Những hoạt động về thơ trên đất Pháp

15:07 24/08/2009

PHẠM THỊ ANH NGABài này nhằm giới thiệu một vài nét về diện mạo thi ca Pháp và một số hoạt động liên quan đến thơ trong xã hội Pháp những năm gần đây.

Nhà hát Molière - Ảnh: panoramio.com

CUỘC SỐNG THI CA Ở PHÁP

Cũng như khắp nơi trên thế giới, ở Pháp các nhà thơ vẫn hay than vãn về vị trí không mấy được ưu đãi của mình trong xã hội, thậm chí cả trong giới hoạt động văn chương. Danh xưng “nhà văn” hay “nhà thơ” chẳng có gì là sáng giá, chỉ những “tiểu thuyết gia”, những “nhà văn tiểu luận” mới được trọng vọng. Vai trò của các nhà thơ xem ra rất nhẹ ký trong các trào lưu tư tưởng của thời đại họ đang sống, và cũng chỉ được quan tâm rất ít trong công tác phê bình trên các phương tiện truyền thông đại chúng, như truyền hình, truyền thanh, báo viết. Các đài truyền thanh có số lượng thính giả đông nhất hoàn toàn quên bẵng họ, và trên tất cả các kênh truyền hình, họ đều không có mặt trong các chương mục về văn hoá. Ngay cả chương trình truyền hình về văn học nghệ thuật của Bernard Pivot (1) cũng chưa hề có một chủ đề nào dành riêng cho thơ.

Sự quan tâm đối với thi ca của các tờ báo bán chạy nhất cũng không khá hơn. Những trang văn học không quan tâm “khám phá” một nhà thơ mới, mà thoả mãn với một vài tên tuổi tất nhiên rất nổi bật, nhưng thi ca Pháp hiện đại đâu chỉ giới hạn ở Aimé Césaire, Yves Bonnefoy hay Philippe Jaccottet, những nhà thơ đã nổi danh từ nửa thế kỷ nay.

Nếu bức tranh toàn cảnh đó phản ánh được tình trạng nói chung của đời sống thi ca Pháp hiện đại, thì nó lại quá giản lược nếu xét đến mối quan hệ lạ thường giữa độc giả và quần chúng Pháp đối với các nhà thơ của mình.

* XUẤT BẢN THƠ

Ngoài nhà xuất bản Flammarion và tủ sách “Thơ ca” đã được độc giả vui vẻ đón nhận, các nhà xuất bản Gallimard, Le Seuil, Grasset từ 15 hay 20 năm nay đã khước từ việc xuất bản các tuyển tập của những nhà thơ trẻ. May thay mới đây đã có tủ sách gần như nổi tiếng “Thơ ca / Gallimard” với số lượng ấn bản cao. Với số lượng ấn bản thấp hơn (300 hay 1000 bản), từ hơn 50 năm nay Rougerie chuyên tâm vào việc khám phá các nhà thơ thuộc mọi lứa tuổi và mọi nguồn gốc, có trong bộ sưu tập của mình bóng dáng của một vài bậc đàn anh trong thi ca. P.O.L. cũng cứu vãn danh dự các nhà xuất bản bằng cách săn tìm các nhà thơ của hôm nay và ngày mai, và cùng đồng hành với họ trong giới hạn của những phương tiện có được (Cadiot, Pennequin, Prigent, Tarkos...). Mới đây nhất, với số lượng từ bốn đến sáu đầu sách hàng năm, “Jean-Michel Place / Thơ ca”, nơi mà “một nhà văn giới thiệu một nhà thơ và giúp khám phá về sáng tác của nhà thơ ấy, với một hợp tuyển có minh hoạ”, đã mang đến nhiều niềm hy vọng đáng kể: những đầu sách sau cùng tính đến năm 2003 là “Octavio Paz” của Serge Pey, “Matthieu Messagier” của Renaud Ego.

Bên cạnh đó, số lượng những người hoạt động trong in ấn thi ca hay trong xuất bản tạp chí có thể kể đến năm trăm người, nếu tính luôn Cộng đồng người sử dụng tiếng Pháp ở Bỉ, là cộng đồng có mối liên hệ rất chặt chẽ với Pháp, và sau đó là những người Thụy Sĩ sử dụng tiếng Pháp và thành phố Québec. Dù là hoạt động chuyên nghiệp hay nghiệp dư, họ đều có công lớn trong lĩnh vực thi ca của thời đại.

* NHÀ THƠ TRONG CUỘC SỐNG

Ngày nay ở Pháp nhà thơ không còn náu mình trong nơi ẩn dật nữa mà đã đi vào cuộc sống. Là nhà hành hương lưu động mang đến cho đời những lời hay ý đẹp, nhà thơ được đón tiếp, nghe ngóng, nhất là khi sự hiện diện của anh ta được mong chờ và chuẩn bị chu đáo từ trước. Dù anh bước vào lớp học, thư viện, nhà sách, quán giải khát, lâu đài, nơi họp chợ, dưới lều xiếc, trong tu viện hay khu vườn, điều đó cũng chẳng hệ trọng gì. Anh luôn được xem như người nhà. Hơn thế nữa, nhà thơ còn được mời đến một nơi nào đó trong một thời gian, trong trường hợp đó anh ta được gọi là đang trong thời kỳ “cư trú thi ca”, để tham gia các hoạt động của vùng đất nơi anh được mời đến, ở Quimper, Marseille, Saint-Brieuc, Bordeaux, Charleville, Montolieu, ở núi Alpes hay xứ Bắc, bên bờ sông Rhin hay sông Garonne, ở thành phố, miền biển hay nông thôn...

* NHỮNG “XỨ SỞ CỦA THƠ”

Ở Paris và các tỉnh, bên cạnh các thư viện vẫn tổ chức những chương trình hoành tráng với những phương tiện eo hẹp của mình, các nhà sách cũng lên kế hoạch tổ chức những buổi gặp mặt về thơ. Các giới lãnh đạo, với yêu cầu cao, rất hết lòng với các nghệ sĩ và các nhà thơ, đã khiến cho người ta khâm phục vì chất lượng của các buổi gặp mặt. Từ hơn 10 năm nay, những cuộc triển lãm của các nhà xuất bản nhỏ đã được thực hiện ở Bourges, ở Crest, ở đó Jean Marcourel đã có những sáng kiến tổ chức độc đáo, thí dụ chọn một chủ đề cho từng năm: dịch thuật, đào tạo cán bộ thư viện, làm hợp tuyển..., hay trong nhiều tuần lễ, mở một tiệm sách lớn cấp thời để bán sách về thơ và sách của riêng các nghệ sĩ. Ngoài ra, còn có một loạt các sự kiện khác ở nhiều nơi trong thành phố.

Vào mùa xuân, lại có “Mùa Xuân của các Nhà Thơ” (2) (hiện do Jean-Pierre Siméon chỉ đạo), và những “xứ sở của thơ” đã lan rộng ra và tồn tại như thế trong một thời gian. Và trong khi ngày bắt đầu dài ra một cách đáng kể, thì các nhà thơ cũng lan toả ra ở nhiều nơi chốn.

Ở Paris, “Ngôi Nhà Thi ca” vẫn nấp bóng dưới một tên gọi khác là “Nhà Hát Molière”. Chương trình của nó thật đầy tham vọng: một phòng lớn cho thơ / kịch, và dưới tầng hầm là phòng Lautréamont dành cho những cuộc gặp mặt thân mật hơn. Nhà hát Kịch-Thơ của Bruxelles, người anh cả của “Ngôi Nhà Thi ca”, từ hơn 25 năm nay có rất nhiều hoạt động. Các nhà thơ Bỉ và Pháp đi lại ở đó cứ như diễu hành, các buổi diễn kịch này tiếp theo các buổi diễn kịch khác và tờ “Nguyệt san văn học và thi ca” đã ra mắt đến số 305.

Cuối cùng có thể nêu ra một “xứ sở của thơ” ở Paris, xứ sở của thơ này huy động tất cả các “xứ sở của thơ” khác và trong thời gian bốn ngày tiến hành rất nhiều hoạt động sôi nổi, những cuộc gặp mặt, biểu tình, trao đổi về văn học và giao tiếp. Ngay trong lòng Paris, ở quảng trường Saint-Sulpice, vào tuần thứ ba của tháng 6, diễn ra “Chợ Thơ” do Jean-Michel Place nghĩ ra cách đây 20 năm, “để chia sẻ với nhau một thời khắc đơn thuần hạnh phúc”.

Trước khi kết thúc, cần kể thêm Ban Chỉ đạo về sách và đọc sách của Bộ Văn Hoá, đã hỗ trợ cho tất cả các hoạt động nói trên và giúp đỡ phần lớn các nhà xuất bản thơ. Ở các địa phương, những CRL (Trung tâm địa phương về Văn chương), những Drac (Ban Chỉ đạo địa phương về các vấn đề văn hoá) góp phần hữu hiệu cho cuộc sống thi ca ở Pháp.

Nhưng các nhà thơ và những người yêu thơ vẫn mong được nhiều hơn thế. Và so với cách mà người dân Québec đối xử với các nhà thơ của họ, thì các nhà thơ Pháp có thể tỏ ra ganh tỵ và nhất là thán phục, bởi ở Pháp, ngoại trừ trường hợp có khủng hoảng đất nước nghiêm trọng, còn thì người ta vẫn chờ đến khi một nhà thơ khuất bóng mới tôn vinh nhà thơ ấy như một vị anh hùng. Nhưng cũng nhờ đó mà kỷ niệm hai trăm năm ngày mất của Victor Hugo đã là dịp để rất nhiều độc giả tìm đọc hay đọc lại tác phẩm của ông.

P.T.A.N
(dựa trên tư liệu nước ngoài)
(184/06-04)

------------------
(1) Trong 16 năm liền, chương mục truyền hình “Apostrophes” về văn học của Bernard Pivot là một chuyên mục rất ăn khách ở Pháp.
(2) Chúng tôi sẽ đề cập đến “Mùa Xuân của các Nhà Thơ” ở một bài viết khác.

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Xem thêm

Đất nước của triệu cánh đồng lúa xanh tươi

THANH TÙNG Ghi chépRa giêng Canh Dần, tết nhất vừa xong, tình cờ lướt mạng thấy Vitours đang mời đối tác tham gia famtrip Khám phá Cố đô Vương quốc Thái Lan và Tam giác Vàng. Tôi đăng ký ngay, dù chỉ còn 3 ngày nữa là khởi hành.
Nhìn từ Paris, mùa hè cuối cùng của thế kỷ

THU TRANG (Pháp)Vài tháng nay ở Pháp đã rộn ràng xảy ra nhiều chuyện đáng để chúng ta suy nghĩ. Có lẽ trước hết là việc chiếc tàu Erika chở dầu đã bị vỡ hầm chứa ngoài khơi, biển Bretagne vùng Tây nước Pháp. Một đại nạn! Dầu đã bị sóng đưa vào bờ làm đen bẩn hầu hết các bờ biển, bãi tắm nổi tiếng.
Washington DC - mùa hoa anh đào

NGUYỄN VĂN DŨNGSakuya là vị nữ thần cực kỳ xinh đẹp của xứ mặt trời mọc. Nàng là người đầu tiên tự tay gieo hạt giống cây anh đào trên núi Phú Sĩ. Mùa xuân hoa anh đào nở, đẹp cái đẹp lộng lẫy mê hồn của nàng. Bởi thế, người Nhật gọi hoa anh đào là Sakura - đọc trại từ Sakuya. Ngày nay, hoa anh đào đã có nhiều loại và mọc nhiều nơi, nhưng không nơi đâu đẹp bằng hoa anh đào ở núi Phú Sĩ.
Quê hương của tượng Nữ thần tự do

VŨ LÊ THÁI HOÀNGTrong ánh nắng vàng rực tuyệt đẹp, giữa một New York hối hả, tấp nập, tua tủa nhà chọc trời, kiêu hãnh hiện ra bóng hình một phụ nữ khổng lồ tay cầm ngọn đuốc cháy sáng soi đường vào Tân Thế Giới.
Mùa xuân 72 ở Paris

ĐẶNG THỊ HẠNHMùa rét năm ấy ở Paris đã không có tuyết. "Một điều rất đặc biệt", ông Xuân Thủy nói với tôi như vậy khi tôi đi dạo với ông trong khu vườn bao quanh một cơ quan của Đảng Cộng sản Pháp dành riêng cho phái đoàn thương lượng của ta ở Paris .
Đại Lý hành

HÀ PHẠM PHÚTôi chọn cái tựa trên cho bài viết một phần vì tôi bị ám ảnh bởi bộ tiểu thuyết Thiên long bát bộ của Kim Dung và bài của Quách Phong, một nhà nghiên cứu trẻ công tác tại đài phát thanh truyền hình châu Đại Lý - viết về chuyến thăm Đại Lý của nhà văn rất nổi tiếng này.
Thú trèo núi

VÕ QUANG YẾNNúi cao cũng có đường trèo,Đường đi hiểm nghèo cũng có lối di. Ca dao
Odon Vallet, vị ân nhân của sinh viên và học sinh thế giới

VÕ QUANG YẾNNguyễn Hải Đang, 20 tuổi xuân xanh, xúng xính trong bộ y phục mới tinh trường Bách Khoa Ecole Polytechnique, thường được gọi tắt là X.
Bâng khuâng chiều Kathmandu

NGUYỄN VĂN DŨNGKathmandu là kinh đô của vương quốc Nepal, nằm dưới chân Hy mã Lạp sơn. Là thành phố của tôn giáo và nghệ thuật, của nghi thức và lễ hội, của cổ kính và hiện đại, của thánh thiện và tâm linh, của suy tư và khát vọng, của du lịch và mộng mơ, của nắng gió và tuyết. Ngày nay, Kathmandu còn là thành phố của thanh bình và chiến tranh.
Modigliani - thiên thần buồn

ĐINH CƯỜNGViện Bảo tàng Mỹ thuật Luxembourg, Paris vừa chấm dứt cuộc triển lãm qui mô, hàng trăm bức tranh của một họa sĩ lẫy lừng, bi thảm nhất thế kỷ hai mươi: Amedeo Modigliani.
Festival truyện tranh BD Angouleme

ĐẶNG TIẾNNước Pháp có những thành phố nhỏ, lừng danh nhờ một sinh hoạt văn hoá. Ví dụ như Cannes, Deauville với những Đại Hội Điện Ảnh. Hay Angoulême nổi tiếng từ 30 năm nay với truyền thống Festival Quốc Tế Truyện Tranh BD, do chữ Bande Dessinée viết tắt, có nghĩa là băng hoạt họa (strip cartoon). Thành phố lịch sử với năm vạn dân, cách Paris hơn 400 km về phía Tây Nam, từ ngày 23 đến 26 tháng 1-2003, trở thành trung tâm thế giới về nghệ thuật Truyện Tranh BD, lần thứ 30.
Cuộc sống số và sắc hoa anh đào

NGUYỄN ĐĂNG ĐIỆP Ghi chépMột chiều cuối đông năm ngoái tại góc Quán Cũ 25 Phan Đình Phùng, khi biết chúng tôi chuẩn bị chuyến khảo sát văn hóa tại Nhật Bản, giáo sư Đại học ngoại ngữ Tokyo Kawaguchi đề nghị chúng tôi nên bố trí kế hoạch đến Nhật vào mùa xuân để còn kịp ngắm hoa anh đào. Y lời, đúng ngày mở đầu tháng Tư năm nay, PGS.TS Phan Trọng Thưởng, Viện trưởng Viện Văn học và tôi lên đường công du sang Nhật khi biết chắc hoa anh đào đã nở.
Rome: Dòng truyền thống trong chuyển động đương thời

TRẦN THỊ TRƯỜNG Ghi chép Truyền thống trong hội nhập...Rời xe bus số 64 chúng tôi rảo bộ trên con đường lát đá tảng của phố Della Concilia Zionli giữa hai hàng cột đá trông như những ngọn nến khổng lồ để đến với nơi mà bất kỳ người dân công giáo nào cũng hằng mơ ước.
Lhasa vẫy gọi

NGUYỄN VĂN DŨNG KýSau gần nửa tháng rong chơi suốt hai đầu thượng hạ Ai Cập, tôi trở lại Paris chuẩn bị chuyến du hành sang Hy Lạp. Bỗng được tin của Văn Cầm Hải từ quê nhà: “Thầy về gấp. Đi Tây Tạng ngày 15/9”. Tôi quyết định ngay. Lúc ấy tôi không hiểu vì sao. Bây giờ thì tôi đã hiểu vì sao.
Mặt trời trên đỉnh Phú Sĩ

NGUYỄN VĂN DŨNGTôi mới có ý định leo núi Phú Sĩ trên đường từ Tokyo về cố đô Kyoto. Chiếc tàu siêu tốc chạy ngang qua vùng núi Fuji. Bên ngoài, trông Fuji hùng vĩ và đẹp hơn trong ảnh nhiều. Trên nền xanh thẳm của Công viên Quốc gia Fuji-Hakone-Izu, hai cánh núi từ tít tắp hai đầu Bắc Nam như đôi tình nhân thiên thu gặp lại, tràn về phía nhau. Và khi gặp nhau, cả hai hoà thành một, rồi bay vút lên trời, xuyên qua mấy tầng mây, để lộ giữa thinh không cao ngút cái chỏm mĩ miều như đầu ngọn bút lông.
Nước Nga - nghe, thấy và cảm nhận

TRẦN LỘC HÙNG1. Bạn bè tôi thường nói: “Không hiểu nước Nga nuôi mày kiểu gì mà tới bây giờ mày vẫn yêu nước Nga”. Vợ con tôi cũng vậy. Nước Nga dưới con mắt của những người thân của tôi hoàn toàn khác tôi. Đơn giản vì tôi đã tới nước Nga từ những năm tôi mới 17 tuổi, hơn nữa tôi đã sống, học tập và làm việc ở nước NGA ngót nghét 10 năm.
Thành phố hoa mẫu đơn

NGUYỄN VĂN DŨNG Bút kýChuyện kể rằng, vào một ngày tuyết trắng Tây kinh, Võ Tắc Thiên bỗng cao hứng lệnh cho tất cả loài hoa, nội trong một đêm phải nở hết. Sáng hôm sau, tuy giữa mùa đông giá lạnh, các loài hoa đều ríu rít nở, trừ... mẫu đơn. Võ Tắc Thiên giận lắm, bèn phán đày mẫu đơn xuống Lạc Dương cho khuất mắt. Từ đó, Lạc Dương trở thành quê hương của hoa mẫu đơn.
Đến cố đô Krakow dự đại hội dịch giả văn học Ba Lan toàn thế giới

LÊ BÁ THỰ Bút kýNhận lời mời của Bộ Văn hoá và Viện sách Ba Lan, tôi đi dự Đại hội Dịch giả Văn học Ba Lan toàn thế giới lần thứ nhất. Sau khi đến Vacsava, sáng 11 tháng 5 tôi đáp xe lửa xuống Krakow , thành phố cách thủ đô Vacsava trên 300 cây số. Ngồi bên cửa sổ con tàu, tôi ngắm cảnh mùa xuân hai bên đường: những rừng thông tươi tốt, những cánh đồng lúa mì xanh xanh trải dài tít tận chân trời.
Tô Châu “thiên đàng” trên mặt đất

VI THÙY LINH Tuỳ bútNgười Trung Quốc (TQ) có câu: “Trên trời có thiên đàng, dưới có Tô Châu, Hàng Châu”. Chỉ thoạt nghe, đã thấy người ta thật tự hào, về cảnh đẹp thành phố (TP) này đến thế nào, trên đất Đại lục dày đặc thắng cảnh, di tích, kỳ quan của Trung Hoa cẩm tú.
Dưới vòm trời xanh thẳm

PHẠM NGUYÊN TƯỜNG Tản mạn từ Bruxelles Dưới mái hiên trạm gác cũ Porte de Ninove gần chỗ tôi ở có sống một cư dân đơn độc và lưu niên. Gã bù xù, tôi chỉ biết gọi gã như thế, nom chỉ trạc ngoài ba mươi nhưng có vẻ như đã cũ nát lắm rồi. Không ai biết gã từ đâu dạt vào, ở đó từ bao giờ.