Viếng mộ nhà thơ dịch “Nhật ký trong tù” sang tiếng Phần Lan
VÕ BÙI LÊ LAM
Nhà thờ chính của Tu viện Valamo Mới
Pentti Saarikoski và bản dịch “Nhật ký trong tù” sang tiếng Phần Lan
Mặc dù cách rất xa Việt Nam về mặt địa lý, nhưng không lâu sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời (1969), một bản dịch “Nhật ký trong tù” sang tiếng Phần Lan với tên gọi “Ho Tsi Minh: Poliittisen vangin runot” (Hồ Chí Minh: Những bài thơ của người tù chính trị) đã được xuất bản ở Phần Lan. Tác giả của bản dịch đó là Pentti Saarikoski, một nhà thơ nổi tiếng ở Phần Lan vào thập niên 60 - 70 thế kỷ trước. Chỉ một năm sau bản dịch đầu tiên, vào năm 1970, bản dịch đã được tái bản 2 lần, góp phần đem lại cho nhà thơ, dịch giả Saarikoski giải thưởng nhà nước về dịch thuật cùng với 5 tác phẩm dịch khác của ông.
Lý do khiến Saarikoski dịch Nhật ký trong tù sang tiếng Phần Lan được ông viết trong trang đầu và trang cuối bìa 4 của bản dịch: “Tôi dịch những bài thơ này trong thời gian ngừng bắn khi nhân dân Việt Nam tiếc thương vĩnh biệt người giải phóng và vị lãnh tụ của họ. Tôi dịch những bài thơ này vì đây là những bài thơ hay. Bởi vì tôi ngưỡng mộ cuộc đời hoạt động của Hồ Chí Minh. Cuộc đấu tranh dũng cảm, kiên cường của ông cho tự do của dân tộc, một cuộc đấu tranh mà nhân dân sẽ chiến thắng. Ông đã đem đến cho người dân sự tự tin. Ông đã đem đến cho họ những lời khuyên”.
Ho Tsi Minh: Poliittisen vangin runot không chỉ là cuốn sách đầu tiên được dịch ra tiếng Phần Lan mà còn là tác phẩm văn học Việt Nam được in nhiều lần nhất (3 lần) ở Phần Lan cho đến nay. Mãi đến rất gần đây bản dịch này mới được chúng tôi biết đến và giới thiệu với bạn đọc Việt Nam cùng với một bản dịch “Nhật ký trong tù” khác bằng tiếng Na Uy, cũng được xuất bản lần đầu tiên ở nước này đã hơn nửa thế kỷ.
Ngôi mộ độc đáo của Saarikoski trong nghĩa trang Tu viện Valamo
Mặc dù là người sùng tín chúa Jésus, song Pentti Saarikoski không thực sự là tín đồ của một tông giáo nào mà chỉ bị mê hoặc bởi Orthodox, tông giáo chính của vùng quê mà ông đã sinh ra ở gần vùng hồ Ladoga, Karelia, nơi có Tu viện Valamo (cũ). Sau Chiến tranh Thế giới thứ hai, vùng đất này thuộc về Liên bang Nga, nên một số tu sĩ Orthodox đã rời khỏi tu viện cũ, mang theo biểu tượng tông giáo của mình đến vùng đất mới và thành lập nên Tu viện Valamo Mới ở Heinävesi, một vùng quê yên tĩnh ở miền trung Phần Lan.
Sau gần 10 năm sống ở Thụy Điển với người vợ thứ tư, tháng 8 năm 1983 Saarikoski trở về Phần Lan và đã dành vài tuần nghỉ ở Tu viện Valamo Mới. Nhưng không ngờ Tu viện đã trở thành nơi an nghỉ cuối cùng của ông. Ông bị xơ gan dẫn đến chảy máu trong và được đưa đến bệnh viện thành phố Joensu (cách Tu viện 30km).
Trong những ngày Pentti Saarikoski nằm bất tỉnh ở bệnh viện Joensu, Thủ tướng Phần Lan lúc bấy giờ là Kalevi Sorsa đã gửi một bức điện tới bệnh viện: “Hãy bình phục, chúng tôi cần bạn”. Nhưng sáng ngày 24 tháng 8 năm 1983 nhà thơ đã qua đời khi chỉ mới 45 tuổi.
Hai ngày sau, một đám tang nhỏ theo nghi lễ Orthodox được tổ chức tại nhà nguyện trong nghĩa trang tu viện Valamo chỉ với sự hiện diện của những người thân trong gia đình ông. Theo di nguyện của ông và gia đình, thi hài của ông đã được an táng tại một nơi tĩnh lặng, hướng ra bìa rừng bên rìa nghĩa trang của Tu viện Valamo Mới.
 |
| Nhà nguyện trong nghĩa trang Tu viện |
Đó là một ngôi mộ đặc biệt, khác hẳn với tất cả những ngôi mộ khác trong nghĩa trang, được viền xung quanh với những hòn đá thô mộc. Bên cạnh mộ có một chiếc ghế dài cho những người đến thăm viếng có thể ngồi nghỉ. Không biết bắt đầu từ lúc nào, thay cho hoa và nến theo tập quán, khách đến viếng ông cắm xuống nền đất trên mộ những chiếc bút như những nén nhang để tưởng nhớ ông. Khi trên mộ đã đầy kín bút, chúng sẽ được lấy đi (thường mỗi năm một lần) để nhường chỗ cho những chiếc bút khác của những người mới đến viếng nhà thơ họ yêu quý.
 |
| Người viết thắp hương và cắm bút trên mộ nhà thơ, dịch giả Saarikoski |
Đúng vào ngày Pentti Saarikoski qua đời cách đây 38 năm, ngày 24/8/2021 gia đình tôi đã vượt quãng đường hơn 400km từ Helsinki đến thăm Tu viện và viếng mộ ông. Ngoài những chiếc bút bi nhãn hiệu Thiên Long được sản xuất ở Việt Nam, chúng tôi còn đem theo mấy nén hương mang sang từ Hà Nội, đồng thời cũng không quên đem theo cả bản dịch “Nhật ký trong tù” của Saarikoski mà tôi đã tìm mua từ hiệu sách cũ để kính cẩn đặt dưới cây thánh giá cạnh mộ ông. Chúng tôi đã thắp hương và cắm xuống nền đất trên mộ ông cùng với những cây bút Việt, cảm ơn ông đã dịch những bài thơ của Chủ tịch Hồ Chí Minh sang tiếng Phần Lan ngay sau khi Người qua đời. Trước lúc ra về, tôi nhẩm tính trên mộ ông đã có khoảng 100 cây bút. Với đà này đến cuối năm, số bút sẽ phủ kín mộ ông.
Tu viện Valamo Mới là một địa điểm du lịch khá nổi tiếng ở miền trung Phần Lan, bởi đây là tu viện duy nhất ở Bắc Âu còn lưu giữ và phát triển các biểu tượng và giá trị truyền thống của đạo Orthodox. Nhưng những người làm trong tu viện cho hay rằng sự hiện diện của ngôi mộ nhà thơ Saarikoski cũng đã góp phần tăng thêm lượng khách du lịch đến Tu viện. Ngày nay mỗi năm Tu viện đón hàng chục ngàn người từ khắp nơi trên thế giới đến viếng thăm cũng như tìm hiểu nghiên cứu về đạo Orthodox ở Phần Lan.
Pentti Saarikoski là một “hiện tượng” trong văn giới ở Phần Lan. Mặc dù chỉ sáng tác trong vòng 25 năm, song Saarikoski đã để lại một di sản văn học vô cùng đồ sộ, với 70 tác phẩm sáng tác (thơ, ký, kịch bản sân khấu, truyền hình) và 65 tác phẩm dịch, dành được 17 giải thưởng văn học các loại của Phần Lan, trong đó có 6 giải thưởng nhà nước.
Có một điều trùng hợp ngẫu nhiên khá thú vị là ngày sinh của Pentti Saarikoski trùng với ngày mất của Chủ tịch Hồ Chí Minh và ngày Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 2/9.
V.B.L.L
(TCSH43SDB/12-2021)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
Mark Taimanov là trường hợp hiếm hoi trên thế giới khi cùng đạt tới đỉnh cao ở hai lĩnh vực là cờ vua và nhạc cổ điển.
-
TUỆ ĐAN
“Ngôn ngữ bị bão hòa và trở nên có sức sống thông qua thời gian”
(Jorge Luis Borges) -
JEAN-PAUL SARTRE (Nhật Vương dịch)
Jean-Paul Sartre (1905 - 1980), nhà văn Pháp, là một trong số những gương mặt tiêu biểu của chủ nghĩa hiện sinh, thường được vinh danh là một trong số các triết gia hàng đầu của nền triết học Pháp thế kỷ XX. -
TUỆ ĐAN
Nguồn mạch của tác phẩm tuôn ra từ sự cô đơn của nó, từ đó nó bắt đầu và tìm kiếm một tác lực cho sự khởi đầu ấy.
(Maurice Blanchot) -
YẾN THANH
Thực thể Việt là một cấu trúc văn hóa động, trong đó nhiều yếu tố bản sắc chỉ được hình thành thông qua giao lưu với quốc tế, hấp thụ từ tinh hoa văn hóa nhân loại để biến “cái bên ngoài” trở thành “cái bên trong”. -
LE VIEUX SIMON
Hồi ký
Trong thời gian bị lưu đày ở đảo Réunion (1916 - 1945) hoàng tử Vĩnh San (tức cựu hoàng Duy Tân) đã có nhiều hoạt động văn hóa và chính trị. -
PHẠM TẤN XUÂN CAO
Chiều ngày 13/10/2016, Hội đồng Khoa học Hoàng gia Thụy Điển đã chính thức công bố giải Nobel Văn chương thuộc về nhạc sĩ, ca sĩ, nhà thơ người Mỹ Bob Dylan với thông cáo giải thưởng được trao vì những phát kiến của ông trong việc tìm kiếm những cách diễn đạt thi pháp mới lạ cho truyền thống âm nhạc Mỹ. -
Hòn đảo Cuba bé nhỏ và nghèo nàn hiện là một trong những nơi sản xuất ra các vũ công trẻ xuất sắc nhất thế giới. Nhà hát Ballet Hoàng Gia và Ballet Quốc gia Anh, San Francisco Ballet và New York City ballet đều có những diễn viên múa chính người Cuba. Làm thế nào một quốc gia nghèo nàn bị cô lập với 11 triệu dân có thể làm được điều đó?
-
Chúng ta đều biết rằng các nhân vật nổi tiếng thế giới như Albert Einstein, Benjamin Franklin, Natalie Portman, Ellen DeGeneres, Gandhi, Paul McCartney, Charles Darwin và Betty White cùng chia sẻ một điểm chung với nhau - đó chính là họ đều là những người có chế độ ăn dựa trên thực vật. Và có bao giờ bạn có hỏi lý do vì sao không?
-
Sau nhiều thế kỷ, các bức tường từng bảo vệ các Hoàng đế Trung Quốc trong Tử Cấm Thành đã bắt đầu suy yếu, gạch bị long ra và bề mặt đã có nhiều vết nứt.
-
TAMARA MOTYLEVA
Nhờ Tạp chí Văn học Obozreniye đăng tải "Những tư tưởng không hợp thời" của Maxim Gorky, chúng ta đã có thể hiểu nội dung sự khác biệt giữa ông với Lênin và những người Bônsêvích trước và sau cách mạng tháng 10. -
Cách đây 75 năm, ngày 7/11/1941, nhân kỷ niệm 24 năm Cách mạng Tháng Mười, nước Nga đã tổ chức một buổi diễu binh, bất chấp những khó khăn, phức tạp của thời chiến khi quân phátxít Ðức đang ở cửa ngõ Moskva.
-
TUỆ ĐAN
Thân xác hiện hữu để rồi đem lại sức nặng và hình dạng cho sự tồn tại của chúng ta.
O. P. -
Judith Lorber, sinh năm 1931, là giáo sư hưu giảng các môn Xã hội học và Phụ nữ học tại Trung tâm Tốt nghiệp thuộc Đại học Thành phố New York và Học viện Brooklyn. Bà là nhà lí thuyết nền tảng của kiến thiết xã hội về giới tính và đóng một vai trò then chốt trong việc tạo dựng và chuyển hóa ngành giới tính học.
-
PHẠM HỮU THU
Trong gần một tháng được ở “xứ sở chuột túi”, tôi có dịp đi đó đi đây và tiếp xúc với nhiều người, chủ yếu là kiều bào ta ở vùng Cabramatta - nơi được mệnh danh là thủ phủ của người Việt ở Australia. -
NGUYỄN THỊ TUYẾT
Từ những chuyến tàu cưỡng bức xuyên Đại Tây Dương, người da đen đặt chân lên đất Mỹ với một nhân vị mới: người nô lệ. Toni Morrison ý thức sâu sắc về những cướp đoạt ấy, toàn bộ tác phẩm của bà không chỉ là lịch sử của người da đen (hơn ba thế kỷ) với tất cả những vấn đề khởi đi từ hệ lụy của màu da, mà quan trọng hơn, là nỗ lực mở ra một phả hệ mới, phả hệ của lòng nhân; và trên nền tảng bảo bối là bản sắc văn hóa, lịch sử tổ tiên, mỗi cá nhân phải giải thoát nhân vị nô lệ trong chính bản thân mình. -
Ngày 17 tháng Chín vừa qua, tại Trung Tâm Nghệ thuật và Nghiên cứu Bétonsalon, thuộc trường đại học Paris VII-Didérot, thuộc quận XIII, Paris đã tổ chức triển lãm và hội thảo bàn tròn về các nghệ sỹ đương đại viễn xứ với chủ đề “Anywhere But Here”, trong đó có vua Hàm Nghi của Việt Nam.
-
Nữ văn sĩ nổi tiếng Chilê, Isabel Allende (Isabên Agiênđê) trả lời phóng viên tạp chí Cuba International (1987) trong chuyến đi thăm Cuba của bà.
-
BỬU Ý
Nhìn học sinh ở Pháp, ta có cảm tưởng họ chơi và nghỉ nhiều hơn học. -
Điều gì đã khiến cho vở kịch có sức sống trường tồn như vậy?
.png)
.png)
