Lê Bá Đảng “mặc áo cho cây”

15:40 12/06/2009

PHẠM THỊ CÚC Ký…Tôi chưa thấy ai hay ở xứ nào làm các tác phẩm mỹ thuật từ cây với dây... Nếu gọi là tranh thì là một loại tranh ngoài trời, lấy tạo hoá, thiên nhiên làm cốt, không giới hạn, dãi nắng, dầm mưa, đu đưa theo chiều gió, màu sắc cũng thay đổi từng giờ, từng phút, tuỳ theo ánh sáng mặt trời hay mặt trăng. Cho nên, tác phẩm rất linh động…

Tác phẩm

“Ông Vỹ thân mà bà Cúc cũng thân", đó là câu mở đầu trong một bức thư của một "ông già" tuy đã là công dân của "trời Tây" ngót nửa thế kỷ, nhưng những nét phóng khoáng, chất phác, cởi mở... rất Việt Nam trong anh không hề phai nhạt.

Những lúc chuyện trò với chúng tôi, anh luôn tự xưng "tôi là người nhà quê". Cái chất "nhà quê" trong anh, làm cho những ai tiếp xúc với anh, dù chỉ mới lần đầu, đã thấy thân quen, dễ gần, dễ mến...

Trong một bức thư gần đây nhất (2-8-2003) anh gởi cho chúng tôi, có câu: "Nếu rảnh, mời xem "Mặc áo cho cây" có tốt thì khen, có xấu thì chê, đừng có dửng dưng sau nầy lại tiếc".

"Tốt" thì đương nhiên là quá tốt rồi, nhưng "khen" thế nào đây? Tôi sợ mình không đủ trình độ thẩm mỹ, không đủ vốn từ ngữ để khen cho xứng, thôi thì đành nghĩ sao nói vậy.

"... Ở Tây Tạng, người ta chăng dây và treo những mảnh vải màn, nhờ gió đu đưa giữa trời để chào đón và mời mọc linh hồn những người quá vãng". Còn anh, dùng những... chất cây... để tạo nên những tác phẩm độc đáo, đặc trưng tính dân tộc, đặc trưng Việt Nam. Tôi chưa thấy ai hay ở xứ nào làm các tác phẩm mỹ thuật từ cây với dây... Nếu gọi là tranh thì là một loại tranh ngoài trời, lấy tạo hoá, thiên nhiên làm cốt, không giới hạn, dãi nắng, dầm mưa, đu đưa theo chiều gió, màu sắc cũng thay đổi từng giờ, từng phút, tuỳ theo ánh sáng mặt trời hay mặt trăng. Cho nên, tác phẩm rất linh động.

Khi xem tranh "Mặc áo cho cây" có "hai cô tiên" (các tên này do tôi đặt) cầm tay nhau, bay về trời, tôi thấy lòng mình phơi phới, lâng lâng... cũng muốn bám cái dải yếm của các cô bay theo, để lại sau lưng, một dãy (trên lá, dọc theo thân cây) "Phật - Người - Người - Phật". Phật thì ở lại trần gian để "Cứu nhân độ thế". Còn người, ở lại để làm cho tròn nhiệm vụ của kiếp luân hồi sinh - lão - bệnh - tử, để trả "nợ đồng lần", mãi hoài "vay - trả - trả - vay".

Tôi nhờ máy vi tính để "Forward" bức tranh đó cho con gái tôi. Xem xong, cháu cũng có nhận xét giống như tôi: "rất ấn tượng và sâu sắc, giàu tính sáng tạo...".

Tôi hỏi anh: "Anh có định "mặc - áo - cho - cây" ở Huế, trong dịp Festival 2004...?" Anh nói: "Ngụ ý của tôi là nơi nào như Huế hay Sài gòn mà tụ tập được mỗi nơi vài ba người họp lại như một lớp học, tôi sẽ về bày vẽ cho cách làm. Sau đó, họ trở về tỉnh mình làm theo. Nếu một lúc cả nước cùng làm thì Việt Nam sẽ có một bức tranh giài (chữ dài anh luôn viết vậy đó) hơn "Vạn Lý Trường Thành", ít nhất cũng giài như nước Việt.

Chỉ mới tưởng tượng ra "bức tranh siêu dài" đó, tôi đã thấy nó hùng tráng, linh động, ấn tượng... Huống nữa, khi được tận mắt nhìn thấy một bức tranh như vậy, thì còn tuyệt vời biết bao!?

"Nhiều người Việt Nam thích cái "Mặc áo cho cây" như anh chị đó. Ở trong Nam, người ta đã trưng bày, ảnh ở Bình Quới (cây cối um tùm, nhiều khách du lịch). Mấy "ông trùm" ở Sài gòn đến dự thích lắm, và tỏ ý muốn mời về làm cho Tết..."

Theo tôi, sở dĩ loại tranh này được nhiều người thích như vậy, vì tính "quần chúng", dễ hiểu, dễ thưởng thức... Tác phẩm lại đập thẳng vào mắt người qua lại, dù trí thức hay ít học, giàu hay nghèo, già hay trẻ. Cho đến những người khác văn hoá, không cùng giống nòi. Và anh cũng không quên những con người mà số phận rủi ro kém may mắn..., đã mất đi cái "giàu hai con mắt..." khi anh mở ngoặc đơn (...chỉ tiếc là người khiếm thị không thưởng thức được). Tôi hoàn toàn tâm đắc với suy nghĩ này của anh. Cứ từ bản thân tôi mà suy ra, khi xem những bức tranh trừu tượng, lập thể... tôi thấy mình chẳng hiểu được là bao!

Yếu tố tâm linh trong thể loại tranh nầy: "... Ở Việt Nam có những ngày kỵ, ngày lễ của một gia đình, một họ, một làng, một chùa, một nơi du lịch, một tỉnh, thậm chí cho đến cả toàn nước Việt, từ Nam chí Bắc... Vừa là sự cảm thông giữa người sống và người quá vãng ở giữa vũ trụ thiên nhiên". Tôi hỏi anh: "Em chưa thật hiểu...". Sự cảm thông giữa người sống và người quá vãng...?" Anh trả lời: "...Nếu làm vào ngày giỗ Tổ thì có lẽ chị Cúc hiểu được ngay cái cảm thông đó!"

Trở lại câu hỏi của tôi ở trên, ý anh là "Ở Huế cũng vậy, muốn làm cho Festival, tôi cũng phải dạy cho một nhóm trẻ, rồi chúng làm. Tôi muốn làm lớn với những trò có văn hoá, mỹ thuật. Còn làm cái chi bắt chước ngoại quốc thì tôi từ chối. Ở Huế có nhiều vườn đẹp, cây cối hoa quả xanh tươi, nhưng phải thêm vào cái văn hoá và mỹ thuật trong vườn. Đó mới là Huế"

Là một người Huế, tôi rất vui mừng, phấn khởi, khi thành phố Huế được một họa sĩ, một nhà điêu khắc nổi tiếng như anh Lê Bá Đảng, đã có lòng thành, muốn đem tâm sức làm đẹp cho Huế. Không biết tôi có mang tiếng là "đành hanh" hay không, khi tôi thay anh Vỹ, (vì anh Đảng nhờ anh Vỹ, nhưng thời gian nầy anh Vỹ đang đi vắng) thưa lại với anh Nguyễn Văn Mễ, Chủ tịch tỉnh Thừa Thiên Huế lời anh Lê Bá Đảng rằng: "Tôi rất tham lam, tôi muốn Huế trao lại cho tôi cái trường Mỹ thuật cũ, để tôi làm nhà mỹ thuật, và bắt đầu đào tạo một trường phái mỹ thuật Việt Nam, mà không một trường mỹ thuật nào ở Việt Nam làm được... Anh Vỹ nói thử với anh Mễ xem sao. Rồi tôi cũng sẽ nói, không thì tôi về, tôi làm ở quê tôi đó".

Tôi than thở, ở Huế thời gian này nóng lắm, em có mấy chậu hoa, cây cảnh, mỗi ngày phải tưới hai lần, không thì chết khô hết. Năm nay, ở Pháp cũng nóng quá, đến nỗi, người ta phải chở bao nhiêu là cát về đổ dọc hai bờ sông Seine ngay giữa thủ đô Paris, dài hàng mấy km để làm bãi tắm nhân tạo, cho người dân đến vui, chơi, giải trí... và tắm cho đỡ nóng.

Anh Đảng và chị Myshu vợ anh, mới đi nghỉ hè ở Cannes về, để tránh cái nắng ở Paris, tuy "sân thượng nhà tôi cây cối um tùm, nhà rộng mà vẫn nóng. Anh Mễ đến nhà tôi lần đầu tiên, anh ấy muốn đưa cả đồ đạc, nhà cửa như vậy về Huế đó".

Tôi thích đọc thư dài, thường đọc đi, đọc lại nhiều lần; anh Lê Bá Đảng thường viết thư ngắn, thư này dài hơn thường lệ. Anh dừng cuối thư với câu "Thôi hôm nay tôi nói chuyện nhiều quá. Để chị Cúc đi tưới cây" Tôi buồn cười nghĩ bụng "Tưới cây gì lúc nửa đêm..."

P.T.C
(176/10-03)

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Xem thêm

“Me Mỹ” kể chuyện Huế sau Tết Mậu Thân

NGUYỄN THỊ THANH SUNGLGT:Bà Nguyễn Thị Thanh Sung sinh năm 1949 tại An Cựu (Huế), cựu học sinh Đồng Khánh, cựu giáo sinh trường Sư phạm Qui Nhơn, dạy tiểu học ở Quảng Tín (Quảng Nam ngày nay). Năm 1973, lấy Bill Fleming cố vấn an ninh tại Toà Lãnh sự Hoa Kỳ tại Huế. Năm 1974, bà theo chồng qua định cư ở Mỹ. Bill vẫn tiếp tục phục vụ trong Bộ Ngoại Giao. Hiện bà sống cùng gia đình tại Potomac, Maryland .
Tình hoa

NGUYỄN XUÂN HOÀNG(Rút từ tuyển tập Hồn mai – tuỳ bút – NXB Thuận Hoá và Công ty Văn hoá Phương Nam phối hợp thực hiện, năm 2008)
Những ngày xuân với Bác trên quê hương Cách mạng tháng Mười

TRẦN ĐƯƠNG(Viết theo lời kể của một số cán bộ và sinh viên, học sinh Việt Nam, từng công tác và học tập tại Liên Xô)
Ngát trời tháng ba

LÝ HẠNH Đất trời đã bước vào độ cuối xuân, vẫn còn những cơn mưa bụi lất phất và cái rét dìu dịu thả xuống nhân gian như những sợi tơ trời.
Về lại Quảng An

ĐỖ KIM CUÔNG Câu chuyện của 27 năm về trước...
Chị tôi nuôi mộ liệt sĩ

PHƯƠNG LAN LTS: Sông Hương nhận được tin và bài về một phụ nữ "nuôi mộ liệt sĩ" đã 15 năm, nay muốn trả lại cho gia đình của liệt sĩ nhưng không biết nhắn gửi vào đâu. Vì câu chuyện nghĩa cử đầy cảm động này và vì không chỉ là thông tin nên Sông Hương xin in luôn cả bài viết sau đây, mong bạn đọc xa gần, trong điều kiện có thể được thì nhắn tin sớm cho gia đình người liệt sĩ này.
Góc nhỏ miền cực lạc

NGUYỄN HỮU THÔNGĐã từ lâu lắm, chúng tôi mới có dịp gặp gỡ đông đủ như thế này. Nhận ra nhau rồi mới giật thót mình nhìn lại; ai cũng tưởng chỉ mới hôm qua, và cái khoảng mơ hồ dẫn đến hôm nay, sao đã làm tóc mọi người bạc đi nhiều thế.
Ký ức mùa nước lũ

LÊ QUÝ LONGThông lệ cứ mỗi buổi sáng uống xong cốc càphê tôi đến mở phòng tranh. Ngày 1 tháng 11 năm 1999 chừng tám giờ sáng, ngoài đường nước đã lên phủ khắp mặt nhựa. Suốt đêm qua cho đến lúc này trời vẫn mưa to.
Trận đánh trong đêm nhớ Bác

ĐỖ KIM CUÔNG Ấn tượng dai dẳng trong tôi mỗi khi nhớ về Huế vẫn là những trận mưa rả rích kéo dài lê thê hết ngày này sang ngày khác. Mưa có khi cả tháng trời. Mưa ngày rồi lại mưa đêm. Có lúc những cơn mưa rào kéo sầm sập như thác đổ. Lúc mưa nổi bong bóng nước. Mưa rừng càng buồn nản hơn.
Những người muôn năm cũ...

ĐỖ KIM CUÔNG Cái ấn tượng không lấy gì làm vui vẻ và đẹp đẽ của tôi về chị xảy ra vào những ngày đầu tiên khi tôi trở thành người lính của đại đội 3, K10, thuộc công trường V về trụ bám ở vùng giáp ranh Hương Trà.
Cha mẹ tôi - những người Huế

ĐẶNG NHẬT MINHCha mẹ tôi là những người Huế. Quê nội tôi ở An Cựu và quê ngoại ở làng Lại Thế. Tôi nghe bà tôi kể: đám cưới cha mẹ tôi là một đám cưới chạy tang.
Thời làm báo trong rừng

NGUYỄN ĐẮC XUÂNNgày thoát ly lên rừng (mùa hè 1966), tôi và anh Hoàng Phủ Ngọc Tường được Thành ủy cho ở trong một cái nhà lá dựng ở lưng chừng một ngọn đồi sau dãy núi Kim Phụng. Đến bữa có người phục vụ bưng cơm lên ăn. Thật thoải mái, không phải lo sinh nhai, không phải lo giữ lời ăn tiếng nói sao cho hợp pháp, không còn sợ bị bọn mật vụ, CIA đến viếng nhà, đến trụ sở đấu tranh "hỏi thăm sức khỏe".
Trường nữ học

HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNGMột hôm nhân rỗi việc, tôi ngồi thả câu nơi một bến đá quen thuộc ven sông Hương. Chỗ này cá nhiều ăn không kịp giật. Bỗng cái phao của tôi trôi đi vùn vụt như thể có người kéo. Tôi vung mạnh tay, một chú cá chép mắc câu nhảy đành đạch trên mặt cỏ. Bất ngờ nó thở hổn hển và nói với tôi bằng tiếng người: rằng nó là con vua Thuỷ Tề, đi tuần thú dọc sông Hương, đã bị tôi bắt được. Nó năn nỉ xin tôi thả ra, sau đó nó sẽ đền ơn bằng cách thực hiện cho tôi ba điều ước.
Suy nghiệm bên dòng thời gian

TRẦN HOÀNG PHỐKỷ niệm 45 năm thành lập Đại học Huế (1957-2002)1. Mặt trời, mặt trăng vẫn rạng rỡ soi, có lẽ cả ngàn năm trên cái giải đất Phú Xuân-Huế cỏ hoa thơ mộng, diễm kiều và tịch lặng này.
Tôi vẫn còn là sinh viên Đại học Huế

NGUYỄN ĐẮC XUÂN Tôi đỗ vào Đại học Sư phạm Huế năm 1962. Lúc ấy tôi đã có Chứng chỉ Dự bị (Propédeutique) bên trường Đại học Văn khoa.
Diễn từ Nobel 1929

THOMAS MANNMANN, PAUL THOMAS, nhà văn Đức (1875- 1955). Sinh tại Lüberk trong một gia đình thương gia lớn. Cha là Johnann Heinrich Mann - một thượng nghị sĩ, đồng thời là thương gia. Mẹ là Julia con gái của một chủ trang trại người Đức và một phụ nữ gốc Bồ Đào Nha.
Truyện ngựa viết năm Ngọ mà không thấy ngựa đâu!

TRUNG SƠNĐó là truyện ngắn “Ngựa người và người ngựa” của cây đại thụ trong làng văn Việt : nhà văn Nguyễn Công Hoan. Đây là một trong những truyện ngắn xuất sắc, thể hiện rõ phong cách “truyện ngắn Nguyễn Công Hoan” nên đã hai lần được lấy làm tên các tập truyện ngắn của ông. (Lần đầu, do nhà Mai Lĩnh xuất bản năm 1934 và lần thứ hai do Nhà xuất bản Văn học in năm 1988).
Khai bút đầu xuân

XUÂN TÙNGNgày đầu xuân ở nước ta có nhiều phong tục đã được tồn tại lâu đời như tục xông đất, hái lộc, mừng tuổi: Vào những ngày đầu xuân, các tầng lớp nho sĩ còn có tục khai bút, cho chữ... vừa là thú vui, vừa là cung cấp cho những người thích xin chữ, xin câu đối về treo. Việc làm này mang một ý nghĩa văn hóa thú vị.
Chuyện đi câu

PHẠM THỊ CÚCMột ngày đẹp trời chúng tôi “lên đường” bằng... ô tô, đi câu cá ở một cái hồ xa xôi tận miền đông bắc nước Mỹ.
Nhịp sóng xanh

VĨNH NGUYÊNTrước mặt tôi là thăm thẳm sâu hút chập chùng xanh đến rợn người mà thích thú làm sao! Hồ Truồi trong vắt dưới chân như ta có thể rơi tòm xuống đó nếu không may để sẩy bước hụt. Và, sau lưng tôi là chót đỉnh Bạch Mã gần kề như chỉ còn một tầm tay với. Nơi đây, mang cái tên lộng lẫy: Vọng Hải Đài!