Ảnh chỉ mang tính minh họa
Màu sắc đó hiện ra trên ngọn núi Ngự tuy không cao mà có đường nét thanh lịch và khỏe giống như chiếc bình phong, như người đàn ông nhã nhặn. Màu sắc còn hiện ra trên dòng nước không lấy chi làm sâu mà hiền hòa, trong sáng và uyển chuyển như cô gái “Sông Hương”. Phải chăng vì màu sắc thiên nhiên tại Huế xinh đẹp như vậy nên đã làm say đắm lòng người, đã tác động đến màu sắc do con người tạo ra trong đời sống hàng ngày qua những chiếc bánh, những chiếc lồng đèn ngũ sắc và nhất là qua những tà áo nhuộm màu phong phú… Màu sắc đó đã phản ánh vào trong nghệ thuật, song cũng có khi ngược lại, những hợp sắc của tạo hình lại được phổ biến trong đời sống. Cuối cùng, những màu do con người sáng tạo trở lại tác động chính mình. Đấy là nguyên nhân hình thành và nuôi dưỡng năng khiếu thẩm mỹ và thị hiếu màu sắc của con người Huế. Trong quá trình tác động qua lại không ngừng giữa người và màu sắc, dần dần con người Huế đã nắm được quy luật màu sắc, đã xây dựng những quy tắc, những phương thức thể hiện những bảng tính hợp sắc… dùng để vận dụng trong sáng tác. Do đó, màu sắc Huế mỗi ngày mỗi được nâng cao. Điều vừa nói không phải là giả thiết mà là sự thật. Bởi gần đây, tôi đã xây dựng được một bảng tính những hợp sắc tương phản, dựa trên cơ sở “Ngũ sắc của Huế” và dựa trên quan niệm về “âm dương” của các cụ thường trao đổi với nhau mà tôi được nghe khi mình còn nhỏ. Đáp số trong bảng ấy, không những phù hợp với những hợp sắc của nghệ thuật thêu thùa (1) và nghệ thuật pháp lam Huế (2)… mà còn phù hợp với những cặp màu trong “dĩa khoa học” của Rood (3) là dĩa tìm thấy những sắc tương phản chính xác qua chứng minh bằng những thử nghiệm. Lại nữa, bằng vào những hợp sắc thường tái hiện trong nhiều tác phẩm và trong những loại hình nghệ thuật cổ truyền tại Huế, tôi nghĩ rằng, nhất định người xưa đã tìm được bản tính màu sắc cách đây gần hai thế kỷ. Riêng về dạng xây dựng của nó có giống với bản tính của tôi hay không là điều kiện chưa rõ mà cũng không đáng cho ta đặt thành vấn đề. Trong phạm vi bài này, không cho phép tôi nói rộng và dài dòng mà khoanh vùng trong phạm vi về y phục nhằm để giới thiệu với bạn đọc vài nét liên hệ đến thị hiếu màu sắc của người Huế cách đây hơn nửa thế kỷ. Thuở ấy, trong những ngày bình thường tại Huế, màu sắc của y phục thường hiện ra rất khiêm tốn, gần như chỉ có trắng và đen. Đôi lúc, xen vào một số tà áo tím mà thôi. Nét đặc biệt của giới phụ nữ thời đó là rất hiếm thấy xa lìa chiếc nón bài thơ bằng lá nõn nà. Nhất là với tà áo trắng thì người con gái Huế luôn luôn gắn liền với nó dù là trong những lúc nấu nướng, giã gạo… ở trong nhà. Hoặc đi buôn thúng bán bưng ngoài chợ và kể cả lúc gánh than đi bán, cũng không thay đổi sắc áo này. Trừ ra, cô lái đò vùng ven đô mới kết thêm trên bộ quần áo trắng tinh, những miếng vải đen để tiện thay những nơi thường hay bị rách do động tác chèo thuyền của mình. Đồng thời cũng để tạo ra một kiểu y phục xinh đẹp, sinh động trên dòng sông Hương. Đối với màu tím, phụ nữ Huế quan niệm đó là một sắc trang nhã. Trông không buồn mà chỉ như mỉm cười. Không quá nồng nàn như bông lài mà thoang thoảng như hương lan thanh đạm và tế nhị. Vì vậy, đàn bà con gái thường mặc màu tím trong những khi giao tế bình thường hay trong những ngày kỵ giỗ (sau thời kỳ hết tang). Và nữ sinh thường chọn màu này để làm đồng phục. Soi màu này qua chiếc “kính khoa học”, tím là sắc lạnh, là sắc thuộc âm, nằm dưới cùng trong quang phổ, phát ra bước sóng ngắn và sức sáng nhẹ nhàng… Điều vừa trình bày, chứng tỏ ý thức thẩm mỹ của chị em phụ nữ xứ này qua việc chọn màu tím để ví với đức tính của mình thì thật là tinh tế. Do đó, đã sinh ra từ ngữ “màu tím Huế”. Về y phục đàn ông, con trai, trình bày khá đơn giản. Trong nhà, mặc áo quạ trắng (4) và quần dài trắng có thêm chiếc dây lưng nguyên khổ bằng thao để mộc hay nhuộm màu nguyệt bạch (5) rủ xuống gần đến đầu gối. Cũng vì dây lưng này mà thuở nhỏ tôi thường bị bà tôi la rầy, bởi không buộc nó mỗi lần đá kiện: “Con vật còn có cái đuôi để che, đàn ông con trai mà thiếu dây lưng thì coi răng cho được”. Theo thông thường, lúc tiếp khách, khi đi dạo phố hay cúng kiếng… mọi người đầu bịt khăn và mặc áo dài đen. Đến ngày hội, ngày tết, nhà nhà đều mở rương lấy ra những áo quần còn mới, tiết ra mùi thơm như bông cau trong vườn lúc tinh sương, hoặc có mùi thơm như hoa mù u vào những đêm trăng sáng. Đó là mùi “hương bài”, là những cọng cỏ thơm, những lát trầm hương thái mỏng chứa trong những bao giấy hay bao vải thưa theo hình chữ nhật dài giống như tấm thẻ bài. Cũng trong những ngày vui ấy, từ thôn quê đến thành thị đều nhuộm thắm những sắc tươi đẹp: Ông già râu tóc bạc phơ; toàn bộ áo quần, khăn giày đều là những màu thiên về đỏ. Con trai, đàn ông còn trẻ mặc áo xanh sẩm, lót màu cổ đồng (6). Các bà cụ ưa chít khăn màu lục, mặc áo màu lá cam, bày ra chút áo bên trong màu da lang (7) thật thắm. Đàn bà, con gái thường chọn những áo cặp đôi như màu lát gừng và bông bèo, màu tường vi và nguyệt bạch, màu mỡ gà và xanh da trời… Trong lễ cưới, cô dâu thường mặc cặp áo điều lục (8) và bà bưng quả hộc mặc áo rộng xanh, chít khăn hỏa hoàng (9). Những cặp màu của y phục, như điều lục, xanh và hỏa hoàng, xanh sẩm và cổ đồng, lục và da lang, lát gừng và bông bèo v.v…, đều là những hợp sắc tương phản và chính xác. Chúng vừa đẹp lại vừa thể hiện được nội dung phù hợp với thời bấy giờ, tùy theo mỗi lứa tuổi và còn thích hợp với nam tính hay nữ tính: - Màu đỏ gây ấn tượng mạnh và vui nên trong những bữa tiệc thọ, tiệc cưới tiệc khao… màu nầy không thể thiếu được trên những quà chúc mừng và còn giữ vai trò chủ yếu để trang hoàng bên trong và bên ngoài nơi tổ chức lễ vui… Do đó, con cháu may sắm sắc đỏ là nhằm chúc các cụ sức khỏe, sống lâu và sống hạnh phúc trong tuổi già. - Đàn ông, con trai thuở ấy thừa biết rằng, theo một số sách vở thì xanh là màu thuộc âm, song vẫn chọn sắc nầy làm áo cho mình. Bởi vì, họ dựa vào sự rung động trung thực trước một màu nào đó qua tình cảm mang tính tư duy nghệ thuật. Họ so sánh giữa các màu nên nhận thấy: tuy đỏ là màu có cường độ mạnh, có chất “dương tính” song trông quá rực rỡ nên thiếu sự khiêm tốn, nhã nhặn của người con trai hay đàn ông trẻ tuổi. Còn màu cam, màu vàng thì rất sáng chói. Và những màu đọt chuối, lá cam, hoa cà, tím Huế thì thật dịu dàng nên dành cho phụ nữ. Do đó, chỉ có xanh là màu thích hợp nhất đối với họ. Người đàn ông đứng tuổi thường dùng màu xanh nguyên sắc. Tuổi càng trẻ, màu nầy càng sẫm xuống để làm đậm đà chất “nam tính”. - Giới phụ nữ thường có thị hiếu dùng những sắc tươi thắm. Các bà cụ dù không thoát khỏi sự ưa thích vừa nói song lại tìm những màu thiên về sắc lục trông thật mát mẻ, êm dịu như thảm cỏ mùa xuân. - Các cô gái và đàn bà còn trẻ thường mến những sắc áo trong sáng, non nẻo. Nói cách khác, là dùng những hợp sắc tương phản có độ “cao vút”, “lanh lảnh” và điều tiết “độ nhân” thật nhẹ nhàng… Nói tóm lại, trong những sắc áo vừa nói, thể hiện một số nét đặc thù như sau, có liên hệ đến quan niệm và thị hiếu màu sắc của người Huế thuở trước: - Màu sắc của y phục Huế có sự tác động qua lại giữa nó và màu sắc nghệ thuật như đã trình bày ở phần trước. Vì vậy trong áo quần thường xuất hiện những hợp sắc tương phản trông thật xinh đẹp và lộng lẫy. Tuy vậy, bởi đặc trưng của mỗi loại hình nên màu sắc của y trang thường trình bày khá đơn giản. Còn màu sắc của nghệ thuật thêu thùa hay pháp lam Huế… có dạng phức tạp và biến dị vô cùng. - Về ý thức chọn lựa những sắc áo, người Huế biết gạn lọc những gì là tinh hoa trong sách vở để vận dụng cho phù hợp với tình cảm thẩm mỹ của mình. Bởi thế, đàn ông con trai thì dùng xanh và đen là những sắc thuộc âm. Ngược lại, đàn bà con gái thì chọn trắng là sắc thuộc dương để may quần áo thường dùng. Đã có lần, tôi đem điều mâu thuẫn vừa nói để hỏi thì một cụ nổi tiếng là thâm nho giải thích: “Đen trắng là những sắc biểu tượng cho âm dương, là điều không ai chối cãi. Song ta phải biết áp dụng hay vận dụng đúng chỗ, đúng lúc, chứ không nên câu chấp hình thức của sách vở mà áp đặt bừa bãi…” Có lẽ nhờ quan niệm phóng khoáng như vậy nên người Huế thời trước đã không khai thác đen trắng và màu sắc trên cơ sở thuần lý, thuần cảm tính hay thuần ước lệ… Đối với chiếc áo thường dùng trong việc giao tế hàng ngày, người đàn ông con trai Huế vẫn kế thừa sắc đen truyền thống của người xưa. Bởi vì sắc ấy có độ đậm nhất nên tạo ấn tượng trang nhã, phân minh của nam tính. Riêng về giới nữ tại Huế, đã lựa chọn cho áo quần bình thường của mình một sắc mới, đó là trắng, là vì trắng có độ sáng trong trẻo, nhẹ nhàng làm ta liên tưởng đến sự tinh khiết, trong trắng của người phụ nữ Huế. Sau hết, những sắc áo Huế thời ấy còn có thêm điểm đáng kể là không hướng đến vẻ đẹp “trống rỗng”. Cứ mỗi tà áo màu thường chứa đựng một nội dung phong phú, phù hợp với quan niệm, với thị hiếu màu sắc dành cho từng lứa tuổi, hoặc từng thuộc tính nam hay nữ. Nhờ đó, ta có thể rút ra trong ấy những điều như sau: - Đối với đàn ông, tuổi càng già càng thích những màu mạnh, rực rỡ hoặc đậm đà. Tuổi càng trẻ, càng chọn những màu thật sẫm, hầu thể hiện sự nhã nhặn, khiêm tốn của “phái” nam. - Đối với giới nữ, các bà càng lớn tuổi, càng thích những sắc thật thắm nhưng trông dễ chịu, mát mắt. Tuổi càng trẻ càng ưa những màu dịu dàng, tươi và sáng. Tôi nghe các cụ kể lại và những sắc áo thời trước nữa thì so ra có sự đổi mới (10), song luôn luôn có sự góp mặt của nội dung. Theo đó, sự đổi thay này không phải là cái si mê, nhắm mắt đuổi theo cái mốt của thời trang mà đôi khi có thể đem lại vẻ lố lăng hay xấu xí. Lý do đem lại sự đổi mới trong màu sắc y phục Huế là bởi vì có sự cầu tiến, có sự nâng cao về mỹ cảm của quần chúng. P.Đ.T (2/8-83) -------- 1. Năm 1981, Viện Bảo tàng thành phố Hồ Chí Minh (tại Thảo cầm viên) có trưng bày “Y phục vua quan thời Nguyễn”. Trong những đồ thêu ấy, trình bày những hợp sắc tương phản chính xác và phương thức “hòa trộn trong thị giác”.. gần giống như trong pháp lam Huế. 2. Xin xem: Quanh pháp lam Huế, suy nghĩ về màu sắc. Bài của P.Đ.T đăng trong tạp chí Nghiên cứu nghệ thuật - số 3, năm 1982. 3. Những cặp màu tương phản trong “dĩa khoa học” có liên hệ đến sinh lý thị giác nên trông vừa hấp dẫn, lộng lẫy vừa hài hòa. 4. Một loại áo cụt có tà dài đến giữa đùi, tay dài, cổ cao, vị trí gài nút nằm ở giữa kể từ sống áo đến nách áo. 5. Màu xanh lục và lạt. 6. Cổ đồng: màu vàng sẫm giống như đồng cũ. 7. Da lang: màu đỏ tím như vỏ khoai lang. 8. Điều là đỏ, lục là màu lục xanh. 9. Hỏa hoàng: màu vàng cam giống như màu lửa vàng. 10. Khăn đóng đen thay khăn chít màu huyền vì hợp với kiểu tóc “cúp” ngắn và dễ dùng giống như đội mũ. Hoặc vì ngày trước, chưa dùng áo ấm, áo len nên phải mặc áo cặp ba. Do đó, màu sắc cũng trình bày khác: lá cam, hồ thủy và đỏ là tiền thân của cặp màu lục điều… |
HÀ MINH ĐỨC Ký Sau chặng đường dài, vượt qua nhiều đồi núi của vùng Quảng Bình, Quảng Trị, khoảng 3 giờ chiều ngày 25/9/2003, đoàn chúng tôi về đến thành phố Huế. Xe chạy dọc bờ sông Hương và rẽ vào khu vực trường Đại học Sư phạm Huế. Anh Hồ Thế Hà, Phó Chủ nhiệm khoa Văn; chị Trần Huyền Sâm, giảng viên bộ môn Lý luận văn học cùng với các em sinh viên ra đón chúng tôi. Nữ sinh mặc áo dài trắng và tặng các thầy những bó hoa đẹp.
BĂNG SƠN Tuỳ bútDòng sông Hồng Hà Nội là nguồn sữa phù sa và là con đường cho tre nứa cùng lâm sản từ ngược về xuôi. Dòng sông Cấm Hải Phòng là sông cần lao lam lũ, hối hả nhịp tầu bè. Dòng sông Sài Gòn của thành phố Hồ Chí Minh là váng dầu ngũ sắc, là bóng cần cẩu nặng nề, là những chuyến vào ra tấp nập... Có lẽ chỉ có một dòng sông thơ và mộng, sông nghệ thuật và thi ca, sông cho thuyền bềnh bồng dào dạt, sông của trăng và gió, của hương thơm loài cỏ thạch xương bồ làm mê mệt khách trăm phương, đó là sông Hương xứ Huế, là dòng Hương Giang đất cố đô mấy trăm năm, nhưng tuổi sông thì không ai đếm được.
PHAN THUẬN THẢO Chiều chiều trước bến Vân Lâu Ai ngồi, ai câu, ai sầu, ai thảm, Ai thương, ai cảm, ai nhớ, ai trông. Thuyền ai thấp thoáng bên sông, Đưa câu Mái đẩy chạnh lòng nước non. (Ưng Bình Thúc Giạ)
LÃNG HIỂN XUÂNChẳng hiểu sao, từ thuở còn thơ ấu, tôi đã có một cảm nhận thật mơ hồ nhưng cũng thật xác tín rằng: Chùa chính là nơi trú ngụ của những ông Bụt hay bà Tiên và khi nào gặp khó khăn hay đau khổ ta cứ đến đó thì thế nào cũng sẽ được giải toả hay cứu giúp!
BÙI MINH ĐỨCNói đến trang phục của các Cụ chúng ta ngày xưa là phải nhắc đến cái búi tó và cái khăn vấn bất di bất dịch trên đầu các Cụ. Các Cụ thường để tóc dài và vấn tóc thành một lọn nhỏ sau ót trông như cái củ kiệu nên đã được dân chúng đương thời gọi là “búi tó củ kiệu”. Ngoài cái áo lương dài, cái dù đen và đôi guốc gỗ, mỗi khi ra đường là các Cụ lại bối tóc hình củ kiệu và vấn dải khăn quanh trên đầu, một trang phục mà các cụ cho là đứng đắn nghiêm trang của một người đàn ông biết tôn trọng lễ nghĩa. Trang phục đó là hình ảnh đặc trưng của người đàn ông xứ ta mãi cho đến đầu thế kỷ thứ 20 mới bắt đầu có nhiều biến cải sâu đậm
MAO THUỶ THANH (*)Tiếng hát và du thuyền trên sông Hương là nét đẹp kỳ thú của xứ Huế. Trên sông Hương có hai chiếc cầu bắc ngang: cầu Phú Xuân và cầu Trường Tiền nhưng trước đây người dân Huế thường có thói quen đi đò ngang. Bến đò ở dưới gốc cây bồ đề cổ thụ, nằm đối diện với trường Đại học Sư phạm Huế. Một hôm, tôi và nữ giáo sư Trung Quốc thử ngồi đò sang ngang một chuyến. Trên đò đã có mấy người; thấy chúng tôi bước xuống cô lái đò áp đò sát bến, mời chúng tôi lên đò.
VÕ NGỌC LANBuổi chiều, ngồi trên bến đò Quảng Lợi chờ đò qua phá Tam Giang, tôi nghe trong hư vô chiều bao lời ru của gió. Lâu lắm rồi, tôi mới lại được chờ đò. Khác chăng, trong cảm nhận tôi lại thấy bờ cát bên kia phá giờ như có vẻ gần hơn, rõ ràng hơn.
HỒNG NHUTôi vẫn trộm nghĩ rằng: Tạo hóa sinh ra mọi thứ: đất, nước, cây cỏ chim muông... và con người. Con người có sau tất cả những thứ trên. Vì vậy cỏ cây, đất nước... là tiền bối của con người. Con người ngoài thờ kính tổ tiên ông bà cha mẹ, những anh hùng liệt sĩ đã mất... còn thờ kính Thần Đất, Thần Nước, Thần Đá, Thần Cây...là phải đạo làm người lắm, là không có gì mê tín cả, cho dù là con người hiện đại, con người theo chủ nghĩa vô thần đi nữa! Chừng nào trên trái đất còn con người, chừng đó còn có các vị thần. Các vị vô hình nhưng không vô ảnh và cái chắc là không vô tâm. Vì sao vậy? Vì các vị sống trong tâm linh của con người, mà con người thì rõ ràng không ai lại tự nhận mình là vô tâm cả.
MẠNH HÀTôi không sinh ra ở Huế nhưng đã có đôi lần đến Huế, khác với Hà Nội hay Thành phố Hồ Chí Minh, Huế có nét trầm lắng, nhẹ nhàng, mỗi lần khi đến Huế tôi thường đi dạo trên cầu Trường Tiền, ngắm dòng Hương Giang về đêm, nghe tiếng ca Huế văng vẳng trên những chiếc thuyền rồng du lịch thật ấn tượng. Cho đến nay đã có biết bao bài thơ, bài hát viết về Huế thật lạ kỳ càng nghe càng ngấm và càng say: Huế đẹp, Huế thơ luôn mời gọi du khách.
VÕ NGỌC LANNgười ta thường nói nhiều về phố cổ Hội An, ít ai biết rằng ở Huế cũng có một khu phố cổ, ngày xưa thương là một thương cảng sầm uất của kinh kỳ. Đó là phố cổ Bao Vinh. Khu phố này cách kinh thành Huế chừng vài ba cây số, nằm bên con sông chảy ra biển Thuận An. Đây là nơi ghe, thuyền trong Nam, ngoài Bắc thường tụ hội lại, từ cửa Thuận An lên, chở theo đủ thứ hàng hoá biến Bao Vinh thành một thương cảng sầm uất vì bạn hàng khắp các chợ trong tỉnh Thừa Thiên đều tập trung về đây mua bán rộn ràng.
NGUYỄN XUÂN HOATrước khi quần thể di tích cố đô Huế được công nhận là di sản văn hoá thế giới, thành phố Huế đã được nhiều người nhìn nhận là một mẫu mực về kiến trúc cảnh quan của Việt Nam, và cao hơn nữa - là “một kiệt tác bài thơ kiến trúc đô thị” như nhận định của ông Amadou Mahtar M”Bow - nguyên Tổng Giám đốc UNESCO trong lời kêu gọi tháng 11-1981.
DƯƠNG PHƯỚC THU Bút kýXứ Thuận Hóa nhìn xa ngoài hai ngàn năm trước, khi người Việt cổ từ đất Tổ Phong Châu tiến xuống phía Nam, hay cận lại gần hơn bảy trăm năm kể từ ngày vua Trần Anh Tông cho em gái là Huyền Trân Công chúa sang xứ Chàm làm dâu; cái buổi đầu ở cương vực Ô Châu ác địa này, người Việt dốc sức tận lực khai sông mở núi, đào giếng cày ruộng, trồng lúa tạo vườn, dựng nhà xây đình, cắm cây nêu trấn trị hung khí rồi thành lập làng xã.
TRƯƠNG THỊ CÚCSông Hương, một dòng sông đẹp, sôi nổi với những ghềnh thác đầu nguồn, mềm mại quàng lấy thành phố như một dải lụa, hài hoà tuyệt diệu với thiên nhiên xinh đẹp và hệ thống thành quách, cung điện, lăng tẩm, đền chùa; với hàng trăm điệu hò, điệu lý; với những ngày hội vật, hội đua trải, đua ghe; với mảnh vườn và con người xứ Huế, là nguồn cảm hứng vô tận của người nghệ sĩ, thu hút sự say mê của nhiều khách phương xa. Không những là một dòng sông lịch sử, sông Hương còn là không gian văn hoá làm nẩy sinh những loại hình nghệ thuật, những hội hè đình đám, là không gian của thi ca, nhạc hoạ, là dòng chảy để văn hoá Huế luân lưu không ngừng.
TÔN NỮ KHÁNH TRANG Khi bàn về văn hoá ẩm thực, người ta thường chú trọng đến ẩm thực cung đình, hay dân gian, và chủ yếu đề cập đến sinh hoạt, vai trò, địa vị xã hội... hơn là nghĩ đến hệ ẩm thực liên quan đến đời sống lễ nghi.
TRƯƠNG THỊ CÚC• Bắt nguồn từ những khe suối róc rách ở vùng núi đại ngàn A Lưới - Nam Đông giữa Trường Sơn hùng vỹ, ba nhánh sông Tả Trạch, Hữu Trạch và nguồn Bồ đã lần lượt hợp lưu tạo thành hệ thống sông Hương, chảy miên man từ vùng núi trung bình ở phía đông nam A Lưới, nam Nam Đông, băng qua những dãy núi đồi chập chùng ở Hương Thuỷ, Hương Trà, Phong Điền rồi xuôi về đồng bằng duyên hải, chảy vào phá Tam Giang để đổ nước ra biển Đông.
NGUYỄN KHẮC MAIỞ xứ Huế có những tên làng quê mà nghĩa của chúng vẫn còn là sự ám ảnh kiếm tìm giải thích, chắc chắn chúng phải có nghĩa cụ thể nào đó. Người xưa không bao giờ đặt tên một vùng đất mà chẳng có nghĩa gì cả cứ như là người Mã Lai họ đặt tên vùng đất kinh đô cũng lần ra cái nghĩa đó là “cửa sông bùn lầy” (Kua-la-lăm-pua). Những cái tên như Kim Long, An Hoà, Dương Xuân, Phú Tài, Phú Mậu thì những ai có chút hiểu biết chữ Hán đều có thể lần tìm ý nghĩa. Nhưng có những cái tên làng quê thật khó đoán được cái nghĩa của chúng.
BÙI MINH ĐỨC Ngày nay, hễ nói đến đường để nấu chè là ai ai ở Huế cũng nghĩ đến đường cát trắng, đến thứ đường bột trắng tinh đã được tinh lọc do các nhà máy đường tân tiến sản xuất. Có người cũng còn nhớ đến đường phèn để chưng với chanh ăn khi bị ho, hoặc đường tinh thể là thứ đường đặc biệt màu vàng dùng để uống với cà phê cho thêm phần đậm đà. Nhưng chẳng ai có thể nhắc đến chiếc bánh đường đen ở Huế của thuở nào.
NGUYỄN TIẾN VỞNKinh Dịch (Chu Dịch) là sách về sự biến đổi. Dịch, nói gọn lại là biến đổi. Tinh thần xuyên suốt của Kinh Dịch là quy luật chuyển dời, biến hoá của vạn vật trong cõi trời đất. Mọi vật, bất kể to lớn như vũ trụ, hay nhỏ nhoi như các nguyên tử, đều không bao giờ đứng yên. Mọi sự, từ chuyện người có thể biết đến chuyện chỉ trời đất biết, cũng vận động biến hoá khôn lường.
PHAN THUẬN AN Dạ thưa xứ Huế bây giờ,Vẫn còn núi Ngự bên bờ sông Hương. (Bùi Giáng)
NGUYỄN VĂN THỊNHCũng như trên cả nước, trước cách mạng tháng Tám, làng (tên gọi chữ Hán là xã), ở Thừa Thiên Huế là một đơn vị cơ bản trong tổ chức hành chính của các vương triều.