Những hoạt động về thơ trên đất Pháp

15:07 24/08/2009

PHẠM THỊ ANH NGABài này nhằm giới thiệu một vài nét về diện mạo thi ca Pháp và một số hoạt động liên quan đến thơ trong xã hội Pháp những năm gần đây.

Nhà hát Molière - Ảnh: panoramio.com

CUỘC SỐNG THI CA Ở PHÁP

Cũng như khắp nơi trên thế giới, ở Pháp các nhà thơ vẫn hay than vãn về vị trí không mấy được ưu đãi của mình trong xã hội, thậm chí cả trong giới hoạt động văn chương. Danh xưng “nhà văn” hay “nhà thơ” chẳng có gì là sáng giá, chỉ những “tiểu thuyết gia”, những “nhà văn tiểu luận” mới được trọng vọng. Vai trò của các nhà thơ xem ra rất nhẹ ký trong các trào lưu tư tưởng của thời đại họ đang sống, và cũng chỉ được quan tâm rất ít trong công tác phê bình trên các phương tiện truyền thông đại chúng, như truyền hình, truyền thanh, báo viết. Các đài truyền thanh có số lượng thính giả đông nhất hoàn toàn quên bẵng họ, và trên tất cả các kênh truyền hình, họ đều không có mặt trong các chương mục về văn hoá. Ngay cả chương trình truyền hình về văn học nghệ thuật của Bernard Pivot (1) cũng chưa hề có một chủ đề nào dành riêng cho thơ.

Sự quan tâm đối với thi ca của các tờ báo bán chạy nhất cũng không khá hơn. Những trang văn học không quan tâm “khám phá” một nhà thơ mới, mà thoả mãn với một vài tên tuổi tất nhiên rất nổi bật, nhưng thi ca Pháp hiện đại đâu chỉ giới hạn ở Aimé Césaire, Yves Bonnefoy hay Philippe Jaccottet, những nhà thơ đã nổi danh từ nửa thế kỷ nay.

Nếu bức tranh toàn cảnh đó phản ánh được tình trạng nói chung của đời sống thi ca Pháp hiện đại, thì nó lại quá giản lược nếu xét đến mối quan hệ lạ thường giữa độc giả và quần chúng Pháp đối với các nhà thơ của mình.

* XUẤT BẢN THƠ

Ngoài nhà xuất bản Flammarion và tủ sách “Thơ ca” đã được độc giả vui vẻ đón nhận, các nhà xuất bản Gallimard, Le Seuil, Grasset từ 15 hay 20 năm nay đã khước từ việc xuất bản các tuyển tập của những nhà thơ trẻ. May thay mới đây đã có tủ sách gần như nổi tiếng “Thơ ca / Gallimard” với số lượng ấn bản cao. Với số lượng ấn bản thấp hơn (300 hay 1000 bản), từ hơn 50 năm nay Rougerie chuyên tâm vào việc khám phá các nhà thơ thuộc mọi lứa tuổi và mọi nguồn gốc, có trong bộ sưu tập của mình bóng dáng của một vài bậc đàn anh trong thi ca. P.O.L. cũng cứu vãn danh dự các nhà xuất bản bằng cách săn tìm các nhà thơ của hôm nay và ngày mai, và cùng đồng hành với họ trong giới hạn của những phương tiện có được (Cadiot, Pennequin, Prigent, Tarkos...). Mới đây nhất, với số lượng từ bốn đến sáu đầu sách hàng năm, “Jean-Michel Place / Thơ ca”, nơi mà “một nhà văn giới thiệu một nhà thơ và giúp khám phá về sáng tác của nhà thơ ấy, với một hợp tuyển có minh hoạ”, đã mang đến nhiều niềm hy vọng đáng kể: những đầu sách sau cùng tính đến năm 2003 là “Octavio Paz” của Serge Pey, “Matthieu Messagier” của Renaud Ego.

Bên cạnh đó, số lượng những người hoạt động trong in ấn thi ca hay trong xuất bản tạp chí có thể kể đến năm trăm người, nếu tính luôn Cộng đồng người sử dụng tiếng Pháp ở Bỉ, là cộng đồng có mối liên hệ rất chặt chẽ với Pháp, và sau đó là những người Thụy Sĩ sử dụng tiếng Pháp và thành phố Québec. Dù là hoạt động chuyên nghiệp hay nghiệp dư, họ đều có công lớn trong lĩnh vực thi ca của thời đại.

* NHÀ THƠ TRONG CUỘC SỐNG

Ngày nay ở Pháp nhà thơ không còn náu mình trong nơi ẩn dật nữa mà đã đi vào cuộc sống. Là nhà hành hương lưu động mang đến cho đời những lời hay ý đẹp, nhà thơ được đón tiếp, nghe ngóng, nhất là khi sự hiện diện của anh ta được mong chờ và chuẩn bị chu đáo từ trước. Dù anh bước vào lớp học, thư viện, nhà sách, quán giải khát, lâu đài, nơi họp chợ, dưới lều xiếc, trong tu viện hay khu vườn, điều đó cũng chẳng hệ trọng gì. Anh luôn được xem như người nhà. Hơn thế nữa, nhà thơ còn được mời đến một nơi nào đó trong một thời gian, trong trường hợp đó anh ta được gọi là đang trong thời kỳ “cư trú thi ca”, để tham gia các hoạt động của vùng đất nơi anh được mời đến, ở Quimper, Marseille, Saint-Brieuc, Bordeaux, Charleville, Montolieu, ở núi Alpes hay xứ Bắc, bên bờ sông Rhin hay sông Garonne, ở thành phố, miền biển hay nông thôn...

* NHỮNG “XỨ SỞ CỦA THƠ”

Ở Paris và các tỉnh, bên cạnh các thư viện vẫn tổ chức những chương trình hoành tráng với những phương tiện eo hẹp của mình, các nhà sách cũng lên kế hoạch tổ chức những buổi gặp mặt về thơ. Các giới lãnh đạo, với yêu cầu cao, rất hết lòng với các nghệ sĩ và các nhà thơ, đã khiến cho người ta khâm phục vì chất lượng của các buổi gặp mặt. Từ hơn 10 năm nay, những cuộc triển lãm của các nhà xuất bản nhỏ đã được thực hiện ở Bourges, ở Crest, ở đó Jean Marcourel đã có những sáng kiến tổ chức độc đáo, thí dụ chọn một chủ đề cho từng năm: dịch thuật, đào tạo cán bộ thư viện, làm hợp tuyển..., hay trong nhiều tuần lễ, mở một tiệm sách lớn cấp thời để bán sách về thơ và sách của riêng các nghệ sĩ. Ngoài ra, còn có một loạt các sự kiện khác ở nhiều nơi trong thành phố.

Vào mùa xuân, lại có “Mùa Xuân của các Nhà Thơ” (2) (hiện do Jean-Pierre Siméon chỉ đạo), và những “xứ sở của thơ” đã lan rộng ra và tồn tại như thế trong một thời gian. Và trong khi ngày bắt đầu dài ra một cách đáng kể, thì các nhà thơ cũng lan toả ra ở nhiều nơi chốn.

Ở Paris, “Ngôi Nhà Thi ca” vẫn nấp bóng dưới một tên gọi khác là “Nhà Hát Molière”. Chương trình của nó thật đầy tham vọng: một phòng lớn cho thơ / kịch, và dưới tầng hầm là phòng Lautréamont dành cho những cuộc gặp mặt thân mật hơn. Nhà hát Kịch-Thơ của Bruxelles, người anh cả của “Ngôi Nhà Thi ca”, từ hơn 25 năm nay có rất nhiều hoạt động. Các nhà thơ Bỉ và Pháp đi lại ở đó cứ như diễu hành, các buổi diễn kịch này tiếp theo các buổi diễn kịch khác và tờ “Nguyệt san văn học và thi ca” đã ra mắt đến số 305.

Cuối cùng có thể nêu ra một “xứ sở của thơ” ở Paris, xứ sở của thơ này huy động tất cả các “xứ sở của thơ” khác và trong thời gian bốn ngày tiến hành rất nhiều hoạt động sôi nổi, những cuộc gặp mặt, biểu tình, trao đổi về văn học và giao tiếp. Ngay trong lòng Paris, ở quảng trường Saint-Sulpice, vào tuần thứ ba của tháng 6, diễn ra “Chợ Thơ” do Jean-Michel Place nghĩ ra cách đây 20 năm, “để chia sẻ với nhau một thời khắc đơn thuần hạnh phúc”.

Trước khi kết thúc, cần kể thêm Ban Chỉ đạo về sách và đọc sách của Bộ Văn Hoá, đã hỗ trợ cho tất cả các hoạt động nói trên và giúp đỡ phần lớn các nhà xuất bản thơ. Ở các địa phương, những CRL (Trung tâm địa phương về Văn chương), những Drac (Ban Chỉ đạo địa phương về các vấn đề văn hoá) góp phần hữu hiệu cho cuộc sống thi ca ở Pháp.

Nhưng các nhà thơ và những người yêu thơ vẫn mong được nhiều hơn thế. Và so với cách mà người dân Québec đối xử với các nhà thơ của họ, thì các nhà thơ Pháp có thể tỏ ra ganh tỵ và nhất là thán phục, bởi ở Pháp, ngoại trừ trường hợp có khủng hoảng đất nước nghiêm trọng, còn thì người ta vẫn chờ đến khi một nhà thơ khuất bóng mới tôn vinh nhà thơ ấy như một vị anh hùng. Nhưng cũng nhờ đó mà kỷ niệm hai trăm năm ngày mất của Victor Hugo đã là dịp để rất nhiều độc giả tìm đọc hay đọc lại tác phẩm của ông.

P.T.A.N
(dựa trên tư liệu nước ngoài)
(184/06-04)

------------------
(1) Trong 16 năm liền, chương mục truyền hình “Apostrophes” về văn học của Bernard Pivot là một chuyên mục rất ăn khách ở Pháp.
(2) Chúng tôi sẽ đề cập đến “Mùa Xuân của các Nhà Thơ” ở một bài viết khác.

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Xem thêm

Ấn tượng Seoul

TRẦN THÙY MAI.Năm giờ sáng, máy bay chở chúng tôi đáp xuống sân bay Incheon. Giọng nói ngọt ngào của nữ tiếp viên vang lên với lời cảm ơn và câu chào tạm biệt, sau khi báo một thông tin làm chúng tôi ớn lạnh: Nhiệt độ bên ngoài là 4 độ C...
Ấn tượng Fukuoka

ĐẶNG NHẬT MINHLà một thương cảng của Nhật Bản, nhưng Fukuoka lại được nhiều người biết đến như một thành phố của nhiều hoạt động văn hoá mang tầm quốc tế. Tôi có duyên nợ với thành phố này từ năm 1991 khi được mời tham dự Liên hoan phim quốc tế Fukuoka lần thứ nhất với bộ phim Bao giờ cho đến tháng 10.
Trà Trung Hoa

PHẠM XUÂN PHỤNGChữ tea trong tiếng Anh là do dùng mẫu tự La -tinh để ký âm chữ trà (âm Hán Việt) mà người Trung Hoa nói rất rõ là chè. Lâu nay cứ tưởng chè là tiếng thuần Việt hoặc là biến âm của trà, hóa ra chè lại là từ gốc của trà. Mẹ mà nhầm là con, vui thật.
Thơ của Thượng Đế

BÙI NGỌC TẤNLần đầu tiên đặt chân tới Châu Âu, có biết bao nhiêu ấn tượng. Ấn tượng về những nét mặt người, về những dáng người đi, về bầu trời không vẩn bụi trong veo, về những xa lộ, về những chiếc xe phóng với tốc độ 140 kilômét không một tiếng còi, nối nhau trên các con đường tám đến mười làn xe chạy không còn biên giới cách ngăn...
Praha - bài thơ bằng đá

NGUYỄN VĂN DŨNGCó người nói Praha đẹp hơn Paris . Tôi không tin. Nhưng bây giờ thì tôi thấy nhận xét ấy không phải không có căn cứ. Praha là thành phố cổ kính nguyên vẹn nhất châu Âu, là “thành phố của trăm tháp vàng”, là “bài thơ bằng đá”, là khúc hát đắm say, là cốc rượu nồng nàn, là bức tranh tuyệt mĩ, là mảnh thời gian còn sót lại... Năm 1992, Praha được công nhận là di sản văn hoá thế giới.
Chuyện “lai rai” về nước Pháp

PHẠM THỊ CÚCCó người nghĩ rằng, ở các nước giàu, thì ít người thất nghiệp. Không đâu, ở Pháp, người thất nghiệp cũng khá nhiều, mà đâu phải vì không có bằng cấp mà thất nghiệp, đa số họ đều có bằng kĩ sư, cử nhân, cả thạc sĩ hẳn hoi.
Manaus - miên man núi rộng sông dài

NGUYỄN VĂN DŨNGAmazon là tên khu rừng lớn nhất thế giới. Amazon cũng là tên con sông, theo khảo sát mới đây, là con sông dài nhất thế giới. Amazonas, quê hương của hai Amazon kia, là bang rộng nhất trong 26 tiểu bang của Brasil - rộng hơn cả diện tích của nước Anh, Đức, Pháp, Ý cộng lại. Còn Manaus, là kinh đô của Amazonas miên man núi rộng sông dài.
Trò chuyện với Lý Tiểu Long

NGUYỄN VĂN DŨNG Tôi thật sự xúc động khi đứng trước ngôi mộ của Lý Tiểu Long. Trước đây tôi hình dung nơi an nghỉ cuối cùng của anh phải là một ngôi đền cực kỳ tráng lệ cho xứng với tên tuổi lẫy lừng của anh. Sau khi anh mất, một tờ báo ở Sài Gòn hồi đó viết đại loại trong thế kỷ XX, anh là một trong ba nhân vật nổi tiếng nhất châu Á.
Linh sơn mây trắng

NGUYỄN VĂN DŨNGVới Phật giáo, Linh Thứu là ngọn núi thiêng. Sau khi thành đạo, một thời gian dài Linh Thứu là trú xứ của đức Phật và các đệ tử của Ngài. Tại đây Ngài đã giảng kinh Pháp Hoa và nhiều bộ kinh quan trọng khác. Linh Thứu còn là nơi khởi phát dòng Thiền Ấn Độ để rồi từ đây hạt giống Thiền được gieo trồng khắp nơi trên trái đất.
Ngước nhìn Bắc Kinh

PHẠM PHÚ PHONGTrong lịch sử đất nứơc Trung Hoa có sáu nơi được chọn làm thủ đô, theo thứ tự Lạc Dương, Tây An, Nam Kinh, Khai Phong, Hàng Châu và Bắc Kinh là thủ đô thứ sáu, tồn tại cho đến ngày nay. Bắc Kinh đầu tiên là kinh đô của nước Yên, nên còn gọi là Yên Kinh, sau đó đến thời Minh Thành Tổ cho xây dựng trở thành Bắc Kinh ngày nay. Với diện tích 18.826 km2, Bắc Kinh rộng gấp 18 lần so với thủ đô Hà Nội, được mệnh danh là thành phố bốn nhiều: nhiều người, nhiều xe, nhiều cầu vượt, nhiều di tích...
Ngay trong phút giây hiên tại, thiền tập có thể chuyển hoá khổ đau và đem tới an lạc

Từ một trại lính đầy vết đạn ở vùng California (Hoa Kỳ) đã xuất hiện một tu viện Phật giáo - Tu viện Lộc Uyển - do nhà sư gốc Huế - Thiền sư Thích Nhất Hạnh - gầy dựng. Tại đây, ảnh hưởng của Thiền học Việt Nam đã tạo được một sự chuyển hóa đầy thử thách: biến trung tâm luyện tập bắn súng trở thành thiền đường đầy ánh sáng và tình thương, có ảnh hưởng rất lớn đối với nhiếu người ở Hoa Kỳ.Sông Hương xin giới thiệu bài viết của Teresa Wattanabe đã đăng trên tờ Los Angeles Times, tờ nhật báo lớn hạng ba của Hoa Kỳ, với bản dịch của Làng Mai và ảnh của Nguyễn Đắc Xuân để giới thiệu với bạn đọc như một dòng chảy của văn hóa Phật giáo xứ Huế.
Tokyo mùa hoa anh đào

TRẦN THÙY MAICác quan chức ngành khí tượng Nhật Bản đã cúi gập mình xin lỗi toàn dân: Hoa anh đào sẽ nở ngày 23 thay vì 16 - 3 như dự báo. Đến sân bay Narita vào đúng sáng 24, tôi tự nghĩ mình đến rất kịp thời, nên khi cậu cảnh sát làm thủ tục nhập cảnh hỏi về mục đích đến Nhật, tôi đã không ngần ngại trả lời chắc nịch: “Ngắm hoa anh đào”. Cậu cảnh sát khoanh cái rụp vào lời khai của tôi và “OK” ngay với một nụ cười trên môi.
Trẻ trung Madrid

NGUYỄN VĂN DŨNGNằm giữa trung tâm bán đảo Iberia, thủ đô Tây Ban Nha trải rộng trên các ngọn đồi dưới chân rặng Sierra de Guadarrama, ở độ cao 640m so với mặt nước biển - là thành phố cao nhất châu Âu. Diện tích 607 km2. Dân số gần 4 triệu người.
Hai mươi lăm năm dấn thân: Trung tâm William Joiner ở đại học Massachusetts Boston

KEVIN BOWEN
(Giám đốc WJC)

LTS: Trong 25 năm qua tên tuổi nhiều nhà văn, nhà thơ của Trung tâm William Joiner (Đại học Massachusetts - Hoa Kỳ) như Kevin Bowen, Fred Marchant, Nguyễn Bá Chung, Lady Borton, Martha Colline, Bruce Weigl, Lary Heinemann... đã xuất hiện trên Sông Hương cũng như trên nhiều báo chí văn nghệ, văn hoá trong nước với những tác phẩm tâm huyết, mến yêu đất nước Việt Nam cũng như những hoạt động trên các lãnh vực giao lưu văn hoá, giúp đỡ y tế, giáo dục cho Việt Nam sau chiến tranh, như những biểu hiện của sự ân hận, tủi hổ với những gì mà đất nước họ đã gây ra trên mảnh đất này.
Trung tâm Joiner: hai mươi năm nhìn lại

NGUYỄN BÁ CHUNG

Tháng 10 năm 2007 đánh dấu 25 năm thành lập trung tâm Joiner. Nhưng với tôi, nó đánh dấu một đoạn đường 20 năm nổi chìm với trung tâm, trong đó có 15 năm làm thiện nguyện và 10 năm cuối cùng làm việc chính thức. Hai mươi năm là một thời gian dài đủ để nhìn lại, ghi lại một số kỷ niệm và rút ra một số kinh nghiệm để nhìn tới đoạn đường phía trước.
Tôi được biết có một nước Mỹ khác

NGUYỄN ĐẮC XUÂNHoạt động yêu nước ở miền Nam từ những năm sáu mươi của thế kỷ trước, tôi không lạ gì nước Mỹ. Thuở ấy, Phan Ch. anh bạn vong niên của tôi làm phiên dịch ở cơ quan MACV ở Huế từng bảo tôi “Người Mỹ giống như một cậu bé con nhà giàu nhưng thiếu lễ độ”.
Những kỷ niệm ca Huế trên đất Mỹ

VÕ QUÊNhận lời mời của Hội đồng quốc gia vì nghệ thuật truyền thống Hoa Kỳ (National Council for the Traditional Arts), đoàn nghệ sĩ thuộc Hội Văn học nghệ thuật Thừa Thiên Huế đã tham dự Festival dân ca dân nhạc tại thành phố Lowell, bang Massachusetts, Hoa Kỳ từ ngày 25-7-1995.
Một lần đến Hy Lạp

NGUYỄN XUÂN THÂMChúng tôi đến Aten vào cuối tháng chín, mà buổi trưa vẫn còn oi bức như bao trưa miền biển ở Việt . Thanh Tùng và tôi loay hoay mãi vẫn không bắt được taxi để chuyển tiếp đến sân bay nội địa.
Thành phố xanh màu ngọc bích

NGUYỄN VĂN DŨNGSau Cali tôi định đi Dallas, nhưng rồi chuyển hướng, tôi lên Seattle theo vẫy gọi của bạn bè. Ai ngờ cái thành phố nầy dịu dàng, xanh và đẹp đến vậy. Hèn chi người ta gọi nó là “Thành phố ngọc bích” ( Emerald City ), hay “Mãi mãi xanh tươi” ( Evergreen State ).
Bay lên từ minh triết phương Đông

PHẠM THƯỜNG KHANHĐầu năm nay khi biết tôi chuẩn bị đi công tác Trung Hoa, em gái tôi, một người thơ gọi điện từ Huế ra bảo: “Anh cố gắng mà cảm nhận vẻ đẹp rực rỡ của văn minh Trung Hoa. Hình như với bệ phóng vững chắc của nền văn minh hàng ngàn năm ấy, người Trung Hoa đang có những cuộc bứt phá ngoạn mục và trong tương lai dân tộc này còn tiến xa hơn nữa”. Là một quân nhân, tôi đâu có được trí tưởng tượng phong phú và trái tim dễ rung động như em tôi, nhưng 10 ngày trên đất nước Trung Hoa đã để lại trong tôi những ấn tượng thật sâu đậm.