Một đời văn rực rỡ
Sau nhiều năm gần như ở ẩn, nhà văn Nguyễn Xuân Khánh “tái xuất giang hồ” vào năm 2000 ở tuổi xấp xỉ 70 với tiểu thuyết Hồ Quý Ly đình đám.
Nhà văn Nguyễn Xuân Khánh
1. Giải thưởng Thành tựu văn học trọn đời vừa được Hội Nhà văn Hà Nội trao cho ông dịp cuối năm 2018 là một sự tưởng thưởng xứng đáng sau mấy chục năm chiêm nghiệm và 2 thập niên “làm mưa làm gió” bằng một loạt tiểu thuyết được bung ra mà cuốn nào cũng dày, cũng đầy ăm ắp văn hóa, cũng hấp dẫn, lôi cuốn. Có thể nói không quá rằng kể từ sau sự xuất hiện của tiểu thuyết Hồ Quý Ly tới cuốn mới nhất xuất bản trong năm 2016 là Chuyện ngõ nghèo, Nguyễn Xuân Khánh là nhà văn có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến công chúng trong những năm qua.
Điều đáng nói là với phong cách viết cổ điển, không “shock, sex, sến” nhưng cho đến nay, những cuốn tiểu thuyết của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh vẫn đang giữ kỷ lục về xuất bản. Hồ Quý Ly kể từ khi xuất bản lần đầu năm 2000 tới nay đã được tái bản tới gần 15 lần, với gần 2 vạn bản sách được bán ra. Các cuốn Mẫu thượng ngàn và Đội gạo lên chùa cũng đạt tới xấp xỉ một vạn bản. Riêng cuốn Chuyện ngõ nghèo xuất bản gần đây nhất cũng đã tái bản lần thứ 5. Trong đó nếu Chuyện ngõ nghèo mang dấu ấn của tiểu thuyết hiện đại, với phong cách giễu nhại, với nhiều cách tân, thì bộ 3 cuốn tiểu thuyết đồ sộ Hồ Quý Ly, Mẫu thượng ngàn, Đội gạo lên chùa đạt tới độ mẫu mực cổ điển và sức hấp dẫn đặc biệt về những vấn đề tưởng chừng rất khó ăn khách là lịch sử và văn hóa dân tộc.
2. Làng cổ Thanh Nhàn, quê mẹ nhà văn, vào năm 2000 ấy ít nhiều vẫn còn dáng dấp của làng. Lần đầu tôi đến gặp ông là khi cuốn tiểu thuyết Hồ Quý Ly mới xuất bản đã trở thành một hiện tượng văn học, NXB Phụ nữ tái bản liên tục và con số phát hành được công bố khi ấy là chưa tính bản in lậu ngoài thị trường. Ngôi nhà nhà văn ở vẫn là nếp nhà cũ, nhưng lúc ấy ông đã khoe số tiền bản quyền nhận được vẫn tiếp tục tăng lên sau mỗi lần tái bản.
Và cho đến giờ, vẫn không thể nào quên được hình ảnh nhà văn năm ấy đã ở tuổi 67 (ông sinh năm 1933) vẫn nhanh nhẹn, tinh anh. Khi đọc cuốn tiểu thuyết, tôi đã không hình dung được tác giả của những trang văn đẹp mê hồn. Lúc gặp, tôi đem chuyện hỏi, rằng bác có nhiều trải nghiệm về tình yêu không mà viết hay đến thế trong cuốn tiểu thuyết lịch sử. Ông tất nhiên chỉ cười tủm tỉm, mắt ánh lên sự lấp lánh như kiểu không chấp một đứa trẻ ranh hỏi tò mò vớ vẩn.
Buổi trò chuyện lần đầu với nhà văn rất dài, ông ưu ái dành cho cả buổi, hỏi được ông đủ thứ chuyện, từ quê mẹ Thanh Nhàn tới quê cha Cổ Nhuế của ông, về những tháng năm ông ở ẩn, tự học, tự dịch sách, tích lũy vốn sống, vốn văn hóa đầy ăm ắp. Rồi ông kể về cái trại Mai của tướng Trần Khát Trân mà ông viết trong cuốn tiểu thuyết, trải dài từ làng Thanh Nhàn xuôi xuống phía nam, nên hầu hết các làng ở đây đều có chữ Mai như Bạch Mai, Hồng Mai, Tương Mai, Tân Mai…
Sau này, mỗi lần thêm một cuốn tiểu thuyết ra đời là mỗi lần lại được ông tiếp ở nhà riêng. Mẫu Thượng Ngàn, Đội gạo lên chùa…, cuốn nào cũng đồ sộ, cuốn nào ra đời cũng khiến độc giả xôn xao. Làng cổ Thanh Nhàn đến những năm vừa rồi thì đã trở thành trung tâm thành phố. Ngôi nhà nhà văn ở cũng đã được xây lên mấy tầng, nhà văn càng thêm tuổi càng thêm mẫn tiệp.
.jpg "Một đời văn rực rỡ")
Một số tác phẩm tiêu biểu của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh.
3. Có nhiều người đã viết về những năm tháng vất vả của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh thời bao cấp, khi tác phẩm của ông viết ra lại lẳng lặng cất vào ngăn kéo vì không được phép xuất bản (cuốn Chuyện ngõ nghèo đã ở yên trong ngăn kéo tới hơn 30 năm). Nhưng nếu gặp nhà văn, không bao giờ được nghe ông kể lể hay lấy làm đau khổ gì về những năm tháng ấy. Chỉ lúc nào cũng thấy một sự hồn hậu và lạc quan. Và phàn nàn không bao giờ là phẩm chất của ông. Gặp ông và đọc những cuốn tiểu thuyết ông viết trong 2 thập kỷ vừa qua, chỉ thấy một chân lý sáng rõ: Không ai cấm đoán được tài năng. Cuộc đời nhà văn Nguyễn Xuân Khánh là minh chứng cho điều đó. Những tác phẩm được ông viết ra, cho vào ngăn kéo, ở vào những thời kỳ cùng cực nhất. Nhưng rồi nếu có thực tài, đến lúc nào đó ông vẫn xuất lộ thôi, một cách rực rỡ. “Không ai cấm được ngòi bút. Kể cả lúc bị cấm in sách thì tôi vẫn viết ra. Ai cấm được tôi viết, chưa in thì tôi để trong ngăn kéo, ai cấm được. Chỉ do sự bạc nhược cá nhân mà anh mới không viết được. Tự do của nhà văn là do tự do nội tại của từng cá nhân, sự can đảm, sự lương thiện của từng cá nhân quyết định nhiều hơn là sự bó buộc của bên ngoài. Nếu không viết được, phải trách nhất là sự tự do nội tại của nhà văn, tức là nội tự do của từng cá nhân. Chứ không phải do xã hội”- nhà văn tâm sự.
Có lần, khi tôi hỏi có bao giờ ông nghĩ rằng nếu cuộc đời ông bằng phẳng, nếu tác phẩm của ông viết đến đâu in đến đấy thì rất có thể với tài năng của ông vào những năm tháng sung sức nhất của một đời văn, ông sẽ còn viết được những tác phẩm lớn hơn Hồ Quý Ly, Mẫu Thượng Ngàn… Ông cười hồn hậu: “Phải có bột mới gột nên hồ, mình chỉ có trải nghiệm ngần ấy thì chỉ viết từng ấy. Cái thời bao cấp có lẽ tôi cũng chỉ viết được ngần ấy thôi, không thể viết hơn được nữa. Không thể bôi ra cái gì cũng viết được đâu. Có một số vấn đề mình suy ngẫm, phải có suy ngẫm kỹ càng, phải có trải nghiệm thì mới viết được chứ. Viết thì phải có những vấn đề thôi thúc mình chứ không phải bạ cái gì cũng viết được. Nói chung là khi đã viết cuốn sách thì phải có sự suy ngẫm chán chê mê mỏi rồi mới viết.”
Nghe tâm sự của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh đột nhiên lại nghĩ tới không ít những người sáng tác khác luôn đổ lỗi cho việc chưa xuất hiện được tác phẩm lớn là bởi hoàn cảnh xã hội bó buộc. Tất nhiên, trong tâm thế của người sáng tác, không phải không bị ảnh hưởng bởi cơ chế xã hội. Nếu một xã hội biết khuyến khích sự tự do thì tài năng sẽ nở rộ hơn, còn nếu hạn chế thì đôi khi sẽ làm thui chột đi khả năng tự do sáng tạo. Khi tôi nói điều này, nhà văn Nguyễn Xuân Khánh gật đầu đồng tình. Tuy nhiên, ông vẫn cho rằng sự tự do trong sáng tạo nhà văn nên trách ở mình nhiều hơn.
Bây giờ ngẫm lại, khi ông vừa nhận giải Thành tựu văn học trọn đời mới càng thấy ông có lý. Nhà văn có tài thì dù có thế nào cũng sẽ viết được ngần ấy tác phẩm, đạt tới tầm vóc ấy, còn xuất hiện trước công chúng vào lúc nào lại còn do số phận.
4. Giữa năm 2018 vừa rồi, tôi lại xuống làng Thanh Nhàn thăm ông. Nhà văn đã ở tuổi 85 giọng vẫn sang sảng nói vọng xuống tầng 1: “Con mời chị ấy lên đây”, khi nghe cô con dâu út bán hàng tạp hóa gọi bảo bố có khách. Bữa ấy đã thấy trước mặt ông là một túi thuốc to đùng, ông bảo vừa đi khám bệnh hôm qua. Nhưng nhà văn vẫn tĩnh tại, tinh anh, hóm hỉnh. Và khi vào câu chuyện thì vẫn rất minh triết, thấu hiểu.
Đến gần đây nghe tin ông ốm. Rồi trước khi ông nhận giải Thành tựu văn học trọn đời của Hội Nhà văn Hà Nội, gọi vào điện thoại di động không thấy ông nghe. Khi tôi gọi số máy bàn, vợ nhà văn bảo ông đã được con trai đón về nhà trong quê nội, tức làng Cổ Nhuế để chăm sóc. Khi tôi liên lạc được với con trai nhà văn thì anh bảo bố tôi khỏe, chỉ là hơi lẫn nên không dùng được điện thoại di động nữa, đưa về Cổ Nhuế cũng để tiện chăm sóc hơn.
Trí tuệ sâu sắc của một nhà văn tài năng có lẽ sau một đời văn cũng đã đến lúc mệt. Hôm ông đến nhận giả Thành tựu văn học trọn đời, chỉ có nụ cười hóm hỉnh là vẫn nguyên vẹn, ông không phát biểu câu nào.
Từ mấy năm vừa rồi ông đã tuyên bố gác bút, giả sử từ giờ đến cuối đời ông không in thêm cuốn nào nữa thì một đời văn như thế cũng đủ rực rỡ lắm rồi. Và hạnh phúc nhất những năm tháng này của ông luôn có bên cạnh một người vợ gắn bó yêu thương cả đời và những người con rất hiếu thảo.
Theo Cẩm Anh - ĐĐK
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
1. Đời người trăm năm như nhau, nhà văn Tây hay ta gì gì ông Trời cũng chẳng ưu ái thêm ngày nào, vậy mà bên trời ấy thế hệ này đến thế hệ khác nảy nòi bao nhiêu tiểu thuyết gia lớn. Còn ta thì không. Tại sao?
-
Phan nhân 1972 ( Hồi ức K15 trường Chuyên Phan Bội Châu Nghệ Tĩnh - NXB Hội Nhà văn, tháng 7/2019 ) có lẽ là một trong những cuốn sách thú vị nhất về tuổi học trò mà tôi từng đọc.
-
Ngày 6-7, tại Hà Nội, buổi giao lưu ra mắt bút ký chính luận “Một thời Đông Bắc” của tác giả Vũ Mão và ký sự tiểu thuyết “Mãi mãi một thời Thiếu sinh quân” của nhà văn Ma Văn Kháng do NXB Kim Đồng tổ chức đã thu hút sự tham gia của đông đảo các nhà văn, nhà phê bình văn học, các cựu học viên trường Thiếu sinh quân Việt Nam.
-
Ra mắt tập thơ đầu tay năm 2003, đến nay, nhà văn Nguyễn Văn Học đã xuất bản 15 tác phẩm bao gồm tiểu thuyết, truyện ngắn và thơ.
-
Văn học Nhật Bản đang để lại dấu ấn sâu đậm và mạnh mẽ cả về số lượng lẫn chất lượng. Bên cạnh dòng văn học kinh điển gắn liền với những tác giả có ảnh hưởng trên thế giới, thị trường xuất bản trong nước còn chứng kiến cuộc “đổ bộ” của những tác giả đương đại với số lượng tác phẩm không hề nhỏ.
-
Tôi vẫn luôn nghĩ rằng, đối với người nghệ sĩ, cô đơn tự xác lập hay cô đơn do ngoại cảnh, đó đều là những đặc ân. Bởi nhờ có cô đơn làm chất xúc tác, cảm thức sáng tạo mới bùng vỡ nơi người nghệ sĩ...” - Nhà văn Đỗ Chu cũng từng bảo: “Nghệ sĩ cô đơn được càng tốt!”.
-
Từ ba nguồn tư liệu chính sử, dã sử và dân gian, các nhà văn đã có cơ hội bung trổ trí tưởng tượng và khả năng hư cấu để cho ra đời những áng văn chương sinh động, hấp dẫn viết về lịch sử. Hai tiểu thuyết lịch sử mới ra mắt công chúng là “Từ Dụ Thái hậu” của Trần Thùy Mai và “Thiên địa phong trần” của Hà Thủy Nguyên.
-
Nhân kỉ niệm 62 năm thành lập (17/6/1957 – 17/6/2019), Nhà xuất bản Kim Đồng ra mắt ấn bản mới tập truyện Dưới chân Cầu Mây của nhà văn Nguyên Hồng. Tập truyện gồm ba truyện đặc sắc dành cho thiếu nhi: Đôi chim tan lạc, Dưới chân Cầu Mây vàCháu gái người mãi võ họ Hoa.
-
NXB Hà Nội và Thư viện Hà Nội tổ chức lễ ra mắt cuốn sách “Thời cuộc và Văn hóa” của nhà báo Hồ Quang Lợi, Phó Chủ tịch Thường trực Hội nhà báo Việt Nam
-
Nhà thơ Hữu Thỉnh đánh giá Huy Cận là người đem tâm nguyện “làm bục nhảy đưa sự sống lên cao”. Nhiều nhà thơ, nhà nghiên cứu có dịp quần tụ nhớ về hồn thơ Huy Cận dịp 100 năm ngày sinh của ông.
-
“Ba năm tồn tại. Thời gian không dài. Nhưng kỷ niệm một thời niên thiếu tươi đẹp hào hùng trong gian khổ làm sao có thể quên!”. Sau hơn 70 năm, khi những mảnh ký ức bắt đầu mờ nhòa, nhà văn Ma Văn Kháng đã “gạn lấy chút sức lực còn lại”, “rờ rẫm nhớ lại những gì đã trải qua”, để tái hiện chân dung thế hệ “măng non cách mạng” giai đoạn kháng chiến chống thực dân Pháp.
-
Nhà văn Trần Thùy Mai vừa ra mắt bộ tiểu thuyết lịch sử “Từ Dụ thái hậu” sau một thời gian dài im tiếng. Điều thú vị, cuốn sách đề cập đến lịch sử nhưng được tác giả viết bằng văn phong thuần Việt, với ngôn ngữ nhuần nhị để thu hút độc giả trẻ.
-
Có thể nói, tiểu thuyết gia hiện đại đầu tiên của văn học Việt Nam chính là nhà văn Hồ Biểu Chánh. Với kho tàng đồ sộ 64 cuốn tiểu thuyết, ông được mệnh danh là “người kể chuyện đời” đầy lôi cuốn và có cá tính.
-
Giữ một vị trí khiêm tốn trong đời sống văn chương, nhưng thể loại phi hư cấu thời gian qua vẫn đều đặn đến với độc giả. Thậm chí, nhiều tác phẩm tạo được tiếng vang lớn, được in hàng chục ngàn bản. Chỉ có điều, trong những bảng vàng văn chương trong nước, hiếm khi những tác phẩm thuộc thể loại phi hư cấu được xướng tên.
-
Nhân dịp kỷ niệm 65 năm chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954 – 7/5/2019), NXB Kim Đồng vừa cho ra mắt tập thơ “Điện Biên chiến thắng, Điện Biên thơ” của Đại tá, nhà thơ Ngô Vĩnh Bình tuyển chọn và giới thiệu.
-
Sau 65 năm, những kinh nghiệm lịch sử, bài học quý giá từ chiến thắng Điện Biên Phủ vẫn được học giả trong và ngoài nước quan tâm nghiên cứu. Không chỉ là góc nhìn riêng của mỗi bên, việc hợp tác để khai thác khối tư liệu, tài liệu lưu trữ - di sản chung của hai dân tộc Pháp - Việt nhằm có thêm sự đối chứng, từ đó làm rõ hơn lịch sử.
-
“ĐIỆN BIÊN PHỦ: 13/3-07/5/1954” là cuốn sách chuyên khảo của Tiến sĩ, Đại úy người Pháp Ivan Cadeau. Cuốn sách cung cấp các tài liệu lưu trữ của Pháp về sự kiện Điện Biên Phủ và chiến tranh tại Đông Dương, trong đó có nhiều tài liệu chưa từng công bố tại Việt Nam.
-
Ngày 30/4/1975 mãi là một ký ức tồn tại sâu thẳm trong tâm trí của những người đã trực tiếp chứng kiến. Đặc biệt là nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh, người đã dành gần như cả cuộc đời cầm bút của mình để văn bản hóa lại những ký ức lịch sử về cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước một thời của dân tộc Việt Nam.
-
Với sự nhân từ, đức độ, Từ Dụ thái hậu được dân gian lưu truyền là người phụ nữ quyền lực có sức ảnh hưởng to lớn dưới triều nhà Nguyễn. Từ cảm hứng ấy, nhà văn xứ Huế Trần Thùy Mai đã viết Từ Dụ thái hậu - một trường thiên tiểu thuyết gồm 69 chương, có thể xem là tiểu thuyết lịch sử dạng “cung đấu” hiếm hoi của văn học đương đại.
-
Sáng ngày 22/4/2019, tại thành phố Hồ Chí Minh, Khoa Văn học, Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh đã tiến hành buổi toạ đàm khoa học, giới thiệu công trình Nghiên cứu, lí luận, phê bình văn học ở Nam Bộ thời kì 1865-1954.
.png)
.png)
