Một đời văn rực rỡ
Sau nhiều năm gần như ở ẩn, nhà văn Nguyễn Xuân Khánh “tái xuất giang hồ” vào năm 2000 ở tuổi xấp xỉ 70 với tiểu thuyết Hồ Quý Ly đình đám.
Nhà văn Nguyễn Xuân Khánh
1. Giải thưởng Thành tựu văn học trọn đời vừa được Hội Nhà văn Hà Nội trao cho ông dịp cuối năm 2018 là một sự tưởng thưởng xứng đáng sau mấy chục năm chiêm nghiệm và 2 thập niên “làm mưa làm gió” bằng một loạt tiểu thuyết được bung ra mà cuốn nào cũng dày, cũng đầy ăm ắp văn hóa, cũng hấp dẫn, lôi cuốn. Có thể nói không quá rằng kể từ sau sự xuất hiện của tiểu thuyết Hồ Quý Ly tới cuốn mới nhất xuất bản trong năm 2016 là Chuyện ngõ nghèo, Nguyễn Xuân Khánh là nhà văn có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến công chúng trong những năm qua.
Điều đáng nói là với phong cách viết cổ điển, không “shock, sex, sến” nhưng cho đến nay, những cuốn tiểu thuyết của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh vẫn đang giữ kỷ lục về xuất bản. Hồ Quý Ly kể từ khi xuất bản lần đầu năm 2000 tới nay đã được tái bản tới gần 15 lần, với gần 2 vạn bản sách được bán ra. Các cuốn Mẫu thượng ngàn và Đội gạo lên chùa cũng đạt tới xấp xỉ một vạn bản. Riêng cuốn Chuyện ngõ nghèo xuất bản gần đây nhất cũng đã tái bản lần thứ 5. Trong đó nếu Chuyện ngõ nghèo mang dấu ấn của tiểu thuyết hiện đại, với phong cách giễu nhại, với nhiều cách tân, thì bộ 3 cuốn tiểu thuyết đồ sộ Hồ Quý Ly, Mẫu thượng ngàn, Đội gạo lên chùa đạt tới độ mẫu mực cổ điển và sức hấp dẫn đặc biệt về những vấn đề tưởng chừng rất khó ăn khách là lịch sử và văn hóa dân tộc.
2. Làng cổ Thanh Nhàn, quê mẹ nhà văn, vào năm 2000 ấy ít nhiều vẫn còn dáng dấp của làng. Lần đầu tôi đến gặp ông là khi cuốn tiểu thuyết Hồ Quý Ly mới xuất bản đã trở thành một hiện tượng văn học, NXB Phụ nữ tái bản liên tục và con số phát hành được công bố khi ấy là chưa tính bản in lậu ngoài thị trường. Ngôi nhà nhà văn ở vẫn là nếp nhà cũ, nhưng lúc ấy ông đã khoe số tiền bản quyền nhận được vẫn tiếp tục tăng lên sau mỗi lần tái bản.
Và cho đến giờ, vẫn không thể nào quên được hình ảnh nhà văn năm ấy đã ở tuổi 67 (ông sinh năm 1933) vẫn nhanh nhẹn, tinh anh. Khi đọc cuốn tiểu thuyết, tôi đã không hình dung được tác giả của những trang văn đẹp mê hồn. Lúc gặp, tôi đem chuyện hỏi, rằng bác có nhiều trải nghiệm về tình yêu không mà viết hay đến thế trong cuốn tiểu thuyết lịch sử. Ông tất nhiên chỉ cười tủm tỉm, mắt ánh lên sự lấp lánh như kiểu không chấp một đứa trẻ ranh hỏi tò mò vớ vẩn.
Buổi trò chuyện lần đầu với nhà văn rất dài, ông ưu ái dành cho cả buổi, hỏi được ông đủ thứ chuyện, từ quê mẹ Thanh Nhàn tới quê cha Cổ Nhuế của ông, về những tháng năm ông ở ẩn, tự học, tự dịch sách, tích lũy vốn sống, vốn văn hóa đầy ăm ắp. Rồi ông kể về cái trại Mai của tướng Trần Khát Trân mà ông viết trong cuốn tiểu thuyết, trải dài từ làng Thanh Nhàn xuôi xuống phía nam, nên hầu hết các làng ở đây đều có chữ Mai như Bạch Mai, Hồng Mai, Tương Mai, Tân Mai…
Sau này, mỗi lần thêm một cuốn tiểu thuyết ra đời là mỗi lần lại được ông tiếp ở nhà riêng. Mẫu Thượng Ngàn, Đội gạo lên chùa…, cuốn nào cũng đồ sộ, cuốn nào ra đời cũng khiến độc giả xôn xao. Làng cổ Thanh Nhàn đến những năm vừa rồi thì đã trở thành trung tâm thành phố. Ngôi nhà nhà văn ở cũng đã được xây lên mấy tầng, nhà văn càng thêm tuổi càng thêm mẫn tiệp.
.jpg "Một đời văn rực rỡ")
Một số tác phẩm tiêu biểu của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh.
3. Có nhiều người đã viết về những năm tháng vất vả của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh thời bao cấp, khi tác phẩm của ông viết ra lại lẳng lặng cất vào ngăn kéo vì không được phép xuất bản (cuốn Chuyện ngõ nghèo đã ở yên trong ngăn kéo tới hơn 30 năm). Nhưng nếu gặp nhà văn, không bao giờ được nghe ông kể lể hay lấy làm đau khổ gì về những năm tháng ấy. Chỉ lúc nào cũng thấy một sự hồn hậu và lạc quan. Và phàn nàn không bao giờ là phẩm chất của ông. Gặp ông và đọc những cuốn tiểu thuyết ông viết trong 2 thập kỷ vừa qua, chỉ thấy một chân lý sáng rõ: Không ai cấm đoán được tài năng. Cuộc đời nhà văn Nguyễn Xuân Khánh là minh chứng cho điều đó. Những tác phẩm được ông viết ra, cho vào ngăn kéo, ở vào những thời kỳ cùng cực nhất. Nhưng rồi nếu có thực tài, đến lúc nào đó ông vẫn xuất lộ thôi, một cách rực rỡ. “Không ai cấm được ngòi bút. Kể cả lúc bị cấm in sách thì tôi vẫn viết ra. Ai cấm được tôi viết, chưa in thì tôi để trong ngăn kéo, ai cấm được. Chỉ do sự bạc nhược cá nhân mà anh mới không viết được. Tự do của nhà văn là do tự do nội tại của từng cá nhân, sự can đảm, sự lương thiện của từng cá nhân quyết định nhiều hơn là sự bó buộc của bên ngoài. Nếu không viết được, phải trách nhất là sự tự do nội tại của nhà văn, tức là nội tự do của từng cá nhân. Chứ không phải do xã hội”- nhà văn tâm sự.
Có lần, khi tôi hỏi có bao giờ ông nghĩ rằng nếu cuộc đời ông bằng phẳng, nếu tác phẩm của ông viết đến đâu in đến đấy thì rất có thể với tài năng của ông vào những năm tháng sung sức nhất của một đời văn, ông sẽ còn viết được những tác phẩm lớn hơn Hồ Quý Ly, Mẫu Thượng Ngàn… Ông cười hồn hậu: “Phải có bột mới gột nên hồ, mình chỉ có trải nghiệm ngần ấy thì chỉ viết từng ấy. Cái thời bao cấp có lẽ tôi cũng chỉ viết được ngần ấy thôi, không thể viết hơn được nữa. Không thể bôi ra cái gì cũng viết được đâu. Có một số vấn đề mình suy ngẫm, phải có suy ngẫm kỹ càng, phải có trải nghiệm thì mới viết được chứ. Viết thì phải có những vấn đề thôi thúc mình chứ không phải bạ cái gì cũng viết được. Nói chung là khi đã viết cuốn sách thì phải có sự suy ngẫm chán chê mê mỏi rồi mới viết.”
Nghe tâm sự của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh đột nhiên lại nghĩ tới không ít những người sáng tác khác luôn đổ lỗi cho việc chưa xuất hiện được tác phẩm lớn là bởi hoàn cảnh xã hội bó buộc. Tất nhiên, trong tâm thế của người sáng tác, không phải không bị ảnh hưởng bởi cơ chế xã hội. Nếu một xã hội biết khuyến khích sự tự do thì tài năng sẽ nở rộ hơn, còn nếu hạn chế thì đôi khi sẽ làm thui chột đi khả năng tự do sáng tạo. Khi tôi nói điều này, nhà văn Nguyễn Xuân Khánh gật đầu đồng tình. Tuy nhiên, ông vẫn cho rằng sự tự do trong sáng tạo nhà văn nên trách ở mình nhiều hơn.
Bây giờ ngẫm lại, khi ông vừa nhận giải Thành tựu văn học trọn đời mới càng thấy ông có lý. Nhà văn có tài thì dù có thế nào cũng sẽ viết được ngần ấy tác phẩm, đạt tới tầm vóc ấy, còn xuất hiện trước công chúng vào lúc nào lại còn do số phận.
4. Giữa năm 2018 vừa rồi, tôi lại xuống làng Thanh Nhàn thăm ông. Nhà văn đã ở tuổi 85 giọng vẫn sang sảng nói vọng xuống tầng 1: “Con mời chị ấy lên đây”, khi nghe cô con dâu út bán hàng tạp hóa gọi bảo bố có khách. Bữa ấy đã thấy trước mặt ông là một túi thuốc to đùng, ông bảo vừa đi khám bệnh hôm qua. Nhưng nhà văn vẫn tĩnh tại, tinh anh, hóm hỉnh. Và khi vào câu chuyện thì vẫn rất minh triết, thấu hiểu.
Đến gần đây nghe tin ông ốm. Rồi trước khi ông nhận giải Thành tựu văn học trọn đời của Hội Nhà văn Hà Nội, gọi vào điện thoại di động không thấy ông nghe. Khi tôi gọi số máy bàn, vợ nhà văn bảo ông đã được con trai đón về nhà trong quê nội, tức làng Cổ Nhuế để chăm sóc. Khi tôi liên lạc được với con trai nhà văn thì anh bảo bố tôi khỏe, chỉ là hơi lẫn nên không dùng được điện thoại di động nữa, đưa về Cổ Nhuế cũng để tiện chăm sóc hơn.
Trí tuệ sâu sắc của một nhà văn tài năng có lẽ sau một đời văn cũng đã đến lúc mệt. Hôm ông đến nhận giả Thành tựu văn học trọn đời, chỉ có nụ cười hóm hỉnh là vẫn nguyên vẹn, ông không phát biểu câu nào.
Từ mấy năm vừa rồi ông đã tuyên bố gác bút, giả sử từ giờ đến cuối đời ông không in thêm cuốn nào nữa thì một đời văn như thế cũng đủ rực rỡ lắm rồi. Và hạnh phúc nhất những năm tháng này của ông luôn có bên cạnh một người vợ gắn bó yêu thương cả đời và những người con rất hiếu thảo.
Theo Cẩm Anh - ĐĐK
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
Những bài viết ngắn trong cuốn sách Đủ nắng thì hoa nở (Phương Nam Book và NXB Văn hóa - Văn nghệ ấn hành) cũng chính là những trải nghiệm cả về đời lẫn đạo của tác giả Ba Gàn. Nhờ đó, cuốn sách mang đến những giá trị hữu ích cho độc giả, nhất là những người đang đi tìm mục tiêu để sống.
-
Hướng tới kỷ niệm 10 năm ra số đầu tiên (2010 - 2020), ngày 28/11, tại Hà Nội, tờ Thời Nay (Báo Nhân dân) phối hợp Ban Nhà văn trẻ (Hội Nhà văn Việt Nam) tổ chức buổi ra mắt 2 cuốn sách “Giấc mơ trên những cánh rừng”, và “Nơi ta đã qua, người ta đã gặp”.
-
Dự án Nhóm 4. 0 của Nền tảng Xuất bản Điện tử Waka, là dự án sáng tác theo mô hình nhóm đầu tiên tại Việt Nam được xây dựng và triển khai với kỳ vọng tạo ra một sân chơi hỗ trợ các tác giả trẻ yên tâm phát triển sự nghiệp sáng tác của mình.
-
Đối thoại với hoa (NXB Văn hóa - Văn nghệ TPHCM, tháng 11-2018), tập tiểu luận phê bình thứ 7 của Nguyễn Thị Minh Thái, là cuốn sách kỷ niệm 45 năm bước vào nghề văn của tác giả.
-
Cảm hứng viết văn ở chính trong cuộc sống của mỗi chúng ta, việc viết văn phải tải chứa một điều gì đó chứ không viết chung chung. Trong tác phẩm văn học cũng phải truyền tải những giá trị nhân văn, định hướng tích cực để người đọc biết trân quý những gì mình đang có.
-
Là vùng đất quen thuộc trong miền sáng tạo, vẻ đẹp Hà Nội không chỉ được diễn tả bằng hình ảnh mà còn hiển hiện vô cùng tinh tế, sống động trong nghệ thuật ngôn từ. Với vô số tác phẩm văn học viết về Thủ đô từ xưa tới nay, để khai phá, phát lộ những điều mới mẻ về thành phố này là thử thách không nhỏ với mỗi nhà văn.
-
Nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh của nhà văn Nguyên Hồng (5/11/1918 - 5/11/2018), lần đầu tiên, “Nhật ký Nguyên Hồng” ra mắt bạn đọc. Hơn 600 trang nhật ký Nguyên Hồng viết từ năm 1941 đến trước khi ông mất (1982) đã được công bố. Những trang viết hiển hiện cả một thời kỳ, sống động và chân thực. Đặc biệt là đời sống văn nghệ của đất nước trong suốt hơn nửa đầu thế kỷ XX. Được sự đồng ý của NXB Trẻ và đại diện gia đình nhà văn Nguyên Hồng, chúng tôi trích giới thiệu một số trang nhật ký của ông.
-
Rời "cõi tạm" khi tuổi đời còn rất trẻ (24 tuổi) song cha đẻ của bài thơ Hôm qua em đi chùa Hương - tác giả Nguyễn Nhược Pháp đã để lại khối lượng những sáng tác đáng kinh ngạc và thán phục, một tài năng đã chớm nở từ rất sớm và đạt được nhiều thành tựu đáng kể.
-
Sáng 5/11 tại Trụ sở Hội Nhà văn Việt Nam, Hội Nhà văn Việt Nam phối hợp hợp với gia đình nhà văn Nguyên Hồng tổ chức Lễ kỷ niệm 100 năm sinh nhà văn Nguyên Hồng (5/11/1918 - 5/11/2018). Ông được đánh giá là một trong những nhà văn ưu tú nhất của nền văn học Việt Nam hiện đại với các tác phẩm như: Bỉ vỏ, Những ngày thơ ấu, Cửa biển...
-
Có nhiều cuốn sách lọt vào danh mục “bestsellers” của các NXB, hàng chục năm nay nhà văn Nguyễn Nhật Ánh luôn giành vị trí tác giả “ăn khách” trong làng văn chương. Đa tài trong nhiều lĩnh vực, và thể loại sáng tác nhưng ông có biệt tài xuất sắc trong mảng sáng tác dành cho tuổi teen.
-
NXB Phụ nữ vừa ra mắt cuốn sách "Những nhân chứng cuối cùng" - một trong những tác phẩm góp phần làm nên giải Nobel văn học của nữ nhà văn Belarus Svetlana Alexievich - người được biết đến nhiều với các tác phẩm đã in và phát hành ở Việt Nam như “Chiến tranh không mang gương mặt phụ nữ”, “Lời nguyện cầu từ Chernobyl”.
-
Ngày 25/10, tại TP HCM, cuốn sách “Kiến Phật” của tác giả người Anh - Rose Elliot đã chính thức ra mắt độc giả Việt Nam.
-
Sáng 24-10, nhà văn Nguyễn Ngọc Tư vừa có buổi gặp gỡ và ký tặng sách cho độc giả tại Đường sách TPHCM nhân dịp chị vừa trở về từ Hội sách Frankfurt với giải thưởng LiBeraturpreis 2018, và ra mắt tập truyện ngắn Cố định một đám mây.
-
Ba cây bút trẻ Kai Hoàng, Thái Cường và Hoàng Khánh Duy vừa có cuộc chuyện trò về sáng tác văn chương gắn với cuộc sống đương đại tại Đường sách sáng 20/10 nhân khai mạc Tuần lễ sách hay.
-
Bên cạnh những tác phẩm mang hơi thở thời đại, đời sống văn chương trong nước gần đây còn xuất hiện những tác phẩm từng được xuất bản từ trước. Dù ra mắt cách đây hàng chục năm, nhưng nhiều tác phẩm vẫn giữ nguyên giá trị và với không ít bạn đọc ngày nay, đó vẫn là những tác phẩm mới.
-
Tiểu thuyết về một chàng trai nổi loạn, dính vào ma túy được viết bằng tình cảm của nhà văn với con trai thứ hai.
-
Sau các tác phẩm Nguyễn Trãi (2 tập), Đàm đạo về Điều Ngự Giác Hoàng, Bí mật hậu cung, mới đây nhà văn Bùi Anh Tấn tiếp tục trở lại với đề tài lịch sử bằng tiểu thuyết Bảo kiếm và giai nhân, do NXB Tổng hợp TPHCM ấn hành.
-
Kế thừa và sáng tạo là vấn đề xưa nay đã từng được nhiều người quan tâm bàn luận. Tôi chỉ xin nói thêm đôi điều về mối quan hệ giữa kế thừa và sáng tạo trong sáng tác thi ca.
-
PGS-TS Nguyễn Thế Kỷ - Chủ tịch Hội đồng lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương, cho rằng, hoạt động lý luận văn học, nghệ thuật còn xa rời thực tiễn sáng tác, có biểu hiện xơ cứng, kém năng động, giảm sút tác dụng tích cực đối với sáng tác. Chỉ riêng trong lĩnh vực văn học, tiếng nói của các nhà phê bình được nhìn nhận là rất quan trọng đối với tác giả lẫn bạn đọc.
-
Buổi tọa đàm giới thiệu cuốn sách Lời người Man di hiện đại - Người yêu tiếng Việt trọn đời (Nhà xuất bản Tri Thức ấn hành) sẽ diễn ra lúc 18 giờ ngày 10.10 tại Thư viện Trung tâm văn hóa Pháp (Hà Nội).
.png)
.png)
