Biết bao tác giả có tác phẩm thơ, văn được sử dụng trong sách giáo khoa đã không được chi trả tiền tác quyền suốt hàng chục năm qua...
Chỉ riêng năm học 2014 - 2015 đã có 97 triệu bản SGK được in và phát hành - Ảnh: Đào Ngọc Thạch
Cho đến khi một phụ huynh gọi điện hỏi, nhà văn Nguyễn Quang Thiều (Phó chủ tịch Hội Nhà văn VN) mới ngớ người, hóa ra ông có tác phẩm được in trong sách giáo khoa (SGK) mà không hay biết. Không một ai hỏi ý kiến ông về việc sử dụng tác phẩm và tất nhiên không một ai trả tiền tác quyền cho nhà văn.
Không chỉ Nguyễn Quang Thiều mà nhiều nhà văn, nhà thơ khác cũng không được xin phép, huống chi trả tiền tác quyền sử dụng tác phẩm trong SGK.
May mắn hơn có nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn. Bà cho biết đã từng được Nhà xuất bản (NXB) Giáo dục gửi trả tiền tác quyền, nhưng chuyện đó cách đây đã hơn 10 năm. “Hồi đó ông Nguyễn Khắc Phi còn làm Tổng biên tập NXB Giáo dục, có gửi tôi tiền tác quyền 1 - 2 lần gì đó, số tiền cũng không đáng kể”, bà nói. Nhưng dù sao có còn hơn không, vì sau đó bà đã không còn nhận được thêm lần nào nữa. Nhưng nhà thơ vốn không có thói quen đi đòi. “Chỉ có một lần truyện ngắn Bà nội của tôi được giải thưởng in vào sách, khi tôi đến hỏi nhuận bút thì họ nói truyện của tôi có đăng đâu mà trả. Đến lúc đó tôi phải đưa quyển sách ra họ mới chịu”, nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn kể.
|
|
“Nhà văn, nhà thơ nhiều người rất dễ tính, chỉ cần nơi sử dụng ngỏ lời là họ dễ dàng đồng ý, không có ý thức về bản quyền. Trong khi nơi sử dụng lại cứ phớt lờ” - nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên nói. “Ở VN, SGK từ tiểu học đến THPT sử dụng rất nhiều tác phẩm của nhà văn, nhà thơ. Không biết có phải do mặc định hay do cách hiểu SGK không phải là sách thông thường mà lâu nay NXB Giáo dục lẫn Bộ GD-ĐT không nghĩ đến việc xin phép tác giả sử dụng tác phẩm. Ngay như các nhà văn, nhà thơ cũng không nghĩ gì đến chuyện này từ hàng chục năm nay. Tôi nghĩ nếu nhà nước không có quy định cụ thể nào về việc SGK là loại sách đặc biệt, thì cũng phải coi như các loại sách thông thường khác. Cái này cần phải làm rõ. Nếu truy thu ra thì không biết bao nhiêu tiền” - ông Nguyên bày tỏ.
Về lý, SGK là “sản phẩm độc quyền” của NXB Giáo dục được bán có doanh thu, thì cũng phải được coi như các xuất bản phẩm khác. “Nếu như sách có ít độc giả thì có thể thông cảm được, nhưng với SGK có lượng người mua lớn như vậy thì rất khó. Nhà thơ Đoàn Thị Lam Luyến có gọi điện cho tôi nói cùng một số anh chị em nhờ đến chỗ nhà văn Nguyễn Thị Thu Huệ (Trung tâm quyền tác giả văn học VN của Hội Nhà văn VN - PV)”- nhà thơ Phan Thị Thanh Nhàn cho hay.
Tiền tác quyền có được truy thu ?
Đầu năm ngoái, Hội Nhà văn VN và Bộ GD-ĐT ký kết chương trình phối hợp Phát triển văn học trong nhà trường và Nhà trường với văn học giai đoạn văn học 2013 - 2020, trong đó có quy định “Bộ GD-ĐT chỉ đạo NXB Giáo dục VN nghiên cứu, phối hợp với Trung tâm quyền tác giả văn học VN thực thi các quy định về bản quyền trong xuất bản”. Có lẽ phải tới lúc này câu chuyện về tác quyền trong SGK mới được để ý đến. Nhà thơ Đỗ Hàn, Phó giám đốc Trung tâm quyền tác giả văn học cho biết, trung tâm thống kê có 590 tác giả có tác phẩm in trong SGK Tiếng Việt và Văn học, chưa tính tới sách tham khảo. “Suốt 4 tháng vừa rồi chúng tôi tập hợp ý kiến của các nhà văn, nhà thơ, hay gia đình của họ xem họ có nhận được tiền nhuận bút chưa, hay có ý kiến gì không”. Tháng 8 vừa qua, Hội Nhà văn VN và NXB Giáo dục mới đi đến thỏa thuận về việc trả tiền tác quyền cho các tác giả có tác phẩm in trong SGK từ năm 2014 theo Nghị định quy định về chế độ nhuận bút trong xuất bản. Việc truy thu từ năm 2013 trở về trước tính sẽ phức tạp hơn. Trong tháng 10, hai bên sẽ tiếp tục bàn về cách chi trả cho các tác giả.
“Có khi chúng tôi muốn gặp mà các anh bên NXB tránh mặt. Có lẽ họ cũng đang bối rối chưa biết xử lý việc này thế nào”, một vị trong Hội Nhà văn VN cho hay. Theo thống kê, chỉ riêng năm học 2014 - 2015 đã có 97 triệu bản SGK được in và phát hành. Chỉ cần nhẩm tính sẽ thấy số tiền tác quyền lớn đến như thế nào. Suốt một thời gian dài, NXB đã “quên” mất việc thực thi quyền tác giả, còn các nhà văn, nhà thơ thì lại vô tư và dễ dãi vì cho rằng việc có tên trong SGK là một vinh dự, nếu như mọi việc không bất ngờ được lên tiếng thì có lẽ số tiền tác quyền khổng lồ này đã bị “ỉm” đi không ai biết.
Nhà văn Ma Văn Kháng: Cách đây 7 - 8 năm, có vài lần tôi nhận được vài cuốn sách biếu, tiền nhuận bút tất cả khoảng độ 100.000 đồng. Còn về sau, hiếm thấy ai hỏi ý kiến tôi hay trả tiền cho tôi. Đối với riêng tôi, tôi không nghĩ nhiều lắm vì thấy tác phẩm của mình được đưa ra cho các em học sinh học là vui rồi. Nhưng thật ra đây cũng là điều thiệt thòi cho các nhà văn. Truyện của tôi đăng trong sách lớp 3, lớp 5 và lớp 12 đấy. Mở ra là thấy thôi. Nhà văn Nguyễn Quang Thiều (Phó chủ tịch Hội Nhà văn VN): Không chỉ cá nhân tôi mà còn những nhà văn khác cũng ở trong tình trạng không được xin phép sử dụng tác phẩm của mình cũng như không được trả tác quyền. Lâu nay, không chỉ NXB Giáo dục vi phạm tác quyền của các nhà văn mà còn nhiều đơn vị khác. Hội Nhà văn vừa có cuộc làm việc với NXB Giáo dục về việc trả tiền tác quyền cho các nhà văn. Hai bên đã đi đến kết luận là NXB Giáo dục phải thực hiện việc trả tác quyền cho các nhà văn kể từ khi luật Sở hữu trí tuệ có hiệu lực cho dù việc thực hiện đó có những khó khăn nhất định. Nhưng cũng có cơ quan đưa ra những lý do này nọ để tránh việc trả tiền tác quyền của các nhà văn. Mọi lý do ngoài luật Sở hữu trí tuệ đều không được thừa nhận trừ khi các nhà văn (thông qua Trung tâm quyền tác giả văn học mà họ đã ủy quyền) chia sẻ những khó khăn với các cơ quan đó sau khi nghiên cứu kỹ các khó khăn mà họ đang phải đương đầu. |
Sẽ phối hợp với Trung tâm Quyền tác giả văn học để giải quyết Trả lời PV Thanh Niên, đại diện lãnh đạo NXB Giáo dục VN cho biết: Bộ SGK hiện hành được tổ chức biên soạn từ năm 2002 - 2008. Tác giả biên soạn SGK được Bộ GD-ĐT lựa chọn. Các tác giả biên soạn SGK theo chương trình do Bộ trưởng Bộ GD-ĐT ban hành. Trong quá trình biên soạn, tổng chủ biên, chủ biên và các tác giả lựa chọn một số tác phẩm thơ, văn trích đưa vào SGK Tiếng Việt và SGK Ngữ văn để phục vụ cho nội dung bài học. Các tác phẩm thơ, văn được sử dụng với vai trò là ngữ liệu để biên soạn nội dung bài học. Việc trích sử dụng tác phẩm đưa vào SGK về nguyên tắc tác giả biên soạn SGK thỏa thuận với các tác giả có tác phẩm được trích sử dụng. Sau các vòng thẩm định, SGK được hội đồng thẩm định quốc gia thông qua và trình Bộ trưởng Bộ GD-ĐT phê duyệt lưu hành trong toàn quốc. NXB Giáo dục được Bộ GD-ĐT giao nhiệm vụ tổ chức biên tập, in - phát hành, cung ứng đầy đủ SGK trong toàn quốc. Vị lãnh đạo này thông tin: Mặc dù luật Sở hữu trí tuệ đến năm 2006 mới có hiệu lực, nhưng tại thời điểm biên soạn, NXB Giáo dục VN đã thực hiện trả tiền sử dụng tác phẩm cho các tác giả có tác phẩm được trích, sử dụng trong SGK Tiếng Việt và Ngữ văn. Tùy thuộc mức độ trích sử dụng, NXB trả từ 100.000 - 250.000 đồng cho mỗi tác phẩm hoặc đoạn trích và sách biếu (mức cao nhất không vượt quá tiền nhuận bút biên soạn cho bài học đó). Ngày 14.8.2014, NXB Giáo dục VN đã làm việc với Trung tâm quyền tác giả văn học để thực hiện việc chi trả tiền sử dụng tác phẩm văn học trong SGK. Việc trả tiền, NXB sẽ phối hợp với trung tâm để giải quyết một cách hợp lý, tuân thủ đầy đủ các quy định của pháp luật. Tuệ Nguyễn |
Theo Minh Ngọc - TN
NGUYỄN HẢI YẾN
Khi tôi viết những dòng này, thì ở Hải Dương, cuộc chiến chống Covid-19 vẫn đang trong hồi quyết liệt. Sự thực là tính từ ngày khởi phát làn sóng Covid-19 lần thứ ba tại Việt Nam mà điểm nóng bắt đầu công ti POYUN - thành phố Chí Linh, Hải Dương chúng tôi chưa có một ngày nào bình yên.
Sách là một trong những sản phẩm dễ bị xâm phạm bản quyền nhất hiện nay.
Những ngày qua, dư luận xôn xao về bức tượng Nữ Thần Tự do phiên bản lỗi, được nhận xét thiếu tính thẩm mỹ xuất hiện trong một khu du lịch ở Sa Pa - Lào Cai. Đó không chỉ là cảnh báo về sự tùy tiện trong thẩm mỹ mà còn là câu chuyện về việc quản lý loại hình du lịch mới.
Đó là những thư viện của gia đình, nhưng lại phục vụ cộng đồng và đều nằm trong các làng quê, bên lũy tre, sân đình, tô điểm thêm nét đẹp của vùng quê Kinh Bắc vốn rạng danh với truyền thống hiếu học và thành tích khoa bảng.
Thời gian qua, giải thưởng từ cuộc thi thơ của báo Văn Nghệ tổ chức đã tạo nên những tranh cãi về chất lượng tác phẩm đoạt giải.
Thời gian qua, giải thưởng từ cuộc thi thơ của báo Văn Nghệ tổ chức đã tạo nên những tranh cãi về chất lượng tác phẩm đoạt giải.
Với sự xuất hiện của loại virus mới SARS-CoV-2 ở Vũ Hán, Trung Quốc vào cuối năm 2019 và sau đó đã bùng phát thành đại dịch toàn cầu, các tổ chức Phật giáo trên thế giới đã bắt tay vào hành động.
Xây dựng đề án “Chiến lược phát triển ngành văn hóa TPHCM giai đoạn 2020-2035” là điều hết sức cần thiết và đã được UBND TPHCM thông qua mới đây. Trong tình hình hiện nay, việc xác định các hướng phát triển văn hóa sẽ vừa mang tính chiến lược, vừa có ý nghĩa thiết thực.
Sau đợt nghỉ diễn vì dịch Covid-19 những ngày tết vừa qua, các sân khấu cải lương xã hội hóa cùng nghệ sĩ (NS) lên kế hoạch phục vụ khán giả nhiều vở mới.
Hướng đến các giá trị truyền thống đang là một xu hướng diễn ra dù âm thầm nhưng rất mạnh mẽ trong giới nghệ thuật.
Trong vòng xoáy chung, khó mà nói ngành nghề, lĩnh vực nào không bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, nhưng nghệ thuật có cách sáng tạo và thích ứng riêng.
Sự kéo dài của cuộc khủng hoảng virus corona có thể không chỉ làm thay đổi phương thức và lịch trình biểu diễn của nhiều nhà hát opera và dàn nhạc mà còn dẫn đến việc thay đổi cán cân quyền lực giữa nghệ sĩ và giới quản lý.
Covid là một cú sốc, nhưng Covid cũng là một món quà với trẻ em. Sớm hay muộn, Covid cũng sẽ rời xa, nhưng ngay lúc này, cha mẹ có thể biến không gian Covid thành một bài học lớn cho trẻ ngay tại nhà...
Tôi xin phép lấy nhận xét về thời trang của nhà thơ đương thời người Đức E. H. Ballermann để trả lời ngay - trước khi lý luận - câu hỏi thường đặt ra cho tôi "Áo dài truyền thống có đi ngược trào lưu hay xu hướng thời trang hiện đại không”, rằng: Không!
Ngày 23 tháng Chạp là ngày tiễn ông Công - ông Táo, cũng là thời điểm nhắc nhở mỗi người về một năm mới sắp đến.
Nhìn sự rộn ràng của đường phố thấy đầy sức sống, đầy năng lượng, một sự bình thường vô cùng đáng quý mà ngày thường sẽ chỉ thấy đông quá, tắc đường, bụi bặm quá. Dòng chảy cuồn cuộn ấy mà bị ngừng trệ thì thật kinh khủng...
Quá trình sáng tác và thực hành các loại hình nghệ thuật luôn đòi hỏi sự sáng tạo, nghiêm cẩn của mỗi nghệ sĩ. Trong quá trình ấy, tính độc lập, riêng biệt của nghệ sĩ sẽ tạo ra sự khác biệt, để lại dấu ấn và phát triển. Đó là chia sẻ của nhiều nghệ sĩ tại tọa đàm “Trùng trùng tiếp tiếp: sân khấu xưa và nay” tối 20.1.
Các bộ phim ăn khách, chương trình nghệ thuật thu hút khán giả, sản phẩm âm nhạc bán chạy... đang khẳng định giá trị kinh tế của văn hóa. Tuy nhiên, đóng góp của văn hóa không chỉ thể hiện qua những con số, và cũng không nên coi đó là mục tiêu của lĩnh vực này.
Năm 2020 đánh dấu những bước chuyển mình đáng nhớ đối với nhiều loại hình nghệ thuật. Sự phối kết giữa những môn nghệ thuật tưởng chừng không hề “ăn nhập” với nhau lại tạo ra nhiều bất ngờ.
Bộ sách Lục tỉnh cầm ca (NXB Văn hóa - Văn nghệ) cũng là tên của một nhóm bạn trẻ, đã tái hiện nguồn tư liệu về các loại hình diễn xướng của Nam bộ, xứng đáng trở thành câu trả lời cho câu hỏi: Giới trẻ ngày nay có còn quan tâm đến nghệ thuật truyền thống hay không?