Nỗi buồn của một người có nghề viết và đọc

09:00 11/11/2015

hông biết đã đến đáy chưa thảm trạng tác giả (khoa học và nghệ thuật) bị xâm hại trắng trợn về bản quyền như hai công trình về dân tộc học của GS.Từ Chi, và về sử học của GS.Trần Quốc Vượng. Hai tác giả có tên tuổi đã quá cố, và những nhà xuất bản gây nên sự cố, làm méo mó, biến dạng đứa con tinh thần của họ lại là những nhà xuất bản có những cái tên rất sang, là cơ quan ngôn luận của những cái hội nghề nghiệp lẽ ra phải rất nghiêm chỉnh, đứng đắn trước công luận. Các cơ quan truyền thông đã lên tiếng. Không biết gia đình, thân nhân của hai tác giả có ý kiến gì không? Ta đã có lệ luật gì về những vụ việc như vậy, để đưa ra tòa án dư luận?

Không kể một cuốn Từ điển của tác giả Vũ Chất soạn ở miền Nam trước 1975 được nhiều nhà xuất bản cho in lại, và lưu hành hàng chục năm để phổ cập kiến thức cho học sinh nhằm mục đích kiếm tiền, với bao là sai lạc, rất có hại cho đông đảo bạn đọc nhỏ tuổi.

Tôi nói không biết đã đến đáy chưa, bởi ngược về trước nhiều chục năm những sự kiện như trên không phải là hiếm thấy, nhưng ít được nghe, bởi không ai lên tiếng; và người bị vi phạm không biết, hoặc biết mà cứ âm thầm chịu đựng cho qua. Một trường hợp rất tiêu biểu mà tôi biết đó là Nam Cao. Đây là tác giả qua đời cách đây hơn 60 năm; sách của ông được tái bản không biết là mấy chục lần, chắc chắn nếu sục vào đây để tìm kiếm thì sẽ có vô vàn sự tam sao thất bản. Sự thật này chỉ mới được chỉ ra gần đây khi gia đình nhà văn, nói cụ thể là ông con rể, chồng con gái trưởng nhà văn là bà Trần Thị Hồng, bỏ ra hai tháng để đối chiếu các bản in trước 1990 (mới chỉ là trước 1990 chứ chưa phải bản gốc hoặc bản in lần đầu) với ba cuốn sách được in bởi các nhà xuất bản lớn chuyên cho văn học ở Hà Nội. Giấy rất trắng. Bìa rất cứng. Thế mà đọc vào thì ít có trang nào mà không sai, hoặc thiếu chữ, hoặc thừa chữ, hoặc để sót cả đoạn; không kể những lỗi in thì vô số. Hai tháng đối chiếu với các văn bản in trước 1990, để chữa các lỗi cho ba cuốn sách in ở ba nhà xuất bản khác nhau mà ông Côn - bà Hồng vừa được nhận, trong đó có bộ Tuyển tập Nam Cao (2 tập) của một Nhà xuất bản lớn, in năm 2005, với Người biên tập là Phòng Tổng hợp, mà không phải là một cái tên riêng nào? Lại một quyển khác: Nam Cao - truyện ngắn chọn lọc, với người biên tập là Đ.P, dày 473 trang, mà, theo thống kê của ông Côn, có đến 268 từ sai, 1335 từ thiếu, 53 từ thừa, 77 đoạn văn thiếu, đoạn ít nhất là 1 câu, đoạn nhiều nhất là 10 câu, như trong hai truyện ngắn Đón khách và Dì Hảo…mà ông đưa cho tôi xem. Cuốn tuyển thứ 3 có tên chung Chí Phèo, 278 trang, có 96 từ sai, 665 từ thiếu, 22 từ thừa, 44 đoạn văn thiếu…. Có thể xem đó là một cuộc thảm sát, một trận B52 trong văn chương nhằm biến các trang in thành nghĩa địa..chữ!. Thật quá là buồn cho Nam Cao. Càng buồn cho cách làm ăn của các ông chủ xuất bản và người biên tập thời nay. Ẩu với bất cứ ai cũng đã là hỏng. Ẩu với Nam Cao thì đó là một xúc phạm đến hương hồn nhà văn, bởi Nam Cao là một tấm gương cực kỳ cẩn trọng về nghề, và bởi văn Nam Cao là một thứ văn để đời!

Tôi không nói trường hợp tôi - một số bài nghiên cứu, tiểu luận được chọn in trong một số tuyển tập về tác giả nhân có kỷ niệm chẵn năm sinh hoặc năm mất, hoặc các tuyển cho giáo khoa hoặc sách tham khảo dùng ở nhà trường, tôi chỉ được biết qua thông tin bởi các bạn thân hoặc học trò, mà không hề có lời yêu cầu của người làm sách và nơi in; và sau khi sách được phát hành khá lâu vẫn không có một cuốn sách biếu, không nói đến nhuận bút. Thôi thì đành cho qua và tự nhủ cũng đừng than trách làm gì. Chỉ âm ỷ một nỗi lo về sự in ấn cẩu thả, làm sai lạc nguyên bản, bạn đọc đọc vào sẽ nghĩ sai, hoặc nghĩ xấu về mình, cho mình là người viết văn cẩu thả.

Tôi là người từng quen với công việc chữa bông in ở Tòa soạn Tạp chí Văn học, với Thư ký Tòa soạn là Hoài Thanh - cũng là người từng có nghề chữa bông in ở Huế 30 năm về trước. Sự cẩn trọng của ông trong duyệt bài vở và soát xét bông in đã dạy cho tôi phải rất cẩn thận, chu đáo như thế nào để không xảy ra sai sót, gây buồn phiền cho những người viết đã thành danh, và làm giảm uy tín của tờ Tạp chí. Do vậy mà đối với tôi, gửi một bài để đăng trên báo, nếu để sai hoặc sót dấu chỉ dăm bảy lỗi, thì chẳng bằng không in còn hơn!

Một người bình thường như tôi mà còn nghĩ thế thì không biết những bậc thầy về ngôn ngữ như Đặng Thai Mai, Hoài Thanh trong nghiên cứu, phê bình; hoặc Nguyễn Tuân, Thạch Lam, Nam Cao, Xuân Diệu trong giới sáng tác, nếu sống lại mà đọc vào những trang như vậy thì họ sẽ xấu hổ và phẫn nộ đến thế nào!

Tôi nhớ lúc sinh thời, hai đối tượng khiến Nguyễn Tuân bất bình nhất, đó là những người viết cẩu thả, không xem trọng nghề của mình, và những người đọc nông nổi, đọc gì cũng được, đọc ai cũng được. Bởi Nguyễn Tuân là bậc thầy về ngôn ngữ. Mà văn học là nghệ thuật của ngôn từ. Một ngôn ngữ phải được nghệ thuật hóa, được cá thể hóa đến cao độ mà làm nên phong cách nhà văn. Nguyễn Tuân là thế! Và Thạch Lam hoặc Nam Cao cũng là thế!

Hiểu vì sao sự chăm chút cho ngôn từ, trên từng chữ dùng; cách đặt câu; cách để dấu chấm hoặc phẩy, hoặc chấm phẩy; cách qua hàng hoặc ngắt dòng …của nhà văn là được cân nhắc thấu đáo đến thế nào. Sai một ly đi một dặm. Huống nữa, sai như cách Nam Cao phải chịu ở ba cuốn sách đã nêu trên là tệ hại và đau đớn biết mấy!

Hiểu vì sao, việc cân nhắc để có một bản Kiều đúng với nguyên tác của Nguyễn Du là khó khăn đến thế nào! Khó đến mức phải huy động vào đây công sức của nhiều thế hệ học giả đứng ở hàng đầu nền văn chương học thuật dân tộc trong đó có người gần như dành cả một đời theo đuổi mà vẫn chưa xong, như Giáo sư Hoàng Xuân Hãn.

Ngôn từ trong văn chương, nhất là với các tác giả lớn - đó là mối quan tâm hàng đầu; và những tác phẩm được lưu giữ qua thời gian đều là những tác phẩm đáng được ứng xử một cách nâng niu, trân trọng. Và xét trên tiêu chí này thì phải xem là đúng đắn ý kiến của Rolland Barthes (1915-1980), khi ông cho rằng chỉ được xem là nhà văn, những người có dụng công trau chuốt ngôn từ, chú ý tạo ra văn phong và làm nên một ngôn ngữ riêng của chính mình, khác với mọi người viết thông thường xem chữ viết chỉ là phương tiện để diễn đạt các hành vi, ý tưởng…

Có lẽ là không quá muộn cho sự lên tiếng, từ nhiều góc độ để trừ diệt cho hết cái nạn lớn trong cách ứng xử với các tác phẩm văn chương học thuật, trước đây là nạn cửa quyền, và bây giờ là sự tham tiền của những ông chủ xuất bản lớn nhỏ, để dần dần có được một nền xuất bản, báo chí văn minh, lành mạnh, góp vào việc chấn hưng giáo dục và trong sạch hóa đời sống văn hóa, tinh thần của xã hội.

Trong những nỗ lực khôi phục lại các giá trị đã thành kinh điển trong kho tàng văn học Việt, cổ và hiện đại, tôi rất trân trọng những đóng góp của nhà nghiên cứu Cao Đắc Điểm trong việc khôi phục lại đúng nguyên tác các tác phẩm của nhà văn lớn Ngô Tất Tố. Cũng tương tự như vậy là nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân trên một số tác phẩm tiêu biểu của Vũ Trọng Phụng. Đó chỉ là hai trong số rất nhiều tên tuổi lớn thuộc Thế hệ vàng của văn chương Việt hiện đại. Gần đây tôi có được nghe việc Công ty sách Nhã Nam đang gắng công xây dựng tủ sách các Danh tác - đó là một sáng kiến hay, rất cần thiết, đáng được các giới nghiên cứu và giảng dạy văn học chịu ơn.

Từ câu chuyện tôn trọng bản quyền tác giả đối với tác phẩm mà nhìn rộng ra đời sống văn hóa, giáo dục, khoa học ở ta trong vài chục năm gần đây, thấy còn ngổn ngang nhiều câu chuyện đáng bàn, khi hàng giả, của giả là tràn ngập khắp nơi, từ phân bón giả, thuốc men giả đến bằng cấp giả. Rồi là sách giả. Và, hàng trăm nghìn thứ giả khác; khiến Nhà nước phải chọn ngày 28 tháng 11 hàng năm làm ngày chống hàng lậu, hàng giả[1] … Giả, là kết quả của sự làm ẩu, để lừa người và kiếm tiền; bất chấp lệ luật và đạo lý. Giả còn là thói đạo văn, đạo ý, lấy của người khác làm của mình tràn lan trong khắp các khu vực học đường từ sách cho trẻ con đến luận văn, luận án thạc sĩ, tiến sĩ... Đó là một câu chuyện dài, có liên quan đến câu chuyện ta bàn hôm nay, xin dành một dịp khác./.

[1] Xin dẫn lời của ông Lê Thế Bảo - Chủ tịch Hiệp hội chống hàng giả và bảo vệ thương hiệu Việt Nam: “Bây giờ đúng là khó tìm thấy mặt hàng nào mà không có hàng giả, hàng nhái. Từ đồ điện tử, phân bón, thuốc trừ sâu đến thực phẩm, thuốc chữa bệnh, vật dụng xây dựng, tôn thép(…) Thế kỷ này có thể nói là thế kỷ của hàng giả, hàng nhái. Chúng ta lại có cái không may là sống cạnh một nước làm giả vào bậc nhất thế giới. Biên giới chúng ta lại rộng”. (Tuổi trẻ; 1-12-2014)

Theo GS. Phong Lê - Vanvn.net

Đánh giá của bạn về bài viết:

0 đã tặng

Bày tỏ cảm xúc Mã QRCode

Bình luận (0)

Xem thêm

Ra mắt hai cuốn sách kỷ niệm 100 ngày mất của nhà văn Nguyễn Xuân Khánh

Thông tin từ Nhà xuất bản (NXB) Phụ nữ Việt Nam cho biết, kỷ niệm 100 ngày mất nhà văn Nguyễn Xuân Khánh, NXB phát hành hai cuốn sách mới, trong đó có một cuốn được coi như tiểu hồi ký của nhà văn và một cuốn do các nhà văn bạn bè viết về ông.
Nỗi nhớ cố hương, niềm thương đất lạ

“Bay qua những khoảng trời ước mơ” (NXB Lao động) của Quyên Gavoye, tập sách gần 30 tản văn, đầy đặn cảm xúc, dày dặn trải nghiệm và nhiều lắm những tiếng lòng của một người con bôn ba xa xứ.
“Người bán than ở Chí Linh”: Thăng trầm cuộc đời Nhân Huệ Vương Trần Khánh Dư

Truyện ngắn "Người bán than ở Chí Linh" giúp người đọc hiểu hơn về một gia đoạn lịch sử hào hùng của đất nước, hiểu hơn về một vị danh tướng lẫy lừng thời nhà Trần – Nhân Huệ Vương Trần Khánh Dư.
Thương tiếc nhà văn Nguyễn Quốc Trung

Hung tin Đại tá nhà văn Nguyễn Quốc Trung từ trần do Covid 19 làm tôi bàng hoàng. Mới đây, Nguyễn Quốc Trung còn nhắn tin hỏi thăm tôi. “Bác ở đâu? Giữ gìn sức khỏe nhé, con Covid ghê gớm quá”. Trung không quên dặn tôi: “Ráng tập trung hoàn thành trường ca về Mẹ nhé".
Mãi cùng nghệ thuật

Cuốn sách “Sân khấu - Nghệ sĩ và một góc nhìn cuộc sống” (NXB Sân khấu, 2021) của NSND, họa sĩ, nhà thơ Lê Huy Quang chứa nhiều cảm nhận, cảm xúc qua nhiều năm tháng làm nghệ thuật của tác giả. Qua ba phần - Sân khấu, Nghệ sĩ và Góc nhìn cuộc sống, thêm phần Phụ lục, tác giả, người đọc nhận ra cách mà nhiều nghệ sĩ đã cống hiến cho nghệ thuật nước nhà.
Nhà văn, nhà thơ Trần Hữu Lục qua đời vì COVID-19

Nhà văn, nhà thơ Trần Hữu Lục, tác giả “Tượng đài Sông Hương”, “Đưa đò’, “Vạn Xuân”, “Sông Hương ngoài biên giới”…đã qua đời tại TP.HCM do nhiễm COVID-19.
Đại tướng, Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp qua những tác phẩm văn học tiêu biểu

Những tác phẩm văn học có giá trị lịch sử, nhân văn sâu sắc đã khắc hoạ rõ nét cuộc đời, sự nghiệp của vị tướng huyền thoại của dân tộc Việt Nam - Đại tướng Võ Nguyên Giáp.
Chân dung không chỉ từ hai phía

“Hai phía chân dung” (NXB Nghệ An, 2021) là một tập “ngẫu văn”. Bằng giọng thủ thỉ tâm tình, tác giả đưa ta đến với nhiều địa danh.
Vũ Hạnh, ngòi bút nhiệt thành và một nhân cách lớn

Giữa lúc tình hình dịch Covid-19 tại TP Hồ Chí Minh căng thẳng, nhà văn Vũ Hạnh (trong ảnh) bị tai biến, phải nhập viện. 6 giờ sáng 15/8 ông qua đời, hưởng thọ 96 tuổi (1926 - 2021). Biết ông từ lâu, và mươi năm gần đây được gần gũi ông, hiểu ông, càng thêm yêu quý ông về tài năng và nhân cách. Thương tiếc vĩnh biệt một nhà văn lớn, đa tài, đầy nhiệt huyết với lý tưởng sống và lý tưởng nghệ thuật của mình!
Ra mắt bộ sách chân dung văn học của các nhà văn lớn

Nhà xuất bản Kim Đồng vừa cho ra mắt bộ sách Bạn Văn Bạn Mình, tập hợp những cuốn sách chân dung văn học đặc sắc nhất của các nhà văn, nhà thơ nổi tiếng viết về những người bạn, cũng là những văn nghệ sĩ tài ba, qua đó, giúp độc giả cảm nhận gần gũi hơn về tác phẩm, tác giả và cung cấp những tư liệu dồi dào, chân thực về lịch sử văn chương...
Nhà thơ Tế Hanh: Một đời thơ da diết với quê hương

Lẽ ra, nếu không có sự bủa vây của đại dịch Covid-19, nhiều hoạt động để tưởng nhớ 100 năm Ngày sinh nhà thơ Tế Hanh (20/6/1921 – 20/6/2021) đã được tổ chức trong tháng 6 vừa qua.
Ra mắt cuốn sách “Người lữ hành lặng lẽ” của nhà văn Hữu Mai

Được sự đồng ý cho phép của gia đình nhà văn Hữu Mai, Nhà xuất bản Tổng hợp TP Hồ Chí Minh vừa tái bản cuốc sách “Người lữ hành lặng lẽ” của nhà văn Hữu Mai. Đây là một là một trong số ít tiểu thuyết ký sự thành công lớn và được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh cũng như nhận được nhiều tình cảm của người đọc.
Nhà văn Sơn Tùng: Trọn đời một chí hướng

Tin nhà văn Sơn Tùng từ trần đến với tôi trong một đêm tháng 7. Trời mưa rả rích, mùi hương trầm tri ân các anh hùng, liệt sĩ đã hy sinh vì Tổ quốc như đang dâng tràn trong không gian man mác. Hình ảnh ông ngồi trước trang viết với bàn tay bị thương co quắp cầm chặt chiếc bút, hiện rõ trước mặt tôi. Dáng đi của ông với một bên chân chới với, một bên chân đã từng bị liệt đang cố nhích từng bước xa dần vào hư ảo…
Nhà văn trong mắt nhà văn

Những cuốn sách chân dung văn học đặc sắc nhất của các nhà văn, nhà thơ nổi tiếng viết về những người bạn, cũng là những văn nghệ sĩ tài ba, qua đó, giúp độc giả cảm nhận gần gũi hơn về tác phẩm, tác giả và cung cấp tư liệu dồi dào, chân thực về lịch sử văn chương...
Ngập tràn hơi thở cuộc sống với Người yêu ơi

Là một trong bốn tác phẩm của Đỗ Bích Thúy vừa ra mắt trong bộ sách có tên chung Vị, tiểu thuyết Người yêu ơi đã đem đến cho người đọc nhiều cảm xúc thật đẹp.
90 chân dung văn hóa qua “đôi mắt xanh” của GS Phong Lê

Trong thời gian gần 60 năm nghiên cứu, bằng “đôi mắt xanh” của mình, GS Phong Lê đã dày công khắc họa 90 chân dung văn hóa - văn chương Việt Nam.
Ra mắt sách “Về Nguyễn Huy Thiệp”

Ngày 4.7, Công ty CP Văn hóa và Truyền thông Liên Việt phối hợp với NXB Dân trí và Gallery 39 tổ chức lễ ra mắt cuốn sách trực tuyến “Về Nguyễn Huy Thiệp”.
Tái bản hai tiểu thuyết “sóng gió” của nhà văn Lê Lựu

Thời xa vắng và Sóng ở đáy sông đều là những tác phẩm nổi bật trên văn đàn, được cho là đã mạnh dạn đi trước thời đại, mạnh dạn nhìn vào những ấu trĩ, bê bối, giáo điều của thời xã hội chuyển giao với những tàn dư dai dẳng trong tư tưởng và tâm hồn con người trong xã hội Việt Nam ở cả nông thôn và thành thị. Hai tiểu thuyết gắn với tên tuổi của nhà văn Lê Lựu vừa được "gặp mặt" bạn đọc thế hệ hôm nay với một diện mạo mới.
Những nguyên mẫu “bất đắc dĩ” trong “Sóng ở đáy sông”

Cùng với Thời xa vắng, Sóng ở đáy sông là tiểu thuyết làm nên tên tuổi của nhà văn Lê Lựu. Nếu như Thời xa vắng ngay khi mới xuất bản đã gây tiếng vang, thu hút sự chú ý của bạn đọc trong nước, thì Sóng ở đáy sông chỉ được dư luận chú ý đến sau thành công vang dội của phim truyền hình cùng tên.
Thương tiếc nhà văn, nhà báo Lê Minh

Trong số những nhà văn nữ trưởng thành trong bão táp của cách mạng và hai cuộc kháng chiến, nhà văn Lê Minh là người mở đầu, và là con chim đầu đàn viết về đề tài công nhân, công nghiệp và chân dung của các chiến sĩ cách mạng từ Bác Tôn, chị Minh Khai, chị Tư Già đến Kim Ðồng…