Eugénie Grandet, cuốn tiểu thuyết của thời gian ngưng đọng(1)

14:58 17/12/2009

SICOLE MOZETBà Nicole Mozet, giáo sư trường Paris VII, chuyên gia về Balzac và là người điều hành chính của các hội thảo về Balzac đã làm một loạt bài nói chuyện ở trường Đại học ngoại ngữ Hà Nội, trường Đại học sư phạm Hà Nội, Nhà xuất bản thế giới... Chúng tôi trích dịch một đoạn ngắn trong bản thảo một bài nói chuyện rất hay của bà. Lúc nói bà đã phát triển những ý sau đây dưới đầu đề: Thời gian và tiền bạc trong Eugénie Grandet, và đã gợi cho người nghe nhiều suy nghĩ về tác phẩm của Batzac, cả về một số tác phẩm của thế kỉ XX.

Ảnh: antiqbook.com

_Bảo quản, ngấu nghiến, phục chế, ghi nhớ hay bồi hoàn thế giới Tấn trò đời được xuyên suốt bởi những lực lượng cứ ra sức chống lại vương quốc của thời gian. Không phải tất cả nhân vật bandaxiêng thảy đều là những chàng Rastinhac ra đi trong cuộc chinh phục Paris, mà còn có nhiều nhân vật tự chôn mình nửa sống nửa chết như những người sống sót của nền quân chủ cũ hay lui tới các thính phòng trong Béatrix hay trong Phòng chứa đồ cổ. Trong Cô gái già, Rose Cormơn xứng với tên Pénélope hơn cả con ngựa cái của bà ta. Trong Miếng da lừa, để chẳng còn phải ước ao một cái gì, Raphael de Valetin đã biến ngôi nhà mình thành một khu vực hoàn toàn tự động hóa, cửa ra vào cứ tự mở trước anh. Tiết kiệm cả lương thực nữa: trong Thầy Cornélius, hai ông già chồm chỗm trên kho của mình, cùng chén với nhau một quả trứng lacoóc. Cũng chính do hà tiện mà ngôi nhà Grandet biến thành một cái hang không ánh sáng, không ấm áp, không sắc mầu. Như thể tất cả bọn họ đã bị bỏ bùa mê, như thể chủ nhân ngôi nhà giống như vua Midas đã nhận được năng khiếu biến thành vàng mọi thứ ông chạm vào: không có gì lạ khi chính trong văn bản này, từ vàng đạt lên đỉnh các tần số [...] Về nhân vật này, được so sánh với con yêu râu xanh trong bản thảo, người ta có thể nói hắn là một con yêu tinh hiện đại, lấy tất cả mà không trả lại, không chuyển giao một cái gì. Eugénie Grandet là cuốn tiểu thuyết của thời gian bị chững lại.
[...]

Trong Eugénie Grandet, mỗi người mỗi vật đều phải tuân theo luật bảo quản do Grandet áp đặt. "Không làm hao tổn một cái gì "là công thức của lão. Giống như loài quạ, mà Gradet nói rằng "giống như mọi người, chúng ăn thứ chúng tìm thấy, "với lão, những con người cũng tự nuôi sống bằng xác chết: "Chẳng phải chúng ta sống bằng người chết đó sao? Thế thừa kế là gì vậy? "Chính vì cháu trai lão bị phá sản mà lão cảm thấy "một kiểu trắc ẩn" đối với chàng, trong khi lão vẫn nghĩ rằng "bố chết trước con" là điều bình thường. Cái chết chẳng quan trọng gì với Grandet, trừ phi cái chết đó có nguy cơ mở ra một khoản về "thừa tự" khiến lão bị truất quyền sở hữu. Chỉ trong trường hợp đó chết mới thành một tai họa trọng đại. Trên phương diện phá vỡ một sự liên tục, nó trở thành một biến dạng quá thể đối với con người hà tiện này, đã một lần khinh suất trót sinh ra một đứa con: "Hãy cố giữ gìn vợ tôi cho tôi [...]", Grandet căn dặn ông thầy thuốc như vậy. Bà Grandet chết mà chẳng chiến đấu gì, đúng như "một nô lệ" khốn khổ, nhưng tất cả vẫn diễn ra tốt đẹp vì Eugénie khước từ của thừa kế của bà mẹ.

Các đồ ăn chế biến để dành thì tầm thường hơn, kiểu nho mà Eugénie mời cha mình và cậu em họ: năng lực chế biến để dành của tỉnh lẻ vốn nổi tiếng. Nhưng trò chơi chữ của người bán muối quá đáng tới mức câu đó mở đường cho cái Grotexque bước vào truyện kể có màu sắc trung độ này, và khiến tất cả thành phố Saumur (2) lật nhào vào một chậu nước muối:

"Bà ta còn khả năng sinh con đấy, người bán muối nói, bà ta được bảo quản như ngâm trong nước muối, nói trộm phép".

Ta có thể phát triển đến vô tận hệ biến hóa về sự sấy khô và quặng hóa này vốn là rường mối truyện kể của cuốn tiểu thuyết. Ngay cả đến những cây dương vốn sinh lợi tốt, Grandet vẫn thấy chúng quá tham ăn, bởi chúng "ngốn" năm trăm gốc cỏ chăn nuôi đáng lẽ lão có thể trồng vào đấy. Sau khi vợ chết, Grandet luyện cho con gái những "cung cách hà tiện" của lão một cách có phương pháp.

"Lão lần lượt và chậm chạp dậy cho con tên, diện tích ruộng nho và ấp trại của lão".

Cuộc đời họ đơn điệu tới mức chỉ cần vài dòng là người kể chuyện có thể bao quát được giai đoạn đi từ cái chết của bà Grandet tới cả cái chết của chồng bà:

"Năm năm trôi qua, không một sự cố nào đánh dấu cuộc sống của Eugénie và cha nàng. Cũng chỉ vẫn những hành vi giống nhau, lúc nào cũng được hoàn tất như động tác đi lại đều đặn đo giờ của cái đồng hồ quả lắc cũ kĩ.

Trong tính hà tiện kín mít, trong khu nhà cửa đóng then cài, nơi đó người ta nhập kho mà không tiêu pha, chỉ duy nhất có một sự cố "tiến triển nhanh", đó là bệnh liệt của lão Grandet, bản thân bị biến thành tượng trước khi chết. Sau tám năm, trong thính phòng của người phụ nữ chỉ biến thành Cô de Froidfond đối với những kẻ nịnh bợ bao vây nàng, điều khác biệt duy nhất - điều tiến bộ duy nhất theo như văn bản, đó là bó hoa của ông Chánh án đã trở thành thường nhật:

"[...] cái cảnh bắt đầu câu chuyện này cũng gần giống như trong quá khứ. Bầy chó săn vẫn theo đuổi Eugénie và các triệu bạc của nàng, nhưng bầy chó nay đông hơn lại sủa hăng hơn và đồng loạt bao vây con mồi của chúng. Nếu Charles có đến từ đáy sâu vùng Châu Á (3) tất yếu chàng ta sẽ vẫn thấy lại cũng những nhân vật ấy và những quyền lợi ấy".

Đặng Thị Hạnh trích dịch từ bản thảo
Làm bằng muối và vàng: Eugénie Grandet, một câu chuyện không có lịch sử.

(123/05-99)

---------------------------------
(1) Nguyên văn: "Cuốn tiểu thuyết của thời gian bị chững lại". Câu này trong bài viết của bà Mozet được người dịch đưa lên làm đầu đề bản dịch.
(2) Khi Nanon được Eugénie cho 12.000 phrăng sau khi bố nàng chết, Nanon đã lấy chồng và mặc dù 59 tuổi rồi vẫn béo tốt hạnh phúc. Người bán muối nói đùa về chế độ ăn kham khổ của bà ta ở nhà Grandet bằng cách chơi trên chữ Saumur (tên thành phố) và chữ saumure (nước muối, nước mắm).
(3) Les Indes: từ chỉ chung các thuộc địa cũ (phần lớn của Anh ở vùng Nam Á.

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Tin nổi bật

Đọc thơ Phan Như: sống mà gặp nhau đã đẹp vô cùng

LÊ HUỲNH LÂMDạo này, thỉnh thoảng tôi nhận được tin nhắn “nhìn đời hiu quạnh”, mà theo lời thầy Chạy đó là câu của anh Định Giang ở Vỹ Dạ mỗi khi ngồi nhâm nhi. Khi mắc việc thì thôi, còn rảnh rang thì tôi đến ngồi lai rai vài ly bia với thầy Chạy và nhìn cổ thành hắt hiu, hoặc nhìn cội bồ đề đơn độc, nhìn một góc phố chiều nguội nắng hay nhìn người qua kẻ lại,… tất cả là để ngắm nhìn cõi lòng đang tan tác.
Đừng để nhà văn bất an khi cầm bút

THU NGUYỆTLTS: Tập truyện Cánh đồng bất tận của nhà văn Nguyễn Ngọc Tư được giới chuyên môn đánh giá cao như một hiện tượng văn học trong thời gian gần đây. Giữa lúc đông đảo bạn đọc đang hứng vị với hiện tượng này thì có một hiện tượng khác “ngược chiều” đã gây sốc dư luận.Để bạn đọc Sông Hương có thêm thông tin, chúng tôi xin trích đăng một số ý kiến sau đây.
Văn chương vốn dĩ thăng trầm

HIỀN LƯƠNGVậy là Nguyễn Ngọc Tư sẽ bị kiểm điểm thật. Cầm tờ biên bản của Ban Tuyên giáo tỉnh Cà Mau trên tay, trong tôi trào dâng nhiều cảm xúc: giận, thương, và sau rốt là buồn...
Xưa rồi

BÙI VIỆT THẮNGTôi có theo dõi “vụ việc Nguyễn Ngọc Tư” đăng tải trên báo Tuổi trẻ (các số 79, 80, và 81 tháng 4 năm 2006) thấy các ý kiến khen chê thật ngược chiều, rôm rả và quyết liệt. Kể ra không có gì lạ trong thời đại thông tin mọi người đều có quyền cập nhật thời sự, nhất là trong lĩnh vực văn chương vốn rất nhạy cảm.
Đọc “Người kinh đô cũ” nghĩ về sự cần thiết đổi mới nghệ thuật tiểu thuyết

NGUYỄN KHẮC PHÊ“Người kinh đô cũ” (NKĐC - NXB Hội Nhà văn, 2004) là tác phẩm thứ 14 của nhà văn Hà Khánh Linh, cũng là tác phẩm văn học dày dặn nhất trong số tác phẩm văn học của các nhà văn ở Thừa Thiên - Huế sáng tác trong khoảng 20 năm gần đây.
Lãng du tâm hồn - lãng du văn hoá

HỒ THẾ HÀ Trong cuộc đời mỗi con người, điều sung sướng nhất là được hiểu biết, khám phá và sáng tạo để ý nghĩa tồn sinh không ngừng được khẳng định và nâng lên những tầm cao mới. Theo đó, những thang bậc của nhận thức, nhân văn, của thành quả lao động lại biến thành những giá trị văn hoá vật thể và phi vật thể lấp lánh lời giải đáp.
Mưa kim cương

TÔ VĨNH HÀNếu có thể có một miền thơ để mà nhớ mong, khắc khoải; tôi tin mình đã tìm được rồi, khi đọc Mưa Kim Cương của nhà thơ Đông Hà (Nxb Thuận Hoá, Huế, tháng 11.2005). Sợi dây mảnh mục như các khớp xương đan chằng, xéo buốt, chơi vơi; được giăng giữa hai bờ lở xói của cuộc đời. Trên cao là “hạt” kim cương thô ráp và gan lỳ hơn cả là đá nữa, nhưng lại giống với thân hình thần Vệ Nữ đang rơi, đang rơi, nhọn sắc, dữ dằn... Minh hoạ ở trang bìa xanh và sâu thẳm như những trang thơ.
Sự bất tử của Milan Kundera - Một sắc diện mới cho tiểu thuyết

TRẦN THANH HÀLGT: Có thể nói rằng, “Tiểu thuyết và tiểu luận về tiểu thuyết của Milan Kundera được xem như là một trong những hiện tượng độc đáo đáng được chú ý trong văn học Châu Âu hiện đại”. Mỗi cuốn tiểu thuyết cô đọng của nhà văn, mang lại cho độc giả một cái nhìn độc đáo về thế giới hiện đại và vị trí con người trong đó, một thứ triết học riêng về cuộc sống và mối quan hệ liên cá nhân, “các chủ đề sắc sảo và các tính cách con người sinh động được kết hợp với những suy tư về các đề tài triết học và hiện sinh mang tính toàn cầu”.
Hoang thai(1) - tiểu thuyết đương đại

HOÀNG VĂN Đọc Hoang thai ta có thể hình dung ra xã hội Ba Lan đương đại và những vấn đề nẩy sinh trong xã hội này.
“Nghệ nhân và Margarita” một tác phẩm vượt thời gian

NGUYỄN KHẮC PHÊGặp nhà văn - dịch giả Đoàn Tử Huyến - một người “chơi” sách có hạng ở đất Hà Thành - tại nhà sách lớn của Trung tâm văn hoá ngôn ngữ Đông Tây mới khai trương trên khu Cầu Giấy, trước ngày hội thảo về tiểu thuyết “Mẫu Thượng ngàn” của Nguyễn Xuân Khánh, tôi hỏi: “Có đúng là ông đã nói trên một tờ báo rằng “Một tác phẩm kiệt xuất như “Nghệ nhân và Margarita” (NNVM) mà chưa có một nhà phê bình Việt Nam nào sờ đến cả! “Đúng vậy không?” Đoàn Tử Huyến cười nhăn cả mũi: “Thì đúng vậy chứ sao!”
Giấc mơ cây đàn và ngọn nến

HOÀNG VŨ THUẬT(Đọc Hoạ mi năm ngoái - Thơ Trần Kim Hoa, NXB Văn học, 2006)
Về bài thơ “Cầu ngói thanh toàn”

LTS: Sông Hương vừa nhận được lá thư của ông Tế Lợi Nguyễn Văn Cừ gửi cho nhà nghiên cứu Phan Thuận An nhằm cung cấp lại bản gốc của bài thơ “Cầu ngói”. Xin nói thêm, ông Nguyễn Văn Cừ là con của ông Nguyễn Văn Lệ, tác giả bài thơ.Sông Hương xin đăng lá thư này để hầu mong rộng đường trao đổi.
Quyết liệt đến cùng với thơ

HOÀNG VŨ THUẬT(Đọc Ngày không ngờ - thơ Nguyễn Bình An, NXB Thuận Hóa 2007)
Trào lộng cười cái rởm

VĨNH NGUYÊN(Nhân xem tập thơ Nhật thực của Nhất Lâm, Nxb Thanh Niên, 2008)
Lâm Thị Mỹ Dạ, nước mắt lặn vào trong

NGÔ MINHLTS: Ngày 13-2-2007, Bộ Văn hoá Thông tin đã công bố quyết định của Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam về việc tặng giải thưởng Hồ Chí Minh và giải thưởng nhà nước về văn học nghệ thuật. Nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ được là 1 trong 47 nhà văn được giải thưởng nhà nước với chùm tác phẩm: Đề tặng một giấc mơ (tập thơ 1988), Trái tim sinh nở ( tập thơ - 1974), Bài thơ không năm tháng (tập thơ - 1983). Nhân dịp ngày Quốc tế phụ nữ 8-3, TCSH xin giới thiệu bài viết của nhà thơ Ngô Minh về nhà thơ Lâm Thị Mỹ Dạ.
Đi trong mưa ngâu cùng nhà văn Hồng Nhu

BÙI VIỆT THẮNGVịt trời lông tía bay về (*) là sự lựa chọn có thể nói rất khắt khe của chính nhà văn Hồng Nhu, rút từ cả chục tập và chưng cất ba mươi truyện ngắn tiêu biểu của gần trọn một đời văn. Con số 33 là ít những không là ít vì nhà văn ý thức được sâu sắc quy luật nghiệt ngã của nghệ thuật ngôn từ “quý hồ tinh bất quý hồ đa”. 33 truyện được chọn lọc trong tập sách này có thể gọi là “tinh tuyển truyện ngắn Hồng Nhu”.
Lần theo những dấu chân

PHẠM PHÚ PHONGPhạm Đương có thơ đăng báo từ khi còn là sinh viên khoá bốn, khoa Ngữ văn đại học Tổng hợp Huế. Đó là thời kỳ anh sinh hoạt trong câu lạc bộ văn học của thành đoàn Huế, dưới sự đỡ đầu của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm (lúc này vừa rời ghế Bí thư thành đoàn, sang làm Tổng biên tập Tạp chí Sông Hương vừa mới thành lập.)
Hoàng Cát - từ cây nhãn hoang tới cây khế...

HÀ KHÁNH LINHNgười lính chiến trở về bỏ lại một phần thân thể của mình trên trận mạc, tựa vào gốc nhãn hoang bên vỉa hè lầm lụi kiếm sống, thẳng ngay, chân thật, khiêm nhường.
Danh xưng một tuyển thơ

PHẠM XUÂN NGUYÊNTrong Ngày Thơ Việt vừa qua, một tuyển tập thơ “nặng hàng trăm năm” đã được đặt trang trọng tại Văn Miếu Quốc Tử Giám Hà Nội. Rất nhiều những bài thơ xứng đáng với danh xưng hay nhất thế kỷ XX đã “biện lý do” vắng mặt, và ngược lại. Đấy là một trong nhiều sự thật được đa phần dư luận kiểm chứng. Cũng là một góc nhìn khá rõ nét, Sông Hương xin giới thiệu ba bài viết của Phạm Xuân Nguyên, Nguyễn Hữu Qúy và Phước Giang về tuyển tập thơ “nặng ký” trên.
Cái gọi là “100 bài thơ hay nhất Việt Nam thế kỷ XX”

NGUYỄN HỮU QUÝCuộc thi bình chọn 100 bài thơ hay nhất Việt Nam thế kỷ XX do Trung tâm Văn hoá doanh nhân và Nhà xuất bản Giáo Dục phối hợp tổ chức đã kết thúc. Một ấn phẩm mang tên “100 bài thơ hay nhất Việt thế kỷ XX” đã được ra đời. Nhiều người tìm đọc, trong đó có các nhà thơ và không ít người đã tỏ ra thất vọng, nghi ngờ.