Trần Duy Phiên - trăm năm còn lại chút này…
TRẦN HỮU LỤC
Những trang văn đầu tiên của Trần Duy Phiên phản ánh cách nghĩ, cách sống và cách chọn lựa của một thanh niên trước thời cuộc và đất nước. Khi đang còn theo học tại trường đại học Sư phạm và đại học Văn khoa Huế, Trần Duy Phiên đã là một cây bút trẻ và còn là một sinh viên năng động.
Nhà văn Trần Duy Phiên - Ảnh: internet
Là một trong những người tích cực, anh cùng Trần Đình Vỹ hình thành đặc san Hướng Đi (1963), chủ trương đặc san Đỉnh Triều (1965), thành lập một vài tổ chức văn nghệ tiến bộ thời đó như hội Hồng Sơn, phòng Sinh hoạt Văn học - Nghệ thuật đại học Sư phạm Huế. Cuối năm 1966, hội Hồng Sơn có dự định xuất bản một nguyệt san văn học lấy tên là Việt và chọn Trần Duy Phiên làm chủ nhiệm kiêm chủ bút (đã lập hồ sơ xin nhưng chờ mãi không thấy chính quyền thời đó cấp phép).
Tháng 9 năm 1967, tốt nghiệp Trần Duy Phiên đi dạy học ở Kontum. Tháng 8 năm 1968, Trần Duy Phiên về Huế cùng với Tần Hoài Dạ Vũ hình thành tạp chí Việt, xuất bản dưới dạng bất hợp pháp (tòa soạn bí mật đặt ở lầu 3 thư viện đại học, in ronéo ở trường Mỹ Thuật). Qua đến năm 1969, do một số khó khăn khách quan, Việt dời vào Sài Gòn, ủy nhiệm Trần Hữu Lục phụ trách chung và Việt được Đối Diện - một tạp chí có uy tín hàng đầu lúc bấy giờ, giao đảm nhận toàn bộ phần văn học - nghệ thuật (cho đến năm 1975). Trong quãng thời gian ấy, Trần Duy Phiên là một trong số những cây bút chủ lực văn xuôi của Việt.
Một chặng đường biết bao gian nan và thử thách, Việt gần như là nhóm văn học nghệ thuật đối kháng duy nhất tồn tại lâu dài đến mười năm (1965 - 1975) giữa lòng đô thị miền Nam. Trần Duy Phiên đã định hình văn phong qua truyện dài Đốt lửa sau mây (đăng được bốn kỳ trên tạp chí Việt) và sau đó một số truyện ngắn trên tạp chí Đối Diện. Tôi viết văn cùng thời với Trần Duy Phiên và đã từng cùng nhau chia sẻ ngọt bùi của người cầm bút trong thời tao loạn. Đọc lại một số truyện ngắn của anh, tôi bắt gặp tuổi thơ và thời trai trẻ của mình. Anh viết về những em học trò khắc khoải trong ngôi trường miền núi đìu hiu, về tuổi thơ bị săn đuổi trên chính quê hương nhưng vẫn không nguôi hướng đến ngày mai (Nắng đẹp sân trường, Thư học trò…). Giai đoạn kế tiếp, truyện ngắn của Trần Duy Phiên là bản cáo trạng về băng hoại của xã hội, về thân phận nghèo hèn, về nỗi thất vọng, oán hờn và cả nỗi khát khao thầm lặng của những con người bị tước đoạt quyền sống trong các trại tạm cư và các khu rác ngoại thành (Tư Giò, Sáu Dền, Mặt đất quê ngoại…), nhưng vẫn còn nuôi hy vọng vào mai sau (Trốn, Chim tha lửa…). Trước năm 1975, Trần Duy Phiên đã có vài ba chục truyện ngắn đăng trên các tạp chí: Việt, Đối Diện, Trình Bầy, Ý Thức và đã được các báo Việt ngữ yêu nước in lại ở Canada, Nhật Bản.
Từ cuối năm 1971, tạp chí Đối Diện lần lượt ấn hành nhiều tác phẩm chọn lọc như: Cách một dòng sông (tập truyện - Trần Hữu Lục), Rừng dậy men mùa (thơ - Đông Trình), Trước khi mặt trời mọc (tập truyện - Trần Duy Phiên), Cho cây rừng còn xanh lá (bút ký - Nguyễn Ngọc Lan), Bọt biển và sóng mgầm (bút ký - Lý Chánh Trung)… Ngày đó, Trần Duy Phiên đã tạo ấn tượng với một văn phong sắc cạnh, mạnh mẽ và lôi cuốn. Trong bài tựa Tuyển tập truyện ngắn Việt (Nxb Trẻ -1997), tiến sĩ - nhà văn Huỳnh Như Phương có nhận xét: “Bên cạnh một Trần Hữu Lục trữ tình, Trần Duy Phiên là nhà văn có ngòi bút sắc cạnh và bạo liệt khi miêu tả cái ác và thể hiện sự thảm khốc của chiến tranh”. Tính cách ấy được rõ nét hơn qua Trước khi mặt trời mọc (Đối Diện xuất bản năm 1972, bìa của Đinh Cường), truyện có nội dung dữ dội và bút pháp lạnh lùng (Tư Giò và Sáu Dền). Nếu Chim tha lửa - một vẻ đẹp lãng mạn trong phong trào đấu tranh của đô thị miền Nam, thì cái kết cục tàn nhẫn của Qua đồng Văn Xá lại dội vào tim ta một nỗi đau tê điếng uất nghẹn”.
Sau năm 1975, Trần Duy Phiên nghỉ dạy học và nghỉ viết khoảng mười năm. Anh bươn chải qua nhiều nghề tạp nham để kiếm sống. Tới hồi khoảng 1984 - 1985, anh cầm bút trở lại và sáng tác khá sung sức. Những truyện ngắn của Trần Duy Phiên lần lượt xuất hiện trên các tạp chí: Thanh Niên, Sông Hương, Đất Quảng, Nha Trang, Gia Lai - Kon Tum, Cửa Việt, Thế Giới Sách, Non Nước, Nhớ Huế, TB, Văn Nghệ (Hội Nhà văn Việt Nam)… - Trong đó, một số được các tạp chí ở Pháp - Mỹ - Trung Quốc - Canada… đăng lại, một số truyện hay được tuyển chọn in chung trong nhiều tuyển tập: Tiếng hát những người đi tới (Nxb Trẻ-1993), Truyện ngắn Việt Nam chọn lọc (Nxb Văn Học - 1996), Tuyển tập truyện ngắn Việt, Nhìn lại một chặng đường văn học (Nxb Tp. Hồ Chí Minh - 2000), Tuyển tập xa xứ (Nxb Trẻ - 2001), Sông Hương - Văn (1983 - 2003 - Nxb Văn hóa Thông tin - 2003), và một số được chọn đọc trên các đài phát thanh Việt Nam, VOA.
Ngoài truyện dài Đốt lửa sau mây đã được in mấy kỳ trên tạp chí Việt (cho đến nay toàn tập vẫn chưa được xuất bản), Trần Duy Phiên đã lần lượt ấn hành năm tập truyện ngắn và một cuốn tiểu thuyết.
Qua hàng chục năm lặn lội nơi rừng sâu núi thẳm, Trần Duy Phiên có những cảm thức độc đáo về rừng và người bản địa. Anh đã hoàn thành cuốn tiểu thuyết thật dữ dội. Với Trăm năm còn lại, Trần Duy Phiên đã dẫn dắt người đọc vào tận cùng bên trong thế giới chứa đầy bạo liệt của rừng và tham vọng của con người bắt rừng làm nô lệ. Nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường trong bài tựa của cuốn tiểu thuyết này đã viết: “Tất cả cái thế giới nhỏ bé và khủng khiếp của Trăm năm còn lại được Trần Duy Phiên thuật lại bằng một giọng chuẩn với thi pháp tiểu thuyết, sắc bén, điềm tĩnh và nhiều khi đến tàn nhẫn, buộc người ta phải thức tỉnh. Những hoàn cảnh, tính cách, thủ đoạn và số phận của hơn chục nhân vật cứ đan cài, xô đẩy lẫn nhau, tạo nên một không gian dồn nén và bạo liệt mà tôi nghĩ chưa từng xẩy ra trong văn học của chúng ta viết về Rừng - Rừng như chính bản thân nó”.
Mỗi nhà văn có riêng một quê hương sáng tác. Với Trần Duy Phiên, anh có đến hai quê hương như thế. Trong các truyện của anh, dấu ấn của hai quê hương đó khá rõ nét và đã trở thành nền văn hóa của tác phẩm, đấy là Cố đô Huế và miền tây tam biên Kontum. Không thể nhầm vào đâu được, hàng loạt truyện của anh mang thần thái cố đô (Những mảnh vỡ của một vì sao chợt tắt, Ngược dòng phù hoa, Chim tha lửa, Pháo thủ thành Trấn Hải, Có ai dám mở mắt ra không? Ngàn năm bia miệng, Những số phận tình yêu di truyền, Con đường xa lạ trước mắt…). Ở đây thấp thoáng bóng dáng sông Hương, núi Ngự, cầu Trường Tiền, đường Lê Lợi và những tà áo trắng… Thì cũng không thể nhầm vào đâu được, hàng loạt truyện của anh mang dấu ấn đặc thù hoang dã (Trăm năm còn lại, Kiến và người, Của em, Mối và người, Nửa đêm về sáng, Bahnar, Ngõ đạo miền hoang dã, Anh hùng thảo dã…). Ở đây thấp thoáng dòng Dakbla, núi Chưhpao, lễ hội sắc tộc, sinh hoạt buôn làng và những váy khố thổ cẩm sắc nét hoa văn.
Tôi gọi hai nơi ấy - hai mặt đất ấy, hai không gian ấy, là hai quê hương của một con người Trần Duy Phiên. Và thật kỳ lạ, hai quê hương sáng tác dị biệt như mặt biển với đầu non lại ở chung một ngòi bút. Và thật lý thú, trong quê hương nào Trần Duy Phiên cũng chu đáo, chăm chút, chân thật, tỉnh táo, sắc sảo, tự nhiên, tươi tắn, ngộ nghĩnh, sống động và hóm hỉnh. Tất cả cho ta thấy một thực thể nhân sinh bao gồm nội lực thâm hậu và công phu khó nhọc của nhà văn đã đạt độ chín muồi của tuổi đời, tuổi nghề, tuổi phố và cả tuổi rừng.
Trần Duy Phiên là một người viết văn thành danh rất sớm, đã khổ luyện giữa phố phường và cả giữa chốn rừng xanh, đã đạt độ chín muồi trong sáng tác. Bây giờ đọc Ngõ đạo miền hoang dã, bắt gặp Ngựa doang, Charles David - Vua Sédang, Anh hùng thảo dã… tôi nghĩ vua Lửa, vua Nước ở Tây Nguyên chẳng còn ngai vị, vương quyền nhưng không ai muốn xóa bỏ. Trần Duy Phiên cũng thế, hơn bốn mươi năm sống ở Kontum, đến nay chức quyền không ngoài hai chữ thường dân nhưng người ta khó mà quên được anh.
Đó là thành quả của một Trần Duy Phiên mãi âm thầm, bền bỉ với chọn lựa của mình như thuở mới bắt đầu. Vẫn biết văn chương đang rớt giá, nhưng Trần Duy Phiên thật sự cảm thấy hạnh phúc mỗi khi hoàn tất một tác phẩm. Là bạn học, bạn văn và bạn đọc, tôi vẫn tham lam kỳ vọng ở Trần Duy Phiên nhiều hơn nữa, trong đó những gì bất hạnh đã viết đang còn trong bóng tối và những gì hy vọng sẽ viết đến hơi thở cuối cùng. Tham lam đòi hỏi nhưng tôi tin, vì chính anh trong cảm đề Trăm năm còn lại đã tâm nguyện: “Tôi và núi. Núi và mây. Mây và gió. Gió và cây. Trăm năm còn lại chút này. Rừng ơi!”.
T.H.L
(SH283/09-12)
Tải mã QRCode
.png "Địa danh học và việc nghiên cứu địa danh các tỉnh Trung Trung Bộ")
-
ĐÀO DUY HIỆP"Ngữ pháp, ngữ pháp khô khan chính nó, trở thành cái gì đó như một thuật phù thủy, gọi hồn; các từ sống lại, được cấp xương thịt, danh từ trong dáng vẻ tôn nghiêm bản thể của nó, tính từ, trang phục trong suốt khoác lên nó và nhuộm sắc cho nó một lớp tráng, còn động từ, thiên thần của vận động, mang lại cho câu sự động dao" (Baudelaire) (1)
-
MAI VĂN HOANMai Văn Hoan sinh 20-1-1949, quê Thanh Trạch, Bố Trạch, Quảng Bình. Anh tốt nghiệp khoa Văn, Đại học Sư phạm Vinh và từng dạy ở các trường: Cấp 3 Minh Hoá (1971-1973), Sư phạm 10+3 Quảng Bình (1973-1979), Hai Bà Trưng (1979-1985), Quốc Học (1985-2009). Anh từng tham gia bồi dưỡng hàng chục học sinh giỏi văn tỉnh Bình Trị Thiên (1979-1989), tỉnh Thừa Thiên Huế (1989-2009) đoạt giải Quốc gia. Một số học sinh của anh đã trở thành phó giáo sư, tiến sĩ, cán bộ quản lý, nhà văn, nhà báo... nhưng vẫn “mãi mãi không thể nào quên những giờ dạy văn của thầy Mai Văn Hoan” như lời chị Lương Thị Bích Ngọc tâm sự trên VietNamNet.
-
NGUYỄN HỮU NGÔ Cuốn sách đồ sộ "Côn Đảo" của Nhà xuất bản Trẻ (1996) là một nguồn tư liệu quý mà những người làm công việc nghiên cứu lịch sử cách mạng Việt Nam không thể không tìm đến. Vì vậy sự chính xác về thông tin đòi hỏi phải khẳng định. Và cũng vì vậy tôi có đôi điều xin thưa với ban biên tập Nhà xuất bản Trẻ về những thông tin về nhân vật Mai Tấn Hoàng được coi là người tử tù cách mạng.
-
VÕ THỊ QUỲNHĐặng Huy Trứ (1825 - 1874) đã để lại khá nhiều thơ văn cho đời. "Từ Thụ Yếu Quy"(*) tập sách bàn về nạn hối lộ và đức thanh liêm của người làm quan, là một trong những áng văn quý giá ấy.
-
Văn Cầm Hải tên thật Nguyễn Thanh Hải, sinh ngày 20 tháng 01 năm 1972, quê ở làng Trần Xá, Hàm Ninh, Quảng Ninh, Quảng Bình.
-
CAO HUY HÙNGBa mươi năm đã trôi qua, kể từ ngày Bác Hồ vĩnh biệt chúng ta! Người đã để lại cho toàn Đảng, toàn quân và toàn dân ta di sản vô cùng quí báu: Đó là bản di chúc lịch sử của thời đại Hồ Chí Minh, thời đại rực rỡ nhất trong lịch sử vinh quang hàng ngàn năm của dân tộc. Đó là kỷ nguyên độc lập dân tộc, tự do của Tổ quốc, kỷ nguyên cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội.
-
LÊ THỊ MÂYĐề tặng một giấc mơ là tập thơ hay và buồn của Lâm Thị Mỹ Dạ. Tập thơ này được giải thưởng của UBTQLH các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam năm 1998. Sau khi xóa bao cấp trong in ấn thơ, rất nhiều người có cơ hội tự in thơ, có khi là mỗi năm một tập. Lâm Thị Mỹ Dạ không ở trong diện ấy.
-
ĐẶNG TIẾNPhê bình huyền thoại(1) của Đào Ngọc Chương là một cuốn sách mỏng, in giới hạn, có lẽ chỉ nhắm vào một nhóm sinh viên, nhưng là sách cần yếu, mới mẻ.
-
HỒNG NHUĐó là “Tình bậc thang” (NXB Hội Nhà văn 2006) và “Mặt cắt” (NXB Hội Nhà văn 2007) của một nữ thi sĩ mà cho đến nay không nhiều người biết đến, ít nhất là trong làng thơ. Vì một lẽ rất giản đơn: chị mới xuất hiện trên thi đàn Việt Nam vài ba năm nay thôi.
-
FAN ANHTrong cuộc sống của tất cả chúng ta, đôi khi nụ cười không đồng nghĩa với sự hạnh phúc, cũng như nước mắt không phải bao giờ cũng đồng điệu với nỗi đau. Chính vì thế, mặc dù tiểu thuyết Ba ơi, mình đi đâu? của Jean Louis Fournier là một tác phẩm có thể “gây ra” không ít những tiếng cười, nhưng cảm xúc thanh lọc (Catharsis) mà cuốn sách nhỏ này mang lại cũng lớn lao như bất kì một vở bi kịch nào.
-
Ngày 6 tháng 4 năm 2007 tại Hà Nội, chúng tôi đến thăm nhà thơ Dương Tường tại nhà riêng. Dương Tường ngồi sau một chiếc bàn nhỏ và thấp chất đầy sách vở và ly tách giữa một căn phòng rộng dùng làm phòng triển lãm tranh. Tranh treo kín các tường.
-
ĐOÀN TUẤNTrong tâm tưởng của tôi, thi sĩ Nguyễn Bính là một người có dáng gầy, vóc nhỏ, gương mặt nhẹ nhõm với đôi mắt sáng, tinh anh, mũi dọc dừa và cái miệng cân đối. Tóc Nguyễn Bính không bao giờ để dài. Áo quần Nguyễn Bính thường có màu sáng. Ông đi lại nhanh nhẹn, nhiều khi vội vã. Gương mặt Nguyễn Bính là một gương mặt ưa nhìn bởi trong đó chứa đựng chiều sâu của nhiều ý nghĩ và sắc mặt thay đổi theo tâm trạng thất thường của ông.
-
PHẠM QUANG TRUNGTôi muốn nói đến bài “ Tạm biệt” (hay “ Tạm biệt Huế”) của nhà thơ Thu Bồn. Dẫu đã có nhiều bài thơ hay, rất hay lấy cảm hứng từ Huế, tôi dám quả quyết là nó sẽ vẫn được nhắc tới như là một trong những bài thơ hay nhất. Xin kể một kỷ niệm đẹp riêng với tôi.
-
NGUYỄN KHẮC PHÊNâng hợp tuyển “Hải Bằng” (HTHB) sang trọng và trĩu nặng trên tay, thật nhiều cảm xúc tràn đến với tôi. Cuốn sách được gia đình nhà thơ Hải Bằng tặng cho tất cả những người đến dự ngày giỗ lần thứ 11 của nhà thơ được tổ chức tại một ngôi nhà mới xây ở cuối đường Thanh Hải - lại là tên nhà thơ quen thuộc của xứ Huế.
-
TÔN PHƯƠNG LANCũng như những nhà văn mặc áo lính thuộc thế hệ đầu và tờ tạp chí Văn nghệ quân đội của họ, Trần Dần là một tên tuổi quen thuộc mà gắn với tên tuổi ông là cuốn tiểu thuyết Người người lớp lớp. Là một học sinh thành phố, khi Cách mạng tháng Tám thành công, 19 tuổi, ông bắt đầu hoạt động cách mạng rồi đầu quân tham gia kháng chiến chống Pháp và hoạt động văn nghệ.
-
Hồ Thế Hà sinh năm 1955, quê ở thị trấn Ngô Mây, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định. Anh tham gia quân đội từ 1978 đến 1982, chiến đấu tại Campuchia. Hồ Thế Hà tốt nghiệp khoa Ngữ văn, Đại học Tổng hợp Huế năm 1985 và được giữ lại trường. Hiện anh là Phó Giáo sư, Tiến sĩ đang giảng dạy tại khoa Ngữ văn, trường Đại học Khoa học - Đại học Huế. Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, Hội viên Hội Nhà báo Việt Nam. Anh đồng thời là Ủy viên Ban chấp hành Hội LHVHNT Thừa Thiên Huế, Ủy viên Ban chấp hành Hội Nhà văn Huế nhiệm kì: 2000 - 2005; 2005 - 2010. Chủ tịch Hội đồng Nghệ thuật Hội LHVHNT Thừa Thiên Huế, nhiệm kì 2000 - 2005; 2005 - 2010.
-
PHẠM PHÚ PHONGĐúng vào dịp Huế chuẩn bị cho Festival lần thứ III năm 2004, Vĩnh Quyền cho tái bản tập ký và truyện Huế mình, tập sách mới in trước đó chưa tròn một năm, năm 2003. Trước khi có Huế mình, Vĩnh Quyền đã có nhiều tác phẩm được bạn đọc chú ý như các tiểu thuyết lịch sử Vầng trăng ban ngày, Mạch nước trong, Trước rạng động, các tập truyện Người tử tù không chết, Người vẽ chân dung thế gian, Màu da thượng đế, tập bút ký Ngày và đêm Panduranga và tập tạp văn Vàng mai.
-
...Không có sự lựa chọn nào cả, tôi đến với thơ như một nghiệp dĩ. Tôi nghĩ thơ là một thứ tôn giáo không có giáo chủ. Ở đây, các tín đồ của nó đều được mặc khải về sự bi hoan trần thế và năng lực sẻ chia những nỗi niềm thân phận. Cuộc đời vốn có cái cười và cái khóc. Người ta, ai cũng có thể cười theo kiểu cười của kẻ khác, còn khóc thì phải khóc bằng nước mắt của chính mình. Với tôi, thơ là âm bản của nước mắt...
-
…Có thể thấy gần đây có những xu hướng văn học gây “hot” trong độc giả, ví như xu hướng khai thác truyện đồng tính. Truyện của tôi xin khước từ những “cơn nóng lạnh” có tính nhất thời ấy của thị trường. Tôi bắt đầu bằng chính những câu chuyện giản đơn của cuộc sống hàng ngày, những điều giản đơn mà có thể vô tình bạn bước qua…
-
NGÔ KHAKỷ niệm 40 năm ngày Bác Hồ ra đi, chúng ta đều nhớ lại di chúc thiêng liêng của Bác để lại cho nhân dân ta. Đó là tình cảm và niềm tin của Bác đối với chúng ta ngày nay và các thế hệ mai sau.
.png)
.png)
