ ở nơi này. Tiểu tử ta thật là kính cẩn vâng mệnh, mưu tính lâu dài để làm cho cương vực quốc gia mãi dài lâu”.
Qua những lời nhận xét của vua Minh Mạng cũng như ca ngợi vẻ đẹp và tính cách của sông Hương. So với nhiều con sông khác, sông Hương ít gây tai họa cho người dân sống quanh vùng. Tuy hằng năm vào thu, nước vẫn dâng cao tràn ngập miền phụ cận, gây tai hại cho Kinh thành. Nhưng nếu đắp đê thì Kinh thành Huế và nhiều nơi phụ cận sẽ không thấy được vẻ đẹp của nó nữa. Như câu thơ của Thu Bồn: “Con sông dùng dằng con sông không chảy/ Sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu”.
Trong bài Ngự Bình sơn vua Minh Mạng cũng ca ngợi cảnh đẹp cũng như chức năng của núi Ngự đối với việc bảo vệ Kinh thành. Bài thơ cũng in trong “Ngự chế thi sơ tập”, quyển 3, tờ 34a:
御屏山
當闕巍巍列翠屏,藏風納水衛京城.山花似易丹清染, 松樹應難筆墨成.內抱重河佳氣聚, 外週疊嶂瑞光呈.蒼 蒼黛色年年在,屹立南天舉頂擎
 |
| Bài thơ "Ngự Bình sơn" |
Đương khuyết nguy nguy liệt thúy bình, Tàng phong nạp thủy vệ Kinh thành. Sơn hoa tự dị đan thanh nhiễm, Tùng thụ ưng nan bút mặc thành. Nội bão trùng hà giai khí tụ, Ngoại chu điệp chướng thụy quang trình. Thương thương đại sắc niên niên tại, Ngất lập Nam thiên cử đỉnh kình. (Trước cửa cung cao vời vợi là núi Ngự Bình xanh biếc, Nơi chứa gió thu nước để bảo vệ chốn Kinh thành. Hoa trên núi đẹp như bức họa, Cây tùng khó có bút nào vẽ nên. Bên trong ôm ấp nhiều dòng sông khí tốt ngưng tụ, Bên ngoài núi nhỏ lớp lớp phô ánh hào quang. Sắc xanh bao phủ mãi mãi còn, Sững sững ở trời Nam tựa cột chống trời).
Núi Ngự bình được vua Minh Mạng ca ngợi là nơi chứa nước, thu gió để bảo vệ Kinh thành. Núi vừa cao lại vừa xanh màu xanh của thông của hoa cỏ. Bên trong núi thì ôm ấp nhiều dòng sông, nơi linh khí ngưng tụ, bên ngoài thì phô ánh hào quang trên từng lớp núi. Thật là một bức tranh khó có cây bút nào vẽ được.
Sông Hương núi Ngự mãi còn đó, nhưng so với xưa thì có nhiều đổi thay. Vạn vật tuần hoàn năm này qua năm khác, núi Ngự bình giờ đây chắc đã khác xưa, nhưng thông vẫn còn đó, vẫn rì rào theo gió, dòng Hương giang vẫn ngày ngày chảy qua Kinh thành, vẫn hiền dịu khoan thai lững lờ bên mái nhì mái đẩy, song trong lòng con sông ấy còn chất chứa bao điều của lịch sử văn hóa của vùng đất Thần kinh. Như lời nhận xét của vua Minh Mạng, đất Thuận Hóa sông núi đều đẹp.
N.H.K
(SDB12/03-14)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
ĐỖ MINH ĐIỀN
Lần đầu tiên ở vùng đất Cố đô, có một tổ chức thuần túy về văn chương, mỹ thuật và thể thao ra đời - đó là Hội Mỹ Hòa, chính thức được công nhận tư cách pháp lý vào ngày 17 tháng 6 năm 1935, đánh dấu mốc quan trọng trong tiến trình phát triển văn hóa Huế. Ra đời cách nay 85 năm nhưng Hội Mỹ Hòa đã có quan điểm và phương châm hành động tiến bộ, quy tụ được nhiều tri thức tiêu biểu góp phần gìn giữ di sản văn hóa. -
NGUYỄN KHOA ĐIỀM -
PHAN THANH HẢI - TRẦN VĂN DŨNG
Trải qua nhiều thăng trầm lịch sử, chiếc áo dài vẫn luôn được xem là trang phục truyền thống không thể thiếu của mỗi người dân xứ Huế từ xưa cho đến nay. -
NGUYỄN PHƯỚC HẢI TRUNG
Dưới thời Nguyễn, vào mùa xuân, có khá nhiều đại lễ được tổ chức như lễ Ban Sóc (phát lịch), lễ Tiến Xuân, lễ Thướng Tiêu, lễ Nguyên Đán, lễ Thiên Xuân, v.v tổ chức từ ngày 25 tháng Chạp đến ngày 7 tháng Giêng. -
NGUYỄN HỮU PHÚC
Tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ phủ ở miền Trung là một hình thức thờ cúng người Mẹ hóa thân ở các miền trời, sông nước, rừng núi được hình thành trên nền tảng của tín ngưỡng thờ Nữ thần Chăm kết hợp với tục thờ Mẫu Tam phủ ở miền Bắc. -
ĐỖ MINH ĐIỀN - ĐỖ NGỌC BẢO THƯ -
THANH TÙNG
Ý tưởng thành lập Hội Nghiên cứu và Phát triển Di sản Văn hóa Huế được nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân cho biết là đã có từ rất lâu mà nay mới thành hiện thực. -
VÕ VINH QUANG
Tháng 4 năm 2019, trong dịp số hóa tư liệu Hán Nôm tại một số làng thuộc xã Vinh Xuân (huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế), chúng tôi có dịp dâng hương nhà thờ tộc Phạm, tiếp xúc với nguồn văn bản sắc phong, bằng cấp và gia phả của dòng tộc, viếng mộ viên tướng thủy binh Phạm Văn Tường. -
MAI VĂN ĐƯỢC - NGUYỄN HUỲNH BẢO NGỌC
Thần núi Hải Vân là một nhiên thần, được thờ cúng tại miếu Trấn Sơn (đền thần Hải Vân), nằm dưới chân núi Hải Vân. Ở làng An Cư Đông (thị trấn Lăng Cô, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế) hiện nay vẫn còn lưu giữ các di sản liên quan đến việc thờ cúng vị thần này.
-
VÕ VINH QUANG -
Kỷ niệm 100 năm ngày sinh nhà thơ Tố Hữu (04/10/1920 - 04/10/2020)
ĐOÀN TRỌNG HUY
-
Chào Mừng Đại Hội Đảng Bộ Tỉnh Thừa Thiên Huế Lần Thứ XVI, Nhiệm Kỳ 2020 - 2025
NGUYỄN THÁI SƠN * -
TRẦN ĐỨC ANH SƠN
Trong số nhứng di sản văn hóa mà triều Nguyễn để lại có một loại cổ vật có giá trị nghệ thuật rất cao nhưng ít được đời sau thừa nhận và trân trọng.
-
NGUYỄN PHƯỚC HẢI TRUNG
Giới nghiên cứu văn hóa và sưu tập cổ vật đã từng biết hoặc từng nghe một chiếc nghiên quý của vua Tự Đức đã thất tán từ nhiều năm trước qua bài viết “Nghiên mực Tức Mặc Hầu của Đức Dực Tôn Hoàng Đế” của nhà nghiên cứu Vương Hồng Sển (VHS). -
TRẦN NGUYỄN KHÁNH PHONG -
TRẦN VĂN DŨNG -
VÕ VÂN ĐÌNH
Ngày 10/12/2019, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 54-NQ/TW về “Xây dựng và phát triển Thừa Thiên Huế đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” nhằm xây dựng Thừa Thiên Huế trở thành thành phố trực thuộc Trung ương, với những định hướng dài hạn, sâu rộng, toàn diện trên nhiều lĩnh vực. -
LÊ TẤN QUỲNH
Vậy là những nhớ nhung như trêu tức tôi cho một ngày trở lại cuộc phiêu du lặng lẽ trong đời mình. Vẫn còn nguyên đó những buổi sớm mai thong thả bên ly cà phê dưới tán cây long não ở một góc công viên Tứ Tượng đầy thú vị. -
NGUYỄN AN NHIÊN
Tương lai của loài người sẽ thế nào khi những vấn đề như: Thay đổi khí hậu, sự ô nhiễm không khí, sự khai thác tài nguyên quá mức, sự khan hiếm trầm trọng về nước, mất cân bằng đa dạng sinh học một cách khủng khiếp... không được cải thiện, thậm chí những vấn nạn này ngày càng tồi tệ hơn.
.png)
.png)
