NGUYÊN QUÂN
Về lại trên cái vùng đất xưa nổi tiếng là ma thiêng nước độc và hiện tại tuy vẫn rất heo hút nhưng cũng mang đầy đủ sinh khí của một vùng dân cư, tôi vẫn không tin rằng có một thứ quyền lực siêu nhiên nào đó đã nhúng tay vào chơi trò mộng du với những cô gái thanh niên xung phong thời ấy. Nhưng cũng chẳng giải tỏa được sự tồn nghi trong lòng, dù sau nhiều năm dài vẫn cố đi tìm lời giải…
Minh họa: Đặng Mậu Tựu
Đó là sau một thời gian dài đằng đẵng hàng chục năm trời.
Những người đàn ông, đàn bà luống tuổi, ngồi xếp bàn, quây thành một vòng tròn trên cái chỏm đồi bằng phẳng, dần xích sát vào nhau. Những cái đầu đã bạc trắng cúi thấp như đang thành kính mặc tưởng.
Giọng người đàn ông đang kể chuyện vẫn trầm trầm…
Cái chóp đồi khá bằng phẳng đã trở thành nương ngô, rẫy sắn xanh ngút mắt. Nhưng vào thời điểm câu chuyện kỳ bí quái huyễn xảy ra, thì trên đỉnh đồi và dọc bốn phía sườn dốc xuống vẫn còn phủ lấp dưới tán rừng nguyên sinh. Những cây cổ thụ hai ba vòng tay ôm xoát không kín, vươn cao hàng chục mét. Dưới tầng thấp của rừng già lại ken dày những vạt rừng trúc Lan Anh. Trên bầu trời luôn ào ạt tiếng đập cánh của từng đàn chim Bồ Nông khổng lồ, dưới mặt đất thì vương vãi vô số mảnh vỡ ché chum, chén đĩa, mộ táng - dấu tích của một nền văn minh khá rực rỡ của cư dân bản địa đã từng sinh cư nơi đây.
Tôi vẫn chủ quan suy diễn hiện tượng xảy ra trên ngọn đồi này, vào những đêm lạ lùng của ba mươi bảy năm trước; là biểu hiện của sự ám tưởng do quá suy nhược tinh thần và hệ quả từ nếp sống kham khổ, nhọc nhằn của những cô gái đang tuổi mộng tuổi mơ, quen nếp sống đầy đủ tiện nghi tay ngà ngón ngọc chốn phố thị, phải dấn thân đến một vùng rừng núi ma thiêng nước độc, ăn kham uống khổ, lao động chân tay quần quật dưới sự áp đặt thứ kỷ luật tập thể khá hà khắc. Một phương rừng, già cỗi thâm u, đầy xác lá vàng úa ngập và di chỉ tâm linh của người xưa, in hằn chi chít dấu chân thú dữ. Tất cả cảnh vật hiện diện trên mặt đất, trên bầu trời vừa hoang sơ, huyền bí vừa thơ mộng. Tất cả hoàn toàn lạ lẫm đến rợn người.
Người đàn ông đang kể chuyện, bỗng dừng lại, thả cái nhìn u tịch, bần thần đầy vết rạn thời gian hằn sâu đuôi mắt xuống phía xa xa. Dưới chân ngọn đồi là một con khe nhỏ, nước trong vắt nhìn tận đáy. Dọc theo bờ khe vẫn còn đâu đó những khoảnh đất bằng, dấu tích lán trại đơn vị nữ của trung đoàn thanh niên xung phong từ một thành phố xa lắc non ngàn cây số lặn lội lên đây giúp dân xây dựng vùng kinh tế mới.
Trong trí nhớ mù mờ. Ở những khoảnh bằng phẳng, ngập ngụa cỏ dại đó, chắc hẳn vẫn còn in đậm vô vàn tàn tích của lũ con trai thường tranh thủ giờ nghỉ, liều lĩnh rập rình quanh cái thiên đường con gái. Liều lĩnh thật sự, vì cái quy định nghiêm khắc cấm “trai gái” của Ban chỉ huy trung đoàn. Nhưng khó thể quản lý chuyện tình cảm dù với bất cứ hình thức kỷ luật nào, nếu vẫn duy trì tình trạng ăn chung mâm ở chung lán.
Tránh tình trạng ắt đủ và có điều kiện xảy ra chuyện yêu đương, rồi ăn cơm trước kẻng, Ban chỉ huy trung đoàn quyết định tách hơn trăm thanh niên nữ ra khỏi các đơn vị, thành lập riêng một đại đội toàn nữ đưa vào hiện trường mới, cách khá xa nơi trú đóng các chàng thanh niên đang hừng hực sức sống, tình yêu.
C nữ. Nhiều khi những thằng con trai... bây giờ đã là ông ngoại, ông nội vẫn đầy phấn khích khi có dịp được ngồi nhâm nhi cốc bia, kể chuyện liều mình đột nhập vào cái thiên đường bị cấm tiệt ấy. Bất chấp bị cắt tiêu chuẩn phép, bị đưa lên trại quản chế, nơi có một tay trại trưởng sắt đá chẳng ngần ngại việc đấm đá tắp lự lũ “vô kỷ luật”.
Riêng các tiên nữ của thiên đường nơi trần thế khổ ải ấy… giờ đây, tóc bạc quá nửa mái đầu vẫn cảm thấy bẽn lẽn, xúc động bởi những kỷ niệm hiếm hoi được nhìn xa xa trên hiện trường lao động, hay xâm mình lén lút hẹn hò chớp nhoáng với người tình trong mộng ở góc rừng, xó núi… trong những giây phút được giải lao hiếm họa.
Phía xa hơn bên kia bờ khe, trước kia là vùng đầm lầy lau lách, lồi lõm dấu chân dã thú, đan xen với từng cụm rừng Dầu cổ thụ, chạy ngút tầm mắt; giờ đây cũng đã trở thành những cánh đồng ruộng nước, nham nhở hầm hố đào giật cấp theo phương pháp cắt lớp của nhiều đoàn khảo cổ đến thám sát, khai quật, từ lúc một số người dân trong lúc đào giếng lấy nước, đã phát hiện được nền móng những công trình kiến trúc đền, tháp cùng nhiều hiện vật thờ tự, tùy tán cổ xưa.
Trở lại với đêm đầu tiên xảy ra cái hiện tượng không thể giải mã bằng lý trí, nhưng có lẽ nó đã trở thành thứ ký ức kinh hoàng nhất của hầu hết những cô gái đã bị tham gia vào trò chơi kỳ bí đáng sợ ấy. Rất nhiều người tuy bây giờ không còn nhớ cụ thể thời điểm chính xác đầu đuôi sự chuyện, nhưng chẳng thể nào quên được nó.
Hồi đó, quy định về giờ giấc sinh hoạt ban đêm được áp dụng rất chặt chẽ. Đúng tám giờ ba mươi tối, một hồi xúp lê vang lên từ lán ban chỉ huy là tất cả doanh trại ngừng mọi sinh hoạt.
Đêm bắt đầu sự chuyện cũng bình thường như tất cả mọi đêm. Sau tiếng hiệu lệnh, mấy cô gái thôi buôn chuyện tâm tình, dừng viết nhật kí để giăng màn, tắt đèn đi ngủ.
Cả vùng núi rừng lại rơi vào bóng tối và tĩnh mịch thinh lặng.
Vào đúng nửa đêm, khoảng rừng quanh trại nữ bỗng bị một màn sương quánh đục bốc lên từ mặt đất, rồi từ từ lan rộng phủ choàng lên toàn khu vực đóng quân, tiếng chim cú rúc từng hồi rờn rợn. Những cô gái của tiểu đội đóng sát chân đồi cứ từng người, từng người thức giấc, lặng lẽ chuồi mình ra khỏi mùng màn, không ai rủ ai cứ âm thầm khoác áo mưa, vác cuốc đi ngược lên đỉnh đồi...
Sáng hôm sau, khi nhận được thông tin, một tiểu đội nửa đêm đi cuốc đất. Tay đại đội trưởng, một sĩ quan quân đội biệt phái về cầm trịch đơn vị thanh nữ liền triệu tập những cô gái chơi trò mộng du lên xét hỏi.
- Hình như… có những đốm lửa xanh chập chờn… đứa nào cũng mắt nhắm tít vung cuốc cật lực… rồi ngồi ôm nhau khóc… Về lán lúc nào cũng không biết. - H., một cô gái tỉnh táo nhất đám, bị ban chỉ huy truy vấn đã lúng túng giải thích, còn những cô khác thì lơ ngơ lắc đầu tỏ ý không biết, không nhớ gì.
Khó có thể tin vào câu chuyện mang tính hão huyền vô căn cứ do mấy cô gái kể. Tay đại đội trưởng dùng đủ mánh khóe tra hỏi riêng rẽ từng người suốt cả ngày trời, cũng chỉ được câu trả lời duy nhất. Đành phải quy kết đó là một hành động “quậy phá cho vui của mấy cô gái thành phố vốn trái tính trái nết”, nên chỉ lớn tiếng răn đe, cảnh cáo. Tái phạm là cho vác ba lô ra quản chế tất. Mấy cô nàng tuy bị kết tội oan rất ấm ức nhưng đành ngậm bồ hòn chẳng một lời phân bua trước viễn cảnh bị “đi đày” ra khu quản chế, nơi mà bọn nam thanh niên sừng sỏ ngang bướng nhất trung đoàn, nghe thấy cũng ớn lạnh, sởn da gà.
Và rồi, đêm sau và những đêm kế tiếp tình trạng ấy vẫn tái diễn, không chỉ riêng mấy cô gái ở lán trại gần chân đồi, như một phản ứng dây chuyền. Hành động vô thức, ngớ ngẩn thức dậy mặc áo mưa giữa đêm hanh khô nóng nực, kéo nhau lên đồi cuốc đất rồi ôm nhau khóc càng lúc càng trầm trọng. Cứ sau mỗi đêm lại có thêm vài cô bị cuốn vào hiện tượng ma quái ấy.
Báo cáo lên trung đoàn, thì không thể. Vì tính chất sự vụ hoàn toàn vô căn cứ, còn nếu để tình trạng “bị ma nhập” của đơn vị nữ kéo thêm nhiều lời đồn đoán lan rộng, chắc chắn sẽ làm ảnh hưởng đến tinh thần lao động của cả trung đoàn trong giai đoạn nước rút hoàn tất một số hạng mục hạ tầng để đưa dân vào.
Dù đã được ban chỉ huy đại đội áp dụng biện pháp cách ly, tăng cường thêm tự vệ, đóng chốt ngăn cấm lũ con trai của đơn vị nam hẻo lánh đến gần hiện trường và khu lán trại của nữ, nhưng câu chuyện đồn đại C nữ bị ma ám cũng len qua được cái hàng rào được bảo vệ nghiêm ngặt suốt ngày đêm…
Thời điểm ấy tôi đang ở ban quy hoạch của công trường, nghe phong thanh chuyện kì lạ ấy; một chút tò mò của tuổi trẻ, một chút gan lỳ bạo dạn cố hữu, cứ thôi thúc, tôi quyết định sẽ đột nhập thiên đường con gái xem thử thực hư.
Từ nơi toán quy hoạch trú đóng, vào đến cái đỉnh đồi có hiện tượng mộng du tập thể kì bí huyễn hoặc, nếu cứ đi theo con đường mòn duy nhất đã được toán quy hoạch khai mở, phải mất ba, bốn giờ sải bước mới đến nơi. Đi ban ngày thì sợ không qua lọt mấy trạm gác tự vệ Trung đoàn cắt đặt ngăn cấm bọn con trai bén mảng đến C nữ. Đi vào ban đêm thì cũng hơi ớn lũ thú dữ chờ chực, nhưng có vẻ an toàn hơn phải lẻn qua các chốt của mấy tay tự vệ trung đoàn. Không thể rủ rê được ai cùng tham gia cái trò chơi mạo hiểm với rừng đêm, với thú dữ và với tay trại trưởng quản chế thích trò nắn gân, nên tôi phải một mình chui lủi qua những cánh rừng đêm mù mờ ánh trăng, thỉnh thoảng đâu đó lại vang lên tiếng gầm gào hoang thú.
Dù vẫn có cảm giác sờ sợ, nhưng cái sờ sợ ấy lại được trấn an bằng con dao rừng cầm lăm lăm trên tay, và thật sự con đường mòn cũng quá quen thuộc với những bước chân của tôi trong suốt mấy tháng cắt núi vạch đường quy hoạch cho rừng rú thành phường phố tương lai.
Lúc chiếc đồng hồ dạ quang đeo tay chỉ đúng mười một giờ đêm, tôi đã đến được địa phận đóng quân của C nữ. Dưới ánh sáng mờ mờ của con trăng thượng tuần vắt ngang bầu trời, cả cánh rừng và dãy lều trại được lũ con trai mệnh danh thiên đường nơi khổ ải vẫn trầm chìm trong giấc ngủ.
Kiếm được một gốc cây lớn đầy vè rễ che chắn chung quanh, tôi ẩn mình, chờ đợi. Dù đã cẩn thận thoa khắp người loại thuốc phòng trừ sên vắt, muỗi mòng của quân đội còn sót lại từ thời chiến tranh, cũng không tránh khỏi bị lũ muỗi đeo bám cắn đốt, ngứa ngáy khắp người. Thời gian cứ chầm chậm trôi qua trên chiếc kim đồng hồ, gần mười hai giờ đêm, khu rừng và lán trại vẫn im lìm, chỉ thỉnh thoảng vọng lên một tiếng cú rúc rời rã, buồn nản.
Trót nhúng chàm thì phải chịu, tôi vừa cào gãi sồn sột vừa thầm trách mình nhẹ dạ tin vào ba cái chuyện ma quái vớ vẩn để chịu khổ. Nhìn đồng hồ, hai chiếc kim dạ quang đã trượt qua khỏi lằn mốc mười hai giờ. Theo lời đồn đại thì cứ đúng mười hai giờ khuya lại xảy ra hiện tượng ma quái. Tôi ngán ngẩm quyết định rút lui, may ra khi về đến ban quy hoạch, còn kịp ngủ một chút lấy sức…
Lớp sương nhàn nhạt bắt đầu ứa ra từ khoảnh rừng Lan Anh ven chân ngọn đồi. Trong hình dạng một cái cột dựng thẳng đứng từ mặt đất lên, vạt sương dần dần quánh đặc và nở bung phần trên như một cây nấm không lồ. Cả khu rừng bỗng vỡ òa âm thanh chết chóc của loài chim báo tử. Cây nấm sương càng quánh đặc, càng lan rộng, tiếng cú rúc càng dồn dập.
Một cơn lạnh khủng khiếp mọc ra từ phía sau gáy, chạy dọc xương sống rồi lan tỏa dần. Tôi run lên bần bật, nổi đầy gai ốc, cảm giác tê dại, đờ cứng cũng lan nhanh toàn thân theo tốc độ phủ choàng của cây nấm sương…
Trong đôi mắt đùng đục tuổi già của người đàn ông kể chuyện chợt ánh lên một thoáng hoảng loạn, thất thần. Đã nhiều năm trôi qua rồi nhưng hình như nỗi sợ hãi đêm đó vẫn còn nguyên vẹn. Ông đốt thêm một điếu thuốc, rít sâu và thở ra một vòng khói trắng. Những người đàn ông đàn bà đang ngồi quây thành một vòng tròn lại cố xích sát vào nhau hơn. Cái vòng tròn như tai nấm…
Cái tán nấm khổng lồ đã bao phủ lên toàn bộ lán trại C nữ. Từ tán nấm, từng vạt sương lờ nhờ tỏa buông chầm chậm xuống, toàn khu vực trại nữ mỗi lúc mỗi mù mịt màu trắng đục. Tôi tự cấu véo thật mạnh vào người để trấn tĩnh rồi tự nhủ “Chỉ là một hiện tượng thiên nhiên kì thú của núi rừng”.
Tìm được biện chứng hợp lý cho một hiện tượng, là tôi đã phần nào lấy lại được bình tĩnh. Ngồi ở đây xa quá, chẳng thể nhìn thấy gì qua tấm màn sương quánh đục, tôi nghĩ phải đến gần hơn nữa. Chuồi người ra khỏi đám vè rễ, tôi cẩn trọng lội qua con khe, làn nước lạnh tanh ngập ngang gối cũng giúp thêm chút tỉnh táo.
Từ trong màn sương trắng đục, trong tiếng cú rúc liên hồi, bỗng nháng lên từng đốm lửa xanh lè, chúng bay lờ lững, tạo thành những hình thù kì quái bằng ánh sáng trên những mái lán lợp tranh...
*
Người đàn ông kể chuyện khẽ khàng bật lửa. Cong… thanh âm thánh thót như tiếng chuông đồng vang lên từ chiếc bật lửa Zippo khiến người kể chuyện hơi khựng lại một chút, ngọn lửa xanh phù phập lung lay trên bàn tay đã nhuộm đầy vết chàm thâm…
Sự hốc hác xanh xao cùng nỗi hoảng hốt hiển hiện rõ rệt trên từng khuôn mặt của hầu hết những cô nàng trong đơn vị mỗi buổi sáng thức dậy, khiến tay đại đội trưởng mặt sắt và ban chỉ huy đại đội cũng rất hoang mang. Có người còn góp ý phải cho chị em cúng vái cầu xin. Khổ nỗi cái việc mang tính tâm linh đó bị nghiêm khắc phê bình kiểm điểm…
Người đàn ông lại bật lửa, ánh lửa xanh xao, làn khói trắng mỏng quyện loang… Cái hiện tượng huyền hoặc mộng du tập thể của những cô gái, những tiếng kêu rờn rợn của loài chim huyền thuyết báo tử, chiếc nấm sương quánh đục và những đốm lửa ma trơi lan tỏa phủ chụp...
Trên chỏm đồi đã được cày xới, gieo trồng, không còn những vạt rừng Lan Anh tù mù ảm đạm những tàn tích cổ mộ âm u hoang lạnh. Người đàn ông kể chuyện vẫn liên tục đốt thuốc. Những người đàn bà luống tuổi lúc này xích lại sát vào nhau, tiếng thì thào dần biến mất dành chỗ cho những hơi thở phấp phỏng… Đêm tồn nghi của gần bốn mươi năm trước hình như đang lẩn quất trở về.
N.Q
(SH302/04-14)
PHAN TUẤN ANH- Anh ơi lên xe đi, xe chạy suốt Bắc Nam đấy.- Có đi Vinh hả anh, bao nhiêu tiền vậy?- Ôi dào! mấy chục ngàn thôi, lên nhanh đi anh ơi.
HOÀNG THỊ NHƯ HUYĐiện thoại di động trong túi rung lên báo tin nhắn đến, Luân uể oải mở ra xem. Khuya rồi sao còn ai nhắn tin nhỉ? Một số máy lạ với một dòng tin lạ hiện ra: “Bạn ơi tôi không biết bạn là ai nhưng tôi muốn bạn biết tôi sắp lìa xa cuộc sống này. Tôi đang tuyệt vọng”.Đúng là đồ khùng! Đồ dở hơi!
HOÀNG TRỌNG ĐỊNHPhòng giam chật chội, tối tăm... Gần trần có một lỗ thông hơi. Bên ngoài lỗ thông hơi là bức tường tôn xám xỉn. Khe hở dài chừng 10 mét, rộng chừng 3 tấc, nằm song song và gần sát với mặt đường bên ngoài. Đứng trong phòng giam, từ lỗ thông hơi nhìn qua khe hở của bức tường, chỉ có thể thấy những bước chân người đi.
NGUYỄN TRƯỜNGThấy tôi ngồi chăm chú đọc thư, miệng cứ tủm tỉm cười, vợ tôi mới giả giọng, hỏi đùa:- Có việc chi thích thú mà cười một chắc rứa?- Có chuyện vui bất ngờ đấy em ạ! - Tôi vừa trả lời vừa kéo tay vợ ngồi xuống, rồi đọc lại một mạch toàn văn bốn trang thư của ba tôi từ Huế mới gửi vào.
VIỆT HÙNGGa H. một đêm mưa phùn ảm đạm.Khách chờ tàu nằm la liệt dọc các hành lang.Tôi bước vào phòng đợi, trong tâm trạng không vui mà cũng chẳng buồn. Tìm một chỗ ngồi bất kỳ…
TRẦN KIÊM ĐOÀN Ngôi nhà một thời là tổ ấm trên đồi bỗng trở thành rộng gấp đôi, gấp ba và vắng vẻ như một tòa lâu đài cổ từ khi Bé Út dọn ra khỏi nhà để lên miền Bắc học. Đứa con 18 tuổi trên đất Mỹ nầy rời nhà đi học xa thường có nghĩa là đang bước vào đời, ra khỏi vòng tay cha mẹ, thật khó lòng về lại. Những bước tiếp nối là học ra trường, kiếm việc làm, chọn nhiệm sở như cánh buồm đưa tuổi trẻ ra khơi. Bất cứ nơi nào có thể an cư lạc nghiệp trên 50 tiểu bang sẽ là nơi đất lành chim đậu. Tuổi thành niên tiêu biểu của văn hóa Âu Mỹ là tự lập, gắn liền với vai trò chuyên môn và xã hội chứ không phải quanh quẩn với đời sống gia đình.
ĐỖ PHẤNĐêm rất khuya dưới chân núi H. Khó khăn lắm chúng tôi mới tìm được một con đò bằng tôn móp méo xác xơ. Chẳng hiểu ban ngày trông nó thế nào. Có lẽ đây là chiếc đò bị cấm lưu hành? Không thể có mặt ở bến vào ban ngày. Cũng là cấm làm phép. Dòng suối không có chỗ nào đủ sâu để có thể chết đuối.
ĐỖ KIM CUÔNGBây giờ bạn bè ít được gặp anh lang lang trên phố. Thảng hoặc dăm bữa nửa tháng, có khi hơn mới tóm được anh. Ấy là khi anh phải ra khỏi nhà đi nạp bài cho những tờ báo mà anh thường cộng tác, hoặc đi nhận nhuận bút một vài bài thơ lẻ in trên báo.
VŨ NAM TRỰC Truyện ngắn
TRẦM NGUYÊN Ý ANHÔng Nhâm bước chầm chậm theo con đường tráng xi-măng ngoằn ngoèo trong con hẻm nhỏ. Căn nhà ông ở cuối xóm, một trệt, một lầu... mới tinh. Cánh cửa sắt đóng im ỉm. Ông ngồi bệt xuống nền xi-măng vì chân ông đã mỏi. Lẽ ra, khi mấy đứa con ông chưa bàn nhau cất lại căn nhà, ông đã có thể đẩy cánh cửa rào bằng tre và đàng hoàng bước vào nhà mình.
XUÂN CHUẨNĐể rồi tôi kể cho ông nghe về lai lịch cái quạt, để ông ông khỏi coi tôi là Thằng Bờm có cái quạt mo. Cái thời quạt điện quạt đá, máy lạnh mà cứ bo bo cái quạt kè, thỉnh thoảng lại đạp phành phạch như mẹ hàng cá thách lên giữa chợ. Cũng chẳng có gì li kỳ, hay mùi mẫn rơi lệ, chỉ là chuyện đời tầm phào.Hai ông trải chiếu ngồi giữa sân, nhâm nhi chén trà, ông Thân nói với đại tá Tiến về hưu như vậy khi đại tá ngỏ ý thích cái quạt kè của ông.
TRẦN THỊ TRƯỜNG Bim chào đời vào lúc kém 19 phút. Trăng hạ tuần phun nhẹ màu đục của sữa vào bầu trời. Hôm sau trời lất phất mưa. Bố nói với bà ngoại trước khi đi làm: "Nếu không thấy con về thì bà giúp con cùng nhà con nuôi cháu". Câu nói ám ảnh làm trí tưởng tượng của bà ngoại nhiều lần thắt lại. Sau này nhiều khi bà ngoại sợ cả cái bóng của mình.
NAM TRUNG Ông Hãnh cứ đi tới đi lui trong phòng khách nhà ông, vừa đi vừa quạu cọ lẩm bẩm: thằng Hùng nó nói vậy là nó có ý coi thường mình, nó dám trứng khôn hơn vịt. Rồi mày sẽ biết tay ông. Ông sẽ cho mày còn lâu mới được vào Đảng, ông sẽ bác tất cả những đề xuất về mày...
HOÀNG THÁI SƠNKhi tôi lớn lên thì nội tôi đã mất từ lâu nhưng thỉnh thoảng dân làng vẫn nhắc đến người với niềm cảm mến về những chuyện không ít ly kỳ. Ông tôi rất khoẻ, người tròn vo, đen như sừng, tục danh Cu Trắt - phương ngữ vùng quê tôi nghĩa là nhỏ và rắn chắc. Ông ham mê võ thuật, thạo côn quyền, thuở trai thường đóng vai ông địa trong đám múa lân. Đám múa năm nào hễ thiếu ông là coi như nhạt trò, dân làng chẳng ai buồn xem. Người ta đồn ông tôi tài ba lỗi lạc, như có thể đi trên lửa, nhảy qua nóc nhà, còn những thứ chui vào hậu cung đình làng mà không cần dở ngói là xoàng... Kho chuyện về ông ngày càng dày do mồm miệng dân gian thêu dệt thêm, tuy nhiên trong đó nhiều chuyện là có thật.
PHAN XUÂN HẬUTôi trở về quê sau mười năm xa cách. Quê tôi nằm cuối con sông Vẹn, con sông này là nhánh của sông Dinh, bắt nguồn từ dãy núi Gám, chảy qua bến Dền. Nơi đây xưa kia là kinh đô của vua Dền. Vua Dền tụ tập lực lượng chống lại nhà Trần khi đó đang trấn áp nhà Lý. Vua Dền là hậu duệ của Lý Thái Tổ, ông không chịu sự chuyên quyền của vua tôi Trần Thủ Độ bèn lập căn cứ ở miền Tây Yên Thành, tức quê tôi, và Dền là kinh thành của ông, dân quen gọi ông là vua Dền.
NGUYỄN VĂN VINHTết Mậu Thân năm ấy tôi tròn mười sáu tuổi. Soi gương, tôi thấy y xì một con bé tóc lơ xơ hoe nắng, xấu tệ.
CHÂU DIÊNĐơn vị của tôi đi bộ từ một tỉnh miền Trung, lên qua Mường Phăng thì Điện Biên đã giải phóng. Sau một tháng đi bộ nhưng gần như chạy bộ, chúng tôi được phép nghỉ lại hai ngày ở một bản, hồi đó bản này nằm khá sâu trong rừng, nhưng nay thì nó đã ở bên một nhánh đường mới làm dẫn ra phố huyện Tuần Giáo để nối vào con đường số 6 chạy tuốt lên Điện Biên Phủ.
NGUYỄN TRƯỜNGLàng Hạ nằm phía hạ nguồn sông La Ngà. Đất chật. Người đông. Đói nghèo thành nếp. Hồi hai bên đánh nhau, nơi đây là vùng địch hậu. Giải phóng hơn chục năm mà làng Hạ đói nghèo vẫn hoàn nghèo đói. Không ít người bỏ làng đi xa chẳng thèm ngoái cổ nhìn lại. Vậy mà hơn mười năm lại đây, nhờ vực dậy cái nghề tơ tằm truyền thống vốn có từ xưa, làng Hạ đang trở thành một làng nghề giàu có nhất nhì trong vùng. Nhà cũ lỗi thời phá đi xây mới. Đường làng bùn lầy được thay bê-tông. Trường tiểu học tranh tre nứa lá hồi nào nay lên hai tầng. Điện lưới dọc ngang khắp làng đã đẩy năng suất ươm tơ kéo sợi lên cao chưa từng thấy. Chất lượng tơ tằm đạt chuẩn xuất khẩu. Hàng bán chạy hơn cả tôm tươi. Thu nhập người dân ngày một cao.
LÊ TRÂMNgồi với tôi và Kh là một đôi nam nữ còn khá trẻ. Chàng thanh niên, theo lời gã, vừa mới về từ Thái Lan sau khi trúng một hợp đồng béo bở. Gã là đại diện của một công ty xuất nhập khẩu nổi tiếng ở bên ấy.
NGÔ TỰ LẬPCó lẽ tôi đã ngủ rất lâu trước khi bị lay dậy một cách dữ dội. Tôi cố nằm thêm, mặc dù đó không phải là thói quen của một người lính cũ. Thường thì tôi bật dậy ngay. Trước khi tôi vào lính, cha tôi, một đại tá từng trải ba cuộc chiến tranh, chỉ dặn mỗi một câu: “Hãy chồm dậy ngay tiếng còi báo động đầu tiên!”. Lời dạy của ông tôi làm theo trong suốt thời gian tại ngũ và cả khi giải ngũ. Nhưng có những lúc ta không làm chủ được mình. Tôi thấy mình đau ê ẩm và phải một lúc khá lâu sau tôi mới chậm chạp mở mắt.