Eugénie Grandet, cuốn tiểu thuyết của thời gian ngưng đọng(1)

14:58 17/12/2009

SICOLE MOZETBà Nicole Mozet, giáo sư trường Paris VII, chuyên gia về Balzac và là người điều hành chính của các hội thảo về Balzac đã làm một loạt bài nói chuyện ở trường Đại học ngoại ngữ Hà Nội, trường Đại học sư phạm Hà Nội, Nhà xuất bản thế giới... Chúng tôi trích dịch một đoạn ngắn trong bản thảo một bài nói chuyện rất hay của bà. Lúc nói bà đã phát triển những ý sau đây dưới đầu đề: Thời gian và tiền bạc trong Eugénie Grandet, và đã gợi cho người nghe nhiều suy nghĩ về tác phẩm của Batzac, cả về một số tác phẩm của thế kỉ XX.

Ảnh: antiqbook.com

_Bảo quản, ngấu nghiến, phục chế, ghi nhớ hay bồi hoàn thế giới Tấn trò đời được xuyên suốt bởi những lực lượng cứ ra sức chống lại vương quốc của thời gian. Không phải tất cả nhân vật bandaxiêng thảy đều là những chàng Rastinhac ra đi trong cuộc chinh phục Paris, mà còn có nhiều nhân vật tự chôn mình nửa sống nửa chết như những người sống sót của nền quân chủ cũ hay lui tới các thính phòng trong Béatrix hay trong Phòng chứa đồ cổ. Trong Cô gái già, Rose Cormơn xứng với tên Pénélope hơn cả con ngựa cái của bà ta. Trong Miếng da lừa, để chẳng còn phải ước ao một cái gì, Raphael de Valetin đã biến ngôi nhà mình thành một khu vực hoàn toàn tự động hóa, cửa ra vào cứ tự mở trước anh. Tiết kiệm cả lương thực nữa: trong Thầy Cornélius, hai ông già chồm chỗm trên kho của mình, cùng chén với nhau một quả trứng lacoóc. Cũng chính do hà tiện mà ngôi nhà Grandet biến thành một cái hang không ánh sáng, không ấm áp, không sắc mầu. Như thể tất cả bọn họ đã bị bỏ bùa mê, như thể chủ nhân ngôi nhà giống như vua Midas đã nhận được năng khiếu biến thành vàng mọi thứ ông chạm vào: không có gì lạ khi chính trong văn bản này, từ vàng đạt lên đỉnh các tần số [...] Về nhân vật này, được so sánh với con yêu râu xanh trong bản thảo, người ta có thể nói hắn là một con yêu tinh hiện đại, lấy tất cả mà không trả lại, không chuyển giao một cái gì. Eugénie Grandet là cuốn tiểu thuyết của thời gian bị chững lại.
[...]

Trong Eugénie Grandet, mỗi người mỗi vật đều phải tuân theo luật bảo quản do Grandet áp đặt. "Không làm hao tổn một cái gì "là công thức của lão. Giống như loài quạ, mà Gradet nói rằng "giống như mọi người, chúng ăn thứ chúng tìm thấy, "với lão, những con người cũng tự nuôi sống bằng xác chết: "Chẳng phải chúng ta sống bằng người chết đó sao? Thế thừa kế là gì vậy? "Chính vì cháu trai lão bị phá sản mà lão cảm thấy "một kiểu trắc ẩn" đối với chàng, trong khi lão vẫn nghĩ rằng "bố chết trước con" là điều bình thường. Cái chết chẳng quan trọng gì với Grandet, trừ phi cái chết đó có nguy cơ mở ra một khoản về "thừa tự" khiến lão bị truất quyền sở hữu. Chỉ trong trường hợp đó chết mới thành một tai họa trọng đại. Trên phương diện phá vỡ một sự liên tục, nó trở thành một biến dạng quá thể đối với con người hà tiện này, đã một lần khinh suất trót sinh ra một đứa con: "Hãy cố giữ gìn vợ tôi cho tôi [...]", Grandet căn dặn ông thầy thuốc như vậy. Bà Grandet chết mà chẳng chiến đấu gì, đúng như "một nô lệ" khốn khổ, nhưng tất cả vẫn diễn ra tốt đẹp vì Eugénie khước từ của thừa kế của bà mẹ.

Các đồ ăn chế biến để dành thì tầm thường hơn, kiểu nho mà Eugénie mời cha mình và cậu em họ: năng lực chế biến để dành của tỉnh lẻ vốn nổi tiếng. Nhưng trò chơi chữ của người bán muối quá đáng tới mức câu đó mở đường cho cái Grotexque bước vào truyện kể có màu sắc trung độ này, và khiến tất cả thành phố Saumur (2) lật nhào vào một chậu nước muối:

"Bà ta còn khả năng sinh con đấy, người bán muối nói, bà ta được bảo quản như ngâm trong nước muối, nói trộm phép".

Ta có thể phát triển đến vô tận hệ biến hóa về sự sấy khô và quặng hóa này vốn là rường mối truyện kể của cuốn tiểu thuyết. Ngay cả đến những cây dương vốn sinh lợi tốt, Grandet vẫn thấy chúng quá tham ăn, bởi chúng "ngốn" năm trăm gốc cỏ chăn nuôi đáng lẽ lão có thể trồng vào đấy. Sau khi vợ chết, Grandet luyện cho con gái những "cung cách hà tiện" của lão một cách có phương pháp.

"Lão lần lượt và chậm chạp dậy cho con tên, diện tích ruộng nho và ấp trại của lão".

Cuộc đời họ đơn điệu tới mức chỉ cần vài dòng là người kể chuyện có thể bao quát được giai đoạn đi từ cái chết của bà Grandet tới cả cái chết của chồng bà:

"Năm năm trôi qua, không một sự cố nào đánh dấu cuộc sống của Eugénie và cha nàng. Cũng chỉ vẫn những hành vi giống nhau, lúc nào cũng được hoàn tất như động tác đi lại đều đặn đo giờ của cái đồng hồ quả lắc cũ kĩ.

Trong tính hà tiện kín mít, trong khu nhà cửa đóng then cài, nơi đó người ta nhập kho mà không tiêu pha, chỉ duy nhất có một sự cố "tiến triển nhanh", đó là bệnh liệt của lão Grandet, bản thân bị biến thành tượng trước khi chết. Sau tám năm, trong thính phòng của người phụ nữ chỉ biến thành Cô de Froidfond đối với những kẻ nịnh bợ bao vây nàng, điều khác biệt duy nhất - điều tiến bộ duy nhất theo như văn bản, đó là bó hoa của ông Chánh án đã trở thành thường nhật:

"[...] cái cảnh bắt đầu câu chuyện này cũng gần giống như trong quá khứ. Bầy chó săn vẫn theo đuổi Eugénie và các triệu bạc của nàng, nhưng bầy chó nay đông hơn lại sủa hăng hơn và đồng loạt bao vây con mồi của chúng. Nếu Charles có đến từ đáy sâu vùng Châu Á (3) tất yếu chàng ta sẽ vẫn thấy lại cũng những nhân vật ấy và những quyền lợi ấy".

Đặng Thị Hạnh trích dịch từ bản thảo
Làm bằng muối và vàng: Eugénie Grandet, một câu chuyện không có lịch sử.

(123/05-99)

---------------------------------
(1) Nguyên văn: "Cuốn tiểu thuyết của thời gian bị chững lại". Câu này trong bài viết của bà Mozet được người dịch đưa lên làm đầu đề bản dịch.
(2) Khi Nanon được Eugénie cho 12.000 phrăng sau khi bố nàng chết, Nanon đã lấy chồng và mặc dù 59 tuổi rồi vẫn béo tốt hạnh phúc. Người bán muối nói đùa về chế độ ăn kham khổ của bà ta ở nhà Grandet bằng cách chơi trên chữ Saumur (tên thành phố) và chữ saumure (nước muối, nước mắm).
(3) Les Indes: từ chỉ chung các thuộc địa cũ (phần lớn của Anh ở vùng Nam Á.

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Tin nổi bật

Tính nghiêm túc của một tuyển tập thơ

PHƯỚC GIANGTrung tâm Văn hóa doanh nhân và Nhà xuất bản Giáo dục vừa tuyển chọn và giới thiệu 100 bài thơ hay nhất thế kỷ XX.Việc này thực hiện trong hai năm, theo ông Lê Lựu, Giám đốc Trung tâm Văn hóa doanh nhân thì kết quả thật mỹ mãn: hơn 10.000 phiếu bầu, kết quả cuối cùng “không ai bị bỏ sót” và “trong 100 bài đã được chọn chỉ chênh với các danh sách khác khoảng 5-7 bài”.
Chuyến độc hành nhìn lại

NHỤY NGUYÊN

Truyện ngắn của Nguyên Quân trong Vòng tay tượng trắng (Nxb. Văn Học, 2006) khá mộc mạc ở cả đề tài và lối viết, nhưng cũng nhờ cái mộc mạc đó đã hút được nguồn nguồn mạch sống.
Đọc thơ Hồng Thị Vinh

QUÁCH GIAOMùa Xuân Đinh Hợi đến với tôi thật lặng lẽ. Cây Thiết Mộc Lan nơi đầu ngõ năm nay ra hoa muộn song lại tàn trước Tết. Hoa trong sân nhà chỉ lưa thưa vài nụ Bát Tiên. Hai chậu mai không buồn đâm hoa trổ nụ. Đành thưởng xuân bằng thơ văn của bằng hữu.
Từ những tàn đêm

NHỤY NGUYÊN

(Đọc Ngày rất dài - Thơ Đoàn Mạnh Phương, Nxb Hội Nhà văn, 2007)
Trong hoa sen có ngọc

TRẦN THÙY MAI(Đọc Đức Phật, nàng Savitri và tôi, tiểu thuyết của Hồ Anh Thái, Nhà xuất bản Đà Nẵng, 2007)
Bao giờ mới thật sự có công trình mang tên “nhà văn Việt Nam hiện đại”

NGUYỄN KHẮC PHÊ(Nhân đọc “Nhà văn Việt Nam hiện đại” - Hội Nhà văn Việt Nam xuất bản, 5-2007)Trong dịp kỷ niệm 50 năm thành lập Hội Nhà văn Việt Nam (1957-2007), Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam (HNVVN) đã xuất bản công trình quan trọng “Nhà văn Việt Nam hiện đại” (NVVNHĐ), dày 1200 trang khổ lớn, tập hợp chân dung trên một ngàn nhà văn các thế hệ, từ các cụ Ngô Tất Tố, Phan Khôi… cho đến lớp nhà văn vừa được kết nạp cuối năm 2006 như Nguyễn Danh Lam, Nguyễn Vĩnh Tiến, Phan Huyền Thư…
Sự gắn bó giữa đời văn và tác phẩm

BÍCH THU(Đọc Tô Hoài - Đời văn và tác phẩm của Hà Minh Đức, Nxb Văn học, 2007)Tô Hoài - Đời văn và tác phẩm của Hà Minh Đức là cuốn sách tập hợp những ghi chép và nghiên cứu về nhà văn Tô Hoài, một tác gia lớn của văn học Việt Nam hiện đại. Đây là cuốn sách đầu tiên kết hợp hai phương diện ghi chép và nghiên cứu, góp một cách tiếp cận đa chiều và cập nhật về con người và sự nghiệp của nhà văn.
Chiếc áo choàng nhẹ nhõm đến nhường kia

NGUYỄN QUANG HÀ(Đọc Từ đá vắt ra của Trần Sĩ Tuấn)Chiếc áo choàng mà tác giả nói ở đây là chiếc áo blouse trắng của người thầy thuốc. Tác giả là bác sĩ. Chắc anh đang làm thơ về nghề nghiệp của mình.Trong đời có bốn bậc thầy được nhân dân ngưỡng mộ: Thầy thuốc chữa bệnh, thầy giáo dạy học, thầy cúng, thầy phù thủy cùng dân tìm cõi tâm linh.
Khoa và dưới bóng cây vạn tuế

HẢI TRUNGKhoa tuyên bố với tôi: mình viết truyện ngắn đây, không phải để thành nhà gì cả, cốt để cho mấy đứa con làm gương mà học tập. Tôi ngờ ngợ, cứ nghĩ là anh nói vui vì chơi với đám bạn văn chương mà bốc đồng buột miệng. Ai ngờ anh viết thật, viết say sưa, viết để quên và để nhớ.
Tiếng con tim so bước độc hành

VĂN CẦM HẢIVề phía biển, là thường nhân di du với cõi minh mang nhưng Nguyễn Thanh Tú, biển là nơi anh được vời vợi nỗi cô đơn của một loài thân phận có tên là thơ!
Lâm Thị Mỹ Dạ - “Hồn đầy hoa cúc dại”

MAI VĂN HOANHồn đầy hoa cúc dại là tập thơ thứ bảy của Lâm Thị Mỹ Dạ. Thơ Dạ đã có rất nhiều người bàn luận, bình phẩm. Mỗi người có một cách cảm nhận riêng. Bài viết của Ngô Minh mới đây giúp cho độc giả biết thêm những uẩn khúc, những góc khuất trong cuộc đời của Dạ.
Ngày không trở lại

DUNG THÙYĐây là tập thơ đầu tay của tác giả Nguyễn Thị Anh Đào do NXB Đà Nẵng ấn hành với cảm xúc tròn đầy và một tâm hồn nồng ấm. Là một cây bút trẻ đang độ sung sức, chị có nhiều thơ và truyện ngắn đăng trên các báo, tạp chí và Ngày không trở lại gói ghém những niềm riêng.
Tiếng trái tim

LÝ HẠNH(Đọc Thơ tặng của nhà thơ Ngô Minh)Ngô Minh là nhà thơ, nhà văn, nhà báo, vì thế mà cố nhà văn Nguyễn Xuân Hoàng đã từng nói về ông một cách trìu mến: “Ba con người trong một con người thâm thấp”. Có một điều đặc biệt, chính con người thâm thấp ấy đã phân thân thành 3 con người khác nhau, mà con người nào cũng “ra hồn ra vía” cả.
Kiran Desai - một ngôi sao quốc tế của văn học thế kỷ 21!

FRANCOIS BUSNELKiran Desai là nữ văn sĩ người Ấn Độ. Cô sinh năm 1971 tại Dehli. Là con gái của nữ tiểu thuyết gia Anita Desai. Kiran Desai lớn lên và học tiểu học ở Dehli đến năm 14 tuổi. Sau đó, cô cùng mẹ sang Anh Quốc, rồi Hoa Kỳ, học trung học ở tiểu bang Massachussettes. Cô theo học lớp viết văn ở Virginie và sau đó học Đại học Columbia ở NewYork.
Một số thủ pháp nghệ thuật đặc sắc trong tiểu thuyết "Một mùa đông ở Stockholm"

TRẦN HUYỀN SÂM Một mùa đông ở Stockholm của Agneta Pleijel là một hiện tượng nghệ thuật độc đáo, tiêu biểu cho tính chất “đả phá thể loại” của tiểu thuyết hiện nay. Tác phẩm dung nạp nhiều đặc tính của tiểu thuyết Châu Âu hậu hiện đại: Phép giản lược tối thiểu, lối kể chuyện tung hứng, thủ pháp lạ hoá hình thức văn bản tác phẩm, đặc biệt là kiểu tự thuật “đánh tráo” chủ thể trần thuật.
Serenade của Peter Kihlgard - dạ khúc li tan

HỒ THẾ HÀSerenade của Peter Kihlgard là một truyện ngắn có cấu trúc hiện đại. Trước hết là ở nghệ thuật ngôn từ và điểm nhìn văn bản.
“Một mùa đông ở Stockholm” của Agneta Pleijel: một tiểu thuyết độc đáo và đặc sắc

BỬU NAM Hình thức lạ lùng gây tò mòTrước hết về mặt hình thức, tiểu thuyết khêu gợi sự tò mò ở người đọc với cách bố trí các tiêu đề in hoa, dày đặc đến hàng trăm suốt tác phẩm, xen lẫn các tiêu đề bằng tiếng Anh “I have been calling for more than an hour... But It's me”...
Tìm tòi & cách tân (*) một lối thẩm thơ

NHỤY NGUYÊN

Sự đặc biệt của dòng thơ hậu chiến là luôn luôn khuấy động trong cái mênh mông vô chừng tưởng đã lắng xuống những vỉa quặng lấp lánh sau 30 năm đằng đẵng.
Về một bức thủ bút chữ Nôm của Thích Quảng Đức

PHẠM QUÝ VINH Sau khi lên nắm chính quyền ở miền Nam Việt Nam, Ngô Đình Diệm đã thi hành một chính sách đối nội hết sức phản động. Chính quyền Ngô Đình Diệm đã sử dụng nhiều thủ đoạn nham hiểm nhằm khủng bố những người kháng chiến, những người yêu nước.
Văn tưởng niệm các Tiên Hiền giáo thụ Đông Kinh Nghĩa Thục (1907 - 2007)

VŨ NGỌC KHÁNHLTS: Ngày 17-11-2007, tại Văn miếu Quốc tử giám Hà Nội, Trung tâm Minh Triết Việt đã tổ chức Lễ tưởng niệm các nhà giáo Đông Kinh Nghĩa Thục. Giới trí thức học thuật của Hà Nội, nhiều thanh niên, sinh viên và hậu duệ của một số nhà Đông Kinh Nghĩa Thục (ĐKNT) đã đến dự.